Дауысты жуан жіңішке ашық қысаң еріндік езулік а,ә,о,ө,э,е ы,і,и,ұ,ү о,ө,ұ,ү а,ә,е,і,ы,и Жуан дауыстылар 6 а, о, ы, ұ, у, и Жіңішке 6 ә, ө, і, и, е, ү Қатаң 11 к, қ, п, с, т, ф, х, ц, ч, ш, щ Ұяң 8 б, в, г, ғ, д, ж,з, h Үнді 7 р, л, й, у, м
жүктеу/скачать 111.87 Kb.
|
| 42 әріп, 25 дауыссыз, 15 дауысты
Тән – 9 (ә, ғ, қ, ң, ө, ұ, ү, і, һ)     Дауысты
жуан жіңішке ашық қысаң еріндік езулік а,ә,о,ө,э,е ы,і,и,ұ,ү о,ө,ұ,ү а,ә,е,і,ы,и Жуан дауыстылар 6 а, о, ы, ұ, у, и Жіңішке 6 ә, ө, і, и, е, ү Қатаң 11 к, қ, п, с, т, ф, х, ц, ч, ш, щ Ұяң 8 б, в, г, ғ, д, ж,з, h Үнді 7 р, л, й, у, м, н, ң Буын 1) ашық - открытый 2) тұйық - полузакрытый 3) бітеу - закрытый Сын есім   
Сапалық (качественное) қатыстық 1) түсі образованные с помощью суффиксов 2) сапасы: таза, кір балалы, тасты 3) дәмі
без суффиксов тамаша, әдемі, ақ, қатты Салыстармалы шырай Зат есімнен туынды сын есімнің жұрнақтары: лы (лі), ды (ді), ты (ті) Етістік қыш, ғыш, кіш, гіш
Өткен шақ: ған, ген, қан, кен Осы шақ: шы, ші Келер шақ: ар, ер, р, с Түрлері Дағдылы: атын, етін, ушы, уші Мақсаты: мақ, бақ, пақ, мек, бек, пек Көсемше (Деепричастие) Өткен; ып, іп, п Осы: а, е, й Келер: қалы, келі Мақсат: ғалы, гелі Мезгіл: ғанша, қанша, кенше, генше Шарт: майынша, мейінше
1) сұраулық: ма, ме, ба, бе, па, пе, ше 2) күшейтпелі: ақ, ау, ай, да, де, та, те, шы, ші 3) нақтылық: қой, ғой, ды, ді, ты, ті 4) шектік: қана, ғана, ақ, тек 5) болымсыздық: түгіл, тұрсын, тұрмақ 6) көңіл-күй: мыс, міс, екеш 7) болжалдық: мыс Септеулік шылаулар (послелоги) 1) Атау: арқылы, туралы, жайында, жайлы, жөнінде, сияқты, секілді, бойы, бойда, бойынша, бойымен, сайын, үшін, ғұрлы, шамалы, шақты, қаралы 2) Барыс: дейін, шейін, төмен, қарай, карап, қарсы, салым, төрта, жуық, таяу 3) Шығыс: бері, кейін, бұрын, бетер, гөрі, әрі, басқа, бөлек, өзге 4) Көмектес: қатар, бірге, қабат, қоса
1) Ыңғайлас – соединительные: да, де, та, те, және, әрі 2) Қарсылықты – противительные.: бірақ, алайда, дегенмен 3) Себеп-салдар- причинно-следственные: сондықтан, себебі, өйткені, неге десең 4) Талғаулы – выборочные: не, немесе, я, яғни, әлде, бірде 5) Кезектес – чередующиеся: біресе, кейде, бірде Сабақтас 1) Шартты: -са, -се Условия. Қайтсе? Не істесе? При каком условии? 2) Қарсылықты – уступки: -са да, -ған мен 3) Мезгіл: -ған да, -ған ша, -ған нан 4) Себеп: -ғандықтан, -ған соң 5) Мақсат: -у үшін, -мақ 6) Қимыл-сың – образ действия: -ып, -іп, -п, -а, -е, -й
1) Радость: бәрі келді, алақай, тахпах, ақырмай, ойпірімай, япырмау, шіркін-ай, пай-пай, пах; 2) горе: қап, ойбай, әттегең-ай, құдай-ай; 3) негодование: масқара; 4) сомнение: аға, бәсе.
Понудительный - өзгеліс етіс: қыз, ғыз, кіз, гіз, тыр, тір, дыр, дір, т Сын есім 1) Салыстармалы шырай – сравнительное: рақ, рек, ырақ, ірек, лау, леу, дау, деу, тау, теу, ғылт, ғыл, аң, қай, ғыш, дір, шыл, шіл 2) Күшейтпелі - превосходная 1. Видоизмененный усилительный слог + прилагательное Сап-сары, жап-жасыл. Исключения: аппақ, көкпеңбек 2. С наречиями: өте, ең, тым 1) НОШ: -ып, -іп, -п; 2) Ауыспалы осы шақ, келер: -ды, -ді, -ты, -ті (настоящее (будущее) продолжительное время); 3) Жедел өткен шақ: -ды, -ді, -ты, -ті (очевидное прошедшее время); 4) Бұрынғы өткен шақ: -ып, -іп, -п, -ған, -ген, -қан, -кен; 5) Болжалды келер шақ: -ар, -ер (будущее неутвердительное время); 6) Мақсатты келер шақ: -мақ, -бақ, -пақ, -мек, -бек, -пек (преполагается совершить). Рай 1) Бұйрық – повелительное; 2) Қалау – желательное: -ғы, -гі, -қы, -кі; вспомогательные глаголы – едi, егi; 3) Шартты – условное: -са, -се; 4) Ашық-изъявительное; Ұян звонкие Үнді сонорные Толымды полное Толымсыз неполное Жалаң нераспространенное Жайылма распространенное Атаулы назывное Жай простое Күрделі сложное Жақты личное Жақсыз безличное Төл сөз прямая речь Сапалық качественное Сілтеу указательное Демеу подмога, поддержать Шылау частица Қаратпа сөз обращение Тарау раздел, глава Бап, мақала статья Меншіліктілік зат притяжательное существительное Тіл тас жарады навредить Қой аузынан шөп алмас тентек Жіктеу есімдік личное местоимение Сілтеу есімдік указательное местоимение Жалпылау есімдік определительное местоимение Жекіру одағай побуждающее междометие Салт етістік непереходный глагол Сабақты етістік переходный глагол Одағай междометие Тәуелдік притяжательное Жіктік личное Септеуліктер послелоги Зат есімнің жұрнақтары: гер, лық, кіш, хана, шы, па, кі, ім, іс, ін, паз, дас Буын үндестігі: буынның жуан, жіңішкелігіне қарай
Сын есім заттың түр-түсін белгіледі Бастауыш – іс-әрекеттің, иесін білдіреді Синонимдер – мағынасы бір-біріне жуық сөздер Синтаксис – сөз тіркестерін, сөйлем және сөйлем мүшелерін зерттейтін саланы Елтаңбада шаңырақ отанымыздың біртұтастығын білдіреді Елтаңбаның бес бұрышты жұлдызы бес құрлығының белгісі Елтаңбадағы шанырақтың мағынасын белгілеңіз Ата-баба үйі, аспан әлемі Қызылорда күріш өсірілетін Көмір Қарағандыда өндіріледі Затаевич қазақ музыкасын зерттеген, насихаттаған Ғұбайдолла Айдаров – көне түркі жазулар Радлов – қазақ фольклорын зерттеген ғалым Ә. Молдағұлова Шығыс қыздарынан тұнғыш рет Батыр атағын алған Болат Асанов – қазақ жастарынан шыққан тұнғыш халықаралық гроссмейстер Евгений Брусиловский «Қыз Жібек», «Гәкку» Шәмші Қалдаяқов «Менің Қазақстаным» М. Төлебаев «Біржан - Сара» Орынбор 20-25 Қызыл-Орда, Ақ мешіт 26-29 Алмата 29-97 Конституция 9 тарау, 98 бап Рәміздері: 4 маусым 1992 гимн декабрь 1992 Әнұран: 11 қантар 2006
Алтай тауының арасында орналасқан көл Марқакөл Тіл ашар - бала мектепке алғаш барғанда жасалатын той Шоқан Уәлиханов - Мұхамедханафия Қабанбай батырдың шын аты - Ерасыл
Тұнғыш әйел журналистер: Назипа Құлжанова, Сара Есова, Ләзиза Нұрғазина Жеңіл атлетика: Ольга Шишигина Шахмат парсы сөзі, Индиядан келген Әміре Қашаубаев – қазақ музыкасын әлемге тұнғыш танытқан әнші. Семей қаласында туған Б. Саттарханов – Сидней олимпиадасының чемпионы Жүсіп Баласағұн «Құтадғұ білік»- араб жасумен жазылған тұнғыш кітап Махмұд Қашғари «Диуани луғат ат-түрік» 1072-1074 «Отырар сазы» оркестрін ұйымдастырған композиторды – Н. Тілендиев Сахнада Еңлік, Қыз Жібек бейнелерін ойнаған бұлбұл әнші – Күләш Байсейітова Абылай хан – қазақтың үш жүзінің басын қосқан хан Қазақ хандығында ең жоғарғы билеуші - Хан Наурыз – тұрмыс мейрамы Мизам мейрамы күзде Қазақстанның Швейцариясы – Көкшетау, «Бурабай» Есімдік мағынасына қарай 7 түрге бөлінеді Жай сөйлемнің 7 жалпы түрлері Дауыстар 2ге бөлінеді Сөйлем мақсатына 4 түрге бөлінеді Етістікте неше рай 4 Мақала, очерк публистикалық стильге жатады 1.8.10 Қазақтың ішекті аспаптарын Домбыра, қобыз, жетіген Қазақтың үрмелі аспап Сыбызғы Қыстырма сөз Амал қанша
Ыңғайлас жалғаулық Мен Қарсылықты жалғаулық Әйтпесе Жалғаулық шылау Біресе Жалғаулық шылауды табыңыз Қыз және ұл
күшейткіш шылау - әсіресе Толықтауыш тура және жанама болады Күмәнді ойды білдіретін қыстырма сөз Бәлкім Адай-Балбырауын Атаулы сөйлем сөйлем мүшелері талданбайтын Шығыс септік – кейін, соң Көктемде жер көгереді Шылау: демеулік, септеулік, жалғаулық. Примеры: қарай, сайын, түгілі Септеуліктер: арқылы, туралы, дейін, шейін, қатар, бірге Бәлкім, сірә, амал қанша - қыстырма сөз Япырмау - одағай, көңіл-күй Қышқыл – сын есім Отырар – Фараб, Шабғар-Туркестан - Йассы Болжамдық сан есімдер: беске таман, жетпістей «Абай жолы» - романы – тырнақша алынып жазылатын жалқы зат есім Қыста және күзде күн суық болады Автомобильден Ауыспалы мағынада жұмсалып сөз – суық қолды адам Бас - көп мағыналы сөз Жалғаулық шылау: біресе «Маған өнер адамдары туралы кітаптар ұнайды» Тазала, ақта – сын есімдерінен етістік жасаушы Туынды етістіктер: тұзда, гүлде, ойна, ойла, кешіп, тазар Қыз, ғыз – етістіктен етістік тудыратын жұрнақтарды белгіледі Көрші-қолаң пишется через дефис 2009.2.12 Жұрнақ жалғанған сөзді табыңыз Бүгінгі 2009.1.24 Салалас құрмалас сөйлемнің түрін аңықтаңыз Ыңғайлас 2009.3.24 Салалас құрмалас сөйлемнің түрін аңықтаңыз Себеп-салдар 2009.3.11.14 Бөлшектік сан есімді табыңыз Екіден бір, екі жарым 2009.6.17 Жай сөйлемнің түрін аңықтаңыз Дала боран Жалаң Сабақтан кешігуге болмайды Жақсыз сөйлем Малды ауыл – зат есімнен жасалған сын есім Арық қой Болжалдық сан есімдері: жетпістей, жиырмадай, беске таман Қысқалау Отырарсың - келер шақ
Растау мағынасын білдіретін сөз - Шынында Бұрынғы өткен шақ етістігін аныктаңыз Барғанмын
-ақ демеулігінің түрін ажыратыңыз Күшейткіш Айтылу мақсатына қарай бөлінетін сөйлем түрін табыңыз Сұраулы Сені сағынғаным сонша – түсіме жиі кіресің Түсіндірмелі салалас құрмалас Септеліп тұрған есімді көрсетіңіз Өзімді Етістіктен жасалған зат есімді белгілеңіз Үш бөлме Бәрекелді! Достар түгел жиналыпты Демеулік шылау бар сөйлем Мен өзім-ақ көмектесемін Жұмыстан соң Тұйық етістік Жуу Тәуелдік септеулі қатар Мектебімнің, қызымның Менің сабақ оқығым келеді – Жақсыз сөйлем Қазақ отбасында бірге туған туыстар Ағайын «Тіл құрал» оқулығының авторы А. Байтұрсынов Атақты «Отырар сазы» оркестрінің бас дирижері Нұрғиса Тілендиев Адамға қайырымдылық жасау дәстүр Шүлен Астана қаласынан 140 км жердегі қорық Қорғалжын Біріккен сөзді анықтаңыз – Определите слово, состоящее из нескольких корней Талдықорған Зат есімнен болған бастауыш пен баяндауыштың тыныс белгісі – Сызықша Қос сөзді күрделі одағай арасына қойылатын тыныс белгі Дефис Тұрлаусыз мүшелердің болу-болмауына қарай жай сөйлемдердің болінуі Толымды, толымсыз Дауыстылардың тілдің қатысына қарай түрлері Жуан, жіңішке Келер шақтың түрлері Болжалды, мақсатты, ауыспалы Біреудің назарын өзіне аудару үшін қолданылатын сөздер Қаратпа сөздер Туынды түбір – негізгі түбірге сөз тудырушы жұрнақтардың жалғануы арқылы жасалады Біріншіден, алдымен, ақырында, қорыта, айтқанда – ой тәртібін білдіреді Зат есімнен жасалған сын есім Ақылсыз Зат есімнен жасалған етістік Ойла Туынды етістік Түне Мақал-мәтелдердің мазмұны туралы мұғалім әңгімелеп береді Қазақ тілін бұрын оқыған жоқпын, өйткені Ресейде тұрғанмын Ұстаздан шәкірт озар Тұйық етістік Көшу (инфинитив) Күн батты, тауда қара көлеңке басты – Салалас құрмалас сөйлем Ұяң дауыссыздан басталған қосымша Мұғалімдер
Пысықтауышы бар сөйлем Көңіліңді, бойынды осы бұлақтай таза сақта Адам мінезіне қатысты қолданылатын сын есім Үлгілі Қатыстық сын есім Өнегелі Дұрыс септелген есімдікті табыңыз Кімің
Күн бұлттанса, жаңбыр жауады Тәуелденген сын есім – Жақсың қайсы? Күрделі бастауыш Кеншілер сарайы адамға тол Толықтауыш қызметіндегі негізгі зат есімді сөйлемді белгілеңіз (основное существительное выступает в роли дополнения) Ол мұқабасы әдемі кітапты алды (Он взял книгу с красивой обложкой) Болымсыздық демеулік түгіл, тұрсың Қазақ отбасында немеренің баласын қалай атайтынын белгіленің Шөбере Түсіндірмелі салалас құрмалас сөйлем жалғаулықтарын анықтаңыз Жалғаулы жоқ Сын есімнің жай шырайын көрсетіңіз Төзімді Жалғаулықсыз қарсылықты салалас құрмалас сөйлемді табыңыз Қонақтар түгел келді, - сен жоқсың Антонимдер: биік-аласа, пайда-зиян, сараң-жомарт,арық-кем,асау-жуас, терең-таяз, ұсақ-ірі, таулы-жазық, мейірбан-қатал, астында-үстінде, қалың-жұқа, ала жаздай-қыс бойы, қосу-алу Антонимдес фразеологизмдер Ит өлген жер – таяқ тастам жер Синонимдер: оқушы-шәкірт, халық-ел, шаһар-қала, үлкен-зор,қисық-қиңыр, беті-жүзі, дәріс-сабақ, мөлдір-тұнық, жиналыс-мәжіліс, алуан-әр, ақылды-есті, мәлім-белгілі-атақты-көлемді, сымбатты-көрікті-ажарлы, кінәлі-айыпты, сабырлы-ұстамды, жуас-момын, ұқсас-тәрізді, жәрдем-көмек, киелі-қасиетті, зат-нәрсе-бұйым, салт-дәстүр, адам-кісі, жаман-нашар, қоныс-жер-мекен, дәулет-байлық, саяхат-сапар, кемеңгер-ұлы, мағлұмат-мәлімет, көп-мол, көлемі-аумағы, ауру-сырқат. Мақал-мәтелдер Ғалым – теңіз, білім – қайық Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні бар Отан – оттанда ыстық Бірлік бар жерде – тірлік бар Ағайын алтау, ана біреу Еңбексіз өмір – сөнген көмір Батыр туса – ел ырысы Өнер алды – қызыл тіл Өрт – тілсіз жау Билігім өз колымда, еркіндігім – елтаңбам – бостандық Жаңбыр жаумаса, жер жетім, Басшы болмаса, ел жетім Ағаны көріп іні өсер, апаны көріп сіңлі өсер Жеті жұрттың тілін біл, жеті түрлі білім біл Ер – елінде, гүл - жерінде Жеті атасын білмеген – жетесіз Ұрлық түбі – қорлық Жақсыны жолдасынан таниды Ата баланың қорғаны Бес саусақ бірдей емес Күлме досыңа, келер басыңа Ана сүті бой өсіреді, ана тілі ой өсіреді Біректі бірді жығады Білімдінің күні жарық Еңбек түбі – береке, береке түбі – мереке Талап талмас ө қанат Не ексең - соны орасың Ердің аты еңбек шығарады Тіл тас жарады, тас жармаса – бас жарады Мын досың болса да аз, бір қасың болса да көп Оқу инемен құдық қазғандай Өтпес пышақ қол кесер Өнерлінің өзегі талмас Өнерді үйрен де жирен Жеті рет пішіп, бір рет кес Жақсыдан - шарапат, жаманнан – кесепат Елдің көркі – елімен, отан көркі – жерімен Әке көрген оқ жонар, шеше көрген тон пішер Адам көркі – шүберек, ағаш көркі – жапырақ Алтын ерің атқа батса, талқан қыл да отқа жақ Ер жігіттің екі сөйлегені – өлгені Тәуелсіздікті анаңдай ардақта, балаңдай мәкеле – Цени независимость, как мать родную, лелей, как ребенка Білімді өлмес, қағазды аты қалар, Ұста өлмес, істеген заты қалар – Знающий не умрет – останется на бумаге слово его, Мастер не умрет – Останется наследие его Тәрбие басы – тал бесік Ерте шықсаң, алдыңнан күн шығады, Кеш шықсаң, алдыңнан түн шығады. Жақсы сөз – жарым ырыс Қыстың көзі – қырау Отан – асыл анамыз, Ана сүтін ақтаймыз Шыда, шыдасаң шығасың шыңға – Терпи. Будешь терпеть – достигнешь вершины Өнерлі жігіт өрге озар, өнерсіз жігіт жер соғар – Талантливый достигнет своего, бесталанный – останется позади. Күздің бір күні қыстың бір айын асырайды Еңбектің наны тәтті, Жалқаудың жаны тәтті. жүктеу/скачать 111.87 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|