Биология пәні бойынша Ұлттық бірыңғай тестілеуге арналған тест спецификациясы

(2014 жылдан бастап ұлттық бірыңғай тестілеуге қолдану үшін бекітілген)

Бұл құжат орта білім берудегі жалпыға міндетті білім беру стандартының негізінде, жалпы білім беретін пәндердің оқу бағдарламасына сай әзірленген.

ҚР Білім және ғылым министрлігімен, Ы.Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясымен келісілді. Ұлттық тестілеу орталығының жанындағы Ғылыми-әдістемелік кеңестің отырысында талқыланды.

Тест жалпы білім беретін мектептерге арналған оқу бағдарламасына сәйкес биология пәні бойынша оқу материалдарынан тұрады.

Өсімдіктің вегетативтік мүшесі ретінде тамырдың сыртқы жəне ішкі құрылысын; тамыр бөлімдерін (аймақтары): бөліну, өсу, сору, өткізу. Тамырдың түрлері (негізгі, жанама, қосалқы); тамыр жүйесінің типтерін: кіндік жəне шашақ тамырларын; тамырдың түрөзгерістерін; өсімдік өркендерінің құрылысын бүршік- өсімдіктің ұрықтық(бастапқы) өркені. Жапырақтың сыртқы жəне ішкі құрылысын; жапырақтың түр өзгерістері. Сабақ— өркеннің негізгі бөлігі

Сабақтың ішкі құрылысы. Сабақтың бойлап жəне жуандап өсуі. Жапырақтың сыртқы құрылысын; жапырақтың ішкі құрылысын. Жапырақтың түр өзгерістерін.

Гүл, оның құрылысы мен маңызын; даражарнақты жəне қосжарнақты өсімдікгүлдерінің ерекшеліктерін; гүлшоғырлары, олардың биологиялық маңызы.

Жемістердің түзілуі; өсімдіктердің тұқым арқылы көбеюі жəне таралуы. Жемістің түрлері: құрғақ жəне шырынды, тұқымның сыртқы жəне ішкі құрылысын; даражарнақты жəне қосжарнақты гүлді өсімдіктердің тұқымдарының құрылысын.

Тірі организмдердің көптүрлілігі:

Жануарлардың көптүрлілігі, олардың Жер бетінде таралуын; жануарлардың негізгі жүйелік топтарын: Дүние, Дүние тармағы, Тип, Класс, Отряд, Тұқымдас, Туыс, түр, популяция. Жануарларды жіктеуді; тіршіліктің қарапайым құрылымдық формасы ретінде вирустардың құрылыс ерекшеліктерін; бактериялардың жалпы сипаттамасын; бактериялардың табиғаттағы жəне адам өміріндегі маңызын. Тірі табиғаттың ерекше дүниесі ретінде саңырауқұлақтардың жалпы сипаттамасын: зең саңырауқұлақтар: мукор, пеницилл. Біржасушалы ашытқы саңырауқұлағы. Көп жасушалы саңырауқұлақтар. Қалпақты саңырауқұлақтар. Жеуге жарамды жəне улы саңырауқұлақтар.

Өсімдіктерді жүйелеп жіктеуін;өсімдіктер дүниесін оның дүние тармақтарына бөлінуі. Бөлімдер, кластар, тұқымдастар, туыстар, түрлер.

Біржасушалы жəне көпжасушалы балдырлардың жалпы сипаттамасын; Мүктердің əртүрлілігі, көбеюі жəне дамуын; қырықжапырақтардың, қырықбуындардың жəне плаундардың жоғары сатыдағы споралы өсімдіктер ретінде жалпы сипаттамасын; тұқымды өсімдіктер ретінде олардың жалпы сипаттамасы жəне көптүрлілігі. Жабық тұқымды өсімдіктердің жалпы сипаттамасы жəне көптүрлілігі. Гүлді өсімдіктердің қосжарнақтылар жəне даражарнақтылар кластарына бөлінуін; қосжарнақтылар класының тұқымдастары (шаршыгүлділер, раушангүлділер, күрделігүлділер, бұршақ жəне алқа тұқымдастары). Даражарнақтылар класының тұқымдастары (лалагүлділер, астық тұқымдастары) Бір жасушалы организмдер ретінде қарапайымдардың жалпы сипаттамасын; ішекқуыстылар типінің жалпы сипаттамасын; жалпақ, жұмыр жəне буылтық құрттар типтерінің сипаттамасын; ұлулар типіне сипаттамасын; буынаяқтылар типінің жалпы сипаттамасын;

Желілілер типіне қысқаша сипаттамасын; қандауырша— бассүйексіздер тип тармағының өкілі; балықтарға жалпы сипаттамасын; қосмекенділерге жалпы сипаттама. жорғалаушылар класына жалпы

сипаттамасын; құстардың сыртқы жəне ішкі құрылысының ерекшеліктері, сүтқоректілер класының сыртқы және ішкі құрылысы

Қан, ұлпа сүйықтығы жəне лимфа-организм ішкі ортасының құрам бөліктері,

жүректің құрылысы мен қызметі; тыныс алудың маңызы,тыныс алу мүшелерін;

асқорыту жүйесін, витаминдер, олардың ферменттермен жəне басқа биологиялық белсенді заттармен байланысы; ыдырау өнімдерін өкпе, бүйрек, тер бездері арқылы сыртқа шығару оның маңызы, зəр шығару мүшелерін;

терінің құрылысын; адамның жыныс жəне жас ерекшеліктері, мінез құлықтың туа біткен түрлері: шартсыз рефлекстер, инстинктерін;

Жалпы биология - Жалпы биология негіздерінің мақсаты мен міндеттерін, Жалпы биология биологиялық заңдылықтарын; жасушаның химиялық құрамын; жасушаның ашылу тарихын; жасушалық құрылымдарды; прокариоттық жəне эукариоттық жасушаларды; биологиялық

жүйелердегі зат алмасу жəне өздігінен реттелуін; нəруыздың синтезі, организмдердің көбеюі жəне жеке дамуын; көбею формалары; организмдердің жеке дамуын; генетика жəне селекция негіздерін; тұқым қуалаушылықтың негізгі заңдылықтарын; өзгергіштіктің заңдылықтарын; генетика жəне селекция негіздерін; эволюциялық көзқарастардың дамуын, эволюцияның дəлелдемелерін;

өзгергіштіктің эволюциялық процестегі рөлін; тіршіліктің пайда болуы туралы көзқарастардың дамуын; жерде тіршіліктің дамуын; адам шығу тегінің дəлелдемелерін; экология негіздерін; ортаның экологиялық факторларын, биотикалық оптимум; биосфера. Адам əрекетінің биосфераға əсері. Биосфераны қорғауды; Қазақстанның экологиялық проблемаларын білу тиіс.

Тапсырмалар орындалуының орташа уақыты:

Тестінің бір тапсырмасын орындап шығуға берілген уақыт – 1,5 минут. Тестінің толық орындалу уақыты – 37,5 минут.

Бір тестіде 25 сұрақ. Тест нұсқаларының баламалығы:

-тестілердің спецификацияға сай құрылуымен;

-өзара ауыстыруға келетін тапсырмалардың әр түрлі нұсқаларда бір орында келуімен,

-барлық нұсқаларда қиындық деңгейінің бірдей болып келуімен жүзеге асырылады.

Тапсырма формасы:

Тестте берілген бес жауап нұсқасынан бір дұрыс жауапты таңдау керек.