И. А. Зимняя педагогикалық психология
Мотивациялық аясындағы қызығушылық
жүктеу/скачать 2.21 Mb. Pdf көрінісі
|
| Мотивациялық аясындағы қызығушылық
Жалпы психологиялық анықтауда қызығушылық – бҧл танымдық қажеттіліктерді эмоционалдық бастан кешіру. Оны оқу мотивациясы- ның компоненттерінің бірі ретінде сипаттай отырып, кҥнделікті, тҧрмыстық, тіпті кейде кәсіби педагогикалық қарым-қатынаста «қызығушылық» термині жиі оқу мотивациясының синонимі ретінде пайдаланылатынына назар аудару қажет. Бҧл туралы «оның оқуға деген қызығушылығы жоқ», «танымдық қызығушылықты дамыту қажет» деген сияқты айтулар куә болады. Тҥсініктердің мҧндай ығысуы біріншіден, оқу теориясында дәл қызығушылық мотивация аясында бірінші зерттеу объекті болуымен байланысты (И. Гербарт). Екіншіден, ол қызығушылық ӛз бетінше – кҥрделі бір текті емес қҧбылыс болуымен тҥсіндіріледі. Қызығушылық «салдар ретінде, мотивациялық саланың күрделі үрдістерінің интегралдық кӛрінісі ретінде анықталады» және де бҧл жерде қызығушылық және оқуға қатынас тҥрлерінің сараптап жіктелінуі маңызды. А.К. Маркова бойынша оқуға қызығушылық кең, жоспарланған, нәтижелі, процессуалды-танымдық және оны тҥрлендіруші болуы мҥмкін. Мҧғалімге, оқуға қызығушылықтың пайда болуы ҥшін (танымдық қажеттіліктің қанағаттануын эмоционалдық бастан кешіру ретінде) жағдай жасаудың және қызығушылықтың ӛзінің қалыптасуының маңыздылығын кӛптеген зерттеушілер атап кӛрсеткен. С.М. Бондаренко жҥйелік талдау негізінде оқушы ҥшін қызықты болуын ықпал ететін негізгі факторларды атады. Осы талдауға сай, оқуға қызығушылықты тудырудың маңызды алғышарты ретінде іс-әрекеттің кең әлеуметтік 214 тҥрткілерін тәрбилеу, оның мағынасын ҧғыну, ӛз іс-әрекеті ҥшін зерттеп отырған ҥрдістерінің маңыздылығын тҥсіну болады. Оқушыларда оқыту мазмҧнына және оқу іс-әрекетінің ӛзіне қызығушылықты тудыру ҥшін маңызды шарт – оқуда ақыл-ойдың дербестігін және бастамашылдықты кӛрсете алу мҥмкіндігі. Оқыту әдістері неғҧрлым белсенді болса, соғҧрлым оқушыларды қызықтыру жеңіл. Оқуға деген тҧрақты қызығушылықты қалыптастырудың негізгі қҧралы – шешілуі оқушылардан белсенді ізденістік іс-әрекетті талап ететін сҧрақтардың мен тапсырмаларды пайдалану. Оқуға қызығушылықты қалыптастыруда проблемалық ситуацияны жасау, ол оқушылардың ӛздерінде бар білім қорымен орындай алмайтын қиындықтармен қақтығыстыру ҥлкен рӛл ойнайды; қиындықпен кездесе отырып олардың жаңа білімдерді алудың немесе бҧрынғы білімдерді жаңа жағдайда қолданудың қажеттілігіне кӛздері жетеді. Ҥнемі қауырттылықты талап ететін жҧмыс қана қызықты. Ақыл- ойдың қысылуын қажет етпейтін жеңіл материал қызығушылық тудырмайды. Оқу іс-әрекетіндегі қиындықтардан ӛту – оған деген қызығушылықтардың пайда болуының маңызды шарты. Оқу материалының және оқу міндетінің қиындығы қай кезде қызығушылықтың ӛсуіне әкеледі десек, онда тек қиындық шама жетерлік, жеңе алатындай, болған кезде ғана, кері жағдайда қызығу тез тӛмендейді. Оқу материалы және оқу жҧмысының тәсілдері жеткілікті тҥрде саналуан болуы керек. Әртҥрлілік оқушылардың оқу барысында тҥрлі объектілермен қақтығысуымен ғана емес, сондай-ақ бір объектіде жаңа жақтар ашылу мҥмкін болуымен қамтамасыз етіледі. Оқушыларда танымдық қызығушылықты қоздырудың амалдарынң бірі – шеттеу, яғни оқушыларға ҥйреншікті және кҥнделіктіден жаңаны, кҥтпегенді, маңыздыны кӛрсету. Материалдың жаңалылығы – оған қызығушылықтың пайда болуының аса маңызды алғышарты. Алайда, жаңаны танып білу оқушыда осы уақытқа дейін жинақталған білімге сҥйенуі тиіс. Бҧрын меңгерілген білімді пайдалану – қызығушылықтың пайда болуының маңызды шарттарының бірі. Оқу материалына деген қызығушылықтың пайда болуының мәнді факторы – бҧл эмоционалдық бояу, мҧғалімнің жанды сӛзі. Осы жағдайлар арнайы қызығушылықты қалыптастыруға бағытталған оқу процесін ҧйымдастырудың белгілі бағдарламасы ретінде қызмет ете алады. |