Гісторыя беларускай літаратуры (ХІХ ст. – 1970-я гады ХХ ст.)
Максім Гарэцкі Апавяданні
жүктеу/скачать 3.81 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Дакументальна-мастацкія запіскі «На імперыялістычнай вайне»
Максім ГарэцкіАпавяданні1. У якіх апавяданнях Гарэцкага востра пастаўлены маральныя праблемы? а) «Дзёгаць»; г) «Панская сучка»; б) «Прысяга»; д) «Смачны заяц». в) «У лазні»; 2. У якіх апавяданнях раскрываецца трагедыя чалавека на вайне, паказваецца, што ваенныя дзеянні нясуць не толькі матэрыяльныя страты, але і разбураюць духоўны свет людзей? а) «Роднае карэнне»; г) «Апостал»; б) «На этапе»; д) «Рускі»; в) «Стары прафесар»; е) «Літоўскі хутарок». 3. Як у апавяданні «Літоўскі хутарок» М. Гарэцкі паказаў разбурэнне духоўнага свету людзей? а) Сям’я Шымкунаса выгадна выкарыстала, што іхні хутар апынуўся на лініі фронту. Ян і Даміцэля спекуляцыяй нажылі вялікі скарб, а іхнія дочкі Монця і Ядвіся забыліся на ўсякую мараль і весела праводзілі час з рускімі і нямецкімі салдатамі. б) Сям’я Шымкунаса, якая стаіць у цэнтры ўвагі пісьменніка, перажыла не толькі баявыя дзеянні, разрывы бомб, смерць, але яшчэ і цяжкія выпрабавані, знявагі з боку заваёўнікаў-немцаў. Вайна адабрала ў людзей радасць жыцця і пасяліла ў іх душах апатыю і безнадзейнасць. Няма радасці ў старога Шымкунаса, гаспадарку якога разбурылі чужыя і свае. Даміцэля пакутуе не толькі за сваіх родных, якія жывуць побач, але і за параненага сына Блажыса. Аднак найбольш пакут перажыла Монця, якая пасля згвалтавання не хоча жыць.
а) «Апостал»; г) «На этапе»; б) «Рускі»; д) «Прысяга». в) «Незадача»; 5. Як у апавяданні «У чым яго крыўда?» раскрываецца праблема нацыянальнага адраджэння? а) На прыкладзе галоўнага героя Касцюка Зарэмбы, які пасля вучобы ў горадзе прыязджае ў родную вёску, аўтар паказвае пакутлівы шлях інтэлігенцыі да нацыянальнага адраджэння. Касцюк імкнецца зблізіцца з народам, сярод якога яшчэ нядаўна жыў, але натыкаецца на непаразуменне з боку аднавяскоўцаў, якія бачаць у юнаку ўжо паніча. б) Касцюк Зарэмба пасля вучобы ў горадзе зразумеў, што ў нацыянальным адраджэнні абапірацца на народ – бесперспектыўная справа і адрадзіць нацыю зможа толькі інтэлігенцыя. в) Студэнт Касцюк Зарэмба знайшоў трывалы грунт у жыцці – ідэю нацыянальнага адраджэння, але, перш чым дасягнуць мэты свайго жыцця, яму і іншым маладым інтэлігентам патрэбна вырашыць канфлікт у саміх сябе, спалучыць аснову сялянскага выхавання з новым светабачаннем, якое прыйшло з асэнсаваннем гістарычных шляхоў беларускага народа. Дакументальна-мастацкія запіскі «На імперыялістычнай вайне»1. У якім з буйных твораў М. Гарэцкага ўпершыню ў беларускай літаратуры ў жанры аповесці асэнсоўваецца тэма «чалавека і вайны»? а) «Меланхолія»; б) «Скарбы жыцця»; в) «На імперыялістычнай вайне».
а) прыгодніцкая аповесць; в) дэтэктыўная аповесць; б) фантастычная аповесць; г) дакументальныя, мемуарныя запіскі. 3. Што паслужыла асновай для напісання кнігі «На імперыялістычнай вайне»? а) успаміны сяброў пра вайну; б) дзённік невядомага салдата; в) дзённік М. Гарэцкага, напісаны на фронце. 4. Хто з’яўляецца цэнтральным героем у творы? а) фельдфебель Хітруноў; в) юнкер Шалапутаў; б) вольнапісаны Лявон Задума; г) капітан Смірноў.
а) На прыкладзе Лявона Задумы аўтар паказаў станаўленне салдата на вайне. Мы бачым, як з маладога непадрыхтаванага навабранца, якога апаноўвае страх, вырастае мужны баец. б) М. Гарэцкі рамантызаваў гераізм салдата, паказаў, што на вайне заўсёды ёсць месца подзвігу. Галоўнае для чалавека, які ўзяў зброю ў рукі, не праяўляць слабасці. в) Аўтар паказвае, што гераізм на вайне не з’яўляецца нечым выключным. Таму галоўны герой і не лічыць сябе героем, хоць і быў узнагароджаны георгіеўскім крыжам, бо рабіў сваю справу, як і ўсе салдаты, па загадзе афіцэраў. г) Пісьменнік псіхалагічна дакладна перадае стан чалавека на вайне, дзе страх з’яўляецца нармальнай з’явай, але адны яго пераадольваюць, а другія хаваюцца за спіны падначаленых, як гэта рабілі многія камандзіры. Самым жахлівым, на думку аўтара, з’ўляецца прывыканне да вайны. 6. У чым заключаецца асноўны пафас твора «На імперыялістычнай вайне»? а) Аўтар паказвае вайну як не патрэбную чалавеку з’яву, якая нясе толькі гора. Ён не рамантызаваў вайну, а наадварот, агаліў усе яе негатыўныя з’явы: знявага чалавека чалавекам, марадзёрства, маладушнасць афіцэраў, адступленне ад гуманістычных прынцыпаў; б) Пісьменнік-гуманіст паказаў бессэнсоўнасць крывавай вайны, якая адбірае здароўе, душэўную раўнавагу, шчасце і часта жыццё. в) У першую чаргу Гарэцкі хацеў паказаць гераізм воінаў расійскай арміі, якія змагаліся за справядлівасць і мір у Еўропе. г) Мастак даводзіў чытачу, што вайна заўсёды з’яўляецца агульнанароднай трагедыяй.
а) Твор складаецца з 20 раздзелаў. Першыя тры раздзелы з’яўляюцца экспазіцыяй твора, у іх апавядаецца пра пачатак службы Лявона Задумы ў войску, 13 наступных раздзелаў – галоўная частка, кульмінацыяй якой становіцца апошні бой галоўнага героя. Дапісаныя пазней 4 раздзелы апавядаюць пра шпіталь і пабыўку ў роднай вёсцы. Эпілогам з’яўляецца пісьмо саслужыўца Лявона Задумы да галоўнага героя. б) У творы няма падзелу на раздзелы, проста ў форме дзённіка ўзнаўляюцца часы ваеннага ліхалецця. Літаратура 1. Александровіч, С.Х. Пуцявіны роднага слова: праблемы развіцця беларускай літаратуры і друку другой паловы ХІХ – пач. ХХ стст. / С.Х. Александровіч. – Мінск: БДУ, 1971. – 245 с. 2. Беларуская літаратура: проза 20-х гадоў: хрэстаматыя / Д.Я. Бугаёў [і інш.]; пад рэд. Д.Я. Бугаёва. – 2-е выд. – Мінск: Універсітэцкае, 1997. – 592 с. 3. Беларуская літаратура ХІХ стагоддзя: хрэстаматыя / С.Х. Александровіч [і інш.]; пад рэд. С.Х. Александровіч. – Мінск: Выш. шк., 1971. – 373 с. 4. Беларускія пісьменнікі: бібліяграфічны слоўнік: у 6 т. / рэдкал.: Б. Сачанка (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск: БЭ імя Броўкі, 1992 – 1995. – 6 т. 5. Бугаёў, Д.Я. Максім Гарэцкі: манаграфія / Д.Я. Бугаёў. – 2-е выд. – Мінск: Беларуская навука, 2003. – 239 с. 6. Вашко, Л. Гістарызацыя свядомасці: беларуская літаратура і беларушчына на пачатку ХХ стагоддзя: навуковая публіцыстыка / Л. Вашко. – Мінск: Б.и., 1997. – 151 с. 7. Гісторыя беларускай літаратуры: у 4 т. / рэдкал.: У.В. Гніламёдаў (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск: Бел. навука, 2003. – 583 с. 8. Гніламёдаў, У.В. Янка Купала: жыццё і творчасць / У.В. Гніламёдаў. – Мінск: Бел. навука, 2002. – 238 с.
10. Лазарук, М.А. Гісторыя беларускай літаратуры: ХХ стагоддзе (20–50-я гады) / М.А. Лазарук, А.А. Семяновіч; пад рэд. М.А. Лазарука. – Мінск: Выш. шк., 2000. – 511 с. 11. Лойка, А.А. Гісторыя беларускай літаратуры. Дакастрычніцкі перыяд: вучэбны дапаможнік для філалагічных факультэтаў ВНУ. Ч. 1 / А.А. Лойка; пад рэд. Ю.С. Пшыркова. – Мінск: Выш. шк., 1977. – 304 с. 12. Майхрович, А.С. Янка Купала и Якуб Колас: вопросы мировоззрения / А.С. Майхрович; под ред. В.М. Конон. – Минск: Наука и техника, 1982. – 246 с. 13. Мішчанчук, М.І. Беларуская літаратура ХХ ст.: вучэбны дапаможнік / М.І. Мішчанчук, І.С. Шпакоўскі. – Мінск: Выш. шк., 2001. – 352 c. 14. Мушынская, Т.Ф. Беларуская літаратура 20 – 30-х гадоў / Т.Ф. Мушынская. – Мінск: Нар. асвета, 1994. – 160 с. 15. Навуменка, І.Я. Змітрок Бядуля: навуковае выданне / І.Я. Навуменка. – Мінск: Навука і тэхніка, 1995. – 144 с. 16. Навуменка, І.Я. Максім Багдановіч / І.Я. Навуменка. – Мінск: Бел. навука, 1997. – 141 с. 17. Пратасевіч, М.І. Пуцявінамі Коласа / М.І. Пратасевіч. – Мінск: Універсітэцкае, 2002. – 24 с. 18. Пшыркоў, Ю.С. Летапісец свайго народа: жыццёвы і творчы шлях Якуба Коласа / Ю.С. Пшыркоў. – Мінск: Навука і тэхніка, 1982. – 367 c. 19. Старычонак, В.Д. Беларуская літаратура / В.Д. Старычонак. – Мінск: Выш. шк., 1998. – 350 с. 20. Чыгрын, І.П. Паміж былым і будучым: проза Максіма Гарэцкага / І.П. Чыгрын. – Мінск: Навука і тэхніка, 1994. – 168 с. 21. Янушкевіч, Я.Я. За архіўным парогам: беларуская літаратура ХІХ – ХХ стст. у святле архіўных пошукаў / Я.Я. Янушкевіч. – Мінск: Маст. літ., 2002. – 381 с. 22. Ярош, М.Р. Пясняр роднай зямлі: жыццё і творчасць Янкі Купалы / М.Р. Ярош. – Мінск: Навука і тэхніка, 1982. – 344 с. Модуль 5
У працэсе вывучэння тэмы студэнты павінны: 1. Засвоіць паняцці: – дадаізм; – сацыялістычны реалізм; – імажынізм; – сюррэалізм; – мадэрнізм; – узвышэнства; – маладнякізм; – футурызм; – постмадэрнізм; – экспрэсіянізм. 2. Характарызаваць з’явы: – гісторыка-літаратурнай сітуацыі ХХст.; – літаратурна-грамадскага руху 1920–1930-х гадоў ХХ ст. 3. Аналізаваць і інтэрпрэціраваць працэсы: – месца і ролі беларускай літаратуры ў сусветным кантэксце. 4. Фарміраваць уменні: – супастаўлення і характарыстыкі літаратурных з’яў і працэсаў, што адбываліся ў беларускім асяроддзі дадзенага перыяду.
2. Асновы навукова-тэарэтычных ведаў па модулі «Гісторыка-літаратурная панарама ХХст.
Новыя адкрыцці, упэўненае шэсце навукі і тэхнікі, з аднаго боку, пасялілі ў душах людзей веру ў магчымасці чалавечага розуму, а з другога – выклікалі ў найбольш чулых трывогу, бо узровень культуры і маралі моцна адставаў ад узроўню інтэлекту. Станаўленне найноўшай мастацкай літаратуры ў такіх супярэчлівых умовах выяўлялася ў сутыкненні і супрацьстаянні розных літаратурных напрамкаў, плыняў, школ, стыляў. Менавіта XX стагоддзе пазначана беспрэцэдэнтнымі зрухамі ў літаратуры і мастацтве, звязанымі найперш з узнікненнем і ўмацаваннем мадэрнізму. Яго гістарычныя і літаратурныя вытокі невыпадкова ўзыходзяць у дэкаданс, які з’явіўся ў другой палове XIX ст. У аснове мадэрнісцкага светаадчування ляжаць ідэі: а) прынцыповай разнастайнасці жыцця; б) надзвычайнай супярэчлівасці чалавечай натуры; в) творчай (крэатыўнай) прыроды розуму, здольнага не толькі адлюстроўваць рэчаіснасць, але і змяняць (канструяваць) яе на свой лад; г) пафаснага адмаўлення гармоніі, сіметрыі, нормы, меры як праяў традыцыйнага мыслення; д) пераасэнсавання класічнай спадчыны і стварэння новай мастацкай мовы. Мадэрнізм – інакш кажучы, нерэалістычнае мастацтва – свядома адкідае літаратурную класіку з яе верай у разумнасць светабудовы. На шляхах адмаўлення быцця, якое страціла сэнс, мадэрністы сцвярджаюць сваё права на непаўторнае, індывідуальнае бачанне свету, прэтэндуючы на ролю бунтаўнікоў і творцаў «цалкам новага мастацтва». У гэтым яны вельмі непадобныя паміж сабой. Адсюль такая шматлікасць асобных плыняў і школ: імпрэсіянізм, сімвалізм, экспрэсіянізм, футурызм, дадаізм, сюррэалізм, акмеізм, імажынізм, «плынь свядомасці», экзістэнцыялізм, «новы раман», «тэатр абсурду» і інш. Мадэрнізм адначасова далучае свайго чытача да рэальнасці, даючы яму больш дакладнае, адэкватнае разуменне і адчужае яго ад навакольнага свету, у якім існуюць стыхія, абсурд, выпадак. Адказы на выклік XX ст. у прадстаўнікоў розных мадэрнісцкіх школ амаль супрацьлеглыя – ад «чорнага песімізму» да «бязмежнага аптымізму». Асобнае месца ў літаратуры XX ст. займае так званы сацынялістычны рэалізм. Вызначальны ў яго назве не назоўнік «рэалізм», а прыметнік –«сацыялістычны» (па аналогіі – «сацыялістычны гуманізм», «камуністычная мараль», «буржуазны нацыяналізм») У аснове ляжыць камуністычная (у савецкім варыянце – бальшавіцкая) ідэалогія, класава-партыйны падыход да задач і мэт мастацкай творчасці. Цэнтральнае ў рэалізме паняцце «праўды» зводзіцца ад шматлікіх узораў сацрэалізму да паняццяў «праўдападабенства», «апісанне жыцця ў формах самога жыцця», «паслярэвалюцыйнай рэчаіснасці ў развіцці». Шмат якія сучасныя даследчыкі, і небеспадстаўна, наогул сумняваюцца ў прыналежнасці гэтай унікальнай у гісторыі сусветнай літаратуры з’явы да катэгорый эстэтыкі. Літаратура сацыялістычнага рэалізму мае чыста гістарычнае значэнне як мастацкая з’ява перыяду «сацыяльнага эксперыментатарства» і «утапічнага пражэкцёрства». Апошнія дзесяцігоддзі XX ст. у сусветнай літаратуры прайшлі пад знакам постмадэрнізму. Паводле часу гэты кардынальна новы мастацкі напрамак у гісторыі літаратуры сапраўды ўзнік і сцвердзіў сябе «пасля» («post») эпохі мадэрнізму, якая завяршылася ў 1950-х гадах. Аднак паводле свайго зместу постмадэрнізм дэстанцыруецца не толькі ад класікі, але і ад мадэрнізму, прэзентуючы сябе як «постсучасная літаратура» (мастацтва, культура, філасофія). Прыкметы постмадэрнізму знаходзяць як у блізкай сучаснасці, так і ў далёкай мінуўшчыне. Менавіта там пачынаюць сваё лірычнае жыццё такія «постмадэрнісцкія» паняцці-вобразы, як «лабірынт», «бібліятэка», «кніга», «крыж», «кола» і інш. Адна з галоўных асаблівасцяў постмадэрнізму – гэта імкненне ахапіць як мага шырэй усю прастору сусветнай культуры і актыўна выкарыстаць вядомыя ідэі, сюжэты, вобразы, матывы, трансфармуючы іх у адпаведнасці з задумай. Свет успрымаецца постмадэрністамі як Тэкст, які трэба ўмець чытаць і разумець. Дзеля параўнання можна прывесці вызначэнне прыхільніка класічнага рэалізму Якуба Коласа, якое выразна сведчыць пра яго знаёмства з самымі новымі літаратурнымі напрамкамі XX ст.: «Прырода – найцікавейшая кніга, якая разгорнута перад вачамі кожнага з нас. Чытаць гэту кнігу, умець адгадаць яе мілагучныя напісы – хіба ж гэта не ёсць шчасце? Адно толькі шкада, што наша жыццё несумерна малое для таго, каб начытацца гэтай кнігай». Мадэрнізм не варта разглядаць як асобную плынь альбо стыль літаратуры. Мадэрнізм – гэта, хутчэй, сукупнасць тэндэнцый, напрамкаў, творчых практык у сусветным мастацтве і літаратуры пачатку XX ст., якую яднае наватарскі характар і апазіцыянізм у дачыненні да звыклых напрамкаў у мастацтве (антытрадыцыяналізм). Вызначальнымі рысамі мадэрнізму з’яўляюцца таксама суб’ектывізм, ірацыяналізм, моцная схільнасць да мастацкага эксперыменту, антыэстэтызм, фармалізм. Тэрмін «мадэрнізм» паходзіць з французскай мовы («moderne» – найноўшы) і зноў жа сведчыць пра наватарскі, авангардысцкі характар з’явы, але на сёння, у XXI ст., мадэрнізм – ужо мастацкая класіка, частка культурнай гісторыі цывілізацыі. Мадэрнізм узнік на фоне глабальных грамадскіх катаклізмаў, войн і рэвалюцый, бо знявераная ў традыцыйных каштоўнасцях цывілізацыя шукала новых шляхоў да самаразвіцця шляхам спроб ды памылак. Мадэрнісцкай плынню, у той ці іншай меры прыналежнай да выяўленчага мастацтва і літаратуры, з’яўляецца футурызм. Назва і стылю паходзіць ад лацінскага futurum, што значыць «будучыня». Футурызм узяў пачатак у Італіі і Францыі (1909–1911), а яго тэарэтычныя асновы былі замацаваныя ў «Маніфесце футурызму» Філіпа Тамаза Марынэці (1876–1944). Абнаўленне мастацтва футурысты бачылі ў адмове ад класічных традыцый, зліцці мастацтва і тэхнікі; яны апявалі горад і прамысловыя краявіды. Спадчына класічных культур была абвешчана футурыстамі «руінамі» і «смеццем», а пафас разбуральніцтва і ачышчэння ад класічнага «друзу» паўставаў як свайго кшталту новы месіянізм. Футурызм імкліва пашыраўся ў краінах Еўропы, спалучаўся з палітычным радыкалізмам і неўзабаве пранік у Расію, дзе распаўся на некалькі плыняў. Прадстаўніком эгафутурызму лічыўся І. Севяранін, кубафутурызму – У. Маякоўскі і В. Хлебнікаў. Палітычная «левізна», антытрадыцыяналізм і рэвалюцыйнасць футурызму спрыялі яго пашырэнню ў літаратурным асяроддзі Беларусі. Ідэі футурызму натхнялі сяброў літаратурнага згуртавання «Маладняк», якія прапаведвалі культурны нігілізм, апазіцыяналізм у дачыненні да традыцый. Тэрмін «бурапена», упершыню прапанаваны паэтам А. Александровічам у вершы «Новы Менск», стасуецца з паэтычным хуліганствам і эксцэнтрыкай пачынальнікаў футурызму Імкненне расправіцца з «балотам» і «тхлом» старога жыцця, справіць «скокі на могілках», адолець праклятую мінуўшчыну пры дапамозе ачышчальнай стыхіі агню складае пафас паэзіі лідэра літаратурнай суполкі «Маладняк» М. Чарота, аўтара паэмы «Босыя на вогнішчы», створанай не без уплыву А. Блока і У. Маякоўскага. Фармальны досвед У. Маякоўскага, у тым ліку яго «лесвічку», засвоілі многія маладыя паэты Беларусі 1920-х гадоў. Беларускай версіяй літаратурнага футурызму можна лічыць таксама творчасць дзеячаў «Беларускай літаратурна-мастацкай камуны» на чале з П. Шукайлам. Мае беларускую версію і літаратурны імажызм (паходзіць ад англійскага image – вобраз), які ўзнік у 1910–1920-х гадах у літаратурах Вялікабрытаніі і ЗША. Імажысты імкнуліся знайсці эстэтычную процівагу хаосу жыцця праз чысты вобраз, які, будучы самамэтай мастацтва, творыцца пры дапамозе ўскладнёных метафар, адмысловай рытмікі, вольнага верша. У расійскай паэзіі «сярэбранага веку» імажызм трансфармаваўся як імажынізм, прадстаўнікамі якога былі А. Марыенгоф, В. Шаршаневіч, А. Кусікаў ды іншыя. Супрацоўніцтва з імажыністамі паэта С. Ясеніна супадае з багемным перыядам яго творчасці, з практыкай паэтычнага хуліганства, хвалямі песімістычных, надрыўных настрояў. Імажынізм паўплываў на творчую платформу літаратурнага згуртавання «Узвышша», прадстаўнікі якога таксама імкнуліся да пашырэння вобразна-паэтычных сродкаў, «жывапісання словам», Асабліва вылучыўся ў вобразатворчасці паэт Я. Пушча, якога часта параўноўваюць з С. Ясеніным, асабліва за ягоны цыкл вершаў «Лісты да сабакі» (1927). Гэтае падабенства, звязанае з матывамі надрыву і адчаю, благіх прагнозаў, толькі частковае, бо Я. Пушча з яго падкрэсленай адданасцю беларушчыне, адмысловай паэтычнай сімволікай – самабытны і самакаштоўны творца Дадаізм, які з’явіўся ў літаратўрных колах Швейцарыі, Германіі, Францыі таксама на пачатку XX ст., меў істотны ўплыў на развіццё еўрапейскіх літаратур, у тым ліку і беларускай. Назва паходзіць ад французскага dada, што азначае «драўляны конік» альбо «дзіцячае лепятанне», а, паводле сцвярджэнняў некаторых тэарэтыкаў дадаізму, не значыць нічога, бо слова бессэнсоўнае, а нешта значыць толькі гук. Творчай самамэтай дадаісты лічылі рэалізацыю гука, фанем з іх унутранымі рэзервамі; адзначалі, што кожны гук мае свой колер, тэмпературу, уласную характарыстыку. Прыкладам беларускага дадаізму варта лічыць творчасць паэта А. Разанава, які выкарыстаў творчы досвед рускага паэта В. Хлебнікава і іншых дадаістаў і стварыў свае вершаказы, у якіх імкнуўся дабрацца да самых спрадвечных, фанетычных нетраў слова, каб спасцігнуць яго патаемны сэнс. Дадаісты пашырылі магчымасці гукапісу, алітэрацыі, і іх досведам карысталіся беларускія паэты першай («маладнякоўцы», узвышэнцы») і другой паловы XX ст. (Р. Барадулін, А. Разанаў, «бумбамлітаўцы»). Вяршыняй алітэрацыйнай паэзіі слушна лічыцца шэдэўр Р. Барадуліна «Матылёк» (1965), які сведчыць пра творчае засваенне ўрокаў класікі і магутны самабытны талент паэта, які са словам можа тварыць літаральна ўсё.
Беларуская літаратура, такім чынам, не пазбегла ўплыву мадэрнізму нават у варунках частковай культурнай самаізаляцыі ў 1920–1930-я гады. Яна працягвала рухацца і абнаўляцца паводле агульнаеўрапейскай парадыгмы, і яе авангардысцкі досвед быў недаацэнены савецкім літаратуразнаўствам толькі з ідэалагічных прычын. Зварот да беларускай літаратуры 1920-х гадоў дазваляе сцвярджаць, што ў ёй склаліся прынамсі дзве нацыянальныя версіі літаратурнага мадэрнізму. Першую можна ўмоўна пазначыць як маладнякізм, і звязаны ён з трансфармацыяй уплываў футурызму, экспрэсіянізму, кубізму, заснаваны на падставах палітычнага радыкалізму і «рэвалюцыйнай радасці», антытрадыцыянізму. Нацыянальную спецыфіку маладнякізм мае дзякуючы дэклараваным прынцыпам «ажыўленства» (вітальнасці) і «бурапены»; у прозе – пошуку «жывога чалавека» (К. Чорны). Другая мадэль беларускага мадэрнізму пазначаецца тут як узвышэнства. Прадстаўнікі літаратурнага згуртавання «Узвышша» абапіраліся на досвед французскіх паэтаў-парнаснікаў, часткова – на праграму расійскіх імажыністаў і акмеістаў (С. Ясенін, М. Гумілёў, Г. Ахматава, С. Гарадзецкі, В. Мандэльштам, М. Кузмін), на прынцып «чыстае красы» (успрыняты М. Багдановічам), што выявілася ў іх арыентацыі на элітарнасць творчасці, на стварэнне шэдэўраў. Адметнасць узвышэнства падкрэслена ў «Тэзісах» крытыка А. Бабарэкі, які стварыў, па сутнасці, паўнавартасны мастацкі маніфест літаратурнага аб’яднання. Узвышэнцы практыкавалі літаратурны нонканфармізм, пошук ідэйнай і мастацкай цэласнасці, арыентаваліся на беларускую ідэю (адраджэнізм), шукалі стымулы эстэтычнага абнаўлення ў фальклорнай спадчыне, імкнуліся да дынамічнай вобразнасці, звязанай з рухам (на што іх натхняў, безумоўна, сімвал беларускай «Пагоні»). У адным са сваіх тэзісаў А. Бабарэка абгрунтоўвае прынцып аквітызму (ад лац. aqua vita –чыстая вада), які прадугледжваў пераўтварэнне творчай энергіі мас у творчую энергію літаратуры. Асаблівая энергетыка і віталізм, уласцівыя творчасці сябраў літаратурнай суполкі, паказваюць на адметнасць феномену ўзвышэнства. Такім чынам, традыцыі мадэрнізму, выяўленыя ў гісторыі еўрапейскіх літаратур, у тым ліку і беларускай, мелі сваё развіццё на працягу ўсяго ХХ ст. жүктеу/скачать 3.81 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|