И. А. Зимняя педагогикалық психология
Тұлғалық-іс-әрекеттік келіс оқушы позициясынан
жүктеу/скачать 2.21 Mb. Pdf көрінісі
|
| Тұлғалық-іс-әрекеттік келіс оқушы позициясынан
Оқушы позициясынан ҥйретуге тҧлғалық-іс-әрекеттік келіс (педагогтың ӛзінің оқудағы субъект-субъекттік ӛзара әрекеттесуін ерекше ҧйымдастыру жағдайында) ең алдымен, оқушыларға оқудың жолын, оқулық, әдістер, жеке жағдайларда тіпті оқу серігі – педагогты талдау еркіндігін ҧсынады. Мҧндай келіс психологиялық тҧрғыдан, біріншіден, барлық оқу жағдайларында оқушының тҧлғалық ӛзін-ӛзі кӛрсетуінде қауіпсіздікпен қамтамасыз етеді (security), оның тҧлға ретінде ӛзін жҥзеге асыруы мен тҧлғалық ӛсуіне жағдай жасайды. Екіншіден, бҧл тәсіл оқушының ӛзінің белсенділігін қалыптастырады, оның оқу әрекетіне дайындығын, проблемалық жағдайларды тең қҧқықты серіктестік, педагогпен сенімді қарым-қатынас есебінен шешуді ҧйғарады. Ҥшіншіден, ҥйретуге тҧлғалық-әрекеттік тәсіл оқушы 86 позициясынан сыртқы және ішкі мотивтердің біртҧтастығын ҧйғарады: бҧл жерде сыртқы мотив – танымдық мотив. Тӛртіншіден, бҧл тәсіл оқу тапсырмасын қабылдау және оны басқа оқушылармен ынтымақтасып шешуден қанағаттануды білдіреді. Бҧл тек қҧзырлылық сезімін және ӛзін-ӛзі бағалаудың компонентінің бірі ретінде аффилиация (топқа, отбасына, қоғамға қатыстылығы) сезімін дамытудың негізі болып қана қоймай, кӛбінде ӛзін-ӛзі жҥзеге асырудың алғышарты ретіндегі ӛз-ӛзіне сенімділік сезімінің негізі болады. Ҥйретуге тҧлғалық-іс-әрекеттік келіс оқушы позициясынан сонымен бірге, жаңа формалар, ережелер, әрекеттің әлеуметтік-кәсіптік-коммуникативтік қҧралдары мен әдістерін интернализациялаудың ӛзекті жағдайының орын алуын, яғни оқушының тек қана кәсіптік қҧзырлылығын дамыту емес, оның жалпы алғанда тҧлға ретінде қалыптасуын білдіреді. Бҧл, атап айтқанда, сыртқының ішкіге ауысуының негізінде оқушыда, студентте мақсатты және тиімді тҥрде ӛзін-ӛзі реттеу, ӛзін-ӛзі бағалауды қалыптастырады. Жоғарыда қарастырылғандардың барлығы ҥйретуге тҧлғалық-іс- әрекеттік келіс проблемасы (оқушының позициясынан). Оқытудағы тҧлғалық-іс-әрекеттік келіске қосымша (педагог позициясынан) оқытудың жеке әдістемелері алдына бірқатар проблемалар қояды: оқытушы - ақпарат беруші, білім кӛзі, фасилитатор позициясына бақылаушы сияқты кеңінен тараған позицияның ӛзгеріске ҧшырау проблемасы; адамды әртҥрлі тиым салынушылықтан босататын оқу жағдаятын туғызу проблемасы, педагогикалық қарым-қатынаста қиыншылық туғызатын әлеуметтік тосқауылды жою проблемасы және т.б. Жалпы, оқытудағы тҧлғалық-әрекеттік тәсіл ең алдымен, бҧл процесте білім берудің негізгі міндеті – жан-жақты дамыған, адамгершіліктік тҧрғыдан кемелденген, ішкі резервтерді белсендендіру арқылы әлеуметтік белсенді, кәсіптік қҧзырлы және ӛзін-ӛзі дамытушы тҧлғаны дамуының жағдайын туғызу міндеті қойылып, шешіледі. Бҧл келістің «тҧлғалық» компоненті барлық оқыту оқушылардың бҧрынғы тәжірибесі, субъект-субъекттік ӛзара әрекеттесуінде оның тҧлғалық ерекшеліктері ескеріліп қҧрылады дегенді білдіреді. Оқыту оқушы тҧлғасы, оның тҥрткілері, қҧндылық бағыттанулары, мақсаттары, қызығушылықтары, перспективалары және т.б. арқылы кӛрініс табады; ол оларды қабылдайды және онымен ӛлшелінеді. Тҧлға оқытудың, білім берудің ортасында тҧр. Осыған сәйкес, барлық білім беру оқушыда, оның тҧлғасында орталықтандырылып, мақсаты, мазмҧны мен ҧйымдастыру формалары бойынша антропо- центрикалық болады. |