Дәрістер кешені Дәріс №1. Интернет технологиясына кіріспе
жүктеу/скачать 2.09 Mb.
|
Плагиат дегеніміз неПлагиат (лат. plagio-ұрлау) - авторлық және өнертапқыштық құқықтарды бұзғаны үшін қылмыстық және азаматтық жауапкершілікті көздейтін басқа біреудің әдебиет, ғылым, өнер туындысына, өнертабысқа немесе рационализаторлық ұсынысқа (толық немесе ішінара) авторлық құқықты қасақана беру. Плагиат біреудің туындысын өзінің атынан шығару, біреудің туындысын өз атымен заңсыз жариялау немесе дәйексөз ережелерін бұзу түрінде әрекет ете алады. Айта кету керек, дәйексөз ережелері ежелгі уақытта пайда болған және жазба кітаптарына түсініктеме беру кезінде қолданылған. Дәйексөз ережелерін сақтамай, ғылымның дамуы мүмкін болмас еді, өйткені оларсыз ғылыми ойдың сабақтастығын бақылау іс жүзінде мүмкін емес. Плагиат авторлық құқықты бұзудың бір түрі ретінде түсіндіріледі-ғылым, әдебиет және өнер туындыларын, яғни осы салалардағы адамдардың шығармашылық қызметінің нәтижелерін жасауға және пайдалануға (басып шығаруға, орындауға, көрсетуге және т. б.) байланысты құқықтық қатынастарды реттейтін құқық. Авторлық құқық шығармашыл қызметкерлерді ғылыми және мәдени құндылықтарды жасауға және көпшілікке таратуға моральдық және материалдық ынталандыруды қамтамасыз етеді. Автордың туындыларды жариялау, қайта шығару және тарату құқығы бар. Автордың келісімінсіз және онымен авторлық шарт жасаспай туындыларды пайдалануға жол берілмейді. Авторлық құқық және авторлық атау туындыларға қол сұғылмаушылық құқығын қамтамасыз етеді, яғни тек автор өз туындысына өзгерістер енгізе алады немесе оларды басқа адамдарға енгізуге рұқсат бере алады. Сонымен қатар, автордың туындыларды басқа адамдардың пайдаланғаны үшін сыйақы алуға құқығы бар. Интернеттің пайда болуымен кейбір желі қолданушылары желі барлығына қол жетімді болғандықтан, оның мазмұны ешкімге тиесілі емес деген елеске ие болды, бұл мүлдем дұрыс емес. Интернеттегі жарияланым журналдағы жарияланымнан тек ақпарат тасымалдаушымен ерекшеленеді. Екі жағдайда да шығарманы жасау үшін белгілі бір жұмыс жасаған автор бар. Біреудің еңбегін иемдену және осыған байланысты пайда алу, ақпарат қандай ортада жарияланғанына қарамастан, заңды бұзу болып табылады. Интернеттегі дара басшылық пен цензураның болмауы және материалдарды сандық түрде көшірудің жеңілдігі бүгінде желіде көптеген ұқсас мәтіндер пайда болды, көбінесе бастапқы көзге сілтеме жоқ. Көптеген авторлар интернетте жариялау олардың авторлық құқықтарын бұзады деп санайды, бірақ бұл дұрыс емес. Өзіңіздің веб-парағыңызда жарияланған материалдарыңыз болса, авторлық құқықты қорғау оңайырақ. Негізінде, желідегі танымал ақпараттың артық болуы бұл ақпаратқа қол жетімділіктің сенімділігіне әкеледі. Егер бастапқы сайт бұғатталған болса, сіз басқа ақпаратты көре аласыз, сондықтан ақпаратты көшіретін сайттар бастапқы көзге сілтеме беріп, оны ресурс авторының келісімімен жасаған жағдайда ешқандай проблемалар туындамайды. Егер бастапқы көзге сілтеме жасалмаса, бұл ақпаратқа қаншалықты сенуге болады деген сұрақ туындайды. Әдетте, біз бір авторға азырақ, екіншісіне көбірек сенім артамыз, ал автордың кім екендігі белгісіз болған кезде ақпараттың қаншалықты сенімді екенін түсіну қиын. Желіні коммерцияландыру ондағы плагиатқа деген көзқарасты біршама өзгертті. Егер сіздің сайтыңызда өз тауарларыңыздың жарнамасы болса, онда сіз бұл ақпаратты желі арқылы таратуға қызығушылық танытасыз. Сонымен қатар, егер сіздің мақалаңыз (жасырын жарнамасы бар) тәуелсіз дереккөзден берілсе, онда сіз үшін (жасырын жарнаманың авторы) мәтіннің ең аз өзгеріске ұшырағаны пайдалы болады. Сондықтан желідегі ақпараттың көп бөлігі оны көшіру үшін жасалады. Пресс-релиздер, Компания жаңалықтары, өнім желісін жаңарту туралы хабарландырулар, жарнамалық мультфильмдер-мұның бәрі маркетологтар баспасөзде және жаңалықтар ресурстарының сайттарында көруге тырысатын ақпарат. Егер сіздің сайтыңызда келушілерді тарту үшін қызмет ететін ақпарат болса (Анықтамалық, сөздік, техникалық мақала, ойын-сауық туралы ақпарат, қызықты адамдармен эксклюзивті сұхбат және т. б.) және сіздің сайтыңызға трафик тудырса, онда оны басқа біреудің веб-сайтына жіберіңіз (және онымен бірге трафиктің бір бөлігі, демек, ақша). Ақпаратты сайттан көшіруден қорғау үшін авторлар көбінесе бағдарламалық әдістерге жүгінеді. Атап айтқанда, буферге көшіруге тыйым салатын тегтер қосылады. Бұл жағдайда мәтіннің бір бөлігін құжатқа енгізу үшін буферге көшіруге тырысқанда, пайдаланушы функцияның жұмыс істемейтінін анықтайды. Алайда, бұл трюктер тек жаңадан бастаушыларға арналған. Аз немесе аз талғампаз қолданушы әрқашан экранда көрсетілген мәтінді ұрлай алады. Мысалы, сіз дәптердегі парақтың көзін (бастапқы кодын) көре аласыз және мәтінді қалпына келтіру үшін қосымша тегтерді тазарту ғана қалады. Сіз бүкіл бетті қатты дискіде сақтай аласыз, содан кейін оны Word бағдарламасында аша аласыз. Төтенше жағдайларда сіз Print Screen пәрменін орындай аласыз және FineReader көмегімен алынған суретті тани аласыз. Мүмкін ақпаратты қорғаудың ең тиімді әдісі — бағдарламадан тыс. Мысалы, мәтінде сіз өзіңіздің сайтыңызға сілтеме жасайсыз, жарнамаңызды енгізесіз, тіпті егер сіздің мәтініңіз бәсекелеске ауысса да, ол сіз үшін жұмыс істейді. Бұл жағдайда мәтіндердің ағуы тіпті пайдалы болуы мүмкін. Осылайша, әртүрлі жағдайларда плагиат мәтіндердің авторлық құқық иесінде әртүрлі реакция тудыруы мүмкін. Алайда, плагиатқа деген әр түрлі көзқарас жауапкершіліктен босатпайды. Көптеген адамдар интернетте плагиат аз байқалады деп санайды, бірақ олай емес. Интернеттегі плагиат фактісін табу және дәлелдеу баспа басылымдарына қарағанда оңай. Іздеу жүйелері мен арнайы бағдарламалар мұны жасауға мүмкіндік береді және әлемдік масштабта зияткерлік қарақшылықтың сандық сипаттамаларын береді. Мәселе мынада, көптеген адамдар плагиатпен айналысатындарын білмейді және бұл құқық бұзушылықты болдырмауға күш салмайды. жүктеу/скачать 2.09 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|