«Информатиканың теоретикалық негізі»
Орын ауыстыру әдісінің шифрленуі
жүктеу/скачать 0.62 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Межелік бақылау № 1
- A. 10-дық
Орын ауыстыру әдісінің шифрленуі. Бұл әдістің айырмашылығы, шифрленетін мәтін символдары шифрлік блок символдарының ішінде анықталған параметрлер бойынша орын ауыстыруында. Жай орын ауыстыру бойынша шифрлеу:
Мысал. Шифрленетін мәтін: «Я хочу зашифровать этот текст». Кілт Я___хочу___зашифровать____этот___текст Шифрленген мәтін келесі түрге ие болады. хи___кз___фэсуоо яат___втчртт___шье Дешифрлеу келесі ретпен орындалады.
Шифрленген мәтін орын ауыстыру кестесінің жолдары бойынша жазылады.
Кесте бойынша орын ауыстыруды күрделендірілгенде шифрдің тұрақтылығын көтеру үшін ауыстыру кестесіне кестенің қолданылмаған торлары енгізіледі. Орындалмаған элементтердің көлемі мен орналасуы шифрлеудің қосымша кілті болып табылады. Тексті шифрлеу кезінде орындалмаған элементтер текст символына енгізілмейді және шифрленген текстте олардың ішінен ешқандай символдар жазылмайды, олар өткізіліп жіберіледі. Дешифрлеу кезінде шифрленген символдар орындалатын элементтерге жазылмайды. Шифрдің криптографиялық тұрақтылығын арықарай көбейту үшін шифрлеу процесі кезінде кілттерді ауыстыруға, орын ауыстыру кестесінің өлшемдерін, кейбір алгоритмдер бойынша орындамаған элементтердің көлемі мен орналасуын өзгертуге болады. Және де бұл алгоритм шифрдің қосымша кілті болып табылады. Жай орын ауыстыру тұрақтылығы орын ауыстыру матрицасымен қолданылатыны айқын. Мысалға, 16*16 өлшемді матрицаны қолданған кезде орын ауыстырулардың мүмкін саны Әдістің мағынасы келесіде: шифрленетін мәтін символдары тізбекті түрде γ (гамма) болып белгіленген кейбір арнайы символдарымен тізбекті түрде жазылады. γ-ны салуды бірнеше әдістермен іске асыруға болады. Мысалы келесі формаула бойынша.
Келесі гаммаларды псевдокездейсоқ сандар датчигі арқылы формулалану ыңғайлы. Гоширлеу тұрақтылығы гамма периоды ұзындығымен анықталатыны анық. Ақпаратты сенімді жабу кейбір аналитикалық орын ауыстыру арқылы шифрлеуді қолдануды қамтамасыз ете алады. Мысалға алгебралық матрица әдісін қолдануға болады. Негізінен матрицаны векторға көбейту. Мысалға, алгебралық матрица әдісін қолдануға болады. Жекелеп алғанда бұл матрица мен вектордың көбейтіндісі. Кілт ретінде n*m өлшемді ||а|| квадрат матрицасы алынады. Түпнұсқа мәтіні m символдары бойынша блокқа бөлінеді. Әрбір блок n-мерлі вектор ретінде болады, ал блокты шифрлеу процесі түпнұсқа вектроға матрицаны көбейткендегі жаңа n-мерлі вектор алу нәтижесіне негізделеді. Текстті шифрден шығару тура осындай орын ауыстыру арқылы кері а матрицасының көмегімен жүреді. Шифрлеу тұрақтылығын эффективті көбейту үшін бірнеше әртүрлі шифрлеу әдісін қолдануға болады. Яғни келесі түпнұсқа мәтінін екі немесе одан да көп шифрлеу әдісі көмегімен шифрлейміз. Практикада қолданысқа келесі комбинациялар ие болды:
Шрифт тұрақтылығының потенциалды білімдері криптографиялық байланыс құралдарының ережелерін қатаң түрде сақтағанда мүмкін болады. Криптоқорғаныстың негізгі ережелері:
Көшірме ретінде бір мәтінді тура сол кілтті қолданып екінші рет шифрлеуді түсінеді. Кілтті ауыстыру криптоқорғаныстың ең басты ережесі болып табылады. Кілттерді ауыстыру жиілігі кілттің орындалу ұзақтығына немесе шифрленген текст көлеміне байланысты анықталады. Бұзақыға жүйеге бірқатар жинақталған хабарламалар жіберіп және оларды шифрленген түрге алу мүмкіндіктерін шектеу керек. Осындай бұзуға ешқандай криптожүйе шыдай алмайды. Криптоқорғанысты ұйымдастырудағы ең басты аспект жабу мүмкіндіктерін таңдау, кілттерді тарату және оларды қолданыс жеріне жеткізу. Кілттерді тарату механизмінің негізгі ережелері:
Қорғаныс әдісін таңдау шифрлеу әдісінің жұмыс өнімділігімен, жабық ақпараттардың құпиялық деңгейімен, әдіс тұрақтылығымен және шифрленген ақпарат көлемінен тығыз байланысты. Жадының жеке құрылғыларының маңызды көрсеткіштері болып жады көлемі және жылдамдығы табылады. Жады көлемі онда сақталатын деректердің максималды санымен анықталады. Көлемі екілік бірлік битпен, машиналық сөзбен, көп жағдайда байтпен өлшенеді. Жады көлемін К= 1024 саны арқылы өрнектейді. Кбит (килобит), Ксөз (кило-слов) немесе Кбайт (килобайт), 1024 Кбайт 1 Мбайт (мегабайт) деп анықталады. Жадының жылдамдығы қатынас жасау операциясының ұзақтығымен анықталады, яғни жадыдан қажетті ақпарат бірлігін табуға және оны оқуға кеткен уақытпен өлшенеді (оқу үшін кеткен уақыт), немесе жадыдан берілген ақпарат бірлігін жазу үшін орын іздеу және оны жадыға жазу уақытымен өлшенеді (жазу үшін кеткен уақыт). ЭЕМ жадысы әртүрлі жылдамдықты және көлемді еске сақтау құрылғыларының иерархиялық структурасы түрінде ұйымдастырылады. Жалпы жағдайда ЭЕМде жоғары оперативті жады немесе жергілікті жады, оперативті немесе негізгі жады, магнитті дискілерге тікелей қатынасатын жады, магнитті дискілерге тізбектеліп қатынасатын жадылары болады. Құрылғыларды атау реті олардың жылдамдығының кемуіне және көлемінің артуына байланысты жүргізіледі. Жадының иерархиялық структурасы ақпаратты өңдеу процесінде үлкен көлемді ақпаратты жылдам қолдана алатындай етіп сақтауды экономды, тиімді үйлестіруге мүмкіндік береді. Оперативті немесе негізгі жады деп арифметико-логикалық құрылғыда және процессорды басқару құрылғысында операцияларды орындау процесінде тікелей қолданылатын ақпаратты (программа берілгендерін, өңдеудің аралық және соңғы нәтижелерін) сақтауға арналған құрылғыны айтады. Көп жағдайда оперативті жадының жылдамдығы жеткіліксіз болады, ол уақытта машина құрамына жоғары оперативті жады қосуға тура келеді (бірнеше жүздеген, мыңдаған машиналық сөздерге буферлік немесе кэш-жады). Оперативті жады жоғары оперативті жадымен бірге және процессордың басқа да арнаулы жадылармен бірігіп ЭЕМнің ішкі жадысын құрайды. Электромеханикалық (оптикалық) сақтау құрылғылары сыртқы жадыны құрайды және олар сыртқы сақтау құрылғылары деп аталады. Жадыны логикалық ұйымдастырудың негізгі әдісі адрестік, ассоциативті және стекті ұйымдастырулар болып табылады. Адрестік ұйымдастыруда ЭЕМде ақпаратты орналастыру және іздеу сөзді сақтау адресін қолдануға -ЭМнің ұяшық нөмірін. Ассоциативті ұйымдастыру іздеу ұяшықтың адресі бойынша емес ұяшық мазмұны бойынша жүргізіледі (салыстыру белгілеру арқылы). Бұл уақытта іздеу ЭМ -нің барлық ұяшықтарында параллель жүргізіледі. Өзін – өзі бақылауға арналған сұрақтар:
Ұсынылатын әдебиеттер: 1.Основы информатики и вычислительной техники/ А.Г. Гейн, В.Г. Житомирский, Е.В. Линецкий и др. — М.: Просвещение, 1991. 2.Аветисян Р.Д., Аветисян Д.В. Теоретические основы информатики. — М.: РГГУ, 1997. 3.Могилев А.В. и др. Практикум по информатике: Учеб.пособие для студентов высш. Учеб.заведений/ А.В.Могилев, Н.И.Пак, Е.К.Хеннер; Под ред. Е.К.Хеннера. – М.: Издательский центр «Академия», 2002. – 608 с. 4.Стариченко Б.Е. Теоретические основы информатики: Учебное пособие для вузов. – 2-е изд. перераб. и доп. – М.: Горячая линия – Телеком, 2003. – 312 с., ил. 5.Информатика: Учебник. – 3-е перераб. изд./ Под ред.проф. Н.В.Макаровой. – М.: Финансы и статистика, 2001. – 768 с.: ил. 6.Савельев А.Я. Основы информатики: Учеб. Для вузов. – М.: Изд-во МГТУ им. Н.Э.Баумана, 2001 – 328 с., ил. (сер. Информатика в техническом университете) 7.Вирт Н. Алгоритмы и структуры данных: пер. с англ. – 2-е изд., испр.- СПб.: Невский Диалект, 2001. – 352 с.: ил. 8.Дж.Макконнелл. Анализ алгоритмов. Вводный курс. – М.: Техносфера, 2002. – 304 с. 9.БешенковС.А. Ракитина Е.А. Моделирование и формализация. Методическое пособие. – М.: Лаборатория Базовых Знаний, 2002. – 336с.: ил. 10.Кормен Т., Лейзерсон Ч., Ривест Р. Алгоритмы: построение и анализ, м: Центр непрер.матем. образ-я, 2000 11.М.Д.Князева. Алгоритмика: от алгоритма к программе. КУДИЦ-ОБРАЗ- М.: 2006 12.Информатика в понятиях и терминах. — М.: Просвещение, 1991. 13.Информатика. Энциклопедический словарь для начинающих. — М.: Педагогика – Пресс, 1994. 14.Бауэр Ф.Л., Гооз Г. Информатика. Вводный курс: В2–х ч. Ч.2: Пер. с нем. — М.: Мир, 1990. 15. Решетников В.Н., Сотников А.Н. Информатика — что это? — М.: Радио и связь, 1989. Өзін – өзі бақылауға арналған сұрақтар:
СОӨЖ тапсырмалары үшін әдістемлік нұсқаулар Тақырып 1. Информатика пәні қоланылу облысы. Информатиканың теоретикалық негізі Семинар сабақтар тақырыбы:
Бақылау сұрақтары: 1. Информатиканың қандай анықтамаларын білесін? 2. “информатика” термині қалай пайда болған? 3. Информатиканы зерттеудің қандай объектісі мен белгілері бар? 4. Информатиканың мақсаты мен табыстары туралы не айтасын. 5. Что общего и в чем различие информатики и кибернетики? 6. Ғылыми жүйеде информатиканың алатын орны қандай? 7. Ақпараттық технологиялар құрылымы қандай? 9. Информатика қалай және не үшін пайда болған? 10. Информатика пәнін ғылыми тұрғыдан фундаментальды тұрғыдан қалай қарастыруға болады. Тақырып 2. Ақпарат түсінігі Бақылау сұрақтары 1. Энтропия түсінігі оның информатикамен байланысы қандай? 2. Информацияның саны қанша? 3. Ақпараттың өлшем бірлігіне қандай негізгі сәйкес келеді? 4. Кибернетикалық тұрғыдан информатиканың бірлігі қандай? 5. Как определяется количество информации в знаковых сообщениях? 6.Ақпаратты өлшеудегі бірліктерін ата? 7. Информацияны философиялық тұрғыдан анықтамасын айт. 8. Килограммм және метр тұрғысынан ақпараттың өлшем бірлігі. 9. Философиялық категория тұр,ысынан информатика негізі? 10.Информацияның жаратылыстану ғылымындағы орны?
1. Подсчитать количество информации, приходящейся на один символ, в следующем тексте экономического содержания: Тақырып 2. Ақпараттың үзіліссіз және дискретті түрі 1. Информация мәні 2. Информатика негізідері 3. Ақпарат және ЭЕМ 4. Жаңа ақпараттық техногиялар
Сарамандық тапсырмалары 5,6,7,8. Мақсаты: Санау жүйесінің әртүрлі есептеулер жүргізіндер 1. Төмендегі белгілер түріне сәйкес есептеулер жүргіз а) 4 белгі ; б) 8 белгі; в) 12белгі; г) 16 белгі. 2. ASCII кодының кестесі бойынша мына хабарламаларды басқа кодқа ауыстыр 01010100 01001111 00100000 01000010 01000101 00100000 01001111 01010010 00100000 01001110 01001111 01010100 00100000 01010100 01001111 00100000 01000010 01000101. 3. АSCII кодының кестесі бойынша 16 разрядтық символдардың көмегімен мына сөзді ауыстыр COMPUTER. 4. Цезарь коды көмегімен —альфавиттерді нөмерлендер және әріптерді сәйкес сандармен орнын ауыстыру керек. 5. Цезарь коды көмегімен кез-келген тізбектелген санға,әріппен ауыстыру, кейбір тұрақты сандар.
а) 464(10); б) 380,1875(10); в) 115,94(10) Шешуі
а) 464(10)=111010000(2); б) 380,1875(10) = 101111100,0011(2); в) 115,94(10) » 1110011,11110(2) (осы есептін шешімі кезінде 6 мән шығады.) Екілік санау жүйесінен басқа жүйеге ауысу үшін, екілік санау жүйелерінін топтарға бөлу қажет, соған сәйкес алгоритм қолдану. Мысалы, егер ауыстыру 8 есептеу жүйесінде орналасса, топта 3 сан қойылады (8 = 23). Егер есептеу нәтижесі кезінде сан жетпей қалса 0 қойылады. Нәтиже сәйкесі кесте түрінде көрсетілген:
Мысал 2. Берілген санды ондық санау жүйесіне ауыстыр: а) 1000001(2). 1000001(2) = 1 × 26 + 0 × 25 + 0 × 24 + 0 × 23 + 0 × 22 + 0 × 21 + 1 × 20 = 64 + 1 = 65(10).
б) 1000011111,0101(2). 1000011111,0101(2) = 1 × 29 + 1 × 24 + 1 × 23 + 1 × 22 + 1 × 21 + 1 × 20 + 1 × 2–2 + 1 × 2–4 = = 512 + 16 + 8 + 4 + 2 + 1 + 0,25 + 0,0625 = 543,3125(10). в) 1216,04(8). 1216,04(8) = 1 × 83 + 2 × 82 + 1 × 81 + 6 × 80 + 4 × 8–2 = 512 + 128 + 8 + 6 + 0,0625 = 654,0625(10). г) 29A,5(16). 29A,5(16) = 2 × 162 + 9 × 161 + 10 × 160 + 5 × 16–1 = 512 + 144 + 10 + 0,3125 = 656,3125(10). P негіздемесіне сәйкес қосудың және көбейтудің негізгі кесте түрінде берілген.
Мысал 3. Санды қосу: а) 10000000100(2) + 111000010(2) = 10111000110(2); б) 223,2(8) + 427,54(8) = 652,74(8); в) 3B3,6(16) + 38B,4(16) = 73E,A(16).
Мысал 4. Қосуды орындау: а) 1100000011,011(2) – 101010111,1(2) = 110101011,111(2); б) 1510,2(8) – 1230,54(8) = 257,44(8); в) 27D,D8(16) – 191,2(16) = EC,B8(16).
Мсыал 5. Көбейтуді орындау: а) 100111(2) ´ 1000111(2) = 101011010001(2); б) 1170,64(8) ´ 46,3(8) = 57334,134(8); в) 61,A(16) ´ 40,D(16) = 18B7,52(16).
1. Позициялық санау жүйесі дегеніміз не?
Ондық сандарды кодтау
Сарамандық тапсырмалары 9,10,11. Мақсаты: санау жүйесінің қолданылу аумағы және түрлері Жаттығулар 1. Мына сандарды екілік санау жүйесінен ондық санау жүйесіене ауыстыр 231, 564, 1023, 4096. 2. Мына сандарды ондық санау жүйесінен екілік санау жүйесіне ауыстыр 10011101, 1100101001110110, 101111001011001011100111. 3. Он бес саннан тұратын санау жүйесі бола ма? 4. Сегіздік сандарды екілік санау жүйесіне ауыстыр 111001, 101110111, 110010101110. 5. Екілік санау жүйесінен сегіздік санау жүйесіне ауыстыр 324, 2367, 53621. 6. Он алтылық санау жүйесіне екі санды ауыстыр 11010011, 101101101011, 1001011100111101. 7. Оналтылық сандарды екілік санау жүйесіне ауыстыр 3A, D14, AF4C. 8. Оналтылық, сегіздік, екілік санау жүйелеріне ауыстыр 1101001110011101 и 1001011010110111.
1. . Оналтылық, сегіздік, екілік санау жүйелеріне ауыстыр 2. Сандарды ондық санау жүйесіне ауыстыр. 3. Сандарды қосу. 4. Сандарды бөлу. 5. Көбейтуді орындау. Ескертпе. 3-5 тапсырмалардағы ауысу жүйелерін тексеру қажет. 5 мән алынатындығын қадағалау керек. Вариант 1 1. а) 860(10); б) 785(10); в) 149,375(10); г) 953,25(10); д) 228,79(10). 2. а) 1001010(2); б) 1100111(2); в) 110101101,00011(2); г) 111111100,0001(2); д) 775,11(8); е) 294,3(16). 3. а) 1101100000(2) + 10110110(2); б) 101110111(2) + 1000100001(2); в) 1001000111,01(2)+100001101,101(2); г) 271,34(8)+1566,2(8); д) 65,2(16)+3CA,8(16). 4. а) 1011001001(2) – 1000111011(2); б) 1110000110(2) – 101111101(2); в) 101010000,10111(2) – 11001100,01(2); г) 731,6(8) – 622,6(8); д) 22D,1(16) – 123,8(16). 5. а) 1011001(2) ´ 1011011(2); б) 723,1(8) ´ 50,2(8); в) 69,4(16) ´ A,B(16). Вариант 2 1. а) 250(10); б) 757(10); в) 711,25(10); г) 914,625(10); д) 261,78(10). 2. а) 1111000(2); б) 1111000000(2); в) 111101100,01101(2); г) 100111100,1101(2); д) 1233,5(8); е) 2B3,F4(16). 3. а) 1010101(2)+10000101(2); б) 1111011101(2)+101101000(2); в) 100100111,001(2)+100111010,101(2); г) 607,54(8)+1620,2(8); д) 3BF,A(16)+313,A(16). 4. а) 1001000011(2) – 10110111(2); б) 111011100(2) – 10010100(2); в) 1100110110,0011(2) – 11111110,01(2); г) 1360,14(8) – 1216,4(8); д) 33B,6(16) – 11B,4(16). 5. а) 11001(2) ´ 1011100(2); б) 451,2(8) ´ 5,24(8); в) 2B,A(16) ´ 36,6(16). Вариант 3 1. а) 759(10); б) 265(10); в) 79,4375(10); г) 360,25(10); д) 240,25(10). 2. а) 1001101(2); б) 10001000(2); в) 100111001,01(2); г) 1111010000,001(2); д) 1461,15(8); е) 9D,A(16). 3. а) 100101011(2)+111010011(2); б) 1001101110(2)+1101100111(2); в) 1010000100,1(2)+11011110,001(2); г) 674,34(8)+1205,2(8); д) 2FE,6(16)+3B,4(16). 4. а) 1100110010(2) – 1001101101(2); б) 1110001100(2) – 10001111(2); в) 11001010,01(2) – 1110001,001(2); г) 641,6(8) – 273,04(8); д) 3CE,B8(16) – 39A,B8(16). 5. а) 1010101(2) ´ 1011001(2); б) 1702,2(8) ´ 64,2(8); в) 7,4(16) ´ 1D,4(16). Вариант 4 1. а) 216(10); б) 336(10); в) 741,125(10); г) 712,375(10); д) 184,14(10). 2. а) 1100000110(2); б) 1100010(2); в) 1011010,001(2); г) 1010100010,001(2); д) 1537,22(8); е) 2D9,8(16). 3. а) 101111111(2)+1101110011(2); б) 10111110(2)+100011100(2); в) 1101100011,0111(2)+1100011,01(2); г) 666,2(8)+1234,24(8); д) 346,4(16)+3F2,6(16). 4. а) 1010101101(2) – 110011110(2); б) 1010001111(2) – 1001001110(2); в) 1111100100,11011(2) 101110111,011(2); г) 1437,24(8) – 473,4(8); д) 24A,4(16) – B3,8(16). 5. а) 101011(2) ´ 100111(2); б) 1732,4(8) ´ 34,5(8); в) 36,4(16) ´ A,A(16). Вариант 5 1. а) 530(10); б) 265(10); в) 597,25(10); г) 300,375(10); д) 75,57(10). 2. а) 101000111(2); б) 110001001(2); в) 1001101010,01(2); г) 1011110100,01(2); д) 1317,75(8); е) 2F4,0C(16). 3. а) 1100011010(2)+11101100(2); б) 10111010(2)+1010110100(2); в) 1000110111,011(2)+1110001111,001(2); г) 1745,5(8)+1473,2(8); д) 24D,5(16)+141,4(16). 4. а) 1100101010(2) – 110110010(2); б) 110110100(2) – 110010100(2); в) 1101111111,1(2) – 1100111110,1011(2); г) 1431,26(8) – 1040,3(8); д) 22C,6(16) – 54,2(16). 5. а) 1001001(2) ´ 11001(2); б) 245,04(8) ´ 112,2(8); в) 4B,2(16) ´ 3C,3(16). Вариант 6 1. а) 945(10); б) 85(10); в) 444,125(10); г) 989,375(10); д) 237,73(10). 2. а) 110001111(2); б) 111010001(2); в) 100110101,1001(2); г) 1000010,01011(2); д) 176,5(8); е) 3D2,04(16). 3. а) 1000011101(2)+101000010(2); б) 100000001(2)+1000101001(2); в) 101111011,01(2)+1000100,101(2); г) 1532,14(8)+730,16(8); д) BB,4(16)+2F0,6(16). 4. а) 1000101110(2) – 1111111(2); б) 1011101000(2) – 1001000000(2); в) 1000101001,1(2) – 1111101,1(2); г) 1265,2(8) – 610,2(8); д) 409,D(16) – 270,4(16). 5. а) 111010(2) ´ 1100000(2); б) 1005,5(8) ´ 63,3(8); в) 4A,3(16) ´ F,6(16). Вариант 7 1. а) 287(10); б) 220(10); в) 332,1875(10); г) 652,625(10); д) 315,21(10). 2. а) 10101000(2); б) 1101100(2); в) 10000010000,01001(2); г) 1110010100,001(2); д) 1714,2(8); е) DD,3(16). 3. а) 1100110(2)+1011000110(2); б) 1000110(2)+1001101111(2); в) 101001100,101(2)+1001001100,01(2); г) 275,2(8)+724,2(8); д) 165,6(16)+3E,B(16). 4. а) 1011111111(2) – 100000011(2); б) 1110001110(2) – 100001011(2); в) 110010100,01(2) – 1001110,1011(2); г) 1330,2(8) – 1112,2(8); д) AB,2(16) – 3E,2(16). 5. а) 110000(2) ´ 1101100(2); б) 1560,2(8) ´ 101,2(8); в) 6,3(16) ´ 53,A(16). Вариант 8 1. а) 485(10); б) 970(10); в) 426,375(10); г) 725,625(10); д) 169,93(10). 2. а) 10101000(2); б) 101111110(2); в) 1010101,101(2); г) 1111001110,01(2); д) 721,2(8); е) 3C9,8(16). 3. а) 1010100111(2)+11000000(2); б) 1110010010(2)+110010111(2); в) 1111111,101(2)+101010101,101(2); г) 1213,44(8)+166,64(8); д) 41,4(16)+3CF,D(16). 4. а) 1010000000(2) – 1000101010(2); б) 1011010101(2) – 110011001(2); в) 1001001010,11011(2) – 1000111000,01(2); г) 1145,2(8) – 1077,5(8); д) 380,1(16) – 2DC,3(16). 5. а) 111011(2) ´ 100000(2); б) 511,2(8) ´ 132,4(8); в) 68,4(16) ´ 37,8(16). Вариант 9 1. а) 639(10); б) 485(10); в) 581,25(10); г) 673,5(10); д) 296,33(10). 2. а) 1011000011(2); б) 100010111(2); в) 1100101101,1(2); г) 1000000000,01(2); д) 1046,4(8); е) 388,64(16). 3. а) 1000010100(2) + 1101010101(2); б) 1011001010(2)+101011010(2); в) 1110111000,101(2)+1101100011,101(2); г) 1430,2(8)+666,3(8); д) 388,3(16)+209,4(16). 4. а) 1111100010(2) – 101011101(2); б) 1011000100(2) – 1000100000(2); в) 1101111000,1001(2) – 1000000,01(2); г) 1040,2(8) – 533,2(8); д) 3FB,4(16) – 140,6(16). 5. а) 11111(2) ´ 10001(2); б) 1237,3(8) ´ 117,5(8); в) 66,4(16) ´ 65,8(16). Вариант 10 1. а) 618(10); б) 556(10); в) 129,25(10); г) 928,25(10); д) 155,45(10). 2. а) 1111011011(2); б) 1011101101(2); в) 1001110110,011(2); г) 1011110011,10111(2); д) 675,2(8); е) 94,4(16). 3. а) 11111010(2)+10000001011(2); б) 1011010(2)+1001111001(2); в) 10110110,01(2)+1001001011,01(2); г) 1706,34(8)+650,3(8); д) 180,4(16)+3A6,28(16). 4. а) 111101101(2) – 101111010(2); б) 1000110100(2) – 100100111(2); в) 1111111011,01(2) – 100000100,011(2); г) 1300,44(8) – 1045,34(8); д) 16A,8(16) – 147,6(16). 5. а) 100111(2) ´ 110101(2); б) 1542,2(8) ´ 50,6(8); в) A,8(16) ´ E,2(16). Вариант 11 1. а) 772(10); б) 71(10); в) 284,375(10); г) 876,5(10); д) 281,86(10). 2. а) 1000001111(2); б) 1010000110(2); в) 101100110,011011(2); г) 100100110,101011(2); д) 1022,2(8); е) 53,9(16). 3. а) 1100111(2)+1010111000(2); б) 1101111010(2)+1000111100(2); в) 1111101110,01(2)+1110001,011(2); г) 153,3(8)+1347,2(8); д) E0,2(16)+1E0,4(16). 4. а) 1010101110(2) – 11101001(2); б) 1000100010(2) – 110101110(2); в) 1010100011,011(2) – 1000001010,0001(2); г) 1517,64(8) – 1500,3(8); д) 367,6(16) – 4A,C(16). 5. а) 1100110(2) ´ 101111(2); б) 1272,3(8) ´ 23,14(8); в) 48,4(16) ´ 5,A(16). Вариант 12 1. а) 233(10); б) 243(10); в) 830,375(10); г) 212,5(10); д) 58,89(10). 2. а) 1001101111(2); б) 1000001110(2); в) 111110011,011(2); г) 11010101,1001(2); д) 1634,5(8); е) C2,3(16). 3. а) 1101111001(2)+1010010101(2); б) 1111001001(2)+1001100100(2); в) 100110010,011(2)+110001000,011(2); г) 1712,14(8)+710,4(8); д) E6,1(16)+38C,8(16). 4. а) 1000001110(2) – 100100001(2); б) 1101000110(2) – 1001101000(2); в) 1011001111,01(2) – 110100010,01(2); г) 1734,4(8) – 134,2(8); д) 2F2,A(16) – 22D,A(16). 5. а) 1000000(2) ´ 100101(2); б) 103,2(8) ´ 147,04(8); в) 67,4(16) ´ 54,8(16). Вариант 13 1. а) 218(10); б) 767(10); в) 894,5(10); г) 667,125(10); д) 3,67(10). 2. а) 1111100010(2); б) 1000011110(2); в) 101100001,011101(2); г) 1001111001,1(2); д) 1071,54(8); е) 18B,0C(16). 3. а) 1000011111(2)+1111100(2); б) 1011100011(2)+111110110(2); в) 111111100,1(2)+1011100100,1(2); г) 1777,2(8)+444,1(8); д) 3EF,3(16)+C7,4(16). 4. а) 1101000100(2) – 101010101(2); б) 1110010111(2) – 1011100(2); в) 1100101111,01(2) – 10010001,01(2); г) 640,2(8) – 150,22(8); д) 380,68(16) – 50,4(16). 5. а) 100010(2) ´ 1100110(2); б) 741,4(8) ´ 141,64(8); в) B,7(16) ´ D,C(16). Вариант 14 1. а) 898(10); б) 751(10); в) 327,375(10); г) 256,625(10); д) 184,4(10). 2. а) 101110100(2); б) 1111101101(2); в) 1110100001,01(2); г) 1011111010,0001(2); д) 744,12(8); е) 1EE,C(16). 3. а) 1001000000(2)+101010110(2); б) 11000010(2)+1001110100(2); в) 1011101110,1(2)+11100101,01(2); г) 2015,1(8)+727,54(8); д) 9D,8(16)+ED,8(16). 4. а) 1010000100(2) – 1000001000(2); б) 1111110011(2) – 1001101001(2); в) 101001100,101(2) – 100100101,1(2); г) 1024,6(8) – 375,14(8); д) 3E9,4(16) – 72,6(16). 5. а) 1001010(2) ´ 1001000(2); б) 747,2(8) ´ 64,14(8); в) 56,1(16) ´ 33,C(16). Вариант 15 1. а) 557(10); б) 730(10); в) 494,25(10); г) 737,625(10); д) 165,37(10). 2. а) 101001101(2); б) 1110111100(2); в) 10000001000,001(2); г) 1000110110,11011(2); д) 147,56(8); е) 1CA,3(16). 3. а) 1101100001(2)+1001101110(2); б) 1101010101(2)+101011001(2); в) 1101111110,011(2)+1100101101,1011(2); г) 1771,2(8)+300,5(8); д) 2F2,8(16)+E4,B(16). 4. а) 1111000000(2) – 111101000(2); б) 1100110111(2) – 1001110000(2); в) 1000011110,1001(2) – 110000111,01(2); г) 1436,34(8) – 145,2(8); д) 3F5,98(16) – 240,3(16). 5. а) 1011100(2) ´ 101000(2); б) 1300,6(8) ´ 65,2(8); в) 68,A(16) ´ 9,6(16). Вариант 16 1. а) 737(10); б) 92(10); в) 934,25(10); г) 413,5625(10); д) 100,94(10). 2. а) 1110000010(2); б) 1000100(2); в) 110000100,001(2); г) 1001011111,00011(2); д) 665,42(8); е) 246,18(16). 3. а) 11110100(2)+110100001(2); б) 1101110(2)+101001000(2); в) 1100110011,1(2)+111000011,101(2); г) 1455,04(8)+203,3(8); д) 14E,8(16)+184,3(16). 4. а) 1000010101(2) – 100101000(2); б) 1001011011(2) – 101001110(2); в) 111111011,101(2) – 100000010,01(2); г) 341,2(8) – 275,2(8); д) 249,5(16) – EE,A(16). 5. а) 1001000(2) ´ 1010011(2); б) 412,5(8) ´ 13,1(8); в) 3B,A(16) ´ 10,4(16). Тақырып 3. Есептің қиындығы
Тақырып 4. Моделдердің әртүрлігі 1. Модель дегеніміз не? 2. Модельдеуді қалай түсінесіз? 3. Модельдеу жүйесі деген не? 4. Модельдер неше топқа бөлінеді? 5. Модельдеуді неден бастаған дұрыс? 6. Объект белгілерін айқындауды қалайша түсінесіз? 7. Формалдау ұғымы нені білдіреді? 8. Модельдеудің дұрыстығын тексермесе не болуы мүмкін?
Тақырып 6. Автомат теориясы
Тақырып 7. Матроидтар
СӨЖ Тапсырмалары: СӨЖ №1 тапсырмасы. Логикалық алгебраның негізгі түсінігі Тапсырма: Осы тақырыптар біреуіне реферат жұмысын орындау керек
СӨЖ №2. Программаны іздеу және таңдау Тапсырма:Әрбір тақырыпқа сұрақ түрінде дайындалу
СӨЖ №3.Таңдау Тапсырма: Кез келген бір тақырыпқа реферат орындау.
СӨЖ№4. Программалау түсінігі Тапсырма: Осы тақырыптың біреуін таңдап реферат жазу керек
СӨЖ№5. Информатиканың семантикалық негізі Тапсырма: Әрбір тақырыпқа конспект жасау
Бақылауға арналған сұрақтар топтамасы
20. Алгоритмдер. 21.Сипаттау. 22. Блок- схема. 23. Агортимдердің ұғымы. 24. Әр түрлі құрылымды алгортимдерді блок- схема және қолданылып жүрген тіл көмегімен сипаттау. 25. Есептерді ДЭЕМ-да шешуге даярлау. 26.Информация мәні 27. информатика негіздері 28.Ақпарат және ЭЕМ 29.Жаңа ақпараттық технологиялар 30. Компьютерлік жүйелер және оны пайдалану 31.Ақпараттық жабдықтар 32.Дербес ЭЕМ –нің элементтік базасы 33.IBM компьютерінің негізгі блоктары 34.Ондық сандарды кодтау: 111+101
1+1 12710=?2 0111+0101 35.ЭЕМ-де ақпарат не түрінде келеді? 36.Таңбалық берілгендердің ЭЕМ жадында келуі? 37.Басқару тамбалары дегеніміз не және олар қалай кодталады? 38.Растірлік бейнелері бар файлдарды ішінде қандай берілгендері сақталады? 39.Ақпараттың қандай өлшеу шамаларын білесіз? 40. Сигналдар түсінігі
A. ЭЕМ -нің көмегімен ақпаратты жинақтау,өңдеу сақтау және беру заңдылықтары B. Мәліметтерді таңдау C. Техникалық тасымалдаушыға ақпараттарды орналастыру D. Оқу процесінде компьютерді пайдалануды айтамыз E. "тынық мұхиттағы" ақпараттар ағымы 2. Ақпаратның қандай қасиеті ақпаратның сапасын сипаттайды A. ақпаратның адекваттығы B. ақпаратның актуалдығы C. ақпаратның объектілігі D. ақпаратның толықтығы E. ақпаратның шындығы 3. Ақпарат алу мүмкіндігі- A. ақпарат адекваттылығы B. ақпарат тығыздығы C. ақпарат актуалдылығы D. ақпарат объективтілігі E. ақпаратны қолдану мүмкіндігі 4. Ақпарат қандай мағынаны білдіреді? A. түсіндіру, баяндау, білу B. жазу, оқу C. сызу, сурет салу D. отыру, тұру E. тану
5. ақпаратны өлшеу бірлігі A. сөз
B. дискета C. Байт, бит D. Дьюм E. пункт
6. Бір байтта A. 8-бит
B. 18-бит C. 6-бит
D. 8100-бит E. 100-бит Нұсқа 2. 1. Мына амал қай санау жүйесінде орындалған 101+001=110, 111+1 =1000 A. 10-дықB. 8-лік C. 2-лік D. 4-тік
E. 1-лік2. Мына қосындының қайсысы дұрыс? 111+101 ( екілік жүйеде) A. 202
B. 1100 C. дұрыс жауап жоқ D. 2102 E. 1111
3. 16-лық санау жүйесіндегі А – ның 10-дық жүйедегі мәні: А) 9
В) 0101 С) 10
D) 12 E) 11
4. 8-дік санау жүйесіндегі қабылдайтын мәндер жиыны:
B) 0 мен 1 C) 0-ден А-ке дейін D) 0-ден 7 – ге дейін E) 1-ден 8 дейін 5. 5 деген 10-дық санау жүйесіндегі санның екілік жүйесіндегі мәні:
B) 101 C) 011
D) 001
6. 2-лік санау жүйесіндегі 1+1 амалының мәні: A) 2
B) 01 C) 5
D) 1 E) 10
1. 16-лық санау жүйесіндегі F-тің мәні: A) 14
B) 12 C) 13
D) 15 E) 16
2. 127 – нің 10-дық санау жүйеснің 16-лық жүйесіндегі мәні (12710=?2): А) 176
B) 177 C) 178
D) 0101 E) 156
3. Екілік санау жүйесіндегі 0111+0101 амалының мәні А) 1100
B) 0111 C) 1010
D) 1110 E) 1101
4. Екілік санау жүйесіндегі 0111+0101 амалының мәні А) 1100
B) 0111 C) 1010
D) 1110 E) 1101
5. (1А+2Е)16=?10 А) 71
B) 72 C) 1010
D) 1110 E) 1101
6. Ақпаратның өлшем бірлігі не? A. кг
B. см C. м
D. тонна E. бит,байт,…. Нұсқа 4. 1. БИТ қандай символдан тұрады? A. 0 немесе 1 B. 0,01
C. 1, 1 D. 1, 2
E . 2, 2 2. Ақпаратның 1024 байттан тұратын өлшем бірлігі қайсы? A. МГ БАЙТ B. К БАЙТ C. БАЙТ D. БИТ
E. КГ 3. Ақпаратның ең кіші өлшем бірлігі қайсы? A. КБАЙТ B. Г БАЙТ C. БАЙТ D. БИТ
E. МГ БАЙТ 4. Диск 3,5” 1,44 Мб қандай дискіге жатады A. қатты диск B. иілгіш магнитті диск C. лазерлік диск D. флешка E. ондай диск жоқ 5. Монитордың жұмыс істеуіне қай құрылғы жауап береді A. пернетақта индикаторлары B. бейнекарта C. аудиокарта D. проектор E. экран 6. Процессор қай конфигурацияға жатады A. базалық B. сыртқы C. ішкі D. қосымша E. қолданбалы Нұсқа 5. 1. Каталог деген не? B. файлдар және басқа каталогтар жиынын сақтайтын орын C. файл кеңейтуі D. командалардың жиынтығы E. арнаулы программа 2. Жадының қандай түрлері бар A. операциялық жүйе, программалар B. қатты диск, жұмсақ диск C. программалар, қолданбалы программалар D. дискеттер, дискілер E. оперативті , тұрақты, кэш, 3. Файл деген не? A. компьютерге сақталған ақпарат атауы B. санау жүйесі C. программалардың жины D. қолданбалы пакет E. ақпарат бірлігі 4. Файл атауы мен кеңейтуінің арасында қойылатын белгі- A. сызықша B. нүкте
C. үтір D. жұлдызша E. қос нүкте 5. Файлдардың толық аталуы A. файл атауы және типі B. файл типі C. файлдың аты D. файл қасиеті E. файл көлемі 6. Дискілер қалай белгіленеді? A. орыс алфавитіндегі А, В әріптерімен B. c: , d: , a: , … C. қазақ алфавитінің әріптерімен D. [a], [c] E. a[i], b[i] жүктеу/скачать 0.62 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
5 8 1 3 7 4 6 2
болады. Осындай санды варианттарды ЭВМ-ді қолданып та шешуге мүмкін емес. Бірақ та орын ауыстырып шифрлеу кезінде криптоанализді жеңілдететін берілген мәтіннің ықтималды характиристикасы сақталатынын ескеру керек.
мұндағы 
, 
, 
- гамма немесе шифрленген түпнұсқа символының сәйкесінше ASCII кодтары. 
- «немесе»-ні алып тастайтын биттік операция. Мәтіннің шифрден шығуы келесі формуламен есептеледі.
