Әлеуметтік салаларға бөлінетін бюджеттік қаржыларды жоспарлау

Мемлекеттің әлеуметтік саясатының мазмұнын оның әлеуметтік көмек көрсетумен әлеуметтік қамтамсыз ету жөніндегі барлық іс әрекет қосындысы қалыптастырады. Әлеуметтік саясаттың маңызы мемлекеттің нақты әлеуметтік функцияларын іске асыруда көріністі болады.

Әлеуметтік мемелкеттің барлық экономикасының дамуынан бөлек қарастыруға мүмкін емес себебі әлеуметтік саланың іс әрекетте болуы оның басты шартын ол бұл саланы қаржыны қамтамасыз ету. Әлеуметтік саланы қаржыландыру нарықтық экономикадағы мемелекеттер ролі жөніндегі мәселелермен бірге қарастыру қажет, себебі экономикалық реформаларды мемлекетпен нарықтың әсер салаларын шектеудің өте маңызды ролі бар. Мемлекеттің араласу ауқымдары нақты елге тән ерекшеліктер дәстүрлер және әлем экономикасының бүгінгі дамуымен анықталады.

Шаруашылықты жүргізу нарықтық механизмін объективтік кемшіліктерін жеңу үшін қажетті экономиканы мемлекеттік реттеу формаларымен мемлекеттің араласу ауқымдары түрлі болуы мүмкін.

Біріншіден оң мемлекеттік реттеудің тек қорғау функциясын атқару ретінде болатын, ал қайта бөлу іс әрекеті минималды шығындарды қаржыландырумен шектелетін мемлекеттің араласуының минималды формасын реттеу. Мұндай әдістеме мемлекеттік қаржылық реттеудің механизмдерін пайдаланудың шекарасын шектейді, сондықтан әлеуметтік саланың көптеген мәселелері мемлекет көмегімен шешілу мүмкін емес.

Екіншіден, ол мемлекеттік реттеудің нарықтық механизмге кірісуі, демек соған бағынатын мемлекеттің араласуының тікелей емес формасы. Демек мемлекет өзіне экономикалық және әлеуметтік салалары арасындағы қарама-қарсылықты реттеу міндеттемелерін жіктеген. Біздің республикада экономиканы мемлекеттік реттеудің осы формасы іске асырылуда.

Үшіншіден, ол мемлекеттік реттеудің нарықты өзіне бағындырған орталықтандырылған жоспарлау арқылы экономикаға шексіз әсерін тигізетін мемлекеттің араласуының тікелей формасы.

Қазақстан Республикасы азаматтарының зейнетақылық қамтамасыз етуге құқықтары бар. Бұл аумақтағы мемлекеттің саясаты ҚР Конститутциясына негізделеді және “Зейнетті қамтамасыз ету жөнінде” атты заңмен реттеледі. Осы заңға сәйкестік 1998 жылдан бастап Қазақстанда зейнеттік қамтамасыз етудің сол уақытқа дейін әрекетте болған ынтымақтық жүйесінің орнына жинақтаушы жүйесін енгізілді. Бұл заңмен тағы бір тағайындалған шарт ол 1998 жылдың сәуір айының бірінші жұлдызына дейін зейнетке шыққан азаматтарға мемлекет зейнетті қамтамасыз етуді кепіл етеді. Бюджет құралдары ақылы зейнеттік қамтамасыз етудің құқықтары бар азаматтарға зейнетақы республикалық бюджет құралдарынан төленеді.

Зейнетақы төлемдері жөніндегі уәкілетті орган ретінде мемлекеттік кәсіпорын формасында құрылған зейнетақы төлемдер жөніндегі орталық болады. Бұл орталық келесі функцияларды орындайды:

• 
  зейнетақымен қамтамасыз етуге құқықтары бар азаматтарға республикалық бюджет құралдары арқылы зейнетақы төлеу;
  
• 
  азаматтарға әлеуметітк жеке кодтар иелену;
  
• 
  міндетті зейнетақылық жарналарды кейіптеулік есебі;
  
• 
  міндетті зейнетақылық жарналарды агенттерден жиынтық зейнеттік қорларға аудару
  
• 
  мемлекет алдында салықтық міендеттелер атқаруға бағылауды қамтасывз ететін орталық атқарушы органдарға объектілердің тізілімдемелірі мен төлем құжаттарын ұсыну.
  

А)1998 ж 1 қаңтарға дейін зейнетақы алатын азаматтарға

Ә) зейнеттік жасқа жеткен азаматтарға:

• 
  1998 ж 1 қаңтарджан бастап 61 жасқа толған ер адамдарға , 56 жасқа толған әйелдерге
  
• 
  1998 ж 1 шілдеден бьастап 61,5 жасқа толған ер адамдарға, 56,6 жасқа толған әйелдерге
  
• 
  1999 ж 1 шілдеден бастап 62 жасқа толған ер адамдарға, 57 жасқа толған әйелдерге.
  
• 
  2000ж 1 шілдеден бастап 62,5 жасқа толған ер адамдарға, 57,6 жасқа толған әйелдерге
  
• 
  2001 ж 1 шілдеден бастап 63 жасқа толған ер адамдарға, 58 жасқа толған әйелдерге.
  

Орталықтан төленетін зейнетақылық төлемдер әрбіреу үш жыл қатарының орташа айлық табысының 60 пайыз мөлшерінде есептеледі. Бұл арадла табыс құрамына еңбек ақының барлық түрлерімен Үкімет белгілеген басқа да табыстар кіреді. Осы табыстың көлемі тиісті жылға республикалық бюджет жөніндегі заңды белгіленген 15 айлық есептелемелік көрсеткіштен аспауы тиіс. 1998 жылы 1 қаңтарға дейінгі мерзім үшін орташа айлық табыс мөлшері халықты әлеуметтік қорғау аумағындағы орталық атқарушы орган анықтаған тәртіппен жиынтық зейнетақы қорға міндетті зейнетақылық төлемдер жасалған табысқа сәйкес белгіленеді. Осылай есептелген зейнетақылық төлемдердің максималды мөлшері 25 айлық есептемелік көрсеткіштің 75 пайызынан аспауға тиіс.

Халықты әлеуметтік қорғау жүйесінде жәрдемақылар маңызды орын алады. Республика азаматтары мүгедекке байланысты асыраушы адамынан айрылып қалу орайда және жас шамасына байланысты мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақы. Сондай-ақ мемлекеттік адрестік әлеуметтік жәрдем алуға құқықтары бар. Жәрдемақы төлемдері республикалық бюджет құралдары арқылы іске асырылады тек қана мемлкеттік адрестік әлеуметтік жәрдем төлемдері жергілікті бюджеттер құраладынан төленеді.

Респибликалық маңызы бар қалалар Астана және аудан бюджет құралдары арқылы әлеуметтік жәрдеммен әлеуметтік қамтамасыз ету көрсетіледі, яғни келесілер:

• 
  баспаналық жәрдем көрсету жөніндегі төлемдер;
  
• 
  мұқтаж азаматтарға үйлерінде әлеуметтік жәрдем;
  
• 
  анықталған мекен жайы жоқ тұлғаларды әлеуметтік икемделу;
  
• 
  ата анасыз қалған балалар мен жетімдерге мүгедектер мен қарияларды әлеуметтік қамтамысз ету;
  
• 
  халықты еңбекпен қамтамасыз ету;
  
• 
  жергілікті өкілдік органдардың шешімі бойынша азаматтардың жеке категорияларына әлеуметтік жәрдем жасау.
  

Жәрдемақы тағайындау жөніндегі белгіленген құжаттар қосымша өтініш жәрдемақыға құқы бар тұлғаның тұрған жеріндегі жергілікті халықты әлеуметтік қорғау органына ұсынылады. Жас шамасы бойынша жәрдемақы өтініш берген күннен бастап тағайындалады. Асыраушы адамынан айрылып қалуына байланысты жәрдемақы осы жәрдемақыны алуға марқұмның асырауында болған жанұясының мүгедек мүшелерінің құқы бар.

Мүгедектік бойынша жәрдемақы тұлғаның мүгедектігі жұмыс істегеніне немесе істемегеніне жұмыс уақытында немесе жұмыстан кейін болғанына қарамастан мүгедектік анықталған күннен бастап тағайындалады. Бұл жәрдемақыға құқықтары барлар келесі мүгедектер:

• 
  жедел қызметтегі әскери қызметкерлер санынан;
  
• 
  ішкі істер органдары басқарушы және қатардағы әскери қызметкерлер санынан;
  
• 
  жарақаттан кейін мүгедек болған әскери қызметкерлер санынан;
  
• 
  төтенше экологиялық жағдайдан кейінгі мүгедектер.
  

Арнайы мемлекеттік жәрдемақы – ол әлеуметтік қорғауға мұқтаж адамдарға басқа жәрдемақы түрлерінің тәуелсіз берілетін ақшалай төлемдер. Бұл жәрдемақы мемлекетік әлеуметтік қамтамасыз ету жүйеге кіреді және оны алуға құқы бар азаматтарға өз алды ай сайын төленетін ақша. Арнайы мемлекеттік жәрдемақы алу құқығы заңнамалық және нормативтік актілермен белгіленген азаматтар да бар. Жәрдемақының мөлшері айлық есептемелік көрсеткіш негізінде белгіленген саны арқылы тағайындалады.

2005 жылдан бастап “Міндетті әлеуметтік сақтық жөнінде” атты ҚР заңы қолданады. Бұл заңда азаматтарды әлеуметтік қорғаудың бір формасы ретінде міндетті әлеуметтік сақтықтың құқықтық экономикалық және ұйымдық негіздері белгіленді және ол мемлекет жұмыс беруші мен жұмыскер аралығындағы әлеуметтік қамтамасыз ету жөніндегі жауапкершілікті бөлу жүйесін құрудың нормативтік базасы ретінде іске асырылады.

Жинақтаушы зейнетақы қоры акционерлік қоғам формасында құрылады. Олар уәкілетті органның келісімімен өз филиалдарын ашуға құқы бар. Міндетті зейнетақы жарна төлеу үшін жинақтаушы тек бір қорды таңдауға және сол қормен зейнетақы қамтамасыз ету жөнінде келісім шарт пайымдауға міндетті. Жинақтаушы зейнетақы қорға жарна төлеуден зейнеттік жасқа жеткен тұлғалар босатылады.

Жинақтаушы зейнетақы қорларға төленетін міндетті зейнетақы жарналары жұмыскердің төлем көзінен ұсталынатын ай сайынғы табысының 10 пайыз мөлшерінде тағайындалған. Бұл міндетті зейнетақы жарнасын есептеу үшін пайдаланатын ай сайынғы табыс көлемі республикалық бюджетте тиісті жылға тағайындалған минималды айлық еңбекақының 75 реттік көлемінен аспауға тиіс. Міндетті зейнетақы жарналар есебінің тәртібімен мерзімі есептеуі мен есеп шотқа аударуы республика үкіметімен белгіленеді.

Жинақтаушы зейнетақы қорлардың құқы бар:

• 
  зейнетақы жарналарды жинауды ісуке асыруға ;
  
• 
  өз іс әрекеттері үшін комсиисондық сыйақы алуға;
  
• 
  уәкілетті орган берген лицензия негізінде зейнетақы негізінде зейнетақы активтерін инвестиция басқару жөн інде дербес іс әрекеттін іске асыруға;
  
• 
  зейнеттік қамтамасыз етуге байланысты мәселелері жөнінде жинақшының мүдделерін қорғауға ;
  
• 
  зейнетақылық келісім шарттарына сәйкес басқа да құқықтарды іске асыруға.
  

• 
  белгіленген тәртіппен алушыларға зейнеатқы төлемдерін жасаудан;
  
• 
  зейнетақы қорлану мен төлемдердің жеке есебін іске асыруды;
  
• 
  жылына бір рет және салымшы мен алушының сұрауымен оларға зейнетақы қорландыру ахуалы жөнінде ақпарат беруді;
  
• 
  алушының зейнеатқы қорландыру ахуалы жөніндегі ақпараттарға құпиялылықты қамтамасыз етуді;
  
• 
  заңнамаларға сәйкес зейнетақы жөніндегі заңның ережелерімен зейнетақы жөніндегі келісім шарт және шарттарын бұзған үшін жауапкершілкті болуға;
  
• 
  салымшы алушының зейнетақы қорландырулары бір қордан басқа қорға немесе сақтық ұйымға ауыстыруды ;
  
• 
  жинақтаушы қордың зейнетақы активтерін инвестициялық басқару жөнінде лицензиясы болмаған орайда сондай іс әрекетті атқаратыны ұйыммен келісім шарт пайымдауға;
  
• 
  міндетті зейнетақы жарнамалар есебінен зейнеттік қамтамасыз ету жөніндегі салымшымен келісім шарт пайымдауға;
  
• 
  жинақтаушы зейнетақы қорымен келісім шарт пайымдаған азаматтарға тең шарттар қамтамасыз етеді;
  
• 
  әрбір жеке тұлғаның пайымдалған зейнеттік қамтамасыз ету жөніндегі келісім шартқа кепіл қамтамасыз етеді;
  
• 
  бұқаралық ақпарат құралдарында өз іс-әрекеттері жөніндегі заңнамалармен тиым салынбаған ақпараттарды жариялауды.
  

• 
  өндірістік іс әрекет
  
• 
  уәкілетті орган белгілегеннен басқа мүлік алып сатуды іске асыру
  
• 
  сақтық іс әеркет
  
• 
  зейнетақы актвитерін кепілге беру
  
• 
  акциялардан басқа құнды қағаз шығару
  

• 
  уәкілетті орган анықтаған қаржы құралдарын жайғастыру;
  
• 
  заңнамаларға сәйкестік зейнетақы төлемдерін іске асыру;
  
• 
  зейнеатқы қорландыруы басқа жинақтаушы қорға немесе сақтық ұйымға ауыстыру;
  
• 
  қате есепке алынған зецнетақы жарналармен басқа есепке алынған ақашларды қайтару;
  
• 
  зейнетақы төлемдерін іске асырумен зейнетақыны қорландыруды ауыстыруға байланысты шығындарды өтеу;
  

• 
  міендетті зейнетақы жарналар арқылы зейнетті қамтамасыз ету жөнінде келісім шарт жасау үшін жинақтаушы зейнетақы қорды таңдау;
  
• 
  жинақтушы зейнетақы қор құрылтайшылары зейнетақы активтеріне иневестициялық басқаруды іске асыратыни ұйым және банк кастогиан жөнінде уәкілетті орган белгілеген көлемде ақпарат алу;
  
• 
  зейнетақы қорландыру ахуалы жөнінде ақпарат алу;
  
• 
  жинақтаушы зейнетақы қорын әрекеттерін сотта шағым қылу
  
• 
  өз зейнетаық қорландыруларын жылана 2 рет бір жинақтаушы қордан басқа қорға және сақтық ұйымға ауыстыру;
  
• 
  жинақтаушы зейнетақы қордан зейнетақы төлемдерді алу;
  
• 
  өз зейнеатқы қорландыруларын заңнамаларға сәйкес өсиет етіп қалдыру;
  
• 
  заңнамалар мен келісім шарттарына сәйкес басқа да құқықтарды іске асыру.
  

• 
  міндетті зейнетақы жарналар арқылы зейнеттік қамтамсыз ету жөнінде бір жола келісім шарт жасаумен зейнетақы қорландырулармен жинақтаушы зейнетақы қорында сақтау;
  
• 
  жинақаушы зейнетақы қор міндеттемелері орындауға әсер ететін барлық өзгерістер жөнінде сол қорға 10 күнтізбелік күннің ішінде хабарлау;
  
• 
  міндетті зейнетақы жарналарды аудару үшін агенттер зейнеттік қамтамссыз ету жөніндегі келісім шарт көшірмесін тапсыру;
  
• 
  зейнеттік ануитет жөнінде келісім жасау;
  
• 
  заңнамалармен зейнеттік қамтамасыз ету жөніндегі келісім шарттарды жасайтын басқа да міндеттемелерді басқару.
  

• 
  зейнеттік келсім шартарды өзгерту немесе тоқтату жөні;
  
• 
  зейнетақы жарналары іске асырумен төлеу шгарттарымен жөні;
  
• 
  алушылармен салымшылар алдындағы жинақтьалушы зейнетақы қорлардың міндеттемелері бойынша жауапкершілік;
  
• 
  зейнетақы қорландыру ахуалы жөнінде мәлімдеу;
  
• 
  зейнатқы қорландыруды бір жинақтаушы зейнатақы қордан басқа қорға ауыстыру шарттары;
  
• 
  жинақтаушы зейнетақы қордың инвестициялық басқарудың іске асыратын ұйымның және банк-кастодианның құрылтайшылары жөнінде салымшыларға мәліметтер беру.
  

Мемлекеттің әлеуметтік саясатын іске асыру үшін халықты әлеуметтік қорғаудың әртүрлі мекемелері болады. Осындай әрбір мекеме міндеттемелер мен төлемдері бойынша қаржыландыру жоспарын құрады.Шығындар баптары бойынша есептемелер мекемелер орындар саны, мекеменің жұмыс атқару күндер саны, орын күн саны, штаттағы персонал саны осындай көрсеткіштерді пайдалану арқылы іске асырылады.

Қаржыландыру жоспарында шаруашылық және коммуналдық шығындар қажетті тауарлар алуға арналған шығындар. Оның ішінде көйлек көншек, киім, аяқ киім, төсектік керек жарақ арнайы киімдер алу шығындары, сондай-ақ дәрі дермекпен медициналық құралдар және басқа да жұмсалатын материалдар алуға арналған шығындар осы мақсаттарға арналған шығындар мөлшері белгіленген шығындар нормасы мен өткен жылдардағы нақты шығындар көлемі және шығындардың нақты барлығы негіздерінде есептеледі. Мекеменің түріне байланысты қаржыландыру жоспарға тамаққа арналған шығындарда салынады. Шығындардың барлық есептемелері бюджеттік жіктелудің экономикалық ерекшеліктері бойынша тағайындалған формалар арқылы ұсынады.

Еңбекақыға арналған шығындар медициналық жұмыскерлер әкімші шаруашылық персонал мен қызметкерлердің айлықтары негізінде жоспарланады. Барлық осы еңбекақыға арналған шығындар, сондай ақ қосымша және басқа да төлемдердің түрлері қосындысы халықты әлеуметтік қорғау мекемелер жұмыскерелерінің еңбекақы қорын құрайды. Еңбекақы үкімет бекіткен бірыңғай тарифтік кесте негізінде тағайындалады және оның жүйесі үкіметтің арнайы нормативтік актісімен реттеледі. Осы нормативтік актіге сәйкес әлеуметтік жәрдеммен әлеуметтік қамтамасыз ету мемлекеттік мекемелерінде уақыттық еңбекақы жүйесі белгіленеді, ал олардың барлық жұмыскерлері мемлекеттік мекемелер мен қазыналық қызмет реестрнің G категория тобына жатады.

Әлеуметтік жәрдем мен әлеуметтік қамтамасыз ету мекемелерінің қаржыландыруы бекітілген бюджеттік ақша беру көлемінде іске асырылады, ал осы құралдардың жұмсалу қаржыландыру жоспарында бекітілген көрсеткіштерге сәйкес қатаң түрде атқарылуы тиіс.

4. 
   Бiлiм беруге арналған бюджет шығыстары.
   

Азаматтардың бiлiм алу құқы ҚР Конситутциясында кепiлденген және 1999жылы маусым айының 7 жұлдызында қабылданған “Бiлiм беру туралы”Заңменреттеледi.Осы құқықты ммлекет тиiстiәлеуметтiк-экономикалық шарттар жасапбiлiм беру жүйеiн дамыту арқылы қамтамасыз етедi .ҚР азаматтарына мемлекет ақысыз жалпы ортамен алғашқы кәсiби бiлiм және мемлекеттiк тапсырысқа сәйке конкурстық негiзде ақысызорта кәсiби, жоғары кәсiби және жоғарғы оқу орнынан кейiн бiлiм алуды кепiлейдi,егерде азамат осы әрбiр деңгей бойы бiлiмдi алғашқы рет алып отырса.

Оқитындарға бiлiм алудың ақысыздығы мемлекеттiк бiлiм беру мекемелерiн ұстауды бюджеттiк қаржыландыру немесе бiлiм беру мекемелерiне бiлiм беру қызметтерiн сатып алуды бюджеттен төлеу немесе мемлекеттiк гранттар беру арқылы iске асырылады.

Бiлiм беру аумағындғы заңнамалар мемлекеттiк саясаттың принцптерiн анықтайды ,азаматтардың бiлiм алу құқын қамтамасыз етедi, орталық және жергiлiктi атқарушы оргндардыңөтемақыларын шектейдi, бiлiм беру процесiнiң субъектiлерi арасындағықаттынастарды реттейдi, олардың құқықтарын, мiндеттерiн,уәкiлеттерiн және жауапкершiлiктерiн белгiлейдi

Бiлiм беру аумағындағы мемлекеттiк саясаттың негiзгi принциптерi болып келесiлер табылады:

• 
  барлық азаматтардың бiлiм алу құқықтарының теңдiгi;
  
• 
  әрбiр азаматқа бiлiм алудың барлық деңгейлерiнiң мүмкiндiлiгi;
  
• 
  бiлiм берудiң дiннен тыс сипаты;
  
• 
  тұлғаның бiлiмдiлiгiн ынталандыру және дарындылықты дамыту;
  
• 
  бiлiм беру процесiнен үздiксiздiлiгi, оқыту мен тәрбиелеудiң бiрлестiлiгi;
  
• 
  бiлiм беру мекемелерiнiң меншiк формалары, оқыту мен тәрбиелеу формалары және бiлiм беру бағыттары бойынша әртүрлiлiгi;
  
• 
  бiлiм беру, ғылым және өндiрiстiң шоғырлануы;
  
• 
  оқитындарды кәсiптiк бағдарлау;
  
• 
  бiлiм беру жүйесiн ақпараттандыру.
  

Бiлiм беру жүйесiнiң негiзгi мiндетi-ол ұлттық жалпы азаматтық құндылықтар мен ғылым және тәжiрибе жетiстiктерiне негiзделедi, тұлғаның қалыптасуына, дамуына және кәсiби жаралуына бағытталған бiлiм алу үшiн қажеттi шарттар жасау. Оның басымды мақсаттары болып келесiлер табылады:

• 
  бiлiм беру бағдарламаларды игеру үшiн шарттар жасау;
  
• 
  тұлғаның творчествалық, рухани және физикалық мүмкiндiктерiн дамыту, өнегелiлiк пен аман тұрмыс нұсқасының мығым негiзiн қалыптастыру;
  
• 
  азаматтық пен отаншылдықты, мемлекеттiк рәмiздер құрметтеудi, халық дәстүрлерiн қадiрлеудi, конститутция мен қоғамға қай-қайсы қарсылықтарға төзiмсiздiктi тәрбиелеу;
  
• 
  тұлғаның өз мiндеттерi мен құқықтарын сезiмдi қатынасын және республиканың қоғамдық саяси, экономикалық және мәдениеттiк өмiрiне қатынасуының қажеттiлiгiн қаыптастыру;
  
• 
  әлем және отан мәдениетiнiң жетiстiктерiне қатыстыру, қазақ және республиканың басқа халықтарының тарих пен салт-дәстүрiн оқу, мемлекеттiк, орыс және шетел тiлдерiн игеру;
  
• 
  бiлiм беру мекемелерiнiң дербестiгн ұлғайту мен басқаруды демократияландыру және орталықсыздандыру;
  
• 
  оқытудың жаңа технологияларын енгiзу мен бiлiм берудi ақпараттандыру;
  
• 
  еңбек нарығындағы бәсекелестiкке қабiлетi бар бiрлiктi жұмысшылар мен мамандарды дайындау, олардың бiлiктiлiгiн жоғарылату және қайта дайындау;
  
• 
  әр түрлi және көпфункционалды бiлiм беру мекемелердiң тиiмдi дамуына жәрдем беру.
  

Жалпы бiлiм беру бағдарламалары тұлғаның жалпы мәдениетi және оның өмiрмен қоғамға икемделуi жөнiндегi меқсаттарды шешуге, кәсiп пен мамандықты сезiмдi таңдау мен игерудiң негiзiн жасауға бағытталған. Кәсiби бағдарламалар кәсiп пен бiлiктiлiктерге сәйкес жұмыскерлер мен мамандарды дайындауға және оқитындардың жалпы бiлiмдерi мен кәсiби деңгейлерiн тiзбектi жоғарылатуға бағытталған.

Жалпы бiлiм берудiң мазмұны оның әрбiр сатысы бойынша тиiстi жалпы бiлiм беру бағдарламамен анықталады және мектепке дейiнгi тәрбие мен оқыту мен орта бiлiм беруден қалыптасады. Бiлiм берудi дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған Мемлекеттiк бағдарламасы бойынша жалпы орта бiлiм беру-үш сатыны көздейтiн 12 жылдық оқытудан құрасады:1-саты-жалпы бастауыш бiлiм беру; 2-саты-негiзгi жалпы бiлiм беру.

Бұл бағдарламада кәсiптiк бастауыш бiлiм беру мен техникалық және ауыл шарушылығы мамандықтары бойынша кәсiптiк орта бiлiмнiң бөлiгi орта бiлiм беру жүйесiнiң құрамдас бөлiгi болып табылады және техналогиялар мен еңбек нарығы талаптарының деңгейдегi тиiмдi кәсiптiк қызметке даярлауды қамтамасыз ететiн техникалық және кәсiптiк бiлiм беру өзгертiлетiнi туралы да мәлiмденген. Сонымен қатар, бұл арада кәсiптiк орта бiлiм берудiң жекелеген бағдарламаларын iске асырудың өзi орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм беру арқылы жаңа деңгейге көтерiледi.

Орта бiлiмнен кейiнгi кәсiптiк бастауыш бiлiм беру тек қана жалпы орта бiлiм беру базасында қамтамасыз етiледi және кәсiптiк бiлiм беру бағдарламаларын iске асыру үшiн кәсiптiк бiлiм беру мен кадрларды даярлаудың бөлiгi ретiнде экономика , құқық, экология, медицина , ақпараттық технолгиялар, инновациялық менеджмент салаларында қызмет көрсету мен басқару еңбегiн атқаратын орта буын мамандарын басымдылықпен даярлайды.

Жоғары кәсiптiк бiлiм беру республикада тиiстi жоғары бiлiм беру бағдарламалар негiзiнде университет , академия, институт және осыларға теңестiрiлген оқу орындары бойынша iске асырылады. Сонымен қоса , жоғары оқу орындары тиiстi лицензиялары болған жағдайда орта, техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi кәсiптiк бiлiм беру бағдарламаларын iске асыруға мүмкiндiктерi бар.