Гуляем у эканоміку

Вялікія магчымасці па эканамічнай адукацыі малодшых школьнікаў маюць выхавальнікі груп прадоўжанага дня, а найбольш эфектыўным сродкам засваення эканамічных ведаў вучнямі з'яўляецца гульня. "Эканамічная гульнятэка", што прапануецца ўвазе чытачоў, утрымлівае сцэнарыі захапляльных эканамічных гульняў, конкурсаў, практыкаванняў.

РЭК НЕС

АЎК ЛАМА

БІЗ БЫТАК

(Рэклама, прыбытак, аўкцыён, фірма, бізнес.)
Эканамічны канструктар
Заданне: з прапанаваных літар складзі словы, што абазначаюць эканамічныя паняцці:

Т Э Р Б А Р

Д А Т А К П А

В А Р Т А

М А Ф І Р

Н А К Р Ы

(Бартэр, падатак, тавар, фірмаі рынак.)

Тэлефон
Заданне: мысленна набяры нумар тэлефона, які указаны ў цэнтры дыска, суаднясі лічбы з літарамі і атрымай слова, што абазначае сукупнасць асабістых грашовых даходаў і расходаў на пэўны тэрмін.

Заданне: размяркуй словы, што абазначаюць эканамічныя паняцці, па групах: аўкцыён, акцыя, багацце, імпарт, маёмасць, абсталяванне, падатак, дэфіцыт, беспрацоўе, інфляцыя, прафесія, ліцэнзія, прадпрыемства, страхаванне,спонсар.




"Згубленая" літара
Заданне: уставіць у словы "згубленыя" літары.

Дахо.., ц..на, д..фіцыт, акц..я, багац..е, б..джэт.

(Грошы — справа нажыўная.)

Барацьба, сяброўства, вайна, узаемадзеянне, пад-трымка, саперніцтва, спаборніцтва, узаемавыручка.

Мяняе грошы.

Прымае грошы.

Зберагае грошы.

Выдае грошы.

Прымае плацяжы.

Расходуе грошы.
Хто ў "хатцы" жыве?



Заданне: размяркуй па “хатках” словы — рубель, пенсія, стыпендыя, банкір, эканаміст, малаток, еўра, менэджэр, дапамога, піла, бухгалтер, злоты, долар, свярдзел, рубанак, зарплата.
Лабірынт

(1 — В; 2 —Д; 3 — Г; 4 — Б; 5 — А.)

рыхтуецца гульнёвае поле, на якім вялікім кружком пазначаныя: г. Мінск, маленькімі – іншыя гарады — этапы шляху на кірмаш;

фармуюцца каманды, у склад якіх уваходзяць 3-5 дзяцей. Гэта купцы, якія вязуць свой тавар на кірмаш;

загадзя паведамляецца тэматыка заданняў: "Рэклама тавару".

Выхавальнік тлумачыць правілы гульні: мэта кожнай каманды – першай прыбыць у Мінск на кірмаш са сваім таварам. Права перамяшчэння на наступны этап шляху па гульнёвым полі мае каманда, якая правільна адказала на пытанне.

Права першага ходу вызначаецца пры дапамозе жараб'ёўкі. Заданні і пытанні на тэму "Рэклама тавару" могуць быць такімі".

Узгадайце, у рэкламе якога тавару гучаць выразы:

1. 
   Якасць па разумнай цане. (Дося.)
   
2. 
   Райская асалода. (Баўнці.)
   
3. 
   Вясёлая смаката. (Рыжы Ап.)
   
4. 
   Здароўе чыстай вады. (Фрост, мінеральная вада.)
   
5. 
   Корм для энергічных кошак. (Кіці-кэт.)
   
6. 
   Салодкая парачка. (Твікс.)
   
7. 
   Чыстата, чыста... (Тайд.)
   
8. 
   Адбівае кіслотную атаку. (Орбіт.)
   
9. 
   Лепшы падарунак і ў святы, і ў будні. (Ідэал, шакал ад.)
   
10. 
    Пераможніцай з'яўляецца каманда, якая першай дабярэцца да канечнага пункта — кірмашу ў Мінску.
    

Высвятляецца значэнне слоў “тавары”, “паслугі”.

Тавар – прадукт працы, выраблены для абмену, продажу: станкі, машыны, прадукты харчавання, адзенне, абутак і г. д. Паслуга – дзеянне, якое прыносіць карысць, дапамогу людзям: пашыў сукенкі, зробленая прычоска, адпраўка пасылкі і да т. п. Вучні прыводзяць прыклады тавараў і паслуг, тлумачаць, чаму яны так называюцца. Затым дзеці падзяляюцца на каманды па 3-5 чалавекі, атрымліваюць па дзве карткі. На дошцы афармляецца табліца.



Настаўнік апісвае сітуацыю. Калі ў ей гаворка ідзе аб тавары, вучні падымаюць карткі чырвонага колеру, калі аб паслугах — карткі зялёнага колеру. Сітуацыі могуць быць такімі:

1. 
   Каця адправіла па пошце пісьмо бабулі. (Паслуга.)
   
2. 
   Дзядуля аднёс боцікі ўнучкі ў майстэрню па рамонце абутку. (Паслуга.)
   
3. 
   Суседзі купілі ў магазіне новую мэблю. (Тавар.)
   
4. 
   Дзіма загадзя набыў білет на самалёт. (Паслуга.)
   

5. 
   Бабуля купіла на рынку садавіну і агародніну. (Тавар.)
   
6. 
   Сям'я Тані набыла ў магазіне новы тэлевізар “Віцязь”. (Тавар.)
   
7. 
   Мая сяброўка зрабіла ў цырульні модную прычоску.(Паслуга.)
   
8. 
   Нам даставілі з пральні бялізну. (Паслуга.)
   
9. 
   Вадзіку купілі мабільны тэлефон. (Тавар.)
   
10. 
    З вакзала дамоў тата прыехаў на таксі. (Паслуга.)
    

“П” – псіхолаг, паштальён, пілот, пажарнік, повар, пісьменнік, прадавец, прадпрымальнік, праграміст.

“Б”— бухгалтар, банкір, бібліятэкар, брокер, бармен, бізнесмен, будаўнік.

“К” — камбайнер, касір, кінолаг, кінарэжысёр, касманаўт, канструктар, кандытар, кандуктар, кулінар.

Настаўнік паведамляе літару, з якой пачынаецца назва прафесіі. Вучні задаюць пытанні, напрыклад: “Гэты чалавек гатуе ежу?”. Пачуўшы ў адказ, што гэта не повар, могуць спытаць: “Чалавек піша апавяданні?” і да т. п.

Настаўнік бярэ картку з выявай пэўнай прылады працы і расказвае, што можна рабіць пры дапамозе гэтага інструмента. Вучні спачатку называюць прыладу працы, потым прафесію чалавека, які карыстаецца ей.

Права першага ходу вызначаецца шляхам жэрабя. Настаўнік задае пытанне. Капітан ці чалец каманды, адказаўшы правільна на пытанне, ставіць у любой клетцы квадрата крыжык (+) і атрымлівае права адказу на наступнае пытанне. Калі адказ няправільны, права ходу пераходзіць да каманды-суперніцы. Пераможніцай выходзіць каманда, якая першай запоўніць крыжыкамі (або нулямі) радок.

Варыянты пытання “Як называецца ўстанова, дзе...”:

зберагаюць грошы? (Банк.)

купляюць хлеб? (Булачная.)

робяць стрыжкі, прычоскі? (Цырульня.)

шыюць адзенне? (Атэлье.)

мыюць бялізну? (Пральня.)

ставяць спектаклі? (Тэатр.)

можна набыць лекі? (Аптэка.)

дзеці набываюць веды? (Школа.)

працуюць клоуны? (Цырк.)

"начуюць" аўтамабілі? (Гараж.)

друкуюць газеты, кнігі? (Друкарня.) і г. д.

аформіць на дошцы ці ватмане вялікага памеру таблі-цы з зашыфраваным словам, якое мае эканамічнае зна-чэнне, напрыклад "эканоміка";

вызначыць каманду, якая зробіць першы ход;

раскласці на стале карткі з нумарамі па колькасці літар у слове лічбамі ўніз.

Настаўнік задае пытанне ці загадвае загадку камандзе, якая пачынае гульню. Калі адказ правільны, удзельнік каманды бярэ са стала любую картку і “адкрывае” ў зашыфраваным слове літару пад нумарам (лічбай), пазначаным на картцы, затым адказвае на наступнае пытанне. Калі адказ на пытанне няправільны, права ходу пераходзіць наступнай камандзе.

Варыянты заданняў (загадак):

1. 
   Мае хобат, нібы слон,
   Сам жалезны, дужы ён,
   Рот зубасты разяўляе —
   Хутка ямы, роў капае.
   (Экскаватар.)
   
2. 
   Жалезны конь, у жываце агонь.
   Есці не просіць, а жне і малоціць.
   (Камбайн.)
   

3. 
   Наём памяшкання, зямельнага участка ў часовае карыстанне. (Арэнда.)
   
4. 
   Два кальцы, два канцы, а пасярэдзіне цвік. (Нажніцы.)
   

6. 
   Сам драўляны, а галава жалезная. (Малаток.)
   
7. 
   Конь стальны, а хвост ільняны. (Іголка.)
   
8. 
   Пазыка грошай, тавараў у доўг. (Крэдыт.)
   
9. 
   Публічны продаж маёмасці. (Аўкцыён.)
   

Праца чалавека корміць, а... (лянота псуе).

Праца гадуе, а... (лянота марнуе).

Працуй, нябожа, тады... (і бог дапаможа).

Працуем і... (смак чуем).

Праца і з балота... (робіць золата).

Праца і рукі... (моцныя зарукі).

Працоўныя грошы... (да векужывуць).

Той без беднасці жыве, ... (хто грошы беражэ).

Які тавар, ... (такая і цана).

Якая праца, ... (такія і плады).

Танна купляецца, ... (нядоўга носіцца).

Грошай многа, ... (розуму мала).

Рабочыя рукі... (не ведаюць мукі).

Араць — ... (не рукамі махаць).

Працуй да поту, ... (паясі ў ахвоту).

Каб рыбку з'есці, ... (трэбаўвадулезці).

Хто рана ўстае, ... (таму бог падае).

Хто арэ ды сее, ... (той малоціць і вее).

Хто дбае, ... (той і мае).

Хто працуе, ... (таму і шанцуе).

Якая справа, ... (такая і слава).

Пачнеш ляніцца, ... (будзеш з торбай валачыцца).

Каму праца служыць, ... (той ні пра што не тужыць).

Калі маеш грошы, ... (не будзеш хадзіць босы).

Каб вады напіцца, ... (трэба ей пакланіцца).

1. Сяргей вырашыў купіць сувенір, які каштаваў 7 медных манет. У яго была адна сярэбраная манета, але каштавала яна столькі, колькі 10 медных. Колькі медных манет павінен вярнуць прадавец Сяргею ў выглядзе рэшты?

2. Справаздача магазіна аб продажы стояў за тыдзень выглядае наступным чынам:

Панядзелак — 8

Аўторак — 7

Серада —

Пятніца — 8

Субота —

Нядзеля — 8

У справаздачы не паставілі дзве лічбы. Якія гэта лічбы? Па якім правіле змяняецца колькасць прададзеных строяў?

3. 
   Барыс падлічыў, што на пакупку дзвюх шакаладак у яго не хапае 1 рубля. Калі ж ён купіць 1 шакаладку, у яго застанецца 2 рублі. Колькі грошай было ў Барыса?
   
4. 
   Васіль меў 11 манет для пакупкі тавараў. У краме ў наяўнасці былі: гузікі па цане 1 манета за штуку; гумка па цане 2 манеты за штуку; простыя алоўкі па цане 3 манеты за штуку; шарыкавыя ручкі па цане 5 манет за штуку. Што Васілю трэба купіць, каб купленых відаў тавару было як мага больш?
   

6. У час перавозкі яек прыкладна кожнае дзесятае з іх разбіваецца. Колькі яек трэба загрузіць у скрыню, каб даставіць да месца прызначэння не менш за 100 яек?

7. Для прыгатавання 5 порцый вінегрэту вагой у 200 г кожная, неабходна па 250 г варанай бульбы, буракоў, морквы, 3 салёныя агуркі, 50 г сырой цыбулі, 20 г солі. Якой вагі павінен быць салены агурок, каб атрымаць патрэбную колькасць вінегрэту?
Вясёлы “Брэйн-рынг”
Абсталяванне: гульнёвыя грошы – эканы.

Рэкамендацыі па правядзенні. Фармуюцца каманды ігракоў па 3-5 чалавек. Вядоўца задае займальныя пытанні, каманда, якая першай адкажа на пытанне, атрымлівае 1 экан. Перамагае каманда, якая атрымала большую колькасць грошай.

Стратная цана ў базарны дзень. (Грош.)

Мара Астапа Бэндэра на сподачку. (Мільён.)

Газетная "кропка". (Кіёск.)

Галаўная прадукцыя. (Думка.)

Прадметдля кухоннагатрэння. (Тарка.)

Партовых спраў майстар. (Докер.)

Дамашняя паказуха. (Тэлевізар.)

Літаратурны герой, які пасадзіўу зямлю грошы. (Бураціна.)

Дахавы матэрыял у стылі “рэтра”. (Салома.)

Каштоўная адзінка вагі. (Карат.)

Фінальная смаката. (Дэсерт.)

Каўбасны цэнтр Польшчы. (Кракаў.)

Прылада працы Хатабыча. (Валасок з барады.)

Жаночая прафесія з мужчынскай назвай. (Педагог.)

Месца, дзе здымаюць стружку. (Варштат.)

Сезон падрыхтоўкі саней. (Лета.)

Метал, які выклікае ліхаманку. (Золата.)

Пасрэднік паміж грашыма, які прыносіць прыбытак ці страту. (Тавар.)

Прадмет, які неабходны настаўніку і краўцу. (Крэйда.)

Вынаходніцтва, якое нарабіла шмат шуму. (Радыё.)

Дачка багацця і маці беднасці. (Лянота.)

Чалавек, які зламаў галаву ўсяму чалавецтву. (Рубік.)

Што заўсёды ёсць у беражлівага чалавека? (Запас.)

Асабісты ашчадны банк. (Панчоха.)

Рухавік гандлю. (Рэклама.)

Справапужальнік. (Майстар.)

Рамёствы
Абсталяванне: карткі, на якіх запісаны прыказкі.

Рэкамендацыі па правядзенні. Фармуюцца каманды, кожная з іх атрымлівае картку, на якой запісаныя прыказкі. Гульцы запісваюць назвы рамёстваў, аб якіх гаворыцца ў прыказках. Выйграе каманда, якая дасць найбольш правільных адказаў.

На вочы спадзявайся, а адвесам правярай.

Кроіць — не шыць: пасля не распорыш.

Гліну не мясіць — гаршкоў не бачыць.

Без верацяна пражы не спрадзеш.

Глыбока арэш — весялей скачаш.

За адзін раз дрэва не ссячэш.

Куй жалеза, пакуль гарачае.

На вострую касу шмат пакосу.

Без сабакі зайца не зловіш.

Дранная снасць і адпачыць не дае.
Рэклама
Абсталяванне: папера, ручкі, алоўкі, гульнёвыя гро­шы — эканы.

Рэкамендацыі па правядзенні. Вучні падзяляюцца на каманды, кожная з якіх прадстаўляе рэкламнае агенцтва, што ўдзельнічае ў конкурсе на лепшую рэкламу тавару. Каманды абгаворваюць тавар ці паслугу, вызначаюць від рэкламы (на радыё, тэлебачанні, у прэсе, афіша, плакат), распрацоўваюць слоўную і візуальную частку рэкламы. На выкананне задання даецца 30 хвілін. Крытэрыямі ацэнкі рэкламы з'яўляецца арыгінальнасць, творчасць, гумар, актуальнасць, напісанне рэкламы ў вершаванай форме.
Што? Дзе? Калі?
Абсталяванне: аркушы паперы, ручкі, гульнёвыя грошы – эканы.

Рэкамендацыі па правядзенні. Фармуюцца каманды па 5-6 чалавек. Вядоўца зачытвае пытанне. Кожная каманда праз хвіліну прад’яўляе адказ на яго ў пісьмовай форме. Вынікі праверкі адказаў запісваюцца на дошцы. Правільны адказ ацэньваецца ў 1 экан.
Армяне сцвярджаюць, што, спечаны ў традыцыйнай печы, ён нагадвае вуха зайца, скрозь якое праходзяць сонечныя прамяні. Аб якім прадукце харчавання гаворыцца? (Аб лавашы.)

Як называюць повара ў вайсковай частцы або працоўнай арцелі? (Кашавар.)

З якой капусты японцы робяць салаты, кансервы, ікру, пюрэ і нават цукеркі? (З марской капусты.)

Якая страва перабралася ў заплечнікі сучасных турыстаў з найлепшых французскіх рэстаранаў мінулага стагоддзя? (Тушонка.)

Які від гарадскога транспарту называюць пазавулічнай чыгункай? (Метро.)

Самы вялікі ўклад у рэкламу матацыкла “Ява” ў Японіі унёс цырк. Хто там дэманстраваў язду на матацыкле, як бы паказваючы, што на “Яве” могуць ездзіць усе ахвотныя? (Мядзведзь.)

Як называлі раней вучня майстра? (Чаляднік.)

Адным з выдатных вынаходстваў кітайцаў з’яўляецца "фэй-цянь", што азначае “манеты, якія лётаюць”. Што гэта такое? (Папяровыя грошы.)

Для складання крыжаванак па эканоміцы можна выкарыстоўваць:

• 
  назвы прафесій (эканаміст, банкір, архітэктар, праграміст і г. д.);
  
• 
  прозвішчы знакамітых вучоных-эканамістаў (Т. Ман, А. Сміт, Д. Рыкарда, Д. Кейнс і інш.);
  
• 
  назвы-паняцці вытворчасці (зямля, праца, капітал, прадпрыемства і да т. п.);
  
• 
  назвы вядомых айчынных і замежных фірмаў ("Беліта", "Віцязь", "Гарызонт", "Марко" і г. д.);
  
• 
  назвы тавараў ("Снікерс", "Вітоша", "Аленка"); назвы валюты розных краін (рупія, йена, рубель, ліра, грыўна, лат і інш.);
  
• 
  назвы каштоўных папер (акцыя, вэксаль, поліс, аблігацыя);
  
• 
  азначэнні эканамічных тэрмінаў (рынак, грошы, інфляцыя).
  

Акцыя — каштоўная папера, якая сведчыць аб узносе пэўнага паю ў прадпрыемства і дае права яе ўладальніку на ўдзел у прыбытках.

Арэнда — наём памяшкання, зямельнага участка і да т. п. у часовае карыстанне.

Акцыз — ускосны пададак на тавары спажывання і паслугі.

Аўкцыён — публічны продаж маёмасці, калі пакупніком становіцца той, хто дасць большую суму грошай.

Банк — буйная крэдытная ўстанова.

Банкрут — чалавек, які пацярпеў фінансавы крах.

Бартэр — тавараабменная здзелка, натуральны абмен.

Белвест — беларускае прадпрыемства абутку.

Беспрацоўе — наяўнасць людзей, якія не маюць работы.

Бізнес — прадпрымальніцкая эканамічная дзейнасць, якая прыносіць прыбытак.

Бюджэт — сукупнасць даходаў і расходаў на пэўны тэрмін.

Валюта — грошы замежных краін, якімі карыста-юцца ў міжнародных разліках.

Выручка — утаргаваныя грошы.

Вэксаль — грашовы дакумент — пісьмовае аба-вязацельства заплаціць камусыді пэўную суму гро-шай у пэўны тэрмін.

Гарантыя — парука.

Грошы — металічныя або папяровыя знакі, якія служаць мерай вартасці пры куплі-продажы.

Даход — грошы, атрыманыя ад разнастайных відаў дзейнасці.

Дывідэнд — прыбытак акцыянераў.

Дэфіцыт — перавышэнне расходаў над даходамі, недахоп чаго-небудзь.

Збыт — продаж гатовай прадукцыі.

Імідж — мэтанакіравана сфарміраваны вобраз асобы (з'явы, прадмета).

Імпарт — увоз тавараў, капіталаў, тэхналогій і г. д. з-за мяжы.

Інфляцыя — абясцэньванне грошай.

Камерцыя — гандаль, гандлёвыя аперацыі.

Канкурэнцыя — саперніцтва.

Маклер — пасрэднік пры заключэнні гандлёвых і біржавых здзелак.

Аблігацыя — каштоўная папера, па якой выплачваецца даход у форме працэнтаў або выйгрышаў.

Падатак — дзяржаўны збор з насельніцтва і прадпрыемстваў.

Пазыка — атрыманне грошай у доўг на пэўных умовах.

Пенсія — грашовае забеспячэнне за выслугу гадоў, па інваліднасці, непрацаздольнасці і да т. п.

Пошліна — дзяржаўны грашовы збор для пакрыцця расходаў на пэўныя аперацыі.

Прадукт — прадмет як вынік чалавечай працы.

Прадпрымальнік — уласнік, які валодае прадпрыемствам.

Расходы — сума патрачаных грошай.

Рынак — сфера таварнага абарачэння, тавараабароту.

Рэклама — інфармацыя аб тавары з мэтай пры-цягнення да яго ўвагі спажыўцоў.

Рэнта — даход у форме працэнтаў з капіталу, маёмасці, зямлі.

Тавар — прадукт працы, выраблены для продажу.

Тарыф — афіцыйна ўстаноўленая сума збораў, аплаты.

Уцэнка — зніжэнне цаны на тавар.

Цана — грашовае выражэнне вартасці тавараў.

Эканоміка — навука аб рацыянальным вядзенні гаспадаркі.