Жұмыс бағдарламасы мамандықтың Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты 08. 263 және роәК-ң 2006 жылғы 22 маусымындағы хаттамасымен бекітілген оқу типтік бағдарламасы негізінде әзірленді
жүктеу/скачать 303.74 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қ азақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
- 4 Пәннің мазмұны
- Өсімдіктердің тіршілік формалары және экологиялық топтары. Өсімдіктердің жасына, мерзіміне қарай өзгеруі.
- 4.2 Пән тақырыптарының мазмұны
- Тақырып 1. Өсімдіктер дүниесі. Олардың тіршілік процестеріндегі заңдылығы.
- Тақырып 2. Жапырақ морфо-логиясы, қызметі және дамуы. Жапырақтың ерекше құрылымдық типтері.
- Тақырып 3. Сабақтың анатомиялық құрылысының жалпы ерекшеліктері. Сабақтың алғашқы және соңғы құрылысы.
- Тақырып 4. Өсімдік жамылғысы туралы ілімнің негіздері.
- Тақырып 5. Өсімдіктердің экологиялық топтары және тіршілік формалары
Қ
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
азақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі|
Мамандықтың мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты және типтік бағдарлама негізінде әзірленген жұмыс оқу бағдарламасын бекіту парағы |
|
Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.3/31 |
|
|
БЕКІТЕМІН ОІ жөніндегі проректор ___________ Пфейфер Н.Э. 20__ж. «___»____________ |
Құрастырушы: _________ б.ғ.к., аға оқытушы Мадиева Қ.М.
Биология және экология кафедрасы
Структуралық ботаника пәні бойынша
5B060700 - Биология мамандығының студенттеріне арналған
ЖҰМЫС ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫ
Жұмыс бағдарламасы мамандықтың Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты 3.08.263 және РОӘК-ң 2006 жылғы 22 маусымындағы хаттамасымен бекітілген оқу типтік бағдарламасы негізінде әзірленді
2010 ж. «11» қараша кафедра отырысында ұсынылған № 5 хаттама.
Кафедра меңгерушісі ______ Исимбеков Ж.М. 20__ж. «____» ________
Факультет оқу-әдістемелік кеңесімен құпталған 2010ж. «25» қараша № 3 хаттама
ОӘК төрағасы ___________ Бүркітбаева Ұ.Д. 20__ж. «_____»___________
КЕЛІСІЛГЕН
ХТжЖФ деканы ____________ Ахметов Қ.Қ. 20__ж. «_____»_____________
МАҚҰЛДАНДЫ:
ОҮЖжӘҚБ бастығы ___________ Варакута А.А. 20__ж. «_____»_______
Университеттің оқу-әдістемелік кеңесімен құпталған
20__ж. «___»______________ №____ хаттама
1 Пәннің мақсаты - студенттерді ботаниканың қазіргі ғылыми жетістіктері мен жинақталған білімге жүгіне отыра, өсімдіктердің құрылыстық ерекшеліктерімен, өсу және даму заңдылықтарымен таныстыру.
Пәннің міндеті - өсімдіктің морфологиялық құрылысымен танысу; өсімдіктің анатомиялық құрылымын зерттеу тәсілін үйрену; негізгі өсімдіктер тұқымының өнімділігін болжауды үйрету.
Осы пәнді меңгеру нәтижесінде студенттерде:
-өсімдік клеткалары мен ұлпаларының, тамыр және өркендер жүйесінің морфологиясы және анатомиясын;
-өсімдіктің генеративтік мүшелерінің құрылысының ерекшеліктері туралы мәліметтер алуды; өсімдіктердің морфологиялық эволюциясының басты бағыттарын; көбею мен ұрпақ жалғастырудың биологиялық негізін (мәнін); олардың жастық және маусымдық өзгерістерін білуі қажет. Алған білімін және пайдаланған әдебиеттерін теориялық деңгейін одан әрі тереңдету үшін пайдалана білуі керек. Пәнді терең меңгеру үшін лекциялық курста, лабораториялық жаттығуларда және оқу-далалық тәжрибелерде, табиғи тірі өсімдіктердің гербарий қорын, препараттарды, жоба суреттерді, слайдтарды, таблицаларды үйлестіре дұрыс пайдалана білуі қажет.
2 Пререквизиттер
Осы пәнді меңгеру үшін төмендегі пәндерді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және машықтар қажет: мектеп курсынан биология, цитология және гистология, экология, т.б.
3 Постреквизиттер
Пәнді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және машықтар келесі пәндерді меңгеру үшін қажет: өсімдіктер систематикасын, өсімдіктер физиологиясын.
4 Пәннің мазмұны
4.1 Пәннің тақырыптық жоспары
|
№ р/с |
Тақырыптар атауы |
Сабақ түрлері бойынша қарым-қатынастық сағаттар саны | |||
|
дәрістер |
практи-калық |
зертха-налық |
СӨЖ
| ||
| |
Кіріспе. |
2 |
|
|
4 |
| |
Негізгі бөлім. Күрделі өсімдіктердің шығу тегі және олардың құрғақшылықтағы тіршілікке байланысты морфо-анатомиялық жіктелуі. Өсімдік клеткасы. |
2 |
|
|
4 |
| |
Жоғары сатыдағы өсімдіктер. Ұлпалары. Ұлпалардың жалпы сипаттамасы және жіктелуі. Жіктелу принциптері. |
2 |
|
1 |
6 |
| |
Жоғары сатыдағы өсімдіктердің вегетативтік мүшелерінің дамуы және құрылысы |
4 |
1 |
1 |
6 |
| |
Тамыр және тамырлар жүйесі. Өркен және өркендер жүйелері |
4 |
1 |
1 |
4 |
| |
Жапырақ. |
2 |
1 |
1 |
6 |
| |
Сабақ өркен осі, қызметі және морфологиялық ерекшеліктері. Сабақтың алғашқы және соңғы құрылысы. |
2 |
1 |
1 |
4 |
| |
Көпжылдық ағаш өсімдіктері сабағының құрылысы |
2 |
1 |
1 |
6 |
| |
Жоғары сатыдағы өсімдіктердің репродуктивтік биологиясының морфологиялық негіздері. |
2 |
0,5 |
1 |
6 |
| |
Гүлдердің морфологиялық алуантүрлілігі. Андроцей..Гинецей. Гүлдеу мен тозаңдану. |
2 |
|
0,5 |
4 |
| |
Ұрықтану және тұқымның дамуы, қосарлы ұрықтану. |
2 |
1 |
|
6 |
| |
Жемістер. |
2 |
1 |
|
4 |
| | Өсімдіктердің тіршілік формалары және экологиялық топтары. Өсімдіктердің жасына, мерзіміне қарай өзгеруі. |
2 |
|
|
4 |
|
БАРЛЫҒЫ : |
30 |
7,5 |
7,5 |
90 | |
4.2 Пән тақырыптарының мазмұны
1 тақырып. Кіріспе
Ботаника ғылымы туралы жалпы түсінік. Зат алмасу. Өсімдіктердің адамдар өміріндегі маңызы. Өсімдіктер әлемі. Ботаниканың негізгі салалары. Ботаниканың дамуы, морфологиясының бағыттары және тәсілдері. Өсімдіктердің морфологиялық эвалюциясы және онтогенетикалық дамуы. Төменгі және жоғарғы сатыдағы өсімдіктер. Өсімдіктер морфологиясында қолданылатын маңызы бар проблемаларды шешуге мүмкіігдік беретін тәсілдер.
2 тақырып. Негізгібөлім. Күрделі өсімдіктердің шығу тегі және олардың құрғақшылықтағы тіршілікке байланысты морфо-анатомиялық жіктелуі
Жоғары сатыдағы өсімдіктердің органикалық дүние жүйелеріндегі орны, Прокариоттар және эукариоттар, олардың негізгі ерекшеліктері. Өсімдіктер және жануарлардың үқсастығы және айырмашылығы. Өсімдіктер және саңыраукүлақтар, олардың үқсастығы және айырмашылығы. Балдырлармен жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің структуралық үйымдасу типтері. Жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің шығу тегі туралы ғылыми болжамдар. Құрғақшылыққа шығуына байланысты жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің морфо - анатомиялық жіктелуі. Өсімдіктердің сыртқы құрылысьшың күрделіленуі. Жоғарғы сатыдағы өсімдіктер денесінің ішкі құрылысының жіктелуі. Өсімдіктердің сыртқы құрылысының күрделіленуі. Жоғарғы сатыдағы өсімдіктер денесінің ішкі құрылысының жіктелуі.
Өсімдік клеткасы. Өсімдік клеткасының жалпы құрылымдык ерекшелігі. Клетка құрылымының биологиялык маңызы, оның мелшері жене сыртқы пішіні.
Цитоплазма. Цитоплазманың клетка тіршілігіндегі маңызы. Цитоплазманың жалпы сипаты мен қозғалысы.
Вакуоль жүйесі, жене оның клетка еміріндегі маңызы. Плазмолиз, деплазмолиз.
Пластидтер, олардың құрылыстық ерекшеліктері және биологиялық маңызы, түрлері. Хлоропластардың құрылысы, лейкопластар және хромопластар. Пластидтердің бір түрінің екінші түріне айналуы.
Клеткадағы органикалық және минералдық заттардың жинакталу турлері. Алғашқы және екінші синтездеу туралы түсінік. Клетканың қорлық қоректік заттары. Алмасудың соңғы енімдері, минералды қоспалар.
Клетка қабықшасы. Клетка қабықшасының қызметі мен маңызы. Қабықшаның химиялық қүрамы мен молекулалық үйымдасуы. Плазмодесмалар. Клеткааралықтар. Саңлаулар және олардын түрлері. Клетка қабықшасьшың пайда болуы және өсуі. Клетка қабықшасындағы өзгерістер.
3 тақырып. Жоғары сатыдағы өсімдіктер ұлпалары. ұлпалардың жалпы сипаттамасы және жіктелуі. жіктелу принциптері.
Түзуші ұлпалар (меристемалар). Жалпы сипаттама. Меристема және олардың туындылары. Меристеманың өсімдік денесіндегі ориаласуына байланысты типтері. Меристема туындылары клеткаларының өсуі және бөлшектенуінің цитологиялық негіздері.
Тұрақты ұлпалар. Жабындык ұлпалар. Эпидерма, құрылысы және қызметі. Эпидерманың негізгі клеткалары. Устьицалар. Трихомалар. Тамырдың алғашқы жабындық ұлпасы. Екінші жабындық ұлпа. Жасымыкшалар. Қыртыс (ритидом). Фотосинтездеуші ұлпалар құрылысы және қызметі. Өсімдік денесінде орналасуы. Қорлық ұлпалар құрылысы және қызыметі. Ауалық ұлпалар. Сорушы ұлпалар: ризодерма, веламен, астык туқымдастары үрығындағы жарнақтың сорушы қабаты, гаусторилер, гадропотгар. Заттардың етуін реттеуші ұлпалар: эндодерма, экзодерма. Бөліп шығарушы ұлпалар. Метаболизмнің алғашқы өнімдері. Екіндіі өнімдер. Бөлуші клеткалар, Экзогенді структуралар (безді түктер, шірнеліктер, гвдатодтар). Эндогенді структуралар. Бір. клеткалы (кристалды клеткалар, шырышты клеткалар, майлы клеткалар, басқа заттары бар клеткалар), сутжолдар, көпклеткалы сүтжолдар, (схизогенді шайырлар, шырынды жолдар, лизигендік қуыстар).
Арқаулык ұлпалар: колленхима, склеренхима. Колленхима типтері (борпылдақ, табақшалы, бүрышты). Склеренхима типтері (талшыктар, склереидтер). Өсімдік денесіндегі аркдулық ұлпалардың таралуы. Өткізгіш ұлпалар. Ксилема және онын. басты элементтері. Флоэма және оның басты элементтері. Трансфузионды ұлпа. Өткізгіш шоқтар және олардың түрлері.
4 тақырып. Жоғары сатыдағы өсімдіктердің вегетативтік мүшелерінің дамуы және құрылысы
Жоғары сатыдағы өсімдіктердің алғашқы даму этаптары. Ұрықтың құрылысы. Тұқымның қоректік заттардың орналасуына қарай типтері және құрылысы. Тұқымның өнуі. Өскіндер құрылысы. Өскіндер типтері.
5 тақырып. Тамыр және тамырлар жүйесі. Тамыр, оның шығу тегі, қызметі. Тамырдың морфологиялық құрылысыньің негізгі ерекшеліктері. Тамырдын анатомиялык құрылысы. Тамырдың төбелік меристемасы. Тамыр оймақшасы. Өсу аймағы. Заттарды сіңіруі және түрақты ұлпалардын бөлшектену аймағы. Алғашқы құрылым аймағы. Тамыр стеласы. Жас өсімдіктің өткізгіш жүйесінің структуралық бірлігі. Тамырдың соңғы құрылысы. Жанама және косалқы тамырлардың дамуы. Тамырлар жүйесін классификациялау принциптері (Саплоп, 1911, Голубев, 1962, Байтулин, 1979). Тамыр жүйелерін зерттеу әдістері.
Өркен және өркендер жүйелері. Жалпы түсінік. Өркеннің морфологиялық бөлшектенуі. Буын және буынаралықтар. Бүршіктер, олардын құрылысы, орналасу ерекшеліктері және өсімдіктер тіршілігіндегі маңызы. Бүтақтану, оның типгері және биологиялық мәні. Өркеннің тебелік өсуі. Өркеннің меристемалық төбесінің құрылысы мен қызметі, жапырақтардың орналасу типтері жәнезаңдылыктары. Жапырақтардың деңгейлік категориялары. Әртүрлі жапырақтылық (гетерофилия және анизофилия). Жапырақ мозаикасы.
6 тақырып. Жапырақ. Жапырақ морфологиясы, қызметі және дамуы. Жапырак тақтасыньің анатомиялық құрылысы. Эпидерма, мезофилл. Жапырақтың өткізгіш жүйесінің құрылысы. Жапырак тақтасының аркаулық жүйесі. Жа-пырақтың түсуі және оның биологиялық маңызы, Жапырадтың ерекше құрыльшдық типтері.
7 тақырып. Сабақ өркен өсі, қызметі және морфологиялық ерекшеліктері
Сабақтың анатомиялық құрылысының жалпы ерекшеліктері. Алғашқы улпалардың орналасуы. Сабақ және жапырақ өткізгіш улпаларының байланысы. Сабақтың алғашқы құрылысы. Стела теориясы. Стелалар класификациясы (прото-, актино-, сифоно-, диктио-, эу- және атактостелалар), олардың эволюциясының басіы факторлары. Өткізгіш ұлпалардың орналасуы, перицикл және эндодерманың белшектенуі. Стеланың құрылыстық ерекшеліктерінің қалыптасуындағы жапырақ және қолтық буршектерінің ролі. Камбйй жүмысы. Сабақтың соңғы құрылысына ауысуы. Соңғы өткізгіш ұлпалардың пайда болуы.
8 тақырып. Көпжылдық ағаш өсімдіктері сабағының құрылысы. Камбий қызметінің нәтижесінде сүрек және тіннің үстеме есуі. Сүрек құрылысы. Ядролық сүрек, заболонь. Соңғы тіннің құрылысы, сүрек және тіннің жастық өзгерістері, қыртыстың қалыптасуы. Сүрек және тінді халық шаруашылығында пайдалану. үдей өсу және бутақтану. Өркен жүйесінің қалыптасуы. Бүтақтардың аналық өске орналасуына қарай варианттары: акротония, мезотония, базитония.
Вегетативтік мүшелердің түрлене өзгерулері. Түрлене езгеру (метоморфоз) туралы жалпы түсінік. Өркендердің түрлене өзгеруі. Каудекс және партикула туралы түсінік, өркеннің жерасты түрленуі және өркеннің жер бетіндегі түрленуі. Жапырақтардың түрлене езгеруі. Тамырлардың түрлене езгеруі. Гомология және аналогия, редукция, конвергенция және параллелизм туралы түсінік.
Өсімдіктер морфогенезінің жалпы заңдылықтары. Полярлық, симметрия, корреляция, регенерация және басқада үғымдар туралы түсінік.
9 тақырып. Жоғары сатыдағы өсімдіктердің репродуктивтік биологиясының морфологиялық негіздері
Өсімдіктердің репродуктивтік мүшелерінің жалпы сипаттамасы және олардың көбеюі.
Өсімдіктердің көбею типтері. Вегетативтік көбею. Генеративтік көбею.
Архегониальды өсімдіктердің репродуктивтік құрылысыньің морфологиялық өртүрлілігі. Даму циклында гаметофиті басым өсімдіктер. Мүктер (Bryophyta).
Даму циклында спорофиті басым өсімдіктер. Плаундар (Lycopodiophyta), қырықбуындар (Equisetophyta), Папоротниктер (Рtericiophytа), Ашықтұқымдылар (Gymnospermae немесе Рynophyta), Жабықтұқымдылар (Angiospermae немесе Маgnoliophyta), Жабықтұқымдылардың ашықтұқымдылардан айырмашылығы. Гүлдің шығу тегі туралы болжамдар. Псевдант (Веттштейн), Эвант (Арбер және Паркин) және телом (Циммерман) теориялары.
10 тақырып. Гүлдердің морфологиялық алуантүрлігі. Гүлдің құрылысы және қызметі. Гүлдің морфологиясы. Тостағанша, күлте, гүлсерігінің кызметі. Гүл серігі, оның құрылысы, дамуы және биологиялық маңызы. Қарапайым және қосарлы гүл серігі. Гүл симметриясы. Гүлшоғы - өркендер жүйесінің ерекше типі. Жалпы сипаттама. Гүлшоғының морфологиялық белгілері. Гүл шоғының классификациясы. Жай және күрделі гүлшоғы. Гүлшоғыні.ің экологиялық типтері.
Андроцей. Аталықтардың гүлде орналасуы, олардың құрылысының, әртүрлілігі, микроспорофилдермен ұқсастығы. Аталықтардың шығу тегі және эволюциясы.
Тозаңқаптың құрылысы мен дамуы. Микроспорогенез, микрос пораның жене аталық гаметофиттің (Тозаң, дән) дамуы, оның тұқымды өсімдіктер тозаң дәнінен айырмашылығы. Тозаң дәндердің морфологиялық әртүрлілігі. Тозаң дәндердің құрылымдық ерекшелігіпіц өсімдіктер систематикасы үшін маңызы.
Гинецей. Жеміс жапырақтарының мегаспорангийлермен біртектестігі. Гинецейдің құрылысы, шығу тегі, типтері: апокарпты, сипіаірігп.і, паракарпты, лизикарпты, олардың өзара байланысы. Гүлдегі жатыііш.ш, пайда болуы, оның орналасуы және биологиялық маңызы. Аналық мойны және стилодий. Тұқымбүршігінің құрылысы мен орналасуы, оның мегаспорофилдермен біртектестігі, ашық тұқымдылар түқымбүрішгінің айырмашылығы. Планцентация (қағанақ) типтері. Аналық гаметофит - ұрық қапшығының құрылысы мен дамуы. Мегаспорогенез, оның дамуының әртүрлі типтері.
Гүл диаграммасын және формуласын құрастырудың негізі.
Гүлдеу мен тозаңдану, тозаңдандырушылар типтері. Өздігінен тозаңдану және автогамия. Айқас тозаңдануды жеңілдететін гүлдердің морфологиялық ерекшеліктері. Абиотикалық айқас тозаңдану. Өздігінен айқас тозаңдану. Әртүрлі тозаңдану жолдарына бейімделу. Дихогамии айқас, гетеростилия, олардың биологиялық маңызы.
11 тақырып. Ұрықтану және тұқымның дамуы, қосарлы ұрықтану, Ұрықтың және эндоспермнің дамуы. Тұқымның дамуы. Апомиксис.
12 тақырып. Жемістер. Жемістің жалпы сипаттамасы. Апокарпты, сніікнриты, паракарпты және лизикарпты жемістер. Жемістердің және тұқымдмрді.іц таралуы.
13 тақырып. Өсімдіктердің тіршілік формалары және экологиялық топтары. өсімдіктердің жасына және мерзімге қарай өзгеруі
Эколгиялық топтар және тіршілік формалары. Өсімдіктердің субстратқа, жарықка қатысты экологиялық топтарға бөлінуі.
Жоғары сатыдағы өсімдіктердің гетеротрофты қоректенуге бейімделуінің мысалдары. Өсімдіктердің тіршілік формаларының Раункиер ұсынған классификациясы. Өсімдіктер тіршілік формаларының эколого морфологиялық классифакациясы (Серебряков). Ағаш, жартылай ағаш және шөптесін өсімдіктер классификациясы.
Өсімдіктердегі жастық және маусымдық өзгерістер. Монокарпті және поликарпті өсімдіктер. Үлкен тіршілік айналымы және көпжылдық поликарпты өсімдіктердің жастық топтары. Өсімдіктердегі маусымдық құбылыстар. Вегетацияның ұзақтығы. Өсімдіктердің гүлденуінің кезеңдері.
4.3 Тәжірибелік сабақтардың мазмұны
Тақырып 1 КҮРДЕЛІ ӨСІМДІКТЕРДІҢ ШЫҒУ ТЕГІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ҚҰРҒАҚШЫЛЫҚТАҒЫ ТІРШІЛІККЕ БАЙЛАНЫСТЫ МОРФО-АНАТОМИЯЛЫҚ ЖІКТЕЛУІ
Жоғары сатыдағы өсімдіктердің органикалық дүние жүйелеріндегі орны, Прокариоттар және эукариоттар, олардың негізгі ерекшеліктері. Өсімдіктер және жануарлардың үқсастығы және айырмашылығы. Өсімдіктер және саңыраукүлақтар, олардың үқсастығы және айырмашылығы. Балдырлармен жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің структуралық үйымдасу типтері. Жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің шығу тегі туралы ғылыми болжамдар. Құрғақшылыққа шығуына байланысты жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің морфо - анатомиялық жіктелуі. Өсімдіктердің сыртқы құрылысьшың күрделіленуі. Жоғарғы сатыдағы өсімдіктер денесінің ішкі құрылысының жіктелуі. Өсімдіктердің сыртқы құрылысының күрделіленуі. Жоғарғы сатыдағы өсімдіктер денесінің ішкі құрылысының жіктелуі.
Өсімдік клеткасы. Өсімдік клеткасының жалпы құрылымдык ерекшелігі. Клетка құрылымының биологиялык маңызы, оның мелшері жене сыртқы пішіні.
Цитоплазма. Цитоплазманың клетка тіршілігіндегі маңызы. Цитоплазманың жалпы сипаты мен қозғалысы.
Вакуоль жүйесі, жене оның клетка еміріндегі маңызы. Плазмолиз, деплазмолиз.
Пластидтер, олардың құрылыстық ерекшеліктері және биологиялық маңызы, түрлері. Хлоропластардың құрылысы, лейкопластар және хромопластар. Пластидтердің бір түрінің екінші түріне айналуы.
Клеткадағы органикалық және минералдық заттардың жинакталу турлері. Алғашқы және екінші синтездеу туралы түсінік. Клетканың қорлық қоректік заттары. Алмасудың соңғы енімдері, минералды қоспалар.
Клетка қабықшасы. Клетка қабықшасының қызметі мен маңызы. Қабықшаның химиялық қүрамы мен молекулалық үйымдасуы. Плазмодесмалар. Клеткааралықтар. Саңлаулар және олардын түрлері. Клетка қабықшасьшың пайда болуы және өсуі. Клетка қабықшасындағы өзгерістер.
Тақырып 2 ЖОҒАРЫ САТЫДАҒЫ ӨСІМДІКТЕР ҰЛПАЛАРЫ. ҰЛПАЛАРДЫҢ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ ЖӘНЕ ЖІКТЕЛУІ. ЖІКТЕЛУ ПРИНЦИПТЕРІ.
Түзуші ұлпалар (меристемалар). Жалпы сипаттама. Меристема және олардың туындылары. Меристеманың өсімдік денесіндегі ориаласуына байланысты типтері. Меристема туындылары клеткаларының өсуі және бөлшектенуінің цитологиялық негіздері.
Тұрақты ұлпалар. Жабындык ұлпалар. Эпидерма, құрылысы және қызметі. Эпидерманың негізгі клеткалары. Устьицалар. Трихомалар. Тамырдың алғашқы жабындық ұлпасы. Екінші жабындық ұлпа. Жасымыкшалар. Қыртыс (ритидом). Фотосинтездеуші ұлпалар құрылысы және қызметі. Өсімдік денесінде орналасуы. Қорлық ұлпалар құрылысы және қызыметі. Ауалық ұлпалар. Сорушы ұлпалар: ризодерма, веламен, астык туқымдастары үрығындағы жарнақтың сорушы қабаты, гаусторилер, гадропотгар. Заттардың етуін реттеуші ұлпалар: эндодерма, экзодерма. Бөліп шығарушы ұлпалар. Метаболизмнің алғашқы өнімдері. Екіндіі өнімдер. Бөлуші клеткалар, Экзогенді структуралар (безді түктер, шірнеліктер, гвдатодтар). Эндогенді структуралар. Бір. клеткалы (кристалды клеткалар, шырышты клеткалар, майлы клеткалар, басқа заттары бар клеткалар), сутжолдар, көпклеткалы сүтжолдар, (схизогенді шайырлар, шырынды жолдар, лизигендік қуыстар).
Арқаулык ұлпалар: колленхима, склеренхима. Колленхима типтері (борпылдақ, табақшалы, бүрышты). Склеренхима типтері (талшыктар, склереидтер). Өсімдік денесіндегі аркдулық ұлпалардың таралуы. Өткізгіш ұлпалар. Ксилема және онын. басты элементтері. Флоэма және оның басты элементтері. Трансфузионды ұлпа. Өткізгіш шоқтар және олардың түрлері.
Тақырып 3 ЖОҒАРЫ САТЫДАҒЫ ӨСІМДІКТЕРДІҢ ВЕГЕТАТИВТІК МҮШЕЛЕРІНІҢ ДАМУЫ ЖӘНЕ ҚҰРЫЛЫСЫ
Жоғары сатыдағы өсімдіктердің алғашқы даму этаптары. Ұрықтың құрылысы. Тұқымның қоректік заттардың орналасуына қарай типтері және құрылысы. Тұқымның өнуі. Өскіндер құрылысы. Өскіндер типтері.
Тамыр және тамырлар жүйесі. Тамыр, оның шығу тегі, қызметі. Тамырдың морфологиялық құрылысыньің негізгі ерекшеліктері. Тамырдын анатомиялык құрылысы. Тамырдың төбелік меристемасы. Тамыр оймақшасы. Өсу аймағы. Заттарды сіңіруі және түрақты ұлпалардын бөлшектену аймағы. Алғашқы құрылым аймағы. Тамыр стеласы. Жас өсімдіктің өткізгіш жүйесінің структуралық бірлігі. Тамырдың соңғы құрылысы. Жанама және косалқы тамырлардың дамуы. Тамырлар жүйесін классификациялау принциптері (Саплоп, 1911, Голубев, 1962, Байтулин, 1979). Тамыр жүйелерін зерттеу әдістері.
Өркен және өркендер жүйелері. Жалпы түсінік. Өркеннің морфологиялық бөлшектенуі. Буын және буынаралықтар. Бүршіктер, олардын құрылысы, орналасу ерекшеліктері және өсімдіктер тіршілігіндегі маңызы. Бүтақтану, оның типгері және биологиялық мәні. Өркеннің тебелік өсуі. Өркеннің меристемалық төбесінің құрылысы мен қызметі, жапырақтардың орналасу типтері жәнезаңдылыктары. Жапырақтардың деңгейлік категориялары. Әртүрлі жапырақтылық (гетерофилия және анизофилия). Жапырақ мозаикасы.
Жапырақ. Жапырақ морфологиясы, қызметі және дамуы. Жапырак тақтасыньің анатомиялық құрылысы. Эпидерма, мезофилл. Жапырақтың өткізгіш жүйесінің құрылысы. Жапырак тақтасының аркаулық жүйесі. Жа-пырақтың түсуі және оның биологиялық маңызы, Жапырадтың ерекше құрыльшдық типтері.
Сабақ өркен өсі, қызметі және морфологиялық ерекшеліктері
Сабақтың анатомиялық құрылысының жалпы ерекшеліктері. Алғашқы улпалардың орналасуы. Сабақ және жапырақ өткізгіш улпаларының байланысы. Сабақтың алғашқы құрылысы. Стела теориясы. Стелалар класификациясы (прото-, актино-, сифоно-, диктио-, эу- және атактостелалар), олардың эволюциясының басіы факторлары. Өткізгіш ұлпалардың орналасуы, перицикл және эндодерманың белшектенуі. Стеланың құрылыстық ерекшеліктерінің қалыптасуындағы жапырақ және қолтық буршектерінің ролі. Камбйй жүмысы. Сабақтың соңғы құрылысына ауысуы. Соңғы өткізгіш ұлпалардың пайда болуы.
Көпжылдық ағаш өсімдіктері сабағының құрылысы. Камбий қызметінің нәтижесінде сүрек және тіннің үстеме есуі. Сүрек құрылысы. Ядролық сүрек, заболонь. Соңғы тіннің құрылысы, сүрек және тіннің жастық өзгерістері, қыртыстың қалыптасуы. Сүрек және тінді халық шаруашылығында пайдалану. үдей өсу және бутақтану. Өркен жүйесінің қалыптасуы. Бүтақтардың аналық өске орналасуына қарай варианттары: акротония, мезотония, базитония.
Вегетативтік мүшелердің түрлене өзгерулері. Түрлене езгеру (метоморфоз) туралы жалпы түсінік. Өркендердің түрлене өзгеруі. Каудекс және партикула туралы түсінік, өркеннің жерасты түрленуі және өркеннің жер бетіндегі түрленуі. Жапырақтардың түрлене езгеруі. Тамырлардың түрлене езгеруі. Гомология және аналогия, редукция, конвергенция және параллелизм туралы түсінік.
Өсімдіктер морфогенезінің жалпы заңдылықтары. Полярлық, симметрия, корреляция, регенерация және басқада үғымдар туралы түсінік.
Тақырып 4 ЖОҒАРЫ САТЫДАҒЫ ӨСІМДІКТЕРДІҢ РЕПРОДУКТИВТІК БИОЛОГИЯСЫНЫҢ МОРФОЛОГИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Өсімдіктердің репродуктивтік мүшелерінің жалпы сипаттамасы және олардың көбеюі.
Өсімдіктердің көбею типтері. Вегетативтік көбею. Генеративтік көбею.
Архегониальды өсімдіктердің репродуктивтік құрылысыньің морфологиялық өртүрлілігі. Даму циклында гаметофиті басым өсімдіктер. Мүктер (Bryophyta).
Даму циклында спорофиті басым өсімдіктер. Плаундар (Lycopodiophyta), қырықбуындар (Equisetophyta), Папоротниктер (Рtericiophytа), Ашықтұқымдылар (Gymnospermae немесе Рynophyta), Жабықтұқымдылар (Angiospermae немесе Маgnoliophyta), Жабықтұқымдылардың ашықтұқымдылардан айырмашылығы. Гүлдің шығу тегі туралы болжамдар. Псевдант (Веттштейн), Эвант (Арбер және Паркин) және телом (Циммерман) теориялары.
Гүлдердің морфологиялық алуантүрлігі. Гүлдің құрылысы және қызметі. Гүлдің морфологиясы. Тостағанша, күлте, гүлсерігінің кызметі. Гүл серігі, оның құрылысы, дамуы және биологиялық маңызы. Қарапайым және қосарлы гүл серігі. Гүл симметриясы. Гүлшоғы - өркендер жүйесінің ерекше типі. Жалпы сипаттама. Гүлшоғының морфологиялық белгілері. Гүл шоғының классификациясы. Жай және күрделі гүлшоғы. Гүлшоғыні.ің экологиялық типтері.
Андроцей. Аталықтардың гүлде орналасуы, олардың құрылысының, әртүрлілігі, микроспорофилдермен ұқсастығы. Аталықтардың шығу тегі және эволюциясы.
Тозаңқаптың құрылысы мен дамуы. Микроспорогенез, микрос пораның жене аталық гаметофиттің (Тозаң, дән) дамуы, оның тұқымды өсімдіктер тозаң дәнінен айырмашылығы. Тозаң дәндердің морфологиялық әртүрлілігі. Тозаң дәндердің құрылымдық ерекшелігіпіц өсімдіктер систематикасы үшін маңызы.
Гинецей. Жеміс жапырақтарының мегаспорангийлермен біртектестігі. Гинецейдің құрылысы, шығу тегі, типтері: апокарпты, сипіаірігп.і, паракарпты, лизикарпты, олардың өзара байланысы. Гүлдегі жатыііш.ш, пайда болуы, оның орналасуы және биологиялық маңызы. Аналық мойны және стилодий. Тұқымбүршігінің құрылысы мен орналасуы, оның мегаспорофилдермен біртектестігі, ашық тұқымдылар түқымбүрішгінің айырмашылығы. Планцентация (қағанақ) типтері. Аналық гаметофит - ұрық қапшығының құрылысы мен дамуы. Мегаспорогенез, оның дамуының әртүрлі типтері.
Гүл диаграммасын және формуласын құрастырудың негізі.
Гүлдеу мен тозаңдану, тозаңдандырушылар типтері. Өздігінен тозаңдану және автогамия. Айқас тозаңдануды жеңілдететін гүлдердің морфологиялық ерекшеліктері. Абиотикалық айқас тозаңдану. Өздігінен айқас тозаңдану. Әртүрлі тозаңдану жолдарына бейімделу. Дихогамии айқас, гетеростилия, олардың биологиялық маңызы.
Ұрықтану және тұқымның дамуы, қосарлы ұрықтану, Ұрықтың және эндоспермнің дамуы. Тұқымның дамуы. Апомиксис.
Жемістер. Жемістің жалпы сипаттамасы. Апокарпты, сніікнриты, паракарпты және лизикарпты жемістер. Жемістердің және тұқымдмрді.іц таралуы.
Тақырып 5 ӨСІМДІКТЕРДІҢ ТІРШІЛІК ФОРМАЛАРЫ ЖӘНЕ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТОПТАРЫ. ӨСІМДІКТЕРДІҢ ЖАСЫНА ЖӘНЕ МЕРЗІМГЕ ҚАРАЙ ӨЗГЕРУІ
Эколгиялық топтар және тіршілік формалары. Өсімдіктердің субстратқа, жарықка қатысты экологиялық топтарға бөлінуі.
Жоғары сатыдағы өсімдіктердің гетеротрофты қоректенуге бейімделуінің мысалдары. Өсімдіктердің тіршілік формаларының Раункиер ұсынған классификациясы. Өсімдіктер тіршілік формаларының эколого морфологиялық классифакациясы (Серебряков). Ағаш, жартылай ағаш және шөптесін өсімдіктер классификациясы.
Өсімдіктердегі жастық және маусымдық өзгерістер. Монокарпті және поликарпті өсімдіктер. Үлкен тіршілік айналымы және көпжылдық поликарпты өсімдіктердің жастық топтары. Өсімдіктердегі маусымдық құбылыстар. Вегетацияның ұзақтығы. Өсімдіктердің гүлденуінің кезеңдері.
Әдебиет: [1-16]
Зертханалық сабақтардың мазмұны
Тақырып 1. Микроскоп құрылысы және онымен жұмыс істеу тәсілдері. Микpоскоптың құрылысымен танысып, онымен жұмыс істеу ережесін меңгеру. Уақытша пpепаpаттар жасау және оны салу әдістемесін игеру
Тақырып 2. Өсімдіктер клеткасының құрылысы мен сырт бейнесі. Плазмолиз, деплазмолиз. Пияздың баданасының етті қабыршағының эпидермисінің клеткасының құрылысы. Пияздың баданасы, йодты калидегі йодтың ерітіндісі анықтау.
Тақырып 3. Пластидтер. Клеткадағы қорлық және қалдықты заттар. Шәңгіштің піскен жемісіндегі хpомопласттарды, жасыл тpадесканция жапырағының эпидеpма клеткасындағы лейкопластты, элодея жапырағындағы хлоpопласттарды зерттеу. Каpтофель түйіні, бидай, жүгері, сұлы, күріш, қарақұмық дәндеріндегі кpахмал түйіршіктерін табу. Белок және оның түрлері. Майлар. Туынды заттарды адамдардың пайдалануы. Аса маңызды азық-түліктік заттар (картоп, астықтар,бұршақ тұқымдастар, күнбағыс, зығыр, мақта, жаңғақтар).
Тақырып 4. Түзуші және жабындық Ұлпалар. Арқаулық ұлпалар. Ұлпалардың жалпы сипаттамасы және жіктелуі. Жіктелу принциптері. Қорлық крахмал. Картоптың түйнегі, алдын ала суға жібітілген бидайдың, жүгерінің сүлының, күріштің, дәндері, гречиха немесе бір-неше өсімдіктсрдің түрлерінің крахмал дәндерінің қоспасы-нан алынған ұн.
Тақырып 5. Өткізгіш ұлпалар. Кант қызылшасының жапырағының сағағындағы бүрыштық колленхима Жаңа кесілген немесе фиксаторға салынған қант қызылшасының жапырағының сағағы қаралады.
Тақырып 6. Қос- және даражарнақты өсімдіктердің тұқымдары мен өскіндерінің құрылысы. Бидайдың өскінінің тамыр зоналары. Бидайдың немесе басқа астық тұқымдасының лабараторияның жағдайында арнайы өсірілген өскіні. Өркеннен жетілетін метаморфозға ұшыраған органдар. Тұқымның пайда болуы, биологиялық маңызы. Тұқым мен жемістің таралуы.
Тақырып 7. Жас тамырдың ұшындағы аймақтары және алғашқы анатомиялық құрылысы. Тамыр және өркендердің морфологиялық мен анатомиялық құрылысы.
Тақырып 8. Өркен және өркендер жүйесі. Өркен морфологиясы. Элодея өркенінің апексінің микpоскопиялық құрылысының жалпы белгілерін зерттеу. Меpистематикалық клеткалардың ерекшеліктерін бақылау. Органдардың шығу және орналасу сипатын анықтау.
Тақырып 9. Бүршіктер құрылысы және типтері. Бүршік құрылысын, жапырақ орналасуын, бұтақталуы мен өсуін, өркендер жүйесінің түзілуі мен олардың моpфологиясын ағаш бұтақтары (қарағай, үйеңкі, терек, жөке, қайың, алма ағашы, емен), бұталар (сиpень, қарақат, итмұрын, шие, жимолость), жартылай бұталы өсімдіктер (жусан, кохия, бұйырғын), сондай ақ шөптесін өсімдіктер (түйреуіш тәрізді қырықбуын, зығыр, бидай, житняк, түлкіқұйрық, мыңжапырақ, фломис және т.б.) мысалында зерттеу.
Тақырып 10. Жапырақ - өркеннің бүйірлік мүшесі. Жапырақтың морфологиялық және анатомиялық құрылысы. Жапырақ морфологиясы, қызметі және дамуы. Жапырақтың ерекше құрылымдық типтері. Жапырақтың макроморфологиясы. Жапырақтың гербарий үлгілерінің коллекциялары
Тақырып 11. Қосжарнақты және даражарнақты шөптесін өсімдіктердің сабақтарының анатомиялық құрылысы мен орталық шеңбердің (стелдің) эволюциялық дамуы.Стелдер типтері. Сабақтың анатомиялық құрлысының жалпы ерекшеліктері. Сабақтың алғашқы және соңғы құрылысы. Жүгерінің сабағы.
Тақырып 12. Қосжарнақты ағаштар және ашықтұқымды қылқан жапырқаты өсімдіктер сабағының анатомиялық соңғы құрылысының ерекшеліктері. Қарағай, алма ағашы, емен, үйеңкі, теректің бекітілген сабағының және жөкеағашы, қарағайдың көлденең және ұзына бойы кесінділерінің тұрақты микропрепараттарының мысалында жалаңаш тұқымды және қос жарнақты жабық тұқымды ағаш өсімдіктерің сабағының шоғырланбаған анатомиялық құрылысын зерттеу.
Қарағай, қайың, алма ағашы, шырша сияқты көпжылдық діңдердің кесінділерімен танысу.
Тақырып 13. Жапырақ-сабақты мүктер мен тең споралы папоротниктердін, (усасыр) даму кезеңдеру мен көбею мүшелерінің құрылысы. Өсімдіктердің жаңа дайындалған, фиксаторға салынған немесе гербарий түріндегі үлгілері
Тақырып 14. Ашық тұқымдылардың көбею мүшелерінің құрылыстық ерекшеліктері. Тұқымның пайда болуы, биологиялық маңызы. Тұқым мен жемістің таралуы.
Тақырып 15. Гүл құрылысыньің жалпы ерекшеліктері. Гүлшоғы және олардың типтері. Аталық. Тозаңдық. Жатаған сарғалдақ гүлінің құрылысын талдау және жапырақ тақталарының, күлтелерінің, аталықтары мен аналықтарының дөңес гүлтабанында орналасу заңдылықтарын анықтау. Гүлдің вегетативты өркен мен бүрге ұқсастығын байқау.
Тақырып 16. Аналықтың, тұқымбүрдің құрылысы, олардың типтері. Келесі рет бойынша өсімдіктерге толық морфологиялық сипаттау жасауды үйрену және меңгеру: гүлдің жалпы сипаты- гүл сағағы- андpоцей- гинецей.
Тақырып 17. Гүлдің диаграммасы мен формуласы. Лалагүл, итмұрын, жабайы шалқан, бұршақ, алма ағашы, шие, қияр гүлдерінің құрылысын зерттеу және олардың формуласы мен диаграммасын құру.
Тақырып 18. Жемістер. Жемістің жалпы сипаттамасы. Апокарпты, синкарпты, паракарпты және лизикарпты жемістер.
4.4 Студенттің өздік жұмысының мазмұны
4.4.1 СӨЖ мазмұны
|
№ |
СӨЖ түрі |
Есеп беру нысаны |
Бақылау түрі |
Сағтқа шаққандағы көлем |
|
1 |
Дәріс сабақтарына дайындалу |
|
Сабаққа қатысу |
15 |
|
2 |
Практикалық сабақтарға дайындалу (сабақ тақырыбы бойынша материалды меңгеру, тапсырмаларды шешу және т.б.) |
Жұмыс дәптері |
Сабаққа қатысу |
10 |
|
3 |
Зертханалық жұмыстарға дайындалу (сабақ тақырыбы бойынша материалды меңгеру, есеп беру шаблонын дайындау) |
Есеп беру шаблоны |
ЗЖ рұқсат алу |
8 |
|
4 |
Аудиториялық сабақтың мазмұнына кірмеген материалды меңгеру |
Конспект (және т.б.) |
Коллоквиум (және т.б.) |
12 |
|
6 |
Семестрлік тапсырмаларды орындау (рефераттар, глоссарий) |
Реферат, КЖ-а, ЕКЖ және т.б. |
СТ қорғау |
40 |
|
7 |
Бақылау шараларына дайындалу |
|
1 МБ, 2 МБ (тестілеу) |
5 |
|
Барлығы: |
90 | |||
4.4.2 Студенттердің өздігінен оқуына бөлінген тақырыптардың тізімі
Тақырып 1. Өсімдіктер дүниесі. Олардың тіршілік процестеріндегі заңдылығы.
1 Ботаниканың міндеттері мен мақсаттары.
2 Адам өміріндегі және табиғаттағы өсімдіктердің мәні мен түрлілігі
Тақырып 2. Жапырақ морфо-логиясы, қызметі және дамуы. Жапырақтың ерекше құрылымдық типтері.
1 Жапырақтың өткізгіш жүйесінің құрылысы
2 Жапырақ тақтасының арқаулық жүйесі
3 Жапырақтың түсуі және оның биологиялық маңызы.
Тақырып 3. Сабақтың анатомиялық құрылысының жалпы ерекшеліктері. Сабақтың алғашқы және соңғы құрылысы.
1 Сабақ және жапырақ өткізгіш ұлпалардың байланысы
2 Сабақтың алғашқы құрылысы
3 Соңғы өткізгіш ұлпалардың пайда болуы
Тақырып 4. Өсімдік жамылғысы туралы ілімнің негіздері.
1 Түрдің диагностикалық критерилері – генетикалық.
2 Өсімдіктің физиолого-биохимиялық, анатомо-морфологиялық, экологиялық және географиялық және селекциядағы рөлі.
Тақырып 5. Өсімдіктердің экологиялық топтары және тіршілік формалары
1 Экологиялық топтар мен тіршілік формалары туралы жалпы түсінік
2 Өсімдіктердің тіршілік формаларына қарай жүйелеу
5 Әдебиеттер тізімі
Негізгі:
-
Мухитдинов Н.М., Бегенов А.Б., Айдосова С.С. Өсімдіктер морфологиясы мен анатомиясы. Өңделіп, толықтырылып екінші басылуы. Алма-Ата, Изд. Қазақ университеті, 2001. -
Мухитдинов Н.М., Бегенов А.Б., Айдосова С.С. Өсімдіктер
морфологиясы мен анатомиясының практикумы. Алматы, 1994.48 б. -
Лотова Л.И. Морфология и анатомия высших растений. М.,Эдиториал УРСС,2000,526с. -
Тимонин, А. К. Ботаника: в 4 т.:учебник для студ. вузов.-М.:Академия.-(Высшее профессиональное образование). Т. 3:Высшие растения.-2007.-349 с. -
Яковлев Г. П., Челомбитько В.А. Ботаника:Учебник для вузов.-2-е изд.,испр.-СПб.:СпецЛит:СПХФА,2003.-647с. -
Родман, Л. С. Ботаника с основами географии растений:учеб. пособие для студентов сред. спец. учеб. заведений.-М. КолосС, 2006.- 398 с. -
Дәрiқұлов, Н. Т. Ботаника. Өсiмдiктер жүйесiнiң практикалық курсы: оқу құралы.-Алматы:ғылым,2003.-320 бет -
Долгачева В.С., Алексахина Е.М. Ботаника:Учебное пособие для вузов.-М.:Академия,2003.-409с. -
Андреева И.И., Родман Л.С. Ботаника:Учебник для вузов.-3-е изд. , перераб. и доп.-М.:КолосС,2003.-528с.
Қосымша:
-
Дәрiқұлов, Н. Т. Ботаника. Өсiмдiктер жүйесiнiң практикалық курсы: оқу құралы.-Алматы:ғылым,2003.-320 бет. -
Еленевский А. Г. и др. Ботаника: Систематика высших, или наземных, растений: Учебник для пед. вузов.-3-е изд.,испр. и доп.-М.:Академия,2004.-432с. -
Еленевский А.Г. и др. Ботаника высших, или наземных растений Учеб.для педвузов.-М. Академия, 2000.-429с. -
Грибы [ Электронный ресурс]:мультимедийная энциклопедия.-[2005].-1 CD; 102 Мб.
|
Мамандық(тардың) жұмыс оқу жоспарынан көшірме
|
|
Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.3/32 |
5В060700 - Биология мамандығының жұмыс оқу жоспарынан көшірме
Структуралық ботаника
|
Оқу нысаны |
Пәннің көп еңбекті қажет етуі |
Семестр бойынша бақылау нысандары |
Семестр |
Семестр бойынша студенттердің жұмыс көлемі | ||||||||||||
|
кре-дит-тер |
академиялық сағат |
кре дит
тер |
Аудиториялық сабақ (ак. сағат) |
СӨЖ (ак. САғат) | ||||||||||||
|
Бар-лығы |
ауд |
СӨЖ |
емт |
сын |
КЖ-а |
КЖ-с |
бар- лығы
|
дәр |
пр. |
зерт |
бар лығы
|
ОСӨЖ | ||||
|
Орта білім база-сындағы іштей |
3 |
135 |
45 |
90 |
2 |
- |
- |
- |
2 |
3 |
135 |
30 |
7,5 |
7,5 |
90 |
45 |
Кафедра меңгерушісі ______ Исимбеков Ж.М. 20__ж. «___» ________
Достарыңызбен бөлісу: