Жасуша және геном

Жасуша және геном

Адам жүйе мүше ұлпа жасуша днқ-2 м 3 1 АДАМДА- 5 Х 10 жасуша 9 1 жасушада-3 х 10 ДНК НЕГІЗДЕРІ гЕН 1 геномда- 3Гб МӘЛІМЕТ

ДНҚ және ген-геном- жұмыс жасауға болатын мәнді текст

AAAGGGCCTTTTAAATTGGAGA адам-адам

TTTCCCGGAAAATTTAACCCTT

Геном(ағылш. genome, гр. genos — шығу, тек) — хромосомалардың гаплоидты (сыңар) жиынтығында шоғырланған гендердің бірлестігі. Геном терминін 1920 жылы неміс биологы Г. Винклер енгізді. Гаплоидты жиынтық көбінесе жыныс жасушаларына тән, ал сомалық (дене) жасушаларында хромосомалардың диплоидты (екі еселенген) жиынтығы болады. Кейде хромосомалардың саны қалыпты диплоидты жағдайдан артып кетеді. Егер гаплоидты жиынтықтан Геном үш не төрт есе артық болса, триплоидты және тетраплоидты, ал бір Геном ағзада бірнеше рет қайталанса, автополиплоидты, ал әр түрлі біріккен ағза аллополиплоидты деп аталады. Хромосомалардың жиынтығы еселеніп, артқан сайын Геном саны да өсіп отырады. Әдетте диплоидты клеткада хромосомалар жұп болып келеді. Себебі, ұрықтану кезінде оның бір сыңары аналық гаметадан, екіншісі — аталық гаметадан беріледі, яғни бұл Геномдар сәйкес (гомологты) болады. Сөйтіп екі гаплоидты жасушадан бір диплоидты жасуша түзіліп, жаңа ағза қалыптасады. Әр хромосомада тізбектеліп орналасқан гендердің өзара дәл келуін екі Геномның сәйкестігі деп атайды. Туыстығы қашық буындарда барлық немесе бірнеше Геномдар арасында сәйкестік болмайды. Бұл тұрақтылық бұзылып, белгілі бір факторлардың әсерінен хромосома санының өзгеруін (мысалы, артып, не кеміп кетсе) геномдық мутация деп атайды. Тірі ағзаларда хромосомалардың саны тұрақты болады. Мысалы адамда — 46, маймылда — 48, қиярда — 14, жүгеріде — 20, қатты бидайда — 28, жұмсақ бидайда — 42, дрозофила шыбындарында — 8, т.б. Организм эволюциялық дамуында неғұрлым жоғары сатыда тұрса, соғұрлым олардың Г-ында ДНҚ көбірек болады

Вирустан бастап жануарға дейін геном саны бірнеше қатарды құрайды.

Вирустан бастап жануарға дейін геном саны бірнеше қатарды құрайды.

Қарапайым вирустарда 2-3 ген болса, жануарларда 40000 астам.

Геном мөлшері мен ген санына қарай 2 класқа бөлінеді:

• Геномы 10 млн жұп негізден аспайтын шағын геномдар: вирустар мен прокариоттар. Бұл топта ген тығыздығы 1000 н.ж. жұп 0,5-2 ген сәйкес келеді.
• Геномы 100 млн н.ж. асатын үлкен геномды ағзаларға эукариоттар жатады. Бұл ағзалардың геномындағы нуклеотидтердің басым бөлігі ақуызда да РНҚ-ны ла кодтамайтын тізбектер кездеседі.

Ағза геномы

• Бактерия-106 жұп нуклеотид;
• Саңырауқұлақ — из 107 жұп нуклеотид;
• Көптеген өсімдіктерде— 109 жұп нуклеотид.
• Жабықтұқымды өсімдіктер мен саламандраларда, балықтарда 1010 жұп нуклеотид;
• Адам геномы 22 жұп аутосом, екі жыныс хромосомасы Х және Y, митохондриалық ДНҚ, 3,1 млрд жұп негізден тұрады.

Адам геномы

• Адам геномы- ядрода 23 жұп хромосома мен митохондряилық ДНҚ тұрады
• 22-аутосома, ХУ-жыныстық хромосома
• Митохондриялық ДНҚ-3,1 млрд жұп негіз
• Адам геномында 20-25 мың белсенді ген, барлық геннің 1,5 % ғана ақуыз синтездейді, қалған бөлігі кодтамайтын гендер, дегенмен олар ген белсенділігін реттеуде маңызды.

Адам геномы

• 1 хромосомада 2968 ген
• Жыныс хромосомасында 231 ген

Геннің кодталатын бөлігі Геннің кодталмайтын бөлігі

Гендер хросомада біркелкі орналаспаған.

Ген
Экзон
Интрон

Тандемді қайталаулар

• Тандемді қайталаулар
• сателлитті ДНК
• минисателлит
• микросателлит
• SINEs (short interspersed nuclear elements)-90-500 н.ж.
• LINEs (long interspersed nuclear elements)-700 н.ж.
• транспозон
• ретротранспозон
• LTR- (long terminal repeat)
• Ty1-copia
• Ty3-gypsy
• Не-LTR-ы
• ДНК-транспозон
• псевдоген

22000 ішінен 6,5 мың ген-ауру тудыратын гендер анықталды

• 22000 ішінен 6,5 мың ген-ауру тудыратын гендер анықталды

жүктеу/скачать 2.04 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: