Әдістемелік нұсқаулықтардың Нысан титулды парағы пму ұс н 18. 3/40

титулды парағы ПМУ ҰС Н 7.18.3/40

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Әлеуметтану және саясаттану кафедрасы

Саясаттану пәні бойынша

барлық мамандықтарының студенттеріне арналғаң

дәріс бойынша

Павлодар

Әдістемелік нұсқауларды Форма

Бекіту парағы Қ ОФ ПМУ 7.18.3/41



БЕКІТІЛДІ

ОІ жөніндегі проректор

Құрастырған аға оқытушы Қаппасова Г.М. _____________

Әлеуметтану және саясаттану кафедрасы

Саясаттану пәні бойынша

барлық мамандықтарының студенттеріне арналғаң

дәріс бойынша

« » 20 ж., Хаттама № __

ӘжС кафедра меңгерушісі _____________Ғ.Н.Иренов

Тарих және құқық факультетінің әдістемелік кеңесімен мақұлданды

« » 20 ж., Хаттама № ___

ОӘК төрағасы ___________________ Қ.Қ. Батталов

ЖжәҚБ бастығы __________А.А. Варакута « » 20 ж., Хаттама № ___

« » 20 ж., Хаттама № ___

Саясаттану — әлеуметтік-гуманитарлық білім жүйесіндегі саясат туралы өте маңызды оқу пәні.

Саясат қазіргі қоғам тіршілік әрекеті аспекті ретінде оның объектісі болып табылады. Саясаттану саясаттың қызметтері және тарихи даму зандарың зерттейді. Билік проблемалары, мемлекет және мемлекетердің арасындағы қатынас саясаттанудің мазмұны болып табылады

Саясаттану қоғамдық білім саласы болып ХIX екінші жартысы – XX бірінші жартысында қалыптасты. Бірақ саясат теориясы қөне өркениеттер, антикалық дәуірлерден бастап дамып келеді..

Қазақстан және т.б. ТМД мемлекеттерде тоталитарлық жүйе құлдырауғаннаң және егемендік алғаннаң кейің саясаттану даму бастады.

Тақырып 1. Саясаттану ғылым ретінде.

Саясаттанудың объектісі және пәні. Саясаттанудың заңдары және санаттары (категориялары), әдістерімен қызметтері. Саясат: ұғымы, мазмұны, және оның термин ретінде тарихи қалыптасуі. Саясаттың элементері: билік, субъектер, саяси ұйымдар, саяси сана, саяси қатынастар және саяси мәдениет. Әлеуметтік-гуманитарлық білім жүйесінде саясаттанудың орны. Саяси ғылымның құрылымы және оның парадигмалары. Саяси ғылым және іс-тәжірибенің байланысы.

Ежегі Шығыс саяси ілімдер (буддизм, конфуциандық, даосизм, легизм). Ежелгі Грек және Ежелгі Римнің саяси ілімі (Платон, Аристотель, Полибий, Цицерон). Ортағасырлық Шығыс саяси ілім (Әл-Фараби, Низами, Әлишер Навои). Ортағасыр және Ренессанс және Ағартушылық кезенінде саяси интерпретациялар. Қазақстан саяси ілімі қалыптасуы және дамуы. Жүсіп Баласағұн, Қорқыт-ата, Қожа Ахмет Яссауидің ойлары. Фольклор - қазақ елінің саяси ойдың көз қайнары. Тауке хан заңдары. «Жеты Жарғы» - маңызды саяси-құқық құжат. XIX XX ғасырлар әлеуметтік-саяси идеялар және ағымы: либерализм, консерватизм, марксизм. XX ғасыр шетелдік саяси ілім (В.Парето, Г.Моска, Р.Михельс, М.Вебер, Т.Парсонс, Д.Истон, Т.Алмонд, М.Дюверже). XIX ғасыр қазақ ағартушылардың саяси көзқарастары (Ш. Уәлиханов, Ы. Алтынсары, А. Құнанбаев). XX ғасырдағы Қазақстан саяси ілімі. А.Бүкейханов, А. Байтұрсынов, С. Торайғыров и т.б. саяси идеялары.

Саясаттың әр түрлігі: экономикалық, әлеуметтік, демографиялық, аграрлық, мәдени, техникалық, әскери, ұлттық, халықаралық және т.б. Саясаттың қызметтері: басқару және реттеу, қоғамның тұрақтылық және құндылықтармен қамтамасыз ету. Саясаттың мақсаты мен құралдары. Саясат мүмкіндік өнері ретінде. Құқық, мораль (ақылақ) және саясаттың өзара қатынасы. Саясат әлуметтік күш және мүдделердің бақталастығы. Сыртқы және ішкі саясат.

Тақырып 4. Билік саяси феномен ретінде.

Саяси биліктің ұғымы және мәні және оның ерекшеліктері. Биліктің құрылымы: тұп негізі, дереккөздері, қызметтері, қорлары (ресурсы). Билікті ұйымдастыру және қызметтілік (ұстанымдары) принциптері. Заңды деп тану (легитимность) тұрпаттары (типтері): дәстүрлі, харизматикалық және рациональды-ресмилендіру, патриархалдық т.б. Билік тұжырымдамалар (концепциялары). Қоғамдағы саяси басекелестік және оппозицияның қажеттілігі. Қазақстан республикасында билікпен оппозиция және олардың өзара әрекеттері.

Этнос және ұлт: ұғымы мен мәні. Ұлттық-мемлекеттік құрылғы нысандары (формалары): унитаризм, федерация, конфедерация. «Ұлт» категория түсінудің екі тұрғысы: этнолингвистикалық және мемлекеттік-құқықтық көзқарастар. Қоғамдағы ұлттық және этникалық қатынастар. Ұлттық мәселер және оның құрылымы. Ұлттық мәселерді шешім принциптері. Халықаралық қатынас мәдениеті және оның азаматтық бейбітшілік және халықаралық келісімді нығайту ролі. Ұлттық саясат мемлекеттік сасясаттың ең маңызды құрылымды бөлшегі. Қазақстан елдерінінң Ассамлеблеясы қоғамдық-саяси жүйе институты. Қазақстан көпдінді (поликонфессионалды) қоғам ретінде. Конфессия диалогтары және конфессияаралық келісім ретінде қазақстаңдық тәжірибесі.

Қоғамның саяси жүйесі: ұғымы, құрылымы, бөлшектері. Саяси жүйенің қызметтері: әлеуметтену, бейімделу (адаптация), реттеу (регуляция), сезіну (реагирование) және қатынас (коммуникации). Саяси жүйенің классификациялық өлшемдер (критерилер) және теориялар. Д.Истоннің, Г. Алмондтың және К.Дойчтың саяси жүйенің өлшем классификациясы мен теориялары. Дәстүрлік және казіргі саяси жүйелер (өкілдік, модернистік және постмодернистік). Саяси жүйенің институттары: мемлект, саяси партиялар, мемлекеттсіздік емес ұйымдар және топ мүдделері. Қазақстан Республикасының саяси жүйесі. Қазақстан Республикасының саяси жүйесінің реформалық мәселелері және даму үрдістері (тенденциялары). Қазақстан Республикасының саяси-партиялық және сайлаушылық жүйенінің даму проблемалары.

Тақырып 7. Мемлекет және азаматтық қоғам.

Мемлекет: пайда болуы, мәні, нышаны, қызметі, мақсаты. Азаматтық қоғамның ұғымы. Азаматтық қоғамның генезисі және эволюция идеялары. Мемлекеттің типтері. Мемлекеттік жүйесінің типологиясы. Мемлекет - қоғамның саяси жүйесінің ядросы. Құқықтық мемлекеттің ұғымы және және оның ерекше нышандары. Азаматтық қоғамның құрылымы. Әлеуметтік мемлекет және оның эволюциясы. Әлеуметтік мемлекеттің қызметі және демократиялық жана концепциялар. Қазақстандағы құқықтық мемлекеттің және азаматтық қоғамның қалыптасу проблемалары.

Тақырып 8. Саяси партиялар және қоғамдық қозғалыстар.

Саяси партиялар: ұғымы, негізгі мақсаттары, міндеттері және қызметтері. Партия типологиясы. Партиялардың типологизациялық өлшемдері. Партиялық жүйе: ұғымы, классификациясы. Қазақстан Республикасында саяси партиялар және олардың заңдылық реттеуі. Саяси партиялардың қалыптасуы және мәні. Партиялық жүйелер: негізгі классификациясы. Қазақстандық партиялық жүйелерің моделі: тарих және қазіргі заман. Қоғамдық ұйымдар және қозғалыстар: ұғымы және мәні. Қазақстан қоғамының саяси өмірініңдегі қоғамдық қозғалыстардың орны мен ролі. Қоғамдық қозғалыстар және саяси партилардың арасындағы өзара қарым-қатынас проблемалары.

Саяси режимнің ұғымы мен элементтері. Саяси режимнің типтері. Қазақстанның саяси режимі. Тоталитаризм және оның әр түрлігі. Авторитаризм: типологиялық формалары. Демократия және оның әр түрлігі. Демократияның қазіргі заман формалары (неодемократиялар). Демократияның ұғымы және мәні. Демократизация қазіргі этапта саяси ғылымның және тәжірибенің басты проблемалары болып табылады.

Демократияның тарихи формалары: антикалық, классикалық және қазіргі заман. Демократияның жалпы принциптері және мен институттары. Саяси модернизация: ұғымы, жүзеге асыру себептері, негізгі даму жолдары. Саяси өзгерістер саяси теорияның объектісі ретінде. Модернизация модельдері: саяси тәжірибе. Саяси дамудың дағдарыстары (мысалы ретінде - Қазақстан). Саяси жүйенің модернизация процессінің мәні сияқты демократиялық саяси жүйенің қалыптасуы. Қазақстан қоғамының саяси модернизация проблемалары.

Саяси процесс ұғымы, мәні және негізгі мінездемесі. Саяси процесстің құрылымы. Саяси процесстің міндетті іс режимдері. Саяси процесстің сатылары (фазалары). Саяси процесстің мазмұны және типологиясы. Сыртқы саяси және ішкі саяси процесстер. Ашық және елеусіз саяси процесстер. Саяси әрекеттердің мінездемесі. Саяси әрекеттердің түрлері. Саяси мінез-құлық және оның формалары. Саяси шешім: дайындау, әзірлеу және жүзеге асыру.

Саяси сана: мәні және құрылымы. Саяси мәдениеттің қалыптасуың қоғамдық пікір және оның ролі. Саяси мәдениет: қызметтері, концепциялар, құрылым элементтері. Саяси мәдениеттің қалыптасу субъектілері және факторлары. Саяси мәдениеттің қалыптасуындағы дәстүр және оның ролі. Қазақстандық қоғамның саяси мәдениеті. Саяси мәдениеттің типологиясы. Саяси мәдениеттің авторитарлық және демократиялық түрлері. Саяси әлеуметтенудің ұғымы. Демократиялық саяси мәдениеттің қалыптасуы.

Саяси элита, оның қызметтері және саяси элитаның қызмет ету факторлары, элита классификациясы. Классикалық және қазіргі заманның элита арналған теориялар. Бюрократизм саяси феномен ретінде. Саясаттың субъетісі ретінде элита мен көсемдер. Саяси элитаға рекруттық әдістерді жасау. Көсемдіктің мәні және табиғаты. Қазіргі Қазақстандағы саяси көсемдік институты және саяси элита. Тарихи қажеттілік нысан ретіндегі мемлекеттік басқару ҚР президенттік институты.Қазіргі Қазақстандағы саяси қөсемдік. Саясат субъектісі редіндегі элита және көсемдер.

Саяси технологиялардың ұғымы. Саяси технологияның мәні және ерекше айырмашылықтары. Саяси технологияның құрылымы. Саяси процесстің анализі (талдауы): мәні, ерекшелігі, әдісі және саяси талдаудың негізгі этаптары. Саяси кеңес беру: ұғымы және мәні. Саяси кеңес берудің сатылары мен тәсілдері. Саяси шешімдерді қабыл алу. Мемлекеттік саясатың қалыптастыратың технологиялар. Дағдарыс технологиялар. Саяси жанжалды (конфликтер) реттеу технологиялар. Информациалық технологияларды қалыптастыратың факторлар. Сайлаушылық жүйелер: ұғымы және мәні. Мажоритарлық сайлаушылық жүйе. Аралас сайлаушылық жүйе. Сайлау кампаниясының стратегиясы.

Дүниежүзілік саясаттың ұғымы. Халықаралық қатынастардың типтері және түрлері. Геосаясат: ұғымы және мәні. Халықаралық қатынастардың субъектілері (мемлекет, халықаралық ұйымдар). Халықаралық саяси институттар, түрлері, мақсаттары және олардың ерекше қызмет етулері. Халықаралық дағдарыстардың себептері, түрлері, зардаптары, ескерту және шешу тәсілдері. ҚР сыртқы саясаты, оның көп бағытты мінездемесі.

Ұсынылғаң әдебиеттердің тізімі

Негізгі:

1. Жамбылов К.Х. Саясаттану негіздері. – Алматы, 1998. – 239 б.

2. Кенжебаев С., Бұлықтаев Ю., Құдайбергенов Б. К. Саясаттану негіздері. Оқу құралы. – Алматы, 1999. – 200 с.

3. Қуандық Е. С. Саясаттану негіздері. Оқу құралы. – Алматы: «Дәуір», 2005. – 224 б.

4. Қазақстан Республикасының Ата заңы. – Алматы, 1995.

5. Назарбаев Н. Ә. Ғасырлар толқысында. – Алматы, 1996.

6. Саясаттану: Оксфорд қысқаша сөздігі. – Алматы: Қазақстан, 2001. – 424 б.

Қосымша:

7. Абай. Құнанбаев. Екі томдық шығармалары. – Алматы, 1995.

8 Аль-Фараби. Избранные произведения. Алматы, 1994.

8. Алтаев Ж. Әмбебап Әл-Фараби // Ақиқат, 1994. №12. – 74-77 б.

9. Аристотель. Политика. / Аристотель. Сочинения в 4-х томах. – М.: Мысль, 1983.

10. Абсаттаров Р. Б., Жалмагамбетова С. Т., Нуракишев А. А. Тесты по политологии: вопросы и ответы: Учебное пособие, - Алматы, 2005.

11. Әженов М. С. Марксизм туралы не айтамыз // ҚР ҰҒА хабарлары, 1993. - №3. – 57-61 б.

12. Бөкейханов Ә. Шығармалар. – Алматы, 1994.

13. Борбасов С.М. Қазақстандағы ұлттық процесстер және ұлт саясаты. – Семей, 1995.

14. Борбасов С. М. Билік дағдарысы // Ақиқат, 1994. - №9. – 47-51 б.

15. Валиханов Ч. Избранные произведения. Алматы, 1991.

16. Всеобщая декларация прав человека. Алматы, 1998.

17. Қазақ. Жүсіп Баласағұн. – Алматы: «Білім», 1994. – 131 б.

18. Қуандық Е.С., Абдулаева К. Билер институты: тарихы мен тағылымы // Ғылыми жұмыстар «Әділет», 2003. - №1. – 197-202 б.

19. Қуандық Е.С. Қазақстандағы саяси партиялар әлемдік тәжірибемен үндесеме? // Саясат, 2004. - №6. – 25-28 б.

20. Құдайбердиев Ш. Шығармалары. – Алматы, 1988.

21. Орынбеков М. Жүсіп Баласағұн және қоғамдық ой-ағым. // Қазақ тарихы, 1995. - №1. -21-25 б.

22. Өзбекұлы С. Қазақстанның саясиқұқықтық ойпікір тарихының өзекті мәселелері. – Алматы: «Білім», 2004. – 128 б.

23. Рахметов К.Ж. Саясаттану: оқу құралы. – Алматы: Өлке, 2005. – 175 б.

24. Саясаттануға кіріспе. – Алматы: Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлтық университеті, 1999. - Екінші бөлім. – 62 б.

25. Шәмшатов И. Мемлект деген не? // Ақиқат, 1993. - №6. – 7-10 б.

жүктеу/скачать 94.09 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: