ІІ тарау. Бастауыш мектепте жеке пәндерді оқыту барысында дамыта оқыту технологияларының практикалық мәселелері

Ал, бүгінгі таңда мектептің, мұғалімнің ең қасиетті міндеті – рухани бай, жан – жақты дамыған жеке, дарынды тұлға қалыптастыру. Рухани байлық ең алдымен әр халықтың ұлттық әдет – салты, әдебиеті, мәдениеті, өнері шыққан түп – тамырында жататыны белгілі. Сол ұлттың байлықты бүгкіл адамзаттың өз ұрпағын тәрбиелеудегі білім берудегі озық ұстамдарымен байланыстыра отырып, әр баланың қабілеті, талантын ашу, өзіне өзінің сенімін нығайтып, өзіне - өзінің жол ашуына түрткі жасау – міне, бүгінгі білім беру пәнінен білім беріп қана қоймай, әр баланың “мәнін” ашу, сол мәнді шығармашылық тұлғаға жетелеу.

Шығармашылық дегеніміздің өзі ізденімпаздықтан туады. Бұл жерде ұлы, дана Абайдың сөзі еріксіз ойыңа оралады. Өзіңе сен, өзіңді сүйреп шығар.

Баланың өзіне деген сенімін туғызу, өзіне шығармашылық қасиет, қабілет іздете білу, өмірден өз орнын тапқыза білу қаншалықты қиын екені түсінікті. Өзін - өзі таба алмай, өз мүмкіндіктерін дұрыс пайдалана алмай, өзін - өзі тұншықтырып жүргеннен басқа жолға түсіп, адасушылықтың негізгі себебі, ең алдымен бір кездегі ұстаздары, мектебіңде жатқан жоқ па деген сауалдардың мұғалімдерді ойландыратыны жөн.

Технология оқытудың тың әдістемесі немесе мүлде деген түсінік артықтау. Оқыту мен тәрбие беру үрдістері ешқандай “науқандық” өтпеліктік көтере алмайтыны белгілі. Керісінше, адамзат баласының өз ұрпағын оқыту, тәрбиелеудегі озық, тиімді ізденістерін, тәжірибелерін жалғастырып, тағы да тың жолдар іздеу, классикалық педагогиканың озық үлгілерін жаңа заман талабына сай дамыта отырып еңбектену жалғаса бермек.

Педагогикалық технология дегеніміз не? Бұл жөнінде В. П. Беспалько өзінің “Слагаемое педтехнология” деген еңбегінде былай дейді: Оқу – тәрбие үрдісінің алдын ала жүйелі түрде жоспарлауы және оның тәжірибеде жүзеге асатын жобасы. Біз өз технологиямызда оқушылардың дербес ізденісі жаңа білімді өз белсенділіктерімен алу іс - әрекеттерін ұйымдастыруға ерекше көңіл бөлеміз.

1. 
   Алдын ала тапсырмалар беру;
   
2. 
   Мақсаттқа жету үшін көмек – бағдар, бағыт ұстану. Эвристикалық жобалау технологиясына жүгіну;
   
3. 
   Жаңа сабақта ең алдымен олардың өз жұмыстарын тыңдау, алдындағы өзіндік мақсаттарын саралау, мұғалім қойған мақсаттар-лың орындауына назар аудару. Ұжым болып талдау, жеткен жетістіктерін талдау.
   
4. 
   Жаңа білімді меңгеру кезінде оқушылардың осы өзіндік жетістіктері тереңдей түседі. Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты, жан – жақты маман болу мүмкін емес. Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интелектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және де басқа көптеген адами келбетінің, қалыптасуына игі әсерін тигізеді.
   

Бұл жүйедегі баланы ойлауға үйрететін тәсілдердің бірі – салыстыру әдісі. Философияда “салыстыру обьектілер арасындағы ұқсастық пен айырмашылықты анықтау. Қорытудың алғы шарты” – делінген. Айналаны тануда салыстырудың мәні зор. Бұл туралы К. Д. Ушинский: “Салыстыру ойланудың және қабылдаудың негізі” – деген.

Мұғалім салыстыру әдісімен сабақ жүргізе отырып, оқу материалын оңай, көрнекі етіп ұсынуға мүмкіндік алады. Баланың қиялын дамытады. Салыстыра отрып, оқушы заттар мен обьектілердің байқалмай, көрінбей қалатын белгілерін анықтауға үйренеді. Баланың байқампаздығы артады. Ал байқампаздық - баланың жалпы дамудағы негізгі психологиялық компанент болып табылады. Оқушы салыстыра отырып бұрынғы өткен материалдар мен жаңа білім арасындағы логикалық байланыстарды анықтауға үйренеді. Неғұрлым салыстыру жұмысы тиімді ұйымдастырылса, соғұрлым білім алудағы формализм жойылып, ең негізгісі оқуға деген қызығушылық арта түседі. Салыстыра отырып заттардың тек ұқсастығы мен айырмашылығын тапқызып қоймай, олардың себеп-терін айқындаудың бала дамуы үшін маңызы зор. Бастауыш сынып оқушылары салыстыра білмейді, сондықтан бұл жұмысты дұрыс ұйымдастыру мұғалімнен үлкен шеберлікті талап етеді. Ол үшін оның кезеңдерін неден басталып, немен аяқталатынын, белгілерін білу керек. Жаңа оқулықтарда салыстыруға берілген тапсырмалар көп.

Қазақстан Республикасы ғылыми техникалық, экономикалық, ресурстық және рухани дамуының жаңа деңгейіне бағытталуда Республика өміріндегі бұл өзгерістер, сөз жоқ білім беру сапасына соның ішінде мектепте оқушыларды дара тұлға етіп тәрбиелеу ісіне де әсерін тигізуде. Сондықтан мектеп оқушыларын ғылыми білімінің қоғамдық қажетті деңгейімен қамтамасыз ету, оларды Отандық ұлттық және әсемдік мәдениет арналарынан сусындату – басты міндет болып қала береді. Өйткені егеменді елдің ертеңі оқу – білімнің тереңдігімен өлшенеді. Толассыз, үздіксіз өзгеріп тұрған әлем адамнан да қабілет пен қажеттіліктерді толассыз дамуда қажет етеді.

Осыған байланысты мектептегі оқушыларды дара тұлға етіп тәрбиелеу үшін жүргізілетін жұмыстардың мақсаты мынадай болуы тиіс:

1. Оқушыларды өзгермелі өмірде қорықпай, еркін өмір сүруге бағыттау.

2. Білімі мен білігіне сай келетін бағдар таңдап алатындай дәрежеде тәрбиелеу.

3. Өз бетінше жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру.

4. Аналитикалық ойлау қабілетін дамыту.

ХХІ ғасырдың жан – жақты зерделі, дарынды, талантты адамын қалыптастыру бағытындағы білім беру мәселесі мемлекетіміздің басты назарында. Білім мен ғылымның Қазақстан дамуына оңтайлы жету үшін дүниежүзілік кеңестігіне ену білім беруді одан әрі демократияландыру, оқыту жүйесін заман талабына сай үйлестіру міндеті туындап, білімге бүкіл оқу - әдістемелік жүйеге жаңа талаптар қойылуда. Осы тұрғыдан алғанда мұғалімге білім берудің тиімді жолдарын қарастыру, таңдай білу мүмкіндігі тиіп отыр. Қай кезеңде, қай заманда болмасын мектептегі басты тұлға мұғалім десек, дүниежүзілік даму деңгейінен кем түспейтін, иық тірестіре алатын білім мен тәрбиелік қазынасын туған еліне, адамзат игілігіне жұмсай алатын қазақтың ой танымының иесі, саналы азаматты жетілдіруге үлес қосатын қазақ тілін оқыту процесі, оны ұйымдастырушы мұғалімге жауапты міндет жүктеледі. Сонау ХV ғасыр басында Жүсіпбек Аймауытов “Сабақ беру - үйреншікті жәй ғана шеберлік емес, ол – жаңадан жаңаны табатын өнер” деген екен.

Сондықтан қазіргі таңдағы педагогика жаңалықтарын, қазіргі қолданып жүрген пән ерекшеліктеріне қарай қолдана білу – оқыту мақсатына жетудің бірден – бір жолы. Ұзақ жылға тәжірибемде оқыту барысында алдыма қойған мақсатым – баланы субьект ретінде оқу ісіне өзінше қызықтыратын, оған қабілетін арттыратын, жағдай туғызу. Оның бастысы оқу үрдісі жаңаша ұйымдастыру, оқушылардың оқудағы іс - әрекеті арқылы ойлау дағдыларын жетілдіру, өз бетінше білім алу процесінде бірлесе әрекет ету. Мақсатқа жету оқушылардың өзі арқылы (іс - әрекет арқылы) жүзеге асады. Мұғалім ұйымдастырушы, бағыт беруші.

Бастауыш мектептегі сауат ашу, тіл дамыту, грамматика сабақтарының оқушы шығармашылығын дамытудағы алар орны ерекше.

1 – 4 сыныпта оқылатын “Қазақ тілі” курсы бір – бірімен тығыз байланыста оқытылатын фонетика, морфология, синтаксис, лексикадом мәліметтер береді.

Бүгінгі таңда білім беру жүйесін дамытпалы оқу технологиясына ыңғайлау қажеттілігі туды. Сол себепті оқытуда мұғалім де, оқушыда субьект ретінде алынуы қажет. Мұғалім мен оқушының бірлесе әрекет жасауы – Ж. А. Қараев технологиясының түп мақсаты. Біз бірнеше жыл профессор Ж. А. Қараев технология-сымен жұмыс істеп келеміз. Қазақ тілін оқытуда бұл технологияның басты тиімділігі:

• 
  оқушыны үнемі әрекетке қосады;
  
• 
  үш кезең арқылы өздігінен үзіліссіз білім алуға ынталандырады;
  
• 
  тілдік категориялардың лексика - грамматикалық құрылымын игертіп, ауызша, жазбаша тілде қолдану аясын кеңейтуге мүмкіндік береді;
  
• 
  оқушы әрі балдай, әрі салыстыра отырып, негізгі білімді өздігінен меңгеруге әрекеттендіреді.
  

1. Жаңа тақырыпты өткен тақырыппен байланыстыра отырып ұғындыру әрекеті.

2. Жаңа білімді игерудегі деңгейлік тапсырмалар түрлері. (І. ІІ. ІІІ деңгей).

3. Тест тапсырмалары.

4. Өзіндік жұмыстар.

5. 
   Қатемен жұмыс.
   
6. 
   Көп деңгейлікті бақылау жұмысы.
   
7. 
   Рейтинг, мониторинг арқылы білім деңгейін сараптау.
   

Саралап деңгейлеп оқыту технологиясы – оқушылардың білім сапасын артырудың негізгі кепілі. Педагогикалық технология арқылы:

1. 
   Оқушыларға қазақ тілінің ғылыми негіздерін меңгертуге болады;
   
2. 
   Халықымыздың салт – санасын әдеп - ғұрпын, ұлттық асыл мұрасы, рухани азығы болар бай тілін, ұлттық шешендік өнерін, би, баба даналығы мен пәлсапаларын үйретуге мүмкіндік туады;
   
3. 
   Ертеден келе жатқан шешенде, дана, баба тіліміздің бал бұлағымен сусындыратын, сөздік қорларын молайтып, тіл байлығын игеруге де болады;
   
4. 
   Оқушылардың ауызша және жазбаша тіл мәдениетін арттырып, баланы еркін сөйлеуге, жазбаша ойын жүйелі жеткізе білуге дағдыландырады.
   
5. 
   Тіліміздегі фразеологиялық, идиомалық тіркестерді, мақал – мәтелдердің қолдану аясын меңгертуге, тіліміздің асылдығына, айшықтығын, құндылығына жетелеуге мүмкіндік туады.
   

Ол үшін ұлттық мектебімізді жаңа типпен білім беруді жаңаша әдіс – тәсілмен жүргізуіміз керек.

Әр түрлі оқыту әдістерін сабақта тиімді пайдалану – білім сапасын арттыру жолының бірі. Бұл сабақтардың әркайсысынның өзіндік ерекшелігі бар. Бастауышта оқытатын кез келген пәннің мазмұнына сәйкес шығармашылыққа интеллектіні дамытуға берілген тапсырмаларды тиімді қолдану – бүгінгі мектеп бағдарламасының да өзекті мәселелерінің бірі. Тек қандай тапсырманы сабақтың қай сәтінде енгізу керек екенін мұғалім өзі шешеді.

Мұндай сабақтар балалар үшін өте қызықты сабақтардың біріне айналады. Алған заттарды салыстыру, ұксастығын, айырмашылығын анықтау сияқты қарапайым тапсырмалардан басталған жаттығулар бірте - бірте баланың тез ойлап, шұғыл шешім қабылдауын талап ететін, оны жан – жақты дамытуға әсер ететін тапсырмалар түріне ауыса бастайды. Әсіресе дамытушылық мақсаты “жасырын” тұрған, бір қарағанда өте қызықты көрінетін дидактикалық ойындар жоғары эмоциялық жағдайда өтеді. Солардың бірі - “Ол не?” ойын.

Ойынның шарты мынадай:

Оқушылар үйлерінен өздеріне ұнайтын бір заттарын, ойыншықтарын алып келеді. Бірақ оны ешкімге көрсетпеуі керек. Сабақта сол әкелген затына ауызша сипаттама береді. Қалған оқушылар айтылған белгілеріне қарап әңгіме не туралы екенін анықтаулары керек.

Мысалы: “Менің затым дөңгелек. Ол секіреді. Бір түсті, әр түстісі де болады. Үлкен және кішкентайы болады. Резеңкеден жасалады. Балалар өзін өте жақсы көреді”.

Шешімі: Доп.

Бұл ойынды әртүрлі вариантта, ұжым боп та, топпен де жүргізуге болады. Ең негізгісі баланы дұрыс меңзей отырып, сипаттама бере білуге үйрету. Жауаптарда айтылғанға сәйкес заттардың табылып жатуы мүмкін. Ол ойында одан әрі қыздыра түседі. Ойынды бірнеше рет қайталауға болады.

Мұнан басқа балаларды қиялдауға арналған ойын түрлері де бар. Соның бірі “Тапқыштар” ойыны. Ойынның негізгі идеясы қарапайым заттарды әдеттен тыс жағдайда пайдалана білу.

Балалар, болжамдау бойынша 2006 жылдан бастап біз қалдықсыз өмір сүретін боламыз. Осыған өзімізді қазірден бастап дайындауымыз керек. Ол үшін мына тапсырмаларды шешіп көрейік.

Тапсырма: - ішіндегі желімі біткен ыдысты тастай салмай, тағы қалай пайдалануға болады?

Жауаптар: - су ішетін ыдыс.

- су құйғыш ыдыс.

- қарандаш салатын ыдыс.

Тапсырма: - Енді 10 жылдан соң тақта қандай болады деп ой-лайсыңдар?

Жауаптар: - тұратын аяғы болады, оны биіктетіп және аласар-тып отыруға болады.

- шетінде су бұркетін приборы болады, сол арқылы еш қиындықсыз тазартуға болады.

- тақта орнында компьютер тұратын болады.

Бұл сияқты ойын – тапсырмалар оқушыларды еркін қимылдау-ға, шығармашылықпен кедергі келтіретін психологиялық селқос-тықты жоюға ықпал етеді. Оқушылардың оқу материалын игеруін жеңілдету мақсатында басқа да ойын түрлерін қолдануға болады. Қазақ тілінен фонетика бөлімін өткенде “Айырмашылығын тап” ойынын ойнатуға болады. Ойын шарты бойынша дауысты дыбыстар жазылған кеспелер қолданылады. Екі дыбыс қатар көрсетіледі, оқушылар олардың айырмашылығын табуы қажет.

А – жуан Ә – езулік Э – ашық

Ә – жіңішке Ө – еркін І – қысаң

“Үштің біреуі” ойны.

Әр балаға әр түрлі дауыссыз дыбыстар жазылған 3 кеспе таратылады. Мұғалім бірін айтқанда тиісті кеспені көтеру керек. Мұндай ойындар тек қазақ тілі сабағынан білімді игеруге мүмкіндік беріп қоймайды, сонымен бірге танымдық белсенділігін, шығармашылығын арттырады.

Ертеңге қарап білек сыбанамыз – демекші бүгінгі бала – ертеңгі жаңа әлем. Демек, бұрыннан қалыптасқан бағдарлама мен тәртіп ол үшін ескірген, тозған. Ал, қазір ол барлық тұлғасымен жаңа тұрмысқа, жаңа қатынастарға бейімделуі тиіс. Сондықтан оған жүйелі жәрдем беріп, ынта – ықыласын дұрыс бағыттайтын, қабілет - қасиеттерін дамытатын мектеп қажет. Бүгінгі таңда мектеп қабырғасында білім алып тәрбиелетіп жатқан жас ұрпақ алдында “Қазақстан - 2030” бағдарламасындағы “Барлық қазақстандық-тардың өсіп - өркендеуі, қауіпсіздігі мен әл – ауқатының артуы” – деген ұзақ мерзімдік міндетін іске асыру жауапкершілігі тұр.

Оқытудың мәңгілік сауалы: “Нені оқыту, қалай оқыту” күрделеліленіп барады.

Оза оқыту – күрделі құрылымды, біртұтас педагогикалық жүйе. Оның нәтежесінде әр оқушының өзін - өзі өзгертуші субьект дәрежесінекөтерілуі көзделіп, оқыту барысында соған лайық жағдайлар жасалады. Оза оқытудың дәстүрлі оқытудан айырмашылығы көзделген мақсатында, мәнінде, мазмұнында мұғалімнің рөлі мен атқаратын қызметінде, әдіс – тәсілдерінде, оқушының білім алу белсенділігінің түрінде т.б.. Сондықтан мектеп мақсаты баланың табиғи күштері мен мүмкіншіліктерінің өзіндік ашылуын қолайлы жағдай жасау болып табылады. Ол үшін оқушы тұлғасының дамуын көздейтін білім беру үрдісін ұйымдастырудың түрлі әдіс – амалдарын анықтап, жүзеге асыру қажет.

Әлемдік педагогиканың көбінесе жүгінетіні Л. С. Выготский-дың идеяларына негізделген. Ал, бастауыш сыныптарла Л. Н. Лысенкованың іс - тәжірибесін алатын за оқыту идеялары кеңінен таратылған.

Педагогикалық технологиялары мазмұнына қарай жетілдіреді және топтайды.

1. Педагогикалық қарым - қатынастарды ізгілендіру мен демократияландыру негізіндегі технологиялар. Оған Ш. А. Амонашвили, Е. И. Ильина әдістемелері жатады.

2. Оқушылардың іс - әрекеттерін белсендіру мен тиімділігін арттыру педагогиканың технологиялары. Оған ойын элементтері, проблемалық оқыту, тірек сызбалары, В. Ф. Шаталов және Е. И. Пассовтың коммуникативті әдістемелері кіреді.

3. Оқыту үрдісін басқару мен ұйымдастыру тиімділігін арттыратын педагогикалық технологиялар. Оған бағдарламалап оқыту, дифференциалдап оқыту, топтық және ұжымдық оқыту, ақпараттық технологиялар жатады.

4. Оқу материалдарының дидактикалық құрылымын әдіснама-лық тұрғыдан жетілдіретін әдістемелер. Дидактикалық бірлектерді түрлендіру жөніндегі П. М. Эрдниев әдістемесі.

5. Модульдік оқыту технологиясы, оқушыны дамыту құралы ретінде қарастырған М. М. Жанпейісованың әдістемесі.

Қандай технологиямен жұмыс істеп, қандай оқыту әдісін пайдалану мұғалімнің өз ерінде. Маңыздысы – түпкі нәтиже, яғни жас ұрпақты жан – жақты дамытып, оқыту.

Сабақты үнемі қалыптасқан бір формада өткізу, әсіресе бастауыш сыныптарында оқушы әрекетіне қозғау сала бермейтіні баршамызға аян. Сондықтан оқушылардың белсенділігін арттыру, олардың іс - әрекетін басқару арқылы іздестіру, зерттеу, ой санасын туғызумен қатар, сабақты өмірмен ұштастыру, оқу материал-дарының мазмұнын қоршаған ортаның өзгерісімен, қозғалысымен, шындығымен үнемі байланыстыру – оқыту үрдісінің ең негізгі мақсаты.

Жаңа технология түрлерін қолданып, сабақты түрлендіріп өткізу үшін мұғалім мен оқушының мүмкіндіктері толық ескерілуі қажет. Сабақ барысында оқушылардың өздігінен ізденуін қадағалап, білім дағдысын толықтыруға ерекше назар аударылуы тиіс.

Бүгінгі таңда мектептердің негізгі мақсаты – зерделі, дарынды балалардың шығармашылық жұмыспен айналысуына мүмкіндік туғызу және дамыту. Сондықтан да оқудың жаңа технологиясын зерттеу, оны ісінет қолданып, жоғары нәтижеге жету – мұғалімнің міндеті.

Дамыта оқу идеялары бойынша оқушыны оқу үрдісінде өздігінен білім жинап, белсенді және өз бетінше қарым - қатынас жасай алатындай тәрбиелеу ең басты мақсат.

Қазіргі кезде қолданып жүрген педагогикалық технологиялардың бірі - модульдік оқыту технологиясы. Бұл технологияда оқушылар модульдерден тұратын оқу бағдарламасы-мен жұмыс істейді. Модульді сабақтар мұғалімдерге барлық оқушыларды назардан тыс шығармауға, олардың білімдеріндегі қателерді дәл мерзімде анықтауға мүмкіндік береді. Оқушылар еркін сөйлеуге, жолдастарымен бірлесе жұмыс жасауға мүмкіндік алады. Сабақ оқушылар үшін қызықты іс - әрекетке айналады., үй тапсырмасын орындауға жіберетін уақыттарын өздері қызығатын істерге арнайды.

Оқу модульі дегеніміз – оқу мазмұны мен оны игеруге негізделген технологияның бір мақсаттағы түйіні. Модуль – оқушының мазмұнды, оқу әдісін өз бетінше геру деңгейі мен оқу – таным әрекетіне сай жеке оқу бағдарламасы. Оның ерекшелігі оқушы өз бетінше немесе мұғалім көмегімен модульмен белгілі бір нәтижеге жетеді. Ол мұғалімнен нені есте сақтау, нені жазу, нені қайдан табу, қалай тиімді әрекет ету, нені білу керектігі жөнінде жазылған жазбаша түрде тапсырмалар алады. Модульді сабақтарды құрастыра отырып, оқу жөнінде ақпарат беретін: оқулық, қосымша әдебиеттер, кесте, сызба нұсқалар, суреттер, технологиялық жабдықтар, ауызша қралдар пайдалануға болады. Модульді сабақтарда тапсырмалар орындау барысы мен білімді меңгеруді тексеретін әртүрлі бақылауларды қолданады.

Олар: өзін-өзі тексеру, мұғалім тексеруі, ағымдағы және аралық тексеру, т.б. осылар аркылы білім олқылықтары, модульді игеру деңгейі анықталады. Қосымша жұмыстар жүргізіліп, әр оқушы өз мүмкіндігінше білім алады.

Модульдік оқытуда ең алдымен, оқушы өзінің жеке интеллектін саналыф түрде дамыта отырып, оқу мазмұнын жіктеп меңгереді, ал мұғалім тек ұйымдастырылған баламалы түрі. Сабақ үрдісіне модульді біртіндеп енгізген дұрыс. Модульге оқушылардың оқу – таным әрекетін ұйымдастырудың барлық әдістері мен түрлкерін пайдалануға болады. Мысалы, жеке, жұптасып, топтасып жұмыс істеу оқытудың сапасын тиімділігін арттыруға болады.

Модульдік сабақты әзірлеу үшін оның дидактикалық мақсаттарын анықтап, модульдік жиынтығынан тұратын модульді бағдарламаны құрастыру керек. Сондан соң мұғалім оқу эелементтерінің мазмұнын, көлемін, ретін, олардың әрқайсысына кететін уақытты, жұмыс түрін анықтайды. Оқушылар үшін сабақтың соңында нені біліп, нені оқу керектігін көрсететін іріктелген мақсаттарды айқындайды.

Оқу модульі қайта жаңғыртушы оқу циклі ретінде үш құрылымды бөліктен: кіріспеден, сөйлесу бөлімінен және қортынды бөлімінен тұрады. Әр оқыту модульінде сағат саны әртүрлі болады. Бұл оқу бағдарламасы бойынша сол ьақырыпқа, тақырыптар тобына немесе тарауға бөлінген сағат санына байланысты. 7 – 12 сағаттан тұратын оқу модульінің тиімді екеін тәжірибе көрсетті.

Оқу модульінің ерекшелігі – жалпы сағат санына қарамастан кіріспе және қортынды бөлімдерге 1 – 2 сағат беріледі. Барлық уақыт сөйлесу бөлімінде.

Кіріспе бөлімінде мұғалім оқушыларды оқу модульінің жалпы құрылымымен, оның мақсат – міндеттерімен таныстырады.

Сонан соң мұғалім осы оқу модульінің барлық уақытына есептелген оқу материалын, қысқаша сызба, кесте және т.б. белгілік үлгілерге сүйене отырып түсчіндіреді.

Оқушылардың оқу материалын қайта жаңғырту деңгейін, қарапайым білік пен дағдыларды және білімін іс жүзінде бірнеше рет қайта қолдану сөйлесу бөлімі сабақтарында жүзеге асырылады. Сөйлесу бөлімінде алғашында оқу материалын қайта жаңғырту және қарапайым білік пен дағды қалыптастыру мақсатында, кейіннен – алынған білімді талдау, жинақтау, бағалау мақсатында оқытудың белсенді формалары қолданылады. Оқушыларға мемлекеттік стандарт талаптарына сай үш деңгейлік тапсырмалар беріледі.

Оқу модульінің сөйлесу бөлімінің тағы бір ерекшелігі – оқытудың белсенді және ойын формаларын кеңінен қолданып оқушылардың оқу материалына бірнеше мәрте қайта оралып жұмыс істеуі, Сөйлесу бөлімі сабақтарының ұйымдастырылу барысы бойынша әр оқушы өзінің қалай немен шұғылдануы тиіс, сабақ барысында не істеу керек екенін біледі, өйткені мұғалім балаларды сабақтың ережелерімен немесе оның құрылысымен және жүру барысымен алдын ала таныстырылады.

Оқу модельінің сөйлесу бөлімінің құрудағы мұндай тәсілдің оқушы тұлғасын дамытуға жағымды ықпал ететініне зерттеу нәтижелері мен эксперименттік жұмыс көз жеткізіп отыр.

Оқу модульінің қортынды бөлімі – бақылау. Егер сөйлесу бөлімінің барлық сабақтарына оқушылардың бір – біріне көмегі, бірін – бірі оқытуы, түрлі ғылыми көздерді пайдалануы құпталынып келсе, енді қортынды бөлімінде оқушы өзінің сөйлесу бөлімінде алған білімін, білігі мен дағдыларын ешкімнің көмегінсіз көрсетуі тіс.

Оқушы білімін бақылаудың формалары ретінде тестілік тапсырмалар, бақылау жұмыстары, сынақ, шығарма, диктант оқу пәнінің ерекшелігіне орай қолданылып, оқу модульінің осы қорытынды бөлімінде беріледі.

Сонымен модульдік оқыту технологиясында оқушылардың дамытуға баса көңіл аударылады. Бұл технологияда:

• 
  Оқушының, тұлғасының танымдық қабілеттерін дамытуға;
  
• 
  Танымдық процесстерді дамытуға;
  
• 
  Белсенді әрекет етуге;
  
• 
  Оқуға деген жағымды көзқарас қалыптастыруға және т.б. ықпал етеді.
  

Қай технологияны қолдану мұғалімнің өз еркінде. Қай технологияны алсақта оқу материалын оқушыға оңай игерту, шығармашылығын дамыту екенін есте сақтау керек. Таңдап алынған педагогкалық технология өтілетін сабақ мазмұнына сай болуы, оқушының танымдық қабілетін дамыта алатындай болуы шарт. Сонда ғана мұғалім оқу үрдісіндегі негізгі мақсатына жетеді.

Модульдік оқыту технологясында қолданатын ойындардың түрлері өте көп, “Брейн - ринг”, “Білім биржасы”, “Қатені тап”, “Бақтыты сәт” және т.б.. Мұндай ойын арқылы берілген оқу материалын бала тез игереді, өзі сабаққа белсенді түрде қатысады. Бастауыш сыныпта бала әлі де ойын баласы, сондықтан мұндай сабақтар баланы қызықтырады. Мысалы, қазақ тілі сабағында “Түбір мен қосымша” тақырыбын өткен кезде мынадай ойын түрларін қолдануға болады. “Бүр жинау” ойыны.

Ойынның мақсаты: түбір мен қосымша туралы білімдерін тереңдету, шығармашылық қабілетін дамыту.

Ойын барысы шыршаның суреті беріледі, бүрлері бар. Сиқырлы бүрлердің артындағы сұраққа жауап беру керек.

• 
  Түбір сөзге қосымша жалғанғанда қандай өзгеріс болады?
  
• 
  Қосымша қандай қызмет атқарады?
  

Мұғалімнің үстеліне түйенің макеті қойылады. Кімде кім жаттығудағы сөздерді көшіріп жазып, түбірін тауып астын сызса және алдымен орындаса, сол бала түйенің жібін алып жетектейді.

“Мақал қуаласпақ” ойыны.

Мұғалім мақалдың алғашқы бөлігін оқушылар мағанасына қарай мақалдың жалғасын табу керек.

1. 
   Жығылып жатып …
   

2. 
   Біреуге ор қазба …
   

3. 
   Жауға жаныңды берсең де …
   

4. 
   Жас жемісті жұлма …
   

Тағы бір ойын түрі “Терме диктант”.

1. 
   Тақтада жазылған ырым – тыйымдар арасынан дәмге бай-ланысты ырымдарды теріп жаз.
   
2. 
   Тақтада жазылған ырым – тыйымдар арасынан малға бай-ланысты тыйымдарды теріп жаз.
   

Мәселен 2 – сыныпта өтілетін мысал, ертегілерге мынадай сызба түрлерін қолдануға болады.

№1 таблица. Байлық пен ақыл (ертегі).

Сәндік киім

2 - ұл

ШАЛ

жоқ