ТЫНЫСАЛУ ЖҮЙЕСІ-SySTEMA RESPIRATORIUM

Тынысалу мүшелері дем алған ауамен бірге өкпе арқылы кан-га оттегін жсткізіп, дем шыгарган кездс көмірқыіиқыл газын шы-гару үшін кызмет етеді. Суда тіршілік өтетін жануарларда тыны-салу мүшелері кызметіи бірінші ішектің арпаулы тстіктері больш табылатын желбезектер Гюлып табылады. Оныц жан-жағында са-цылаулар (желбезектер санылаулары) түзіледі, олардың жиекте-рінде біраз кантамыр капнллярлары бар күлтслср болады. Жел-безек саңылаулары арқылы өтетін су желбезектерді шайып, соның нэтижесіндс оттегі судан алынып, тікелей канга өтіп, ал көмір-кышқыл газы суға бөлініп шығады. Жануарлар суда тіршілік сту-ге көшкеннен кейін су арқылы тыныс алатын мүшелер — желбезек-

тер ауамен тьшыс алатын, ауада тыныс алуга бейімделген мүше — өкпемен ауысады. Бүлай ауысуы біртіндеп жүреді. Мәселен, қосмекенділер личинка кезінде желбезектерімен, ал ересек кезінде өкпемен тыныс алады. Қүрлыкта тіршілік ететін жануар-ларда жорғалаушылардан бастап желбезектер өздерінің маңызын жоғалтып, баска мүшелер түзуге жүмсалады да, ал тьшысалу қыз-метін жслбезектер сияқты бірінші ішектеп өсіп шығатып өкгте ат-кара бастайды. Сүткоректілерде тыпысалу мүшел^рі алдыңғы ішектің вснтральды кабырғасынан дамып бүкіл өмір бойы онымен байлаиысып сақтайды. Адамда да сақталатын тыпысалу және ас-корыту жолдарының жүтқыншакта айкасуы да осымен түсіндірі-лсді. Тынысалу актісін іске асыру үшіц таза ауа ағынынық тыны­салу бетінде ағуын, яғни ауа айналысын камтамасыз ететін тетік кажст. Осьшен байланысты, өкподен басқа тынысал\ жолдары болады, атап аіітқанда: мүрык қуысы мен жүтқыншак (жоғарғы тынысалу жолдары), содан сон көмей, кеңірдек және бронхылар (төмсмгі тынысалу жолдары) (123-сурет).

Бұл жолдардын ерскиіслігі олардың кабырғаларьшын. катты тканьдер ден (сүйек пен шеміршек) кұралуында, сол ссбспті қа-бырғалары босаңсыыанды да, кысымның оқнан теріске карай күрт езгеруіне карамастап ауа дем альш, дем шығарғанда еркГн козга-ляды.

Ішке жүтылатын ауа мурып (немесе ауыз) куысы және жұт-қыншак аркылы көмсйге өтедІ. Ауыз куысы мен жүткыншактың кұрылысы жоғарыда аскорыту жүйесін снпаттаганда баяндалды, мүрын куысының сүйекті аркауы остеология бөлімінде карастыры-ладМ.

Бүл жерде біз тынысалу жолының бірінші бөлігіне — мұрЕ.ін қуысына тоқталамыз.

Мүрын куысы

Дсм алатын ауа өкпепіц жүмсак тканімен жанасу үшін шан-нан тазарып, жылынып, ылгалдануы кажет. Бүл мұрын куысында, cavilas nasi, іскс асады, сонымсн катар бір бөлігі сүйекті қаика, екінші-бөлігі шеміршекті каңқа сырткы мүрынды, nasus exte.rnus, ажыратады. Остеология бөліміпде атап өтілгсндей, мұрын куысы мүрын пердесі, septum nasi (арт жагынан сүиектІ, ал алдыңғы жағьшан шеміршекті) аркылы екІ симметриялы жартыга бөлінген, олап алдынғы жағынан сырткы мүрын арқылы танаулардың кө-мегімен атмосфера ауасымен, ал арт жағынан хоана аркылы жүт-кыншакпен катынасады. Куыс кабырғалары пердесі мен жарғақ-тарын коса танаулар аймағында терімен қосылып, ал арт жағын-да жүткыншактьщ шырышты кабыкшасына ауысатын шырышты кабыкшамсн астарланған.

Мұрын шырышты кабыкшасы (грекше гһіпос—мүрын: осыдау ринит—мүрын куысы шырышты кабыкшасының қабынуы) жүта-тын ауаны өцдейтін бірқатар тетіктермен жабдыкталған.

Біріншіден, жыбырлауык эпителппмсн жабылгап, оның кір-пікшёлері түтас кілемше түзіп, ofsh шаң-тозан иіөгіп қалады. КІрпІкшелердіц толкынды жыбырлауы нәтижееіндо шөккен шаң-тозан мүрын куысынан шығарылады. ЕкіншІден, шырышты кабық-шада кілегей бездері, glandulae nasi, орналасқан, олардың шыға-ратын секреті шац-тозацды орап, онын шығарылуына жағдай жа-сайды, сондай-ак ауаны ылғапдырады. ҮшІншіден, шырышты ка-быкша вена тамырларыпа бай, олар төменгі жаргакта және ор-тангы жаргактын. төменгі жпегінде түрлі жагдайларда ісінетін унгірлі денелерге ұксас қалың өрілім түзедІ; олар зақымданғанда мүрыннан кан кетеді. Бүл түзілІстсрдін манызы мүрын аркылы әтетін ауа ағынын жылытатыпдыгында.

Сипатталған шырышты кабықшаның тетіктері ауаны механика-лык жагынан өндейдІ және ортаңгы және төменгі мүрьш қалкан-

ІШКІ МҮШЕЛЕР ТУРАЛЫ ІЛІМ

Іиікі мүшелер, внутренность, viscera s splanchna деп "негізінен дене қуыстарында (кеуде, іш жәнс жамбас) орналасқан мүшелерді айтады. Оған асқорыту, тынысалу және несеп-жыныс жүйелері жатады. ІшкІ мүшелер зат алмасуга катысады; тек көбею қызме-тін атқаратын жыныс мүшелерІ ғана огаи жатпайды. Бүл процсс-тер өсімдіктерге де тән болғандыктан, Ішкі мүшелсрді өсімдік тір-оіілігі мүшслері деп те атайды. Алгашқы ксзде хорда мен ми түті-гінің жандарында дорзальды бөлікте дамитын бүлшықет жүйесінен взгеше өсімдік тіршілігі мүшелері ұрықтын веитральды бөлігінде басталып қаланады. Бұл жерде энтодермадан алгашқы Ішск тү-тікшесі түзіліп, ол дененіц қайталама (екінші) қуысы, coelorn бар жүп целомдық қалталар түріндегі мезодерманыц құрсақ бөлімде-рімсн (rnesoderma laterale) қоршалады. Эптодермаға жанаскаң қалталар кабырғалары мезодерманың ішкі (висцср-альды) жапы-рақшасын — спланхнологиялык мезодерма, ал эктодермаға жана-сатын кабырғалар мезодерманын, қабырғажанылық (париетальды) жапырақшасын — сомалық мезодерма түзеді. Осы жапырақшалар-даи сероз қабықшалары эпителийлері пайда болады. Эктодерма мен сомалық мезодерма дене қабырғасы дамуына бастама береді де, ал ішек түтігі ас қорыту мен тынысалу мүшелері дамуына не-гіз болады. Сомалық және спланхнологиялык мезодерма үрық де-несі қуысын, coelom, шектейді, одан бөліну аркылы төрт сероз қа-бықша пайда болады: ушеуі кеуде куысында (екі плевралық қал-та мен перикард) және іш қуысында бір қабықша (құрсақ қалта-сы). Үмада (ен қалтада) ерксктін жыныс бездерін қоршап тура-тын екі кішкене сероз қабықша бар; олар қүрсақ қалтасынан бө-лініп шыққан түзілістср болып .тдбылады.

Басқа ішкі мүшелерге қарағанда несеп-жыныс жүйесінің да-муы өзгеше жүрёдІ. Бұл жүйещң бастамасы алғашқы ішек айма-ғында емес мезодерманың әрі сомалық, opt спланхнологиялык ме-зодермаға жанасатын. шскаралық белігінде пайда болады

Кұрсакішілік даму кезеқінде ішкі мүшелердіц түзілуі филоге-незді бейнелейді. Бұл процесс кезінде алдымен жануардын басы-паи кұйрығына доііін созылатын түтік түрінде алгашқы (бірінші ііпск) панда болады. Одан кейін осы түтіктен оныц бас бөлімінде тынысалу мүшелерІ өсіп, ал құйрык бөлімінде несеп-жыныс мүшс-лері онымсн байланысады да, соның себебінсн күйрық бөлімінде асқорыту, зәр шығару және көбею мүшелеріне ортақ клоака түзі-леді. Күрделі сүтқоректілерде весёп-жыныс мүшелері окшауланып. жеке шығатын болады. Нәтпжесінде күрделі омыртқалылар мен адамда өсімдік тіршілігі мүшелері тесіктер аркылы сырткы орта-меи қатынасатын тәрт түтіктен тұрады: 1. аскорыту түтігІ екі те-сігімен — кіретіи (ауыз) және шығатын (anus) бүкіл денені бой-лан өтеді; 2) бір кіретіп тесігі (мұрын) бар тынысалу түтігі; 3) зәр шыгару түтІгІ; 3) жыныс түтігі, оныц тек дененің төменгі (арт-кы) ұшында, аскорыту түтігінің алдында ғана шығар тесіктері бар: еркектерде — зәр шығару езегІ, әйелдерде — зәр шығару өзегі мен кынап, яғни екі тесік болады. Бүкіл дспе бойымеп созылатын және кірер әрі шығар тесіктері бар аскорыту түтігінен пайда бол­тан мүшелер барлық дене куыстарыпда (көкІрск, іш және жам­бас) орналасады. Тынысалу түтігінен дамыған, бір кІрер тесігі бар жәпе девенің бас жаі-ында басталатын мүшелер кеудс қуысында орналасады. Акырыпда тек шыгар тесігі бар псссп-жыныс мүшелс-рі негізшен қурсақ және жамбас куыстарында орналасады. Осын-дай жобамен құрылған өсімдік тіршілігі мүшелеріпіц түтіктері түр-лі бөлімдерінде әркелкі өсуінс байланысты пішіні жагынан күрде-ленедІ. Бұл өзгерістерінеп ортак принципті банкауға болады: тү-тіктіц аз көлемінде барыпша кеп алмасу процесіне жағдай туады,

Кеуде, құрсак жэне жамбас куыстарынын, қабырғалары ерек-ше сероз кабыкшаларымен астарланған (плевра, перикард, іш-перде), олар ішкі мүшелсрдіқ кеп бөлігіне ауысып, оларды нык-тауға көмектеседі. Қүрылысы жағынан ссроз қабыкша, tunica se-rosa, талшыкты дәнскер тканыіен тұрады, оның сыртқы бос жағы біркабатты тегіс эпителиймен (мезотелий) капталған. Ол астында жаткан тканьмен әр жерде әркелкі дамыған борпылдак серозасты клетчаткасы, tela subserosa, аркылы байланысады. Сероз кабық-шаның бос беті^тсгіс әрі ылғалды, сопыц салдарынан онымен жа-былған нүшелер айна тәрізді жылтырап тұрады. Сероз қабықша тегіс және ылғалды болгандықтаи козғалыс кезінде мүшелер және олардың бөліктері арасындағы үйкслістІ азайтады. Сероз кабык-ша жоқ жердс мүшелердің беті талшыкты дәнекер ткань кабаты-мен, adventitia (латынша — сырткы) жабылады, ол мүшелерді көр-ші бөліктермен байланыстырады. Мүшелерді сырт жагынан жаба-тын сероз кабыкшаға карама-карсы кілегейлі қабыкша, tunica mucosa,' олардыц ішкі жабынын құранды. Оның сырткы түрі ыл-ғалды, кілегейлІ затпен жабылған, түсі кызғылттан ашык кызылға дсйін (кантамырлардың қанға толуына қарай).

Кілегейлі қабықіііа мыналардан түрады: 1) эпителий; 2) lami­na propria mucosae (кілегейлі қабықшаның мепшІктІ пластинка-сы); 3) lamina muscuiaris mucosae (кілегейлі қабыкшаның бүл-

АСҚОРЫТУ ЖҮЙЕСІ

Асқорыту жүйесі пищеварительная система, systems digestori-um, тамақ заттарын механикалық және химиялық өңдеп, тамақ-тың өңделген бөліктерін сіңіріп, өңделмеген бөліктерін сыртқа бө-ліп шығаратын мүшелер комплексі болып табылады, Түрлі жа-нуарлар мсн адамның асқорыту жолының күрылысы эволюция ба-рысында ортаның (коректенудің) форма түзу әсеріне байланысты. Адамнын. асқорыту жолының үзындығы 8—10 м және ол ауыз қуысы, жұтқыншақ, өңеш, қарын, аш ішек және ток ішек деген бө-лімдерге бөлінеді (96-сурет).

ТіршІлік ету калпы мен коректену сппатына карай асқорыту жолының бүл бөлімдерІ түрлі сүтқоректілерде түрліше дамыған. Өзіпін. химиялык қүрамы жагынан жануар денесінен өзгешс келе-тін өсімдік тектІ азық-түлік көбірек өңдеуді керек ететіидіктеи, өсімдік-корсктІ жануарлардын. ішегі үзындау келедІ, соның өзінде тоқ ішек өте-мөте дамиды, кейбір жануарларда, мысалы, жылкы-

ДОПЕЧАТАТЬ 29 СТР....................

л ары багыттас, ал сырткы түтік біртегіс созылмайды, өйткені оның бүлшықет кабаттары (бойлық және циркулярлы) жәнс бұл-шықетті торлайтын дәнекер тканьді талшыктар түрлі бағытта ор­наласады. Алайда барлық дәнекер тканьдІ талшыктардын. және бұлшыкет талшыктарының бір бөлігІніқ (tunica muscularis пен muscularis mucosae спнральды кабаты) спиральды жолын еске-ріп, аш ішек кабыргасының спиральды қүрылысы басым деген корытыидыга келсміз. Спиральды құрылыс аш ішектің оральды полюстен анальды полюске карай перистальтиканын, полярлы бо-луын камтамасыз етіп, калыпты жагдайда (нормада) антипе-ристальтикаға кедергі жасайды. Сакиналы бүлшыкеттін. едәуір ба-сымдыгынан ток ішектІҢ күрылысы сакиналы кследі. Сондыктан перистальтпкалык козғалыстармен катар ток ішекте ас боткасын араластырып, күрауга жәрдемдесетіп антиперистальтика лык коз-ғалыстар да мүмкіп болады,

2. Ішск кабыргасынық екі анатомиялык кабаты түрлі кызмет аткарады: шырышты кабыкша сіқіру және секреттік кызмет, бүл-шыкет кабыкшасы — кпмыл (моторлык) кызмет аткарады. Бул кызметтердіц ара катынасы ішек түтігі боиында өзгсріп отыра-тындыктан, не кимыл кызметі басым, не баска кызметтсрІ басым учаскёле(з кездеседі. Осыган сәнкес күрылысы әр түрлі ішек ка-бырғасы сегменттерініц ауысып отыруы (онын шырышты жоне бул-шыкет кабыкшаларыныц, сондай-ақ нервтсрІ мен тамырларынын) байкалады.

Асқорыту жүйесінің үлкен бездері

Бауыр. Бауыр, печень, һераг, көлемді бсзді мүше болып табы­лады (массасы 1500 г-га жуык)- Бауыр кызмсті әр алуан. Ол ең алдымсн іныгару өзегі аркылы онекіслі ішекке кслетін .өт жасап шыгаратын үлкеп аскорыту безІ болып табылады. (Боздіц ішек-пен мұндай банлапысы оның duodenum бір бөлІгі дамитын ал-дыңгы ішек эпителнйінен дамитындыгына байланысты). Оған бө-геу кызметі тән: қанмен бауырға келетін белок алмасудың улы өнімдері бауырда нейтралданады; онын үстіне бауыр кагіиллярла-рыныц эндотелий! мен жүлдызшалы ретикулоэндотслиоцпттердін, фагоцитоз дық каспсттсрі бар (лнмфорстпкулогистпоцитарлык жүйе), бүл ішектс сіңірілетін заттарды зарарсыздандыру үшін манызды. Бауыр зат алмасудын барлық түріне катысадьі; атап айтқанда, ішек шырышты қабыкшасы сіңіріп алатын көмірсулар бауырда глнкогенге айналады (гликоген «депосы»). Сондай-ақ бауырдың гормональдык кызметі бар деп есептеледі. Эмбрион-дык кезенде оган қан жасау қызметі тән, өйткенІ ол эритроциттер жасап шығарады. Сөйтіп, бауыр бір мезгілде аскорыту, канайна-лыч және гормопальды алмасуды коса зат алмасудын барлык түрлері мүшесі болып табылады.

Бауыр ті келен көксттін астында курса к куысыпын жогаргы бөлігінін, он жағында орналаскан, сондыктан онын, кішкенс бөлігі ғана ересек адамда ортаңғы сызықтан сол жакка карай өтсді; жа-на туған нәрестеде бауыр күрсак куысыпыц көп бөлігін алып,

бүкіл дене салмағынын 1/20 бөлігін құраиды, ал ересок адамда ол 1/50-ге дейін азаяды. Бауырда екі бет пен екі жиекті ажырата-ды. Жоғарғы немесе, дәлірек айтқанда алғы-жоғарғ^:ы, бет, facies diaphragmatica, жанасыа жаткан көкеттіи ойысына сәііксс дөцес-ті келеді; төменгі беті, facies visceralis төмен және артқа қарағап және онда өзі жанасатын ішкі қүрсақ мүшелерінен пайда бола-тын біркатар батыңқы жерлер бар. Жогарғы жоне төменгі беттер-ді үшкір төмекгІ жиок, margo inferior, бөліп тұрады. Бауырдың басқа, жоғарғы-артқы, жиегінін, керісінше, доғалдығы соншалық, оны бауырдың арткы беті деп қарастыруға болады.

Бауырда екі бөлікті ажыратады: он жақ бәлік, lobus hopatus dexter, және кішілеу сол жақ бөлік, lobus hepatus sinister, бұлар көкеттік бетте бір-бірінен бауырдын, орак. пішінді жалғамасымен, lig. falcifome hepatis, бөліпген. Бұл жалғаманың бос жиегінде ты-ғыз фнброзды тәжі — бауырдың дөнгелек жалғамасы, lig. teres he­patis, жайғасқан, ол кіндіктен, umbilicus, бастап созылып, бітіп кеткен кіидік веиасы, v. umbilicalis болып табылады. Дөңгелек жалғама бауырдың төменгі жиегі арқылы ніліп өтіп, ойык, іпсі-sura ligamenti teretis түзіп, бауырдын. висцеральды бетіндегі сол жақ бойлық жүлгеге жангасады, бұл жүлгс бауырдыд осы бетін-де оныц он жақ және сол жақ бөліктерінің шекарасы болып та­былады. Дөңгелек жалгама осы жүлгенін алдыцгы бөлімІн — fis-sUra Itgamenti lerclis алып жатады; жүлгенің арткы бөліміндс жіңішке фпброзды тәж —ұрықтық кезенде жүмыс істеген, бітел-ген веналық өзек, ductus venosus түріндегі дөнгелек жалғаманың созындысы жатады; жүлгеніц бұл бөлімі fissura ligamenti venosi деп аталады (119-сурет).

Бауырдыц оң жақ бөлІГІ висцеральды бетінде екі жүлге неме­сс ойыстар арқылы екінші бөліктерге бөлінеді. Олардын біреуі сол жақ бойлык жүлгемен параллель өтсді де. өт қабы, vesica fel-lea орналасатын алдыңғы белімдс fossa vesicac fellcae дсп ата-лады; жүлгепіц терендеу арткы бөлімінде көктамыр, v. cava in­ferior, жатады да, бүл бөлім sulcum venae cavae деп аталады. Fossa vesicac fcllae және sulcus venae cavae бір-бірінен кұйрық-ты өеінді, processus caudatus, дсп аталатын біршама еисіз бауыр ткані мойнагымен бөлінген. Fissurae ligamenti teretis пен fossae vesicae felleae арткы үштарып косатын терең көлденен жүлгс бау­ыр қақпалары, porta hepatis, деп аталады. Олар арқылы a. hepa-tica және vena portae косарласқан иервтерімсн бірге кіріп, лпмфа тамырлары мсп бауырдан өтті шыгаръш әкстетін ductus hepaticus communis шығады. Бауыр он жағы артьшан — бауыр қақпала-рымен, бүйірлерінен — оц жагынан өт кабы шұқыршағы және сол жағыиан деңгелек жалгама саңылауымен иіектслгсн бәлігі шар-шы бөлік, lobus quadratus, деп аталады. Сол жагынан fissura li­gamenti venosi жәііс он. жагынан sulcus venae арасындагы бауыр қакпаларынан артка карайгы учаске кунрык бөлігін, lobus cau­datus, қүрайды.

Бауыр беттерімен тиісетін мүшелер онда жапасушы мүше деп аталатын батынқы-ойыстар, impressiones, түзеді. Бауыр көп же-

ріндс іштікпен жабылгаи. Тек бауыр тікелей көкетке жанасатын жерде, арткы қабырғасының бөлігінде ғана іштікпен жабылмай-ды.

Бауыр клеткалары бөлігінде пластинкалар түріндс топтасады, олар бөліктің, осьтік бөлімінен шетке қарай радиальды орналаса-ды. Бөліктердіц ішінде бауыр капиллярлары қабыргасында эндо-телиоцнттерден басқа фагоцптарлык қасиеттері бар жұлдызша клеткалар болады. БөлІктер қақпа венасьпіың тармактары болып табылатык бөлікаралық веналармен, venae interlobulares және бнлікаралық артериялық тармақшаларымен, arteriae tnterlobu-lares (a. hepatica propia-дан), қоршалған. Бауыр бөліктеріи кұ-райтын бауыр клеткалары арасымсн, екі бауыр клеткасынын жа~ наскан бет арасынан ет өзектері, ductuli biliferi етеді. Олар бауыр бәліктерінен шыгып бөллкаралық өзектерге, ductuli intcrlodulares. құяды. Эр бауыр бөлігінен шығарушы өзек шығады. Он. жак. және сол жак, езектердін косылуынан бауырдан етті, ЫПз, әкететін және бауыр кақпаларынан шығатын ductus hepaticiis eommunis түзіледі. Ортақ бауыр өзегІ көбіне екІ өзектен, бірақ кейде үш, төрт, тіпті. бес өзектен қүраладьт.

сына жатады. Сероз кабыкшаным, астында жатқан бұлшыкет каба-гы, tunica muscularis фиброзды ткань коспасы бар еріксіз бұл-шықет талшыктарынан тұрады. Шырышты кабықша қатпарлар түзеді және онда көптеген шы­рышты бездер бар. Мойын мен ductus systicus-те спиральды ор-наласқан және спираль катпар, plica spiralis, қүрайтын біркатар қатпарлар болады.

Ө т к у ы к ре и тгенато-м ғі я с ы. Өт қабьш рентгёнмен зерттегендс (chole—cystographia) оның көлецкесі көрінеді. Онда мо­йын, дене және түбін ажыратуға болады, ТүбІ темен қараған. Өт қабының контуры айқын, тегіс және жылтыр. Қалтың пішіиі өт-пен толу дәрежесіне қарай ал-мұрт тәрізді, цилиндр және жү-мыртқа тәріздІ болады. Өт кабы-ның орналасу қалпы бауырдың орналасуына, онын, тынысалу ке-зшдегі кимылдарына және т. б. байланысты XII арқа және V бел омыртқа децгейлері арасында өз-геріп отырады.

Өт шығару жолдары. Өт ба-уырда тәулік бойы жасалып, ал ішекке керегіне қарай келіп тұ-ратындықтан, өттІ сактайтын ыдыс қажет болады. Осындай ыдыс өт қабы болып табылады. Оның болуы ет жолдары қүры-лысының ерекшеліктерін белгІ-лейді.

Ьауырда жасалатып өт одан бауыр өзеғі, ductus hepaticus communis аркылы аіып шығады. Қерек болған жағдайда ол duc­tus chbledochus арқылы бірден онекіелі ішекке келеді. Егер ондай кажеттілік болмаса, опда ductus choiedochus пен онын сфинктер! жиырылған кұйде болады да, өтті ішекке жібермейді, сол себептІ өт тек ductus cysticus және одан әрі өт кабына ағады, бүған спи­раль қатпардың, plica spiralis, қүрылысы жағдай жасайды.

Ac қарыпға келгенде тиісті рефлекс пайда болып, ет қабыпьщ бұлшықет қабырғасы жиырылып, сонымен бір мезгілде ductus choledochus пен сфинктерлердің бұлшықеті уакытша босансып, со-иың нэтижесінде өт ішек санылауына ағады

Б а у ы р д ы ң сегментті К ұ р ы л ы с ы. Хирургия мен ге-патологпяиық дамуына байланысты қазіпгі кезде бауырдыц сег-ментті құрылысы туралы ілім жасалды, ол бауырдыц тек бөлік-тср мен бөлікшелерге бөлінуі туралы түсінікті өзгертті.

Атйлыи өткендей, бауырда бес түтікті жүйс бар: 1) өт жолда-ры, 2) артериялар, 3) қакдіа венасы тарамдары (портальды жүйе), 4} бауыр веналары (кавальды жүйе) және 5) лимфа тамырлары.

Портальды және кавальды вена жүйелері бір-біріне сәйкес келмейді, ал калган түтікті жүйелер какпа венасы тарамдарымен қосарланады, бір-бірімен параллель жүріп, нервтер де келіп қосы-латын тамыр-секреттік шоғыр түзеді. Лимфа тамырларының бір бөлігі бауыр веналарымен коса шығады.

Бауыр ссгменті — бауыр триадасы деп аталатынга жанасып Жатқан оның парепхимасынық пирамидалы учаскесі, триаданы кү-райтындар: 2-ретті какпа венасы тармағы, оған косарланатыи меншікті бауыр артериясы тармағы және бауыр өзогінін. сәйкестІ тармағы.

Бауырда sulcus venae cavae-ден солға, сағат тілі жүрі-сіже қарсы мынадай сегменттердІ ажыратады. I— бауырдыц аттас бөлігіне сәйкес келетін сол жак бөліктін қүйрықты ссгменті; II— сол жақ бөліктің артқы сегменті, аттас бөліктін, арткы белімінде жатады; III—сол жак бөліктің алдыңғы сегменті, оныц аттас бө-лімінде орналасады; IV—сол жак бөліктіц шаршы сегменті, бау-ырдын, аттас бөлігіне сәйкес келеді; V — оң жақ бөліктіц ортаңғы жоғарғы-алғы сеғменті; VI—оң жақ бөліктіц латеральды төменгі-алдыңғы сегменті; VII—or жақ бөліктің жоғарғы-артқы сег­мент!; VIII—он, жақ бөліктің, ортаңғы жоғарғы-арткы сегменті (сегмент аттары оң жақ бөліктіқ учаскелерін көрсетеді).

1. 
   Сол жақ латеральды сектор II сегментке сәйкес келеді (мо-
   носегментарлы сектор).
   

куралады.

4. 
   Оң латеральды секторге VI жоне VII сегменттер кіреді.
   
5. 
   Сол жақ дорсальды сектор I сегментке сәйкес келсдІ (моно-
   сегментарлы сектор).