Қаржылық есептілікті берудің негіздері

Бұл қаржылық есептілік нарықтық бағамдарға сүйеніп әділ құны бойынша бейнеленген, сатуға арналған, қолда бар инвестициялық бағалы қағаздарды қоспағанда, бастапқы құны бойынша есепке алу қағидаттарына сәйкес дайындалған.

Қазақстан Республикасының ұлттық валютасы болып қазақстан теңгесі (бұдан әрі – «теңге») табылады. қордың басшылығы теңгені бернелік валюта ретінде анықтады, өйткені теңге Қордың экономикалық оқиғалары мен операцияларының мәнін бейнелейді.

Теңгеде ұсынылған барлық қаржылық ақпарат жақын мыңдыққа дөңгелектелген.

Осы қаржылық есептілікті дайындау үшін Қаржы есептілігінің халықаралық стандарттарына сәйкес басшылық активтер мен міндеттемелердің есептілігін белгілеуде, сондай-ақ есептілікте шартты активтер мен міндеттемелерді ашуға қатысты бірқатар бағамдар мен болжамдар жасады. Нақты алынған нәтижелер болашақта бұл бағамдар өзгеше болуы мүмкін.

Осы қаржылық есептілікті дайындау кезінде есеп саясатының төмендегідей негізгі қағидаттары қолданылды. Есеп саясатының аталған қағидаттары жүйелілікпен қолданылды.

Шетелдік валютадағы операциялар операция жасалған күні қолданыста айырбас бағамы бойынша бейнеленеді. Шетелдік валютадағы ақша активтері мен міндеттемелері операция күні қолданыста болған ресми айырбас бағамы бойынша теңгеге аударылады. Тарихы құны бойынша шетелдік валютадағы ақшалай емес активтер мен міндеттемелер операция күні қолданыста болған ресми айырбас бағамы бойынша теңгемен аударылады. Активтер мен міндеттемелерді аудару кезіндегі бағам айырмашылығының нәтижесінде болған кірістер мен шығыстар таза активтердегі өзгерістер туралы есепте бейнеледі.

Ақша банк шоттарындағы ақшадан тұрады.

• 
  жақын арада сату немес кері сатып алу мақсатымен сатылады немесе пайдаланылады;
  

- активтер немесе міндеттемелер келісім-шартта бастапқыда көрсетілген ақша қаражаты ағынын айрықша өзгертетін бірге құрылған туынды құралдан тұратын болса, кірістер мен шығыстар арқылы әділ құн бойынша қаржы активтері мен міндеттемелерін анықтайды.

• 
  Тәсім бастапқы мойындаудан кейін таза зейнетақы активтеріндегі өзгерістер туралы есеп арқылы әділ құны бойынша бейнелейді;
  
• 
  Тәсім сатуға арналған ретінде сыныптады; немесе
  
• 
  Қарыздар мен дебиторлық берешек анықтамасына енгізілген.
  

Қаржы активтері және міндеттемелер Тәсім сол қаржы құралы туралы келісім-шарт бойынша Тараптың бірі болып саналған сәттегі таза зейнетақы активтері туралы есепте мойындалады. Негізгі қызмет барысындаға барлық қаржы активтерінің сатып алынымы төлем күніне мойындалады.

• 
  сыйақының тиімді мөлшерлемесі әдісін пайдаланып, амортизациялық құны бойынша бағаланатын қарыздар мен дебиторлық берешектер;
  
• 
  кірістіліктің тиімді мөлшерлемесі әдісін пайдаланып, амортизациялық құны бойынша бағаланатын, өтелгенге дейін ұсталынып қалатын бағалы қғаздардағы инвестиция;
  
• 
  белсенді рынокта бағаланатын рыноктық бағасы жоқ және құны сенімді бағаланбайтын, өзіндік құны бойынша бағаланатын үлестік құралдарға инвестициялар.
  

Кіріс пен залал арқылы әділ құны бойынша есептелетіндерден және қаржы активтерін әділ құны бойынша аудару мойындауды кері қайтаруға келмейтін кезде туындайтындардан басқа барлық қаржылық міндеттемелер амортизациялық құны бойынша бағаланады. Сыйлықақылар мен дисконттар мәміле бойынша бастапқы залалдармен бірге тиісті құралдың баланстық құнына енгізіледі және аталған құралға тиесілі сыйақының тиімді мөлшерлемесі негізінде амортизацияланады.

Қаржылық құралдардың әділ құны мәмілелер бойынша қандай-да залалдарды шегерместен, есеп беретін күнгі жай-күй бойынша олардың бағаланатын рыноктық бағалары негізінде анықталады. Қаржы құралдарының бағаланатын рыноктық бағалары болмаған жағдайда, әділ құн бағамдық үлгілерді немесе ақша ағынын дисконттау әдістерін пайдаланып, анықталады.

Қаржы активтінің немесе міндеттемелерінің әділ құнын өзгерту кезінде туындайтын кірістер мен залалдар төмендегідей сипатта танылады:

• 
  кірістер мен шығыстар туралы есеп арқылы әділ құны бойынша бағаланатын қаржы активі ретінде сыныпталатын қаржы құралы бойынша кірістер немесе шыңыстар таза зейнетақы активтеріндегі өзгерістер туралы есепте танылады;
  
• 
  сатылуға арналған қолда бар қаржы активтерінен кірістер мен шығыстар таза зейнетақы активтеріндегі өзгерістер туралы есепте танылады.
  

Қаржы активтерін тану қаржы активтерін пайдалану ақша ағындарын алуға келісім-шарт құқықтарының іс-әрекет ету мерзімі өткен соң немесе Тәсім қаржы активтерін иелену өұқығынан шығатын барлық айрықша тәуекелдіктер мен пайданы тапсыру кезінде тоқтатылады. Осындай табыстау кезінде туындайтын немесе сақталатын құқықтар мен міндеттемелер бөлек актив немесе міндеттеме ретінде танылады. Қаржы міндеттемелерін тану олар өтелген кезде тоқтатылады.

Сату және кері сатып алу («РЕПО») жөніндегі мәлілелер бойынша сатылған сатылған бағалы қағаздар қамтамасыз етілген қаржы операциялары ретінде есепке алынады және таза зейнетақы активтері туралы есепте РЕПО келісімі бойынша қамтамасыз етумен бой көтеретін бағалы қағаздар ретінде сыныпталады және әділ құны бойынша есепке алынады; келісім-шарт бойынша контрагенттің міндеттемелері тиісінше сипатта банктердің немесе өнім берушілердің кредиторлық берешегінің сомасына енгізілген. Сату бағасы мен кері сатып алу бағасының арасындағы айырмашылық сыйақы түріндегі шығынды білдіреді және осындай келісімдер іс-әрекет ететін мерзім ішіндегі кірістер мен шығыстар туралы есепте танылады.

«Кері РЕПО» келісімі бойынша алынған бағалы қағаздар тиісінше сипатта банктердің немесе өнім берушілердің дебиторлық берешегінде мазмұндалады. Сату алу бағасы мен кері сатып алу бағасының арасындағы айырмашылық сыйақы түріндегі кірісті білдіреді және сыйақының тиімді мөлшерлемесі әдісінің негізінде осындай келісімдер іс-әрекет ететін кезең ішінде есептеледі.

«ГНПФ» ЖЗҚ» АҚ

Қаржылық есеп беруге ескертпе оның ажырамас бөлігі болып табылады

2005 жылғы 31 желтоқсан аяқталған жыл үшін

3 ЕСЕПТІК САЯСАТТЫҢ НЕГІЗГІ ҚАҒИДАЛАРЫ (ЖАЛҒАСЫ)

і) Меншікті активтер

Негізгі қаражат объектілері жинақталған тозулар мен құнсызданудар болғын шығындарды шегере отырып, өзіндік құны бойынша көрсетілді.

Тозу жекелеген активтердің пайдалы қызмет мерзімі ішінде тіке сызықты әдіс негізінде кірістер мен шығыстар туралы есепте есептеледі. Тозу активтердің пайдалуға дайын болған күнінен бастап немесе (меншікті құрылыс жайында) активтерді жасап аяқтау және оны пайдалануға дайын болған сәттен бастап есептеледі. Жер тозуды есептеу объектісі болып табылмайды.

Лицензия сатып алуға кеткен шығындар капиталдандырылады. Бағдарламалық қамсыздандыруды әзірлеу және қызмет етуімен байланысты шығындар кезең шығыстарына жатқызылады. Алайда, Қор бақылайтын бірегей бағадарламалық қамсыздандырумен байланысты кеткен және бір жылдан аса уақыт ішінде оның құнынан асатын экономикалық пайдасы бар шығыстар материалдық емес активтер ретінде танылады.

Амортизациялық құны бойынша есепке алынатын қаржы активтері негізінен сатуға арналған қолда бар қарыз, басқалай дебиторлық берешек немесе бағаланбайтын қарыз қағаздарынан («қарыз және дебиторлық берешек») тұрады. Қор өзінің кредиттік қоржынын оның құнсыздану мәніе тұрақты негізде талдап отырады. Қарыздар мен дебиторлық берешек құнсызданып отырады, және Қор, қарызды және дебиторлық берешекті бастапқы тану күнінен кейін болған бір немесе бірнеше жағдайлардың негізінде, тек құнсызданудың объективті себептері болған жағдайда ғана және мұндай жағдай (немесе жағдайлар) сенімді бағалануы мүмкін қарыздар бойынша болашақ ақша ағындарына әсер еткен кезде, құнсыздану салдарынан шығын тартады.

Кейбір жағдайларда бағалы қағаздың құнсыздануынан болған залал сомасын есептеу үшін қажетті мұндай шолу деректері шектеулі немесе ағымдағы экономикалық шарттарға толық көлемінде сәйкес келмейтіндей болуы мүмкін. Мұндай ахуал егер қарызгер қаржылық қиыгшылықтарға ұшыраған болса және ұқсас қарызгерлер бойынша жеткілікті деңгейдегі тарихи деректер болмаса, туындауы мүмкін. Мұндай жағдайларда залал сомасын құнсызданудан анықтау мақсатында Қор басшылығы өзінің тәжірибесі мен пікіріне сүйенеді.

Заемдардың және дебиторлық берешектердің құнсыздануынан болған барлық залал таза зейнетақы активтері туралы есепте танылады және егер өтелетін құнның кейінгі өсімі құнсызданудан болған залал танылғаннан кейін орын алған жағдайға объективті жатқызылуы мүмкін жағдайда ғана түзетіледі.

(іі) Өзіндік құны бойынша есептелетін қаржы активтері

Өзіндік құны бойынша есептелетін қаржы активтері сатуға арналған қолда бар және әділ құны бойынша есептелмейтін, өйткені ол сенімді анықталуы мүмкін емес активтерге енгізілген нарқы белгіленбеген үлес құралдарынан тұрады. Егер инвестициялардың құнсызданатындығы жөнінде объектиівті себептер болатын болса, құнсызданудан болған залал инвестициялардың баланстық құны мен аталған актив бойынша кірістіліктің ағымдағы нарықтық мөлшерлемесі бойынша дисконтталатын болашақ болжалды ақша ағынының ағымдағы құны арасындағы айырмашылық ретінде есептеледі.

Мерзімі ұзартылған салықтардан басқа қаржылық емес активтер әрбір есепті датаға құнсыздану себептерінің болу мәніне бағаланады. Қаржылық емес активтердің өтелетін құны сату шығындары мен пайдалану құнының шығынын шегергендегі әділ құнының ең жоғарғысы ретінде анықталады. Пайдалану құнын бағалау кезінде болашақ ақша ағындарыағымдағы құнға дейін активке тән ақшаның уақытша құны мен тәуекелдіктің ағымдағы нарықтық бағамын мазмұндайтын есептелген (салық төлегенге дейінгі) дисконттық мөлшерлемені пайдалану жолымен дисконтталады. Ақша ағыны басым болмайтын актив (басқа активтерден ерекше деңгейде тәуелсіз басым болатын) үшін өтелетін құн актив тиесілі басым ақша ағынының бірлігімен анықталады.

Дивиденттер Қазақстан Республикасы заңнамасының ерекше ережелерінің пәні болып табылады.

Әдеттегілік акциялар бойынша дивиденттер жариялануына қарай таратылмаған кірістерді пайдалану секілді қаржылық есеп беруде қамтылады.
е) Салық салу

Жыл ішіндегі табыс салығы ағымдағы және мерзімі ұзартылған салыққа кіреді. Табыс салығы кірістер мен шығыстар туралы есепте танылады, тікелей капиталда танылатын баптарға жатқызылатын жағдайларды қоспағанда. Мұндай жағдайда ол капиталда танылады.

Сыйақы түріндегі кірістер мен шығыстар олардың есепке алыну шамасына қарай, активтің немесе міндеттеменің тиімді кірістілігін немесе қолданылатын қозғалмалы мөлшерлемені есепке ала отырып, танылады. Сыйақы түріндегі кірістер дисконт немесе сыйлықақыдан, немесе проценттік құралдың бастапқы баланстық құны мен оның өтеу күнгі құны аралығындағы, сыйақының тиімді мөлшерлемесі бойынша есептелген басқа айырмашылықты құрайды.

Сыйақы түрінде есептелген кірістер, оның ішінде есептелген купонды кіріс және амортизациялық дисконт таза зейнетақы активтері туралы есептің тиісті бабындағы баланстық құнына енгізіледі.

• 
  МСФО 7 «Қаржы құралдары: ашылымдар», 2007 жылғы 1 қаңтардан бастапқы кезеңдер үшін әрекет етеді. Стандарт Қордың қаржы құралдарына қатысты үлкен ашылымдарды талап етеді.
  
• 
  БЕХС 1 түзетулер «Қаржылық есептілік беру – капитал ашылымдары», 2007 жылғы 1 қаңтардан бастапқы кезеңдер үшін әрекет етеді. Стандарт капитал жайындағы үлкен ашылымдарды талап етеді.
  
• 
  БЕХС 39 түзеутлер «Қаржылық құралдар: Опцион әділ құнды мойындау және бағалау», 2006 жылғы 1 қаңтардан бастапқы кезеңдер үшін әрекет етеді. Аталған өзгерту кірістер мен шығыстар арқылы әділ құн бойынша қаржылық құралдарды сыныптауды шектейді.