Жұмыс бағдарламасы Пәні: «Геоэкологиялық мониторинг» Мамандық: 5В011600

Семей 2015

Құрастырған: Құрастырған:

Әлеуметтік және гуманитарлық ғылымдар кафедрасы

г.ғ.к., аға оқытушы Сейфуллина Т.А.

«Геоэкологиялық мониторинг» пәні бойынша Оқу жұмыс бағдарламасы. ҚР МЖМБС 6.08.017-2009. сәйкес негізге алынып қарастырылып және Типтік оқу бағдарламасына 2007ж. сәйкес алынып жасалынған.

«Әлеуметтік және гуманитарлық ғылымдар» кафедрасы

отырысында талқыланған және бекітілген
« _ » 2015___ ж. Хаттама №__1_
Кафедра меңгерушісі Түйебаев М.М.

Гуманитарлық факультеттің ОӘК талқыланған және бекітілген

Университеттің оқу-әдістемелік кеңесінде бекітілген

1. Пәннің мақсаты мен міндеттері.

Студенттерді қазіргі «Геоэкологиялық мониторинг» пәнімен таныстыру, оқу пәніндегі басты мақсаттардың бірі, орта мектеп мұғаліміне дайындау жүйесіндегі оның рөлі туралы түсінік қалыптастыру болып табылады. Курстың негізгі мақсаты – болашақ мамандарға планетамыздың органикалық және бейорганикалық әлемнің өзара әрекеттесуі мен өзара шарттастығының көптеген мәселелерінде еркін бағдар табуына, сондай ақ ірі иерархиялық рангтің гео және экожүйелерде адамзат пен оны қоршаған орта арасындағы өзара байланысы мәселесін шешуде көмек беру. Ұсынылатын курс студенттерге экологиялық көзқарастың элементтерін сіңдіру қажет және болашақ мамандарға қажет жоғары кәсіби деңгейде нақты міндеттерді шешуге мүмкіндік беретін эрудицияға ие болуға көмек береді.

Курстың міндеттері:

- Геоэкологияның негізгі түсініктері мен жаратылыс ғылыми негіздерімен, туыстас пәндер (биология, география, геология) шеңберіндегі ерекше айырмашылықтарымен танысу

- Әлемдегі және ҚР қазіргі экологиялық ахуал.

- Геоэкологиялық мәселелердің сипаты.

- Адамдардың тіршілік әрекеті мен олардың табиғи және мәдени ортаны сақтап қалу ұстанымындағы шығармашылығының нәтижелерін бағалай алу біліктіліктерін қалыптастыру

- Мониторинг түсінігі

- Геоэкологиялық мониторинг ерекшеліктерімен танысу

1.1 Қазіргі «Геоэкологиялық мониторинг» пәнін қолданылатын зерттеудің негізгі принциптері мен әдістерін меңгеру болашақ мамандарда тұтас дүние таным мен ойлаудың ғылыми тәсілін қалыптастыруға мүмкіндік береді, әрі болашақ мамандықты жақсы игеруге көмектеседі.

Осы курстың материалын игеруге студенттердің мектеп курсындағы «физика», «химия», «биология», «География», «астрономия» пәндерінен алған білімдері көмектеседі.

Экология. Экологияның басты ұғымдары мен оларды зерттеу әдістері. Экологияның дамуы үшін Э.Геккель, А.Трамбле, К.Линней, К.Рулье еңбектерінің маңызы. Биосфера, Ноосфера, Техногенез, Биологиялық ресурстар, Абиотикалық факторлар

География. Табиғатқа геогарафиялық көзқарас; бастаулар және қазіргі жағдайы. Географияның негізгі құрылымдық деңгейлері және оның бөлімдерінің сипаттамасы. Географияның басқа ғылымдармен байланысты.

1. 
   Әлемнің әртүрлі аймақтарындағы қазіргі экологиялық жай-күйдің ерекшеліктерін;
   
2. 
   Қазақстан және ТМД-ның басқа да елдері қалаларының қазіргі жағдайы;
   
3. 
   Әлемнің және оның жеке аймақтарының геоэкологиялық аудандастырылу ерекшеліктері;
   
4. 
   Әлемдік геоэкологияның қазіргі мәселелері. Қоршаған орта географиялық жағдайларының жай-күйі;
   
5. 
   Қоршаған ортаны бақылау, бағалау жүйесі. Қоршаған ортаны қорғау мәселелері;
   
6. 
   Мониторинг классификациясы
   

• 
  Географияның теориялық ережелері негізінде дүниежүзінің экологиялық өзгерістерін сипаттауды;
  
• 
  Бір елдің мысалында немесе кейбір аймақтардың дамуындағы қоршаған ортаға әсер етуші факторлардың арақатынасына талдау жасауды;
  
• 
  Геоэкологиялық бақылау мен болжаудың ерекшеліктерін талдай білу және қоршаған орта жағдайына экологиялық тұрғысынан баға беру;
  
• 
  Дүниежүзінің жекелеген территорияларының табиғат жағдайлары мен экологиялық жағдайына халықтың шаруашылық іс-әрекетімен, яғни антропогендік фактормен өзара байланыстыра талдай білу
  

Оқу процесінде студенттер геоэкологиялық мониторинг саласындағы өз дүниетанымдық позициясын негізденуге дағдыланып, қазіргі ғылыми әдістерді пайдалана отырып, алған білімдерін кәсіптік міндеттерді шешуде қолдануды үйренуі қажет. «Геоэкологиялық мониторинг» пәні географиямен тығыз байланыста болғандықтан аймақтар мен елдердің экологиялық жағдайын талдай білу және де танып білуге байланысты болып табылатындығын зерттеумен айналысады.

2. Пән мазмұны.

2.1 Дәріс

№№ п.п.	Дәрістер тақырыптар	Дәріс мақсатымен мазмұны	Оқу түрі	Сағат көлемі
1	Геоэкология: геосфералар мен қоғамның интеграциясы туралы ғылымдар жүйесі	Мақсаты: Геоэкологияның негізгі түсінігіне мазмұндық сипаттама беру қажет. Геоэкологияның географиялық негіздері курсының мақсаты мен міндеттері. Геоэкология бағытының пайда болу және даму ерекшеліктеріне толық сипаттама беру қажет. Зерттеу обьектілеріне сараптама Ғылыми байланысын қарастыру Геоэкологияның географиялық негіздері курсының мазмұны.	очнаяоч күндізгі	2
2	Геожүйелердің антропоорнылықтығы, қоршаған ортаның экологиялық сапасын бағалау көрсеткіштері және әдістері	Мақсаты: Геожүйе түсінігін сипаттау. Геожүйелердің антропогендік факторларға төтеп берушілігіне талдау жасау. Геожүйенің қалыптасуына әсер етуші жағдайларға сипаттама беріп оның геоэкологиядағы үлесін қарау керек. Геожүйелердің экожүйелермен байланысын сипаттау. Орнықтылық терминінің қалыптасу жағдайы, геожүйелердің антропоорнықтылығы ерекшеліктеріне сипаттама беру керек. Дүние жүзіндегі елдердің техногендік үрдістеріне сипаттама. Әлемдегі техногендік ахуал және оның салдары. Экосаясаттың басқару проблемаларына тоқталу. Тәуекелділік факторларымен таныстыру керек Қоршаған орта жағдай ерекшеліктеріне шолу жасау.Қоршаған ортаның экологиялық жағдайын бақылау және бағалау ерекшеліктерімен таныстыру	күндізгі	2
3	Мониторинг түсінігі. Қоршаған ортаны бақылау	Мақсаты: Мониторинг ұғымына кең көлемде сипаттама жасап, анализ беру. Мониторингтің ерекшеліктеріне тоқталып, олардың түрлеріне жайында сипаттау керек. Мониторингтің туралы сипаттама жасау керек. Еліміздегі экологиялық проблемалар және оның себептерін талдау. Мониторинг ілімнің маңызын зерттей отырып сипаттама жасау қажет. «Мониторинг» түсінігіне толық сипаттама жасау керек. Қоршаған ортаны бақылаудың әдіс тәсілдеріне тоқталу. Қоршаған ортаның жағдайын болжауға сипаттама жасау керек	күндізгі	2
4	Мониторинг ұйымдастыру және жүргізу	Мақсаты: Мониторингті ұйымдастырудың әдістеріне ауқымды сипаттама жасау. Қоршаған ортаны ластаушы факторлар аясына тоқталып оның ерекшеліктерін сипаттау керек. Дүниежүзінің экологиялық ахуалы және оның тұрғындар денсаулығына әсеріне баға беру керек Қоршаған ортаға бақылау жасауды жүргізудің жолдары жөнінде баяндау керек	күндізгі	2
5	Өнеркәсіптің геоэкологиялық аспектілері. Табиғи-техногенді жүйелер	Мақсаты: Геоэкологияға өнеркәсіптің әсеріне кеңінен тоқталып, өнеркәсіптік факторлар ерекшеліктерін көрсету қажет. Ірі қалалардың өнеркәсіптік ластану көздерінің ерекшеліктеріне талдау. Геожүйеге өнеркәсіптік газдардың әсерін сипаттау. Өнеркәсіптік ластану ерекшеліктері. Табиғи жүйелер мен техногендік жүйелердің ерекшеліктері жөнінде сипаттама беру керек	күндізгі	2
6	Адам әрекетінің атмосфераға әсері	Мақсаты: Әлемдік өндірістік объектілерінің атмосферасының сипаты. Дүниежүзінің ауа бассейнінің қазіргі жай күйін бағалау қажет. Дүниежүзі қоршаған ортасының атмосферасының ластану дәрежесін сипаттау керек. Адам әрекетінің сипаты. Атмосфераға антропогендік фактордың деңгейін бағалау. Атмосфераның ластанудан алдын алу шараларына талдау жасау керек.	күндізгі	2
7	Экологиялық нормалау	Мақсаты: Экологиялық мөлшерлеудің ерекшеліктерімен танысу. Қоршаған ортаның қазіргі жай күйін бағалау қажет. Дүниежүзі топырақтарының ластану дәрежесі. Өсімдіктер дүниесінің жағдайына сипаттама жасау. Су бассейнінің жай күйіне сипаттама. Экологиялық нормалаудың түрлеріне тоқталу	күндізгі	2
8	Мониторинг классификациясы	Мақсаты: Мониторинг түсінігіне толығырақ тоқталып оның негізгі принциптерін қарау қажет Мониторинг типтерінің ерекшеліктеріне сипаттама жасау. Экологиялық мәселенің зерттелуіне сипаттама беру қажет Экологиялық процестердің нәтижелері төңірегіне тоқталу. Дүиежүзіндегі ірі экологиялық ұйымдар және олардың бағыттарымен таныстыру керек. Қазіргі жаһандану жағдайында қала экожүйесінің қазіргі жай күйі төңірегіне тоқтала оытырп, оның географиялық әрі экологиялық аспектілеріне баға беру керек. Монитоингтің базалық, биосфералық түрлеріне сипаттама беру.	күндізгі	2
9	Геоэкологиялық мониторинг ұйымдастыру мәселелері мен принциптері	Мақсаты: Геоэкологиялық мониторинг мәселесіне сипаттама беру. Геоэкологиялық мониторингті ұйымдастырудың ерекшеліктеріне тоқталу. Мониторингті ұйымдастыру мәселесіне сипаттама жасау керек. Қоршаған ортаны бақылаудың принциптеріне тоқталу керек.	күндізгі	2
10	Қоршаған ортаның сапасын бағалау	Мақсаты: Қоршаған ортаның ластану жағдайларына сипаттама беру қажет. Ластану көздеріне анализ жасау керек. Олардың тұрғындар денсаулығына әсерін бағалау. Қоршаған ортаның химиялық ластану көздеріне талдау жасау. Өнеркәсіптік ластанудың әсеріне тоқталу. Қоршаған ортаның химиялық ластанудан алдын алу шараларына сипаттама жасау керек. Қоршаған ортаның жай күйін бақылау және бағалау ерекшелітеріне сипаттама.	күндізгі	2
11	Қалдықтар мониторингісі	Мақсаты: Әлемдегі қалдықтар мәселесіне сипаттама беру. Қалдықтардың таралу ерекшеліктеріне тоқталу. Қалалардағы тұрмыстық қалдықтардың мәселесіне сипаттама жасау керек. Қалалардағы өнеркәсіптік қалдықтар проблемасына тоқталу керек. Қалдықтарға бақылау жасау ерекшеліктерімен таныстыру	күндізгі	2
12	Геоэкологиялық мониторингін жүргізу принциптері	Мақсаты: Мониторингті ұйымдастырудың әдістеріне ауқымды сипаттама жасау. Қоршаған ортаны ластаушы факторлар аясына тоқталып оның ерекшеліктерін сипаттау керек. Дүниежүзінің экологиялық ахуалы және оның тұрғындар денсаулығына әсеріне баға беру керек Қоршаған ортаға бақылау жасауды жүргізудің жолдары жөнінде баяндау керек	күндізгі	2
13	Геоэкологиялық мониторингін жүргізудің  негізгі бағыттары	Мақсаты: Геоэкологиялық мониторинг мәселесіне сипаттама беру. Геоэкологиялық мониторингті ұйымдастырудың ерекшеліктеріне тоқталу. Мониторингті ұйымдастыру мәселесіне сипаттама жасау керек. Қоршаған ортаны бақылаудың принциптеріне тоқталу керек. Қоршаған ортаға бақылау жасаудың бағыттарына талдау жасау	күндізгі	2
14	Экосфера мен қоғам арасындағы байланыс	Мақсаты: Экосфера түсінігіне сипаттама жасау. Экосфера мен геосфера айырмашылығына тоқталу керек. Қоғам мен қоршаған орта жүйесін сипаттау. Экосфера мен адам қоғамы арасындағы тығыз байланыстың ерекшеліктеріне шолу жасау.	күндізгі	2
15	Экосфераның әлеуметтік-экономикалық факторлары	Мақсаты: Экосфераның ластану жағдайларына сипаттама беру қажет. Ластану көздеріне анализ жасау керек. Қала экологиясын қалыпқа келтіру бойынша шараларды бағалау. Қалалардың экологиялық жағдайын түзеу жолдарын сипаттау. Қала аумағын басқару үшін экологиялық карталардың рөліне талдау жасау. Экосфераның әлеуметтік және экономикалық әсерәне тоқталу	күндізгі	2

2. 
   Семинар сабактар
   

2.4 Курс бойынша СӨЖ дерді орындау кестесі: