Жумаева эльмира серашовна ағылшын тілін оқытудағы жаңа ақпараттық технологияларды пайдаланудың тиімділігі

6M011900 – «Шетел тілі: екі шетел тілі» мамандығы бойынша

педагогика ғылымдарының магистрі академиялық дәрежесін

алу үшін дайындалған диссертацияның

Қызылорда, 2012

Жұмыс Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінің

«Роман-герман тілдер» кафедрасында орындалды.

Ғылыми жетекші: филология ғылымдарының докторы,

профессор Е.Н. Нұрахметов

Ресми оппонент: педагогика ғылымдарының кандидаты,

доцент С.Т.Нышанова

Диссертациямен Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінің ғылыми-техникалық кітапханасында танысуға болады.

Соңғы онжылдықта ақпараттық ресурстардың қарқынды дамуы қоғамның ақпараттану процесінің дамуына әкеліп соқтырды. Бұл даму процесінің маңызды құралы әр түрлі ақпараттармен жұмыс істеуге жаңа мүмкіндіктер ашатын және үнемі жетіліп отыратын жаңа ақпараттық технологиялар болып табылады. Қазіргі кездегі шапшаң жүріп жатқан жаһандану үрдісі әлемдегі бәсекелестікті күшейте түсуде. Елбасы Н.Ә. Назарбаев Қазақстанның әлемдегі бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы атты жолдауында «Білім беру реформасы – Қазақстанның бәсекеге нақтылы қабілеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін аса маңызды құралдарының бірі» деп атап көрсеткендей, жалпы білім беретін мектептер реформалары оқыту формаларын, құралдарын және әдіс-тәсілдерін жетілдіру арқылы өсіп келе жатқан ұрпақтың ақпараттық кеңістікке енуін және оған бейімделуін қамтамасыз етуге бағыттай бастады.

Білім беру жүйесін ақпараттандыру, оқу үдерісінде инновациялық технологияларды енгізудің негізгі бағыттары мен идеялары Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беру тұжырымдамасында [1], Елбасы Н.Ә. Назарбаев ұсынған «Қазақстан – 2030» стратегиясында [2], Жаңа шетелдік білім беру тұжырымдамасында [3] ерекше атап көрсетілген.

Қоғам дамуындағы ақпараттар кеңістігінің кеңеюі және ақпараттық технологиялардың орасан зор қарқынмен дамуы жеке тұлғаның ерекше ақпараттық мәдениетінің қалыптасуын қажет етіп отыр. Өмір сүру барысында жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану үшін төменгі сынып оқушыларынан бастап қалыптасатын жаңаша ойлауды қамтамасыз ету қажеттілігі де бар. Ақпараттық қоғамда өмір сүріп жатқан қазіргі заман оқушысы үшін компьютер оның өмірінің ажырағысыз бөлігіне айналуға тиісті. Соңғы жылдары ақпараттық технологиялардың шарықтап дамуы және оның оқу үдерісінде қарқынды пайдаланылуы білім беру жүйесіне де бірқатар өзгерістер алып келді. Білім беру жүйесінің ақпараттану жағдайында оқу үдерісінің тиімділігін едәуір жетілдіруге мүмкіндік беретін жаңа ақпараттық технологияларды ағылшын тілін оқытуда пайдалану белсенді және табысты қолданылып жүр. Әсіресе, ол оқушылардың жеке қажеттіліктері мен ерекшеліктерін ескере отырып, жеке тұлғаға бағытталған білім беру жүйесін іске асыру жағдайында, олардың лингвистикалық және коммуникативтік біліктіліктерінің қалыптасуы мен дамуын қамтамасыз етеді.

Ғылыми әдебиеттерге талдау жасау барысында білім беру саласында ақпараттық технологияларды пайдалану мәселесі шетелдік және отандық ғалымдардың зерттеулері бойынша бірнеше бағытта қарастырылған.

Мысалы, ақпараттық технологияларды оқыту үдерісінде пайдаланудың психологиялық негіздері В.В. Давыдов, Е.И. Машбиц еңбектерінде қарастырылған. Ақпарат құралдарын қолданудың жалпы педагогикалық негіздері С.И. Архангельский, В.П. Беспалько, Н.Д. Хмель, В.М. Монахов, Г.В. Габай, В.В. Давыдов, В.Я. Ляудис, В.В. Рубцовтардың т.б. ғалымдардың еңбектерінде жүйеленген.

Сонымен қатар ақпараттық білім берудің қажеттілігі, оқу үдерісінде ақпараттық технологияларды қолдану қажеттілігіне Б.С. Гершунский, М.С. Малибекова, С.Б. Нұрмағамбетов, т.б. зерттеушілердің ғылыми еңбектерінде назар аударылған.

Диссертациялық жұмыста ағылшын тілін оқытуда жаңа ақпараттық технологияларды пайдаланудың тиімділігін анықтау мәселесі қарастырылған. Ал, шетел тілін оқытуда ақпараттық технологияларды пайдалану мәселелері О.М. Астраханкина, Н.А. Ахметова, М.Ю. Ухаркина, И.Н. Галыцина, В.П. Демкина, Е.И. Дмитриева, Ю.В. Иловайская, Т.В. Карамышева, Н.М. Коптюг, А.Л. Назаренко, Е.С. Полат, Н.В. Сокольская, т.б. зерттеушілердің ғылыми зерттеулерінде қарастырылған.

1. 
   Жалпы білім беретін орта мектептерде ағылшын тілін оқытуда ақпараттық технологияларды пайдалануды теориялық және практикалық тұрғыдан негіздеу.
   

3. 
   Жалпы білім беретін орта мектептердегі компьютерлік бағдарламалардың ағылшын тілінде сөйлеуге, оқуға, жазуға, тыңдауға және түсінуге  үйрету үдерісінде пайдалану мүмкіндіктерін көрсету.
   
4. 
   Жалпы білім беретін орта мектептерде жаңа ақпараттық технологияларды пайдаланудың тиімділігін тәжірибелік-эксперименттік жұмыс барысында сынақтан өткізіп, ұсыныстар даярлау.
   

1. 
   Жалпы білім беретін орта мектептердің ағылшын тілі сабақтарында және сабақтан тыс уақыттарда жаңа ақпараттық технологияларды пайдаланудың теориялық негіздері анықталды.
   
2. 
   Оқыту үдерісінде жаңа ақпараттық технологияларды тиімді пайдаланудың дидактикалық – әдістемелік шарттары белгіленді.
   

4. Жалпы білім беретін орта мектептерде ақпараттық технологияларды ағылшын тілін оқытуда пайдаланудың тиімділігі ғылыми-педагогикалық тұрғыдан айқындалды.

1. Жаңа ақпараттық технологияларды пайдалануды теориялық тұрғыда негіздеу жалпы білім беретін орта мектептердегі оқушыларға ағылшын тілін меңгертудің қажеттілігін арттырып, сөйлесу қарым-қатынасын байытуға септігін тигізеді.

2. Жалпы білім беретін орта мектептерде ағылшын тілін оқытуда ақпараттық технологияларды пайдаланудың әдістемелік негізі оқушылардың танымдық іс-әрекетін, қызығушылықтарын арттыруға, жасанды тілдік ортаны құрып, пәнге тұрақты уәждемелігін қалыптастыруға мүмкіндік туғызады.

3. Жалпы білім беретін орта мектепте ақпараттық технологияларды қолданудың тиімділігін дәлелдейтін тәжірибелік-эксперименттік жұмыс нәтижелері мен ұсыныстары ағылшын тілін жетілдіруге мүмкіндік береді.

Зерттеу нәтижелерінің дәлелдігі мен негізділігі. Диссертациялық жұмыстың теориялық, ғылыми-әдістемелік міндеттеріне сай орындалуы, зерттеу мазмұнының ғылыми аппаратқа сәйкестілігі, зерттеу әдістерінің кешенді қолданылуымен, тәжірибелік-эксперимент жұмысының жоспарлылығы, алынған нәтижелерді өндеу және олардың тиімділігін тексеріп, пайдалану қамтамасыз етілді.

Зерттеу нәтижелерін сынақтан өткізу және іс-тәжірибеге ендіру эксперимент жүргізу барысында жүзеге асты және диссертациялық тақырып бойынша университет тарапынан ұйымдастырылған «Студенттердің және жас ғалымдардың ғылыми-зерттеу жобаларының конкурсы», «Студенттердің ғылыми-инновациялық шығармашылығы: зерттеулер тәжірибесі және басым бағыттары» атты ғылыми конференциясында баяндама ретінде тыңдалды.

ХХІ ғасырда Қазақстан Республикасындағы қайта құрулар, экономиканы дамыту жолындағы жаңа стратегиялық бағдарламалар, қоғамның жедел ақпараттану үдерісі мен қарқынды дамуы білім беру саласына қойылатын талаптарды түбегейлі өзгертті. Қазіргі кезде біздің Республикамызда білім берудің жаңа жүйесі жасалып, әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда. Білім беру үрдісіндегі үйренушілердің қазіргі негізгі мақсаты білім алып, білік пен дағдыға қол жеткізу ғана емес, солардың негізінде дербес, әлеуметтік және кәсіби біліктілікке – ақпаратты өзі іздеп табу, талдау және ұтымды пайдалану, жылдам қарқынмен өзгеріп жатқан бүгінгі дүниеде лайықты өмір сүру және жұмыс істеу болып табылады.

Қазақстан өз дамуында жаңа серпілістер жасауды қажет етеді, әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына енуі үшін білім саласында да үлкен реформалар жүргізілуі тиіс. Бұл жөнінде Елбасы өзінің Қазақстан халқына кезекті Жолдауында: «Білім беру реформасы – Қазақстанның бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін аса маңызды құралдарының бірі. Бізге экономикалық және қоғамдық жаңару қажеттілігіне сай келетін осы заманғы білім беру жүйесі қажет» деп ерекше атап көрсетті [4].

Мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқыту үрдісін ұйымдастыру жаңа педагогикалық технологияны ендіруді міндеттейді.

Осы ретте зерттеу тақырыбымызға байланысты біріншіден педагогикалық технология ұғымына анықтама бере кетелік. Қазіргі педагогика ғылымының лексиконында педагогикалық технология ұғымы кеңінен қолданылып жүр. Дегенмен, оның мағынасы туралы алуан түрлі пікірлер бар. Шетел сөздерінің қысқаша сөздігінде: «Технология - өндірістік процесті жүргізудің әдістері мен тәсілдері жайлы білім жиынтығы» деген анықтама берілген.

М.В.Клариннің анықтамасы бойынша: «Педагогикалық технология – педагогикалық мақсатқа жету үшін пайдаланылатын барлық дара, инструменталдық және әдістемелік құралдардың қолдану реті мен жиынтығының жүйесі».

Қазақстанды тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптастыру барысында орта білім берудің жүйелі реформалануы қоғамдық тұрғыдан үлкен маңызға ие. Білім беруді реформалауды жүзеге асырудың және бір маңызды сипаты қазіргі уақыттағы оқыту үрдісін технологияландырудың қажеттілігінен туындап отыр. Осыған орай соңғы кезде оқытудың әр түрлі педагогикалық технологиялары жасалып, мектеп өміріне енгізіліп жатыр.

Педагогикалық технология – алға қойылған дидактикалық мақсатқа қол жеткізу үдерісіндегі оқытушы мен оқушының біріккен өзара әрекеттерінің мақсаттылық және бірізділік сипаттамасы. Басқа сөзбен айтқанда, педагогикалық технологиялар қазіргі түсінік бойынша, оқытудың жете өңделген әдістері мен ұйымдастыру формалары болып табылады.

Ш.Т.Таубаева оқытудың қазіргі технологияларының аттарын атап көрсетіп, олардың мақсаттарын, тұжырымының және мазмұны мен әдістерінің ерекшеліктерін сипаттап көрсетеді [5].

Сонымен педагогикалық технологиялардан төмендегілерін бөле жарып көрсетуге болады:

• 
  ойын арқылы оқыту технологиясы;
  
• 
  проблемалық оқыту технологиясы;
  
• 
  деңгейлеп саралап оқыту;
  
• 
  оқытудың компьютерлік технологиясы;
  
• 
  дамыта оқыту технологиясы;
  
• 
  модульдік оқыту.
  

оқу құралдары оқушылардың өздігінен танымдық іс-әрекетін жүргізе алуында.

Зерттеу жұмысының тірек ұғымы «ақпараттық технология» ұғымы. Осы орайда О.С. Степанова [6] өзінің зерттеу жұмысында «Ақпараттық технология» ұғымы ақпараттарды өңдеу, ұйымдастыру-басқарушылық концепция, түрлі ақпараттық техникалардың жиынтығы деп қарастырса, осы мәселеге байланысты ғылыми әдебиеттерге талдау жасау барысында зерттеушілер «ақпараттық технология» ұғымын әр түрлі мазмұнда қарастыратынына көз жеткізуге болады. Ж.А. Қараевтың берген анықтамасында «Оқытудың ақпараттық технологиялары» - оқушылардың жеке тұлғалық қабілеттерін дамыту және оқу танымдық іс-әрекеттерді белсенді ету, оқу мерзімін барынша қысқарту, сондай-ақ оқу пәнін терең түсінуде жетістіктерге жету секілді дидактикалық нәтижелердің жаңа түрлеріне жетуге бағытталған, оқыту үдерісінде компьютерлер мен аудиовизуалды құралдарды, дидактикалық материалдарды пайдалануды көрсетеді.

Көптеген зерттеушілер оқушының компьютермен жұмыс істей отырып, сұрақтың мәніне тереңінен үңіліп, пәнге деген қызығушылығының артуына, оқу және техникалық әдебиеттермен белсенді жұмыс істеуге дағдыландырады деп түйіндеген. Компьютер оқушыны ұқыптылыққа, нақтылыққа, қойылған мәселеге назар аудара білуге үйретеді. Графикалық құралдар, музыкалық үзінділер оқушының шаршағанын басып, оның әуестігінің дамуын қамтамасыз етеді. Компьютермен жұмыс істеу оқушының өз іс-әрекетін жоспарлай білуге, дұрыс шешім қабылдай алуға тәрбиелейді.

Шетел тілін оқытуда мультимедиалық, гипермәтіндік, желілік және коммуникациялық ақпараттық технологиялардың пайда болуы үлкен мүмкіндіктерге жол ашты. Мультимедиалық технологиялар мәтіндік құжаттарға, графикалық суреттер, дыбыс және бейне көріністерін пайдалануға мүмкіндік береді. Мұның барлығы өз кезегінде оқыту уәждемелігінің, тілдік құралдарды меңгеру жылдамдығының жоғарылауына мүмкіндік туғызады. Тәжірибе көрсеткендей, мультимедианың ағылшын тілін үйретуде мүмкіндіктері зор. Педагогикалық зерттеулерге сүйенер болсақ, ағылшын тілін оқытуда мультимедиалық бағдарламаларды және ресурстарды пайдалану арқылы мынадай құндылықтарға қол жеткізуге болады [7]:

• 
  оқу ақпаратының көпқырлылығы және бір уақытта көру, тыңдау және сөйлеу
  

• 
  әр түрлі тапсырмалар беру арқылы коммуникативтік шеберліктерін (тыңдау,
  

• 
  ақпараттың қолжетімділігі, яғни аз ғана уақыт ішінде бір оқу ақпаратынан
  

• 
  берілген тапсырмаға берілетін уақыт және мазмұн кеңістігінің шексіздігі:
  

Ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы ағылшын тілін коммуникативті оқытудың негізгі қағидаларына мыналар жатады [7]:

• 
  сөйлеу әрекеттерінің барлық түрлеріне баса назар аудару;
  
• 
  грамматиканы оқыту кезінде визуалдық құралдарыда пайдалану;
  
• 
  дайын жобаларды емес, оқушылардың өз шығармашылық жобаларын
  

• 
  бағалаудың дәстүрлі жүйесін жою (дұрыс/дұрыс емес), жауаптың бірнеше
  

• 
  оқыту үдерісінде шет тілінің көп мөлшерде қолданылуы;
  
• 
  өзара әрекеттестік: оқушы – компьютер, оқушы – оқушы.
  

оқытудың әдіс-тәсілдерінің формаларын жаңарту, дағды мен іскерлікті қалыптастыру ақпараттық технологияны пайдалану барысында ерекше назар аударылатын мәселелер болып табылады.

Ағылшын тілін меңгеруде ақпараттық құралдар пайдалану оқытушы мен оқушылардың ізденушілік және шығармашылық қабілеттерінің дамуына, оқушылардың тілдік біліктілігінің, тыңдау дағдыларының, сөйлеудің қалыптасуы мен дамуына, жазу әрекетін жетілдіруге, тұлғаның шығармашылық тұрғыдан шыңдалуына зор әсерін тигізеді. Мультимедиадағы бейнелер мен графикада ағылшын тілін сазды кескіндемелік анимациялық иллюстрациялар арқылы бере отырып, ағылшын тілін оқытуда үлкен маңызға ие болатындығын аңғаруға болады. Бұл кездегі ұсынылған формалар, көрсету құралдары, дизайн, көркемдік және бейнелік, т.б шешімдердің үйлесім табуы ағылшын тілін үйрену үдерісіндегі оның мазмұнын толықтырады. Олар оқушылардың барлық сезім мүшелеріне әсер ете отырып, оның ойлау қабілеттерін арттырып, бейнелік қабылдауын, есте сақтауының барлық түрлеріне қозғау салып, оқу ақпаратын толыққанды қабылдау және тануына негіз болатындығын байқауға болады. Мультимедиа оқушылардың берілген ақпаратты қабылдау кезіндегі көру және есту бейнелерін өзара үйлестіріп, салыстырмалы мәнерлігін құрайды.

Диссертацияның екінші тарауы «Ағылшын тілін оқыту үдерісінде ақпараттық технологияларды пайдаланудың әдістемелік жүйесі» деп аталады.

Жоғарыда айтылған теориялық материалды негізге алып, зерттеу жұмысымыздың мақсат міндеттеріне сәйкес Қызылорда қаласы, Ж.Махамбетов ауылы, №143 орта мектептің 5-сыныптарында тәжірибелік эксперимент жұмысын жүргіздік. Педагогикалық эксперимент жұмысы үш кезеңге сәйкес жүргізілді. Олар: айқындау, қалыптастыру, қорытынды кезеңдері. Тәжірибелік-эксперимент жұмысы барысындағы оқушылар саны 29 адамды құрады. Оның ішінде эксперименттік топта 15, бақылау тобына 14 оқушы қатысты. Айқындау кезеңінің басында жаңа ақпараттық технологиялардың оқу үдерісінде пайдаланылу аясын анықтау мақсатында оқушылар және мұғалімдерден сауалнамалар алынды.

Алынған сауалнамалардың нәтижесі бойынша, мынадай қорытынды жасалды: оқушылардың ағылшын тілін меңгеру деңгейі төмен, ақпараттық технология құралдарымен жұмыс жасау сауаттылығы орта деңгейде, өзіне қажетті ақпарат түрлерін таңдай алмайтын, оқу үдерісінде орындалатын тапсырмалардың мақсатын жете түсінбейтін, тек оқудың жеңіл түрлеріне ғана жүгініп, оқытушының нұсқауымен берілетін тапсырмалармен шектелетіндігін және оқушылардың білім,білік, дағдыларында кездесетін негізгі кемшіліктердің бірі өзіндік жұмыс жасау қабілеттерінің төмендігін байқатты. Айқындау эксперименті кезеңінде жүргізілген зерттеулердің қорытындысы мынадай болды: оқушылардың 52%-ның оқуға қызығушылығы төмен, 46% өз пікірін дәлелдеу білігі қалыптаспаған, 39% өз білімін іс жүзінде пайдалана алмайды, 48%-ы жеңіл тақырыптарға сөйлей алмайды, ал 50% ақпараттық технология құралы – компьютермен жұмыс жасау қабілеті жоқ.

Мектебі	Оқушылар саны	Эксперименттік сынып
		Жоғары деңгей	Орта деңгей	Төменгі деңгей
Қызылорда қаласы, Ж.Махамбетов ауылы, №143 орта мектебі, 5-сыныптар	15	4 32%	7 36%	4 32%
	14	Бақылау сыныбы
		4 30%	5 34%	5 36%

Айқындау эксперименті кезінде 5-сынып оқушыларының білім деңгейлері және оған әсер ететін негізгі факторларды анықтадық. Эксперименттік сынып оқушыларының білім деңгейлерінің төменгі дәрежесі 32%, орташа деңгейі 36%, ал төменгі деңгей 32% , ал бақылау сыныбының көрсеткіштері жоғары деңгей 30%, орта деңгей 34%, ал төменгі деңгейдегі оқушылар 36% құрайтындығы анықталды.

Эксперименттік зерттеу жұмыстарының негізіне мынадай болжам жасалынды: егер ағылшын тілін оқыту үдерісінде ақпараттық технология құралдары пайдаланылса, мына мүмкіндіктерге қол жеткізуге болады:

• 
  оқушылардың коммуникативті қабілеттілігінің артуына;
  
• 
  оқушылардың танымдық қызығушылықтары мен тұрақты
  

• 
  сыни және шығармашылық ойлау қабілеттерін шыңдауға.
  

Жоғарыда келтірілген зерттеулер нәтижесі ағылшын тілі сабағында оқушылардың танымдық белсенділігін қалыптастыруға септігін тигізетін оқу үдерісін ұйымдастырудың тәсілдерін, формаларын, нысандарын іздестіруге өзекті сипат береді. Осыған байланысты шығармашылық сипаттағы сабақтар, сыныптан тыс шаралар өткізілді. Оқушыларға өз бетімен компьютерлік технология көмегімен орындауға арналған ағылшын тіліндегі тілдік әрекеттерді (оқу, жазу, сөйлеу, тыңдау) дамытатын тапсырмалар мен өзін-өзі бақылау және бағалауға арналған бағдарламалық құралдар пайдаланылды. Айта кетерлік бір жағдай, ағылшын тілі сабағында ғана емес, жалпы оқу үдерісінде ақпараттық технология құралдарының мүмкіндігін қолдану жеткілікті дәрежеде дайындығы бар оқушылармен ғана емес, қабылдау, ойлау, оқуға және берілген мәліметті қайта жаңғыртуға қабілеті әр түрлі деңгейдегі оқушылармен де жұмыс жүргізу олардың белсенділіктерін оятуға мүмкіндік береді. Бұл ретте оқушылардың белсенділігін дамытудың қажетті шарты – оқу үдерісін дараландыру.

Аталған барлық бағыттарды зерттеу негізінде оқушылардың мынадай дағдылары талданды:

• 
  оқу құралымен жұмыс жасау;
  
• 
  ақпараттық оқыту құралдарымен сауатты жұмыс жасау;
  
• 
  түрлі анықтамалық әдебиеттерден ақпарат ала білу;
  
• 
  жаңа ақпараттық оқыту құралдарын пайдалану арқылы
  

Эксперимент жұмысының нәтижесі бойынша эскперименттен кейінгі көрсеткіштерді де үш деңгейге бөлдік. Төменгі деңгейдегі оқушылардың ақпараттық технология құралдарын пайдалануға қызығушылығы төмен, дайын ақпаратты ғана қабылдайды, оны түрлендіріп, өз әрекетіне сәйкес қолдану дағдысы жоқ. Оқушы өз игерген білімін практикада қолдана алмайды, тек оқудың жеңіл түрлерін ғана меңгеруге қабілетті. Орта деңгейде оқушы өз қажеттілігіне қарай ақпараттық технология түрлерін қолдана алады, берілген тапсырмаларды қызығушылықпен орындап, керекті ақпаратты іздеп табуға, оны оқу үдерісінде тиімді пайдалана алуға қабілетті. Ал жоғарғы деңгейге ие болған оқушы қорытындылауда жоғары дәрежеге жетеді. Олар әр түрлі тапсырмаларды орындауда, теориялық материалды игеру кезінде белсенділік пен ынталылық танытады. Бұл деңгейдегі оқушылардың жеке қабілеті жоғары, ақпараттық технология арқылы керек мәліметті тауып, өңдеп, оларды өз шығармашылық деңгейіне сәйкес құрастырып, оны ағылшын тілін үйренуде қолдана алады.

Мектептегі экспериментке алынған 5-сынып оқушыларының жаңа ақпараттық технология құралдарын пайдалану арқылы тиімділігін анықтау мақсатында жүргізілген жұмыстардың нәтижесі қалыптастыру экспериментінің екінші кезеңінде мынадай болды.

Кесте 3

Қалыптастыру экспериментінің салыстырмалы көрсеткіштері

Мектебі	Оқушылар саны	Эксперименттік сынып
		Жоғары деңгей	Орта деңгей	Төменгі деңгей
Қызылорда қаласы, Ж.Махамбетов ауылы, №143 орта мектебі 5 «а, б» сыныптары	15	38% 6	44% 7	18% 2
	14	Бақылау сыныбы
		32% 4	36% 6	32% 4

Кестеден байқағанымыздай, эксперименттік сынып оқушыларының білім деңгейлерінің төменгі дәрежесі 18%, орташа дәрежесі 44%, ал жоғарғысы 38% көрсеткішке өзгерген, ал дәстүрлі оқыту әдісерімен жүргізілген бақылау сынып оқушыларының төменгі дәрежесі 32%, орта деңгей 36% ал жоғарғы деңгейі 32%-ді құрады.

Осы көрсеткіштерді салыстыра келе, ағылшын тілін оқыту үдерісінде жүйелі түрде жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы төмен деңгейдегі оқушылар санын біршама азайтып, олардың заман талабына сай ақпараттық сауатты тұлға болып қалыптасуына және ең бастысы оқуға деген тұрақты қызығушылықтың болуын қамтамасыз ететіндігін баса айтқым келеді. Эксперименттік жұмыс жүргізу барысындағы оқушылардың әр сабақтағы іс-әрекеттері жіті бақылауда болды.

Алайда, тек ақпараттық құралдардың мүмкіндіктерімен шектеліп қана қоймай, оларды жаңа педагогикалық технологиялармен тығыз байланыстыра отырып пайдалану оқыту тиімділігін арттырып, пән мұғалімінің де беделін өсіреді.

Эксперименттік жұмыстың нәтижесі бойынша кезеңнен кезеңге өту барысында оқушылардың білім сапасы да назардан тыс қалған жоқ. Оқушылардың өз бетімен білім көтеру сапасы 15%-ға өсті, тұрақты сабаққа дайындалатындар саны 8%-ға, өздерінің әрекеттеріне мақсат қоя білетіндер саны артты, қосымша ақпарат көздерін пайдалануы, жауапкершіліктері, өздерінің, сыныптастарының шығармашылық жұмыстарын талдау, бағалау, тұжырым жасауға деген ынта, әр түрлі жағдаяттардан жол тауып шығу сияқты қасиеттер пайда болды.

Зерттеудің соңғы кезеңдеріндегі алынған нәтижелерді талдау барысында экспериментке дейінгі және эксперименттен кейінгі көрсеткіштерді салыстыру нәтижесінде жүргізілген тәжірибелік эксперимент жұмысы ағылшын тілін оқыту үдерісінде жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану оқушылардың жан жақты дамуына тиімді ықпал етеді деген тұжырым жасауға мүмкіндік берді.

Алынған нәтижелерді талдай келе, оқушылардың білім сапасы эксперимент жұмыстарын жүргізуден кейін төменгі деңгей 14%-ға төмендесе, орташа деңгей 8%- ға артты, ал жоғары деңгей 6%-ға жоғарылағанын байқадық.

Эксперимент жұмыстарын қорытындылай келе, ағылшын тілін оқытуда жаңа ақпараттық технологияларды пайдалана отырып, тиімділігін анықтау мәселесі сатылы түрде кешенді дамып отыруы қажет, әрбір оқушының танымдық әрекеті, шығармашылық белсенділігі, ізденімпаздық қасиеті қоғамдағы ғылыми-техникалық, әлеуметтік, экономикалық үдерістерді қалыптастырып дамуының факторы болып табылады.

Сонымен тәжірибелік-эксперименттік жұмыстарынан алынған нәтижелерді талдау арқылы мынадай қорытынды жасауға болады:

• 
  Тәжірибелік-эксперименттік жұмыс үш кезеңде жүзеге асты:
  

• 
  Ағылшын тілін оқытуда жаңа ақпараттық технологияларды
  

• 
  Ағылшын тілін оқытуда оқушылардың оқу-танымдық
  

• 
  Оқыту үдерісінде жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану
  

• 
  Қалыптастыру экспериментінің нәтижелері бойынша оқушыларда
  

• 
  Экперименттік жұмыстың екінші кезеңінде оқушылардың
  

• 
  Тәжірибелік-эксперименттік жұмыс барысында зерттеу болжамы
  

Қалыптастыру эксперименті барысында оқушылардың білім, білік және дағдыларының қалыптасуының деңгейін ескере отырып, ақпараттық технологияның көмегімен шеше алатын тапсырмаларды іріктеп алу, проблемалық оқыту әдісін, оқытудың белсенді әдістерін және бағдарламалық құралдар жиынтығын қолдану олардың оқу-танымдық белсенділігін арттыруға, әрбір оқушының шығармашылық бастамасын, логикалық-құрылымдық ойлау жүйесін дамытуға септігін тигізді. Сондықтан оқыту үдерісінде ақпараттық технология құралдарын пайдалану оқушылардың тіл үйрену деңгейінің өсуіне себепші болатын тиімді жолы болып табылады.

1. 
   Зерттеу тақырыбына байланысты отандық және шетелдік педагогикалық
   

2. 
   Зерттеу жұмысының ғылыми болжамын жүзеге асыру мақсатында
   

3. 
   Ақпараттық білім беру технологияларын пайдалану мәселелері
   

4. 
   Жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану көрнекілік арқылы
   

5. 
   Зерттеу жұмысының нәтижелері жаңа ақпараттық технологияларды
   

6. 
   Оқыту үдерісінде ақпараттық технологияларды жүйелі түрде
   

7. 
   Шынайы аутентикалық және педагогикалық-психологиялық
   

8. 
   Эксперименттік және бақылау сыныптарының білім деңгейінің
   

Аталған зерттеу жұмысы оқыту үдерісінде жаңа ақпараттық

технологияларды пайдаланудың көп қырлы мәселелеріне жан-жақты талдау жасауды мақсат етіп қойған жоқ, сол себепті бұл мәселелерді кеңінен келесі бағыттарда жүргізген дұрыс деп санап, төмендегідей ұсыныстар білдіремін:

• 
  Оқыту үдерісінде ағылшын тілін оқытуда оқушылардың
  

• 
  Мұғалімдердің ақпараттық технологиялар бойынша озық
  

• 
  Орта мектептердің материалдық-техникалық базасын нығайтып, пән
  

• 
  Ағылшын тілін оқытудың тиімділігін арттыру үшін бүгінгі күннің
  

Зерттеу мәселесі күрделі болуы себепті оның барлық салаларын жеткілікті дәрежеде қамту мүмкін емес, сондықтан қарастырылып отырған мәселе толығымен шешімін тапты деуге болмайды. Келешекте, күнделікті қоғамда болып жатқан өзгерістерге сай, жаңа ақпараттық технологияларды пайдалана отырып ағылшын тілін оқыту тиімділігін арттыру мәселесі әлі де болса тереңірек зерттеуді қажет етеді.

2. Машбиц Е.И. Психолого – педагогические проблемы компьютеризации обучения. –М.: Педагогика, 1988. -192 с.

3. Архангельский С.И. Учебный процесс в высшей школе, его закономерности, основы и методы. –М.: Высшая школа, 1980. -365 с.

4. Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы: Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы, 2006ж., наурыз.

5. Таубаева Ш.Т. Оқытудың қазіргі технологиялары // Бастауыш мектеп. -1999. - №4. – 5-15 б.

6. Степанова О.С. Научно-педагогические основы применения новых информационных технологии в профессиональной подготовке студентов экономических факультетов. Ставрополь, -2000. -160 с.

7. Титова С.В. Некоторые теоритические проблемы использования компьютерных технологий в образовании. // Вестник МГУ. Сер. 19. лингвистика и межкультурная коммуникация. -2005. -№4. –с.39-54.

Диссертацияның негізгі мазмұны төмендегідей басылымда жарияланды:

1. 
   «Ағылшын тілін оқытуда жаңа ақпараттық технологияларды
   

реферата диссертации на соискание академической степени

магистра педагогических наук по специальности

6M0119 – Иностранный язык: два иностранных языка

Жумаевой Эльмиры Серашовны
Эффективность использования новых информационных технологии

в обучении английскому языку
Актуальность исследования. В современном информационном обществе особое внимание уделяется проблеме подготовки конкурентоспособного специалиста на основе использования современных информационных технологий, отвечающего требованиям общества. В условиях динамичного развития информационных технологий будущие специалисты в совершенстве должны владеть информационно-коммуникативными технологиями и уметь анализировать социально-экономические процессы общества.

В Послании Президента Республики Казахстан Н.А. Назарбаева «Стратегия вхождения Казахстана в число 50-ти наиболее конкурентоспособных стран мира» подчеркнута необходимость подготовки специалистов, соответствующие мировым стандартам. При этом особое значение уделяется изучению английского языка, созданию возможностей для формирования языковой и коммуникативной компетенций обучающихся посредством использования информационных технологий. В то же время, обучение иностранным языкам в школе не в полной мере использует ресурсы информационных технологий, недостаточен уровень сформированности языковой и коммуникативной компетенций учащихся. Несмотря на то, что в современной практике преподавания иностранного языка в средней школе используются разнообразные интенсивные методы обучения, выявлены недостатки педагогических условий применения информационных технологий при изучении английского языка. Таким образом, актуальность данной темы может быть аргументирована важностью проблемы и в тоже время её недостаточной разработанностью для применения в условиях сельской школы.

1. 
   Теоретическое и практическое обоснование применения новых
   

1. 
   Определить нынешнее состояние и возможности применения новых
   

2. 
   Показывать возможности использования компьютерных обучающих
   

3. 
   Проверка эффективности использования новых информационных
   

1. 
   Определены теоретические основы использования новых
   

2. 
   Определены дидактические-методические условия эффективности
   

3. 
   Подготовка новых учебных пособий использования новых
   

4. 
   Уточнены науно-педагогические основы эффективности использования
   

1. 
   Теоретическое обоснование использования новых информационных
   

2. 
   Методические основы использования информационных технологий в
   

3. 
   Представленные результаты экспериментальной работы и
   

on the thesis submitted to confer for scholarly degree of

“Master of Pedagogical Sciences”

speciality 6M0119 – Foreign language: two foreign languages

The Message of the President of the Republic of Kazakhstan, N.A. Nazarbaev “Strategy of Kazakhstan entering top 50 most competitive countries in the world” emphasizes the need for training professionals that meet international standards. At that particular attention is given to learning English language, creating opportunities for the formation of linguistic and communicative competence of learners through the use of information technologies. At the same time, teaching foreign languages at school does not make full use of information technologies resources, the level of formation of students’ linguistic and communicative competences is insufficient. Despite the fact that a variety of intensive teaching methods are used in the modern practice of teaching foreign language in secondary schools, the shortcomings of pedagogical conditions of using information technologies in learning English are identified. Thus, the relevance of this topic can be reasoned by the importance of the problem, and at the same time by its insufficient development to use in rural schools.

The object of research: the process of teaching English in secondary schools in the use of modern information technology

The subject of research: modern information technologies as an instrument in creating teaching motivation.

1. 
   The theoretical and practical rationale of using new information technologies in
   

2. 
   Determine the current status and the possibilities of using new information
   

3. 
   Show the possibilities of using computer-based training programs in the process
   

4. 
   Testing the effectiveness of using new information technologies in teaching
   

Theoretical significance and scientific novelty of the research:

1. 
   Theoretical basis of using new information technologies at English lessons and
   

2. 
   Didactic-methodical conditions of effective use of new information technologies
   

3. 
   Prepare new manuals of using new information technologies in teaching foreign
   

4. 
   Effective use of information technologies in teaching English language in
   

Practical significance of the research: Pedagogical practice on the above issue has been analyzed and collected; videos, electronic text-books, multimedia presentations and internet which are prepared by the help of information technology means increase the efficiency of teaching speaking in English language, and also inspire desire and interest of the pupils and give opportunity to master the given material easily and quickly.

1. 
   Rationale for the use of new information technologies from theoretic point
   

2. 
   Methodic foundation of using information technologies in teaching English
   

3. 
   The results of experimental works and proposals which prove the efficiency of