І сыныптан тыс жұмыстарда оқушыларға экологиялық тәрбие
жүктеу/скачать 0.62 Mb.
|
| Анықтау экспериментінің үшінші бағыты бойынша мектепте сыныптан тыс жұмыстар арқылы бастауыш сынып оқушыларының экологиялық тәрбиесін дамыту моделінің мазмұндық компонентінің көрсеткіштеріне сәйкес, оқушылардың экологиялық білімінің көлемділігі мен жүйелілігі сауалнама, тест тапсырмалары, әңгімелесу, интервью сияқты зерттеу әдістері арқылы анықталды.
Бастауыш сынып оқушыларының сыныптан тыс жұмыстар арқылы меңгерген экологиялық білімдерінің көлемділігі мен жүйелілігін анықтауда бірнеше әдістеме қолданылды. Бастауыш сынып оқушыларының қоршаған табиғи ортаны сақтау, қорғауға байланысты мақал-мәтелдер туралы мағлұматтарын анықтау мақсатында Бастауыш сынып оқушыларының қоршаған табиғи ортаны сақтау, қорғау жайлы мақал-мәтелдер туралы мағлұматтарын анықтау мақсатында «Аяқталмаған сөйлем» әдістемесі қолданылды. 1. Туған жердей жер болмас, туған елдей ел .................................................... 2. Адам көркі шүберек, ағаш көркі ................................................................. 3. Ел ұлсыз болмас, жер ................................................................. болмас. 4. Құс қонбаған көл жетім, ел қонбаған............................................ жетім. 5. Бір тал кессең, он........................................................................................ек. 6. Жаңбырмен жер көгерер, еңбекпен.............................................ел көгерер. 7. Қыстағы қар, жаздағы ......................................................жерге жауған нұр. 8. Сулы жер -.................................................................................................жер. 9. Ата-асқар.......................................................................................................... Ана - бауырындағы......................................................................................... Бала - жағасындағы........................................................................................ 10. Судыңда......................................................................................................... 11. Малдың жайын....................................................................................білер, Оттың жайын......................................................................................білер. 12. Бұлақ көрсең............................................................................................аш. Берілген жауаптарды талдау оқушылардың экологиялық тақырыптағы мақал-мәтелдерің мазмұнын түсінбейтіндігін көрсетті. Аяқталмаған сөйлемдердің 3 оқушы - 5-еуін, 2 оқушы - 3-еуін ғана дұрыс тауып жазды. Келесі ретте бастауыш сынып оқушыларына табиғат, өсімдіктер, жануарлар әлемі қандай қазақ ертегілерінде суреттелгендігі туралы тапсырма берілді. 8 оқушы табиғат суреттері туралы «Қазығұрт тауы», «Байқал мен Анғара» сияқты ертегілерді атаса, 3 оқушы өсімдіктердің қадір-қасиеті туралы «Аяз би», «Асан қайғы» ертегілерін мысалға келтірді; 6 оқушы жануарлар туралы ертегілерден құстардың тіршілігі баяндалған «Бақыт құхы», «Алып құс самұрық» ертегілерін, хайуанаттар туралы «Жыл басы», «Түлкі мен бөдене» «Екі лақ» ертегілерін дұрыс тауып айтты. Бастауыш сынып оқушыларына әпостық жырлардағы табиғатты, табиғат құ-былысын, өсімдіктер мен жануарлар жайында берілген суреттемелер бойынша мазмұндама жазу тапсырылды. Өкінішке орай, балалардың көпшілігі әпостық шығармалардың аттарын, басты кейіпкерлерін атағанымен, олардағы қоршаған табиғат жайлы мәтіндерге мән бермегендіктерін, естерінде қалмағандықтарын көрсетті.Сауалнама әдісінің фактологиялық, тұлғалық, эмоционалдық ақпарат алудағы мүмкіндіктерін пайдаланып, алдын ала ойластырылған сұрақтар арқылы, жоғарыда аталған модельдің мотивациялық қарастырылғандай, бастауыш сынып оқушыларының қазақ ауызекі шығармашылығында суреттелген халықтың экологиялық тәжірибесіне деген қарым-қатынасы анықталды. Ол үшін бастауыш сынып оқушыларына төмендегі сұрақтар қойылып, мазмұнды жауаптар алынды. (кесте 3). Кесте 3- Бастауыш сынып оқушыларының қазақ ауызекі шығармашылығында көрініс тапқан экологиялық тәжірибеге деген қызығушылығын анықтауға арналған сауалнама нәтижесі
Интервью бойынша оқушылардың жауаптарын талдау, өкінішке орай, бастауыш сынып оқушыларының білімдері төмен екендігін және табиғатқа деген қызығушылықтары мен қажеттіліктерінің қажетті деңгейде қалыптаспағандығын көрсетті. Келесі ретте табигат объектілері жайлы жұмбақтар шешу жүзеге асырылды: 1. Ақ сандығым ашылды, Ішінен жібек шашылды (Күннің көзі). 2. Әуеден күбі түсті, Күбінің түбі түсті (Күннің күркіреуі). 3. Көп бауырсақ ішінде бір қалам (Жұлдыздар ішіндегі ай). 4. Жалт-жалт еткен, Жырғадан өткен (Су). 5. Екпіні сонша қатты болса дағы Ұстасаң қолыңызға білінбейді (Жел). 6. Екі ошаққа бір көсеу (Сиырдың танауы мен тілі). 7. Кішкентай ғана бойы бар Айналдырып киген тобы бар (Қой). 8. Апан-апан, ескі шапан, Иір қобыз, жарық жұлдыз (Түйе). 9. От басында құмған, екі көзін жұмған (Мысық). 10.Ерте тұрады, жар шақырады (Қораз). 11.Екі басы жұдырықтай, ортасы қылдырықтай (Құмырсқа). 12. Күн нұрымен піседі, уылжып қолға түседі (Жеміс). 13. Құжынаған жұмыскер, бір мекенде тым іскер (Құмырсқа). 14. Сайрайды бір талмайды, әнші құс бал таңдайлы (Бұлбұл). 15. Суда өседі, өнеді, сыртқа шықса өледі (Балық). 16. Аласа ғана бойы бар Тоғыз қабық тоны бар (Пияз). 17. Өсіп тұрған ол не ? жаз болса жайнап, Салқында ән салып, құстар жүрген сайрап. Салқын түссе шешініп, қалады өзі жайрап. (ағаш). Жұмбақтардың шешімін 12 оқушы ғана толық дұрыс таба алды. Ал көпшілігі қазақ жұмбақтарынан хабардар емес екенін байқатты. Мектепте сыныптан тыс жұмыстарда халық педагогикасы элементтері сыныптан тыс жұмыстарда экологиялық тәрбиесін дамыту моделінің процессуалдық компоненті мынандай сұрақтарға құрылған әңгімелесу арқылы зерттелді. Оқушылардың сауалнаманың 4-ші, 7-ші, 8-ші, 9-шы пунктері бойынша берілген жауаптары үлкен алаңдатушылық тудырады. Мәселен, оқушылардың 3,1 %-ы ғана натуралистік-экологиялық үйірмеге қатынасқан, ал «бір тал шыбық сындырсаң, он тал егуің керек деп ойлайсың ба?»- деген сұраққа 12,6% -ы жоқ деп жауап берсе, үй хайуанаттарын 5,2%-ы жәбірлеу, қорлау сияқты жазықты іс-әрекеттер жасаған. Талдау материалдарын сараптау негізінде сыныптан тыс жұмыстарда оқушылардың экологиялық тәрбиесін дамыту деңгейлері анықталды. (кесте 4) Кесте 4 - Бастауыш сынып оқушыларының сыныптан тыс жұмыстарда көрініс тапқан экологиялық тәжірибеге деген қызығушылығын анықтауға арналған әңгімелесу нәтижесі
Кесте 5 - Мектепте сыныптан тыс жұмыстар арқылы бастауыш сынып оқушыларының экологиялық тәрбиесін дамыту деңгейлерінің динамикасы
жүктеу/скачать 0.62 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||