«Кәсіптендіру пәндерді оқыту әдістемесі»

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Павлодар

Пәні бойынша оқыту бағдарламасын (Syllabus) бекіту парағы

Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.3/38

Құрастырушы: ___________ф.ғ.д., профессор Кошенова Р.Н.

Философия және мәдениеттану кафедрасы

6M020400-Мәдениеттану, 6М020100 Философия мамандығының күндізгі оқу нысанындағы магистранттарына арналған «Кәсіптендіру пәндерді оқыту әдістемесі» пәні бойынша

пәні бойынша оқыту бағдарламасы (Syllabus)
Бағдарлама «___» _________20__ж. бекітілген жұмыс оқу бағдарламасының негізінде әзірленген.
20__ж. «___»____________кафедра отырысында ұсынылған №_____ хаттама.
Кафедра меңгерушісі______________ Ахметова Г.Ғ. 2010 ж. «____» ________
Докторантура және магистратураның оқу-әдістемелік кеңесімен құпталған _________ 20__ж. «_____»____________№____ хаттама
ОӘК төрағасы ________________ Сулейменова Ш.Қ. 20___ж. «_____»___________

1 Оқытушылар туралы мәліметтер және байланысу ақпараттары

Кошенова Раушан Нұрханқызы – ф.ғ.д., философия және мәдениеттану кафедрасының профессоры

Мәдениеттану пәнін оқыту методикасының объектісі және гуманитарлық ілімдер жүйесінде алатын орны. Мәдениеттану пәнін оқыту методикасы және мәдениеттің теориясы мен тарихы. Мәдениеттану пәнін оқыту методикасы және тарих философиясы. Дүниежүзілік көркем мәдениет және мәдениеттану. Мәдени антропология. Этика, эстетика және дінтану мәдениеттанулық пәндер ретінде. Мәдениеттану қалыптасуының басты кезеңдері. Көнешығыстық және антикалық мәдениеттанулық ойлар. Ортағасырлық және Ренессанс мәдениеттануы. Жаңа Замандағы батыстық мәдениеттану. Шығыстағы мәдениеттанулық ізденістер. Қазақстан Республикасындағы рухани жаңғыру мәселелері және мәдениеттану пәнін оқыту методикасы. Рухани мәдениет және өркениеттілік.

• 
  адамзат баласының мәдени-өркениеттілік тәжірибесін игеруді, тұтастығы мен өзара ерекшеліктерін сараптау;
  
• 
  әлемдік мәдениеттің қалыптасуы мен дамуының жалпы заңдылықтарын айқындау;
  
• 
  мәдениеттің этноаймақтық және ұлттық феномендерін зерттеу және олардың болмыстық ерекшеліктерін анықтау;
  
• 
  түрлі мәдениеттанулық мектептердің идеяларын, олардың бағыттарын талдау;
  
• 
  қоғам мәдениетінің қазіргі даму жағдайы мен бағыттарына мәдениеттанулық тұрғыдан сипаттама беру;
  
• 
  отандық мәдениет тарихын, оның қазіргі мәселелерін және даму болашағын зерделеу.
  

Осы пәнді меңгеру нәтижесінде магистранттардың;

- мәдениет генезисі мен дамуының негізгі теориялары;

- әр түрлі әлеуметтік жүйелердегі мәдениет ерекшеліктері;

- қазіргі замандық әлеуметтік-мәдени жағдай ерекшелігі;

- мәдениеттердің тарихи типтерінің әрекеттесуінің механизмдері мен ұстанымдары жөнінде түсініктері болуы;

- мәдени генезистің мәселелерін, халықтардың лингвистикалық және этностық сыныпталуын, мәдениеттердің типологизациялау ұстанымдарын, тарихта мәдени үрдістерді модельдеу әдістерін;

- дүниежүзілiк және отандық мәдениеттiң тәжiрибесiн;

- мәдениеттің тарихы және теориясы бойынша дерек көздерімен жұмыс істеудің зерттеу әдістерін;

- отандық мәдениеттің тарихын, дүниежүзілік мәдениет пен өркениеттер жүйесіндегі оның орнын білуі;

- тарихи мәдениеттанудың түсініктер мен ұғымдар аппаратымен жұмыс жасай алуда;

- қазіргі заманғы өркениеттің өзекті мәселелерін талдауда;

- өркениеттердің алуан түрлі типтерінің өзара байланысуы мен өзара әрекеттесуінің стратегиясы мен тактикасын болжамдауда икемді болуы;

-деректермен, ғылыми және оқу әдебиеттерен өз бетімен жұмыс істеудің;

- мәдени-тарихи үрдістерді модельдеуде алынған теориялық білімдерді қолданудың;

- қазіргі заманғы мәдениеттің құбылыстарына мәдениеттанулық ойдың жетістіктерін пайдаланудың практикалық машықтарын иемденуі қажет.

Біздің мемлекетіміздің демократиялық және өркениеттілік бағытта дамуын айқындайтын шешуші факторлардың бірі өскелең ұрпақ бойында мәдени-адамгершілік қағидалары мен экологиялық өркениеттілікті берік қалыптастыру болып табылады.

Экологиялық өркениеттілік ұғымы жалпы табиғат дамуы заңдылықтары мен техникасын, оның табиғатқа әсерін біліп, игеруді білдіреді. Бұл үшін жас ұрпақ бүкіләлемдік және отандық мәдениет тарихынан жақсы хабардар болуы керек.

Адамзат тарихында қоғам уақыт өткен сайын түбегейлі өзгерістерге ұшырап, өз құндылықтарын ой елегінен қайта өткізіп, рухани жаңғыруға даңғыл жол ашуда. Сондықтан бүгінгі таңда өркендеп келе жатқан «Мәдениеттануды оқыту әдістемесі» пәнінің өзекті мәселелерін, әсіресе, бұрыннан қалыптасқан мәдени құндылықтар жүйесін жаңа заман тұрғысынан қайта қарау қажеттілігі туындап отыр. Сындарлы кезеңдердің талқысынан өтіп қана қоймай, осы бір тарихи дәуірлердің рухын жинақтап, мейлінше бай тәжірибе-тағылымды өз бойына сіңіре білген, өзінің сан-сапалық қасиеттерімен ерекшеленетін “мәдениет” атты ұлы күштің бағзы замандардан-ақ адамзат баласының зерттеу және оқып-білу объектісіне айналғандығы ақиқат.

Жас мамандарды бір тұтас және жан-жақты тұлға ретінде қалыптастыруда олардың өзіндік қабілеттері мен табиғи қасиеттерін барынша дамытатын, өркениеттілік құндылықтарға негізделген білімді бойларына сіңіріп, заман ағымына байланысты материалдық және рухани байлықтардың түбегейлі өзгеруін ой елегінен өткізе отырып, рухани-адамгершілік, мәдени-құндылықтық болмыстарын байытуда және өзіндік рухани жетілу жолдарын қалыптастыруда оқытылатын басқа пәндер арасында «Мәдениеттануды оқыту әдістемесі» пәнінің алатын орны ерекше.

Жоғары оқу орындарындағы жалпы білім беретін пән ретінде «Мәдениеттануды оқыту әдістемесі» курсының ХХ1 ғасырдың білікті, білімді мәдениетті адамын қалыптастыруда,

Мәдениеттануды оқып-білу үшін жас ұрпақ мектеп қабырғасында-ақ жаратылыс тану мен әлеуметтік-гуманитарлық пәндердің негіздерін игеруі қажет. Жоғары оқу орындарында өтілетін Қазақстан тарихы, философия, әлеуметтану, психология, педагогика, саясаттану, құқық негіздері,этнология, тіл білімдері, әдебиет, өнертану, дінтану, т.б. пәндермен байланысында мәдениеттанулық білімдер әрі қарай нақтылана, толыға түседі. Мәдениеттану бүкіл мәдениет туралы ғылымдар кешенінің теориялық, әдіснамалық негізі болып табылады.

Пәннің тақырыптық жоспары

Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.2/10

2. Адам және мәдениет

3. Мәдениеттер типологиясы

4. Шығыс пен Батыс: мәдениеттер сұхбаты

1. 
   Алғашқы қауымдық құрылыс мәдениетін кезеңдерге бөлу.
   
2. 
   Қауымдық құрылыс мәдениетінің материалдарық және рухани негіздері.
   
3. 
   Ежелгі адамдардың дүниетанымы. Миф және оның ежелгі адамдар өміріндегі ролі.
   

1.Көне Мысыр өркениетіндегі жеке адам тұлғасы және қоғам, оның ерекшеліктері; Перғауындар мен абыздардың қоғамдағы орны.

2.Мысыр мәдениетінің дүниежүзілік өркениет дамуына тигізген әсері.

3. Көне мысырлықтардың дүниетанымы, мифологиясы, діни наным-сенімдері мен бақилық өмір туралы түсініктері.

4.Көне Мысырдағы сәулет өнері мен жазудың ерекшеліктері.
Tақырып IV. Шумер-Вавилон өркениеті.

1. 
   Шумер-Вавилон мәдениетінің даму кезеңдері мен ерекшеліктері.
   
2. 
   Көне Шумер-Вавилон қоғамындағы жеке тұлғаның орны, адамдардың дүниетанымы мен діни наным-сенімдері.
   

1.Үнді өркениетінің басқа мәдениеттерден айырмашылығы неде?

2. Үнді мифологиясындағы құдайлар иерархиясы. Көне үнділіктердің дүниетанымы, мифологиясы, діни наным-сенімдері мен салт-дәстүрлері.

3. Үндінің көне жазба ескерткіштері, олардың әлемдік әдебиеттегі алатын орны.

4. Көне Үнді сәулет өнерінің ерекшеліктері.
Tақырып VI: Ежелгі Қытай елінің мәдениеті.

1. Ежелгі Қытай елінің мәдениеті.

2. Ежелгі қытай қоғамы мәдениетінің өзіндік ерекшеліктері, діни наным-сенімдері, салт-дәстүрлері.

3. Ежелгі Қытай мәдениеті жетістіктерінің дүниежүзілік өркениетке қосқан үлесі.

4. Конфуцийшілдік-даосизм философиялық ілімінің қытай қоғамын қалыптастырудағы ролі.
Tақырып VII. Антикалық мәдениет тақырыбын оқытудың методикалық мәселелері

1.Ежелгі Грек мәдениетінің сипаты мен даму кезеңдері.

2. Ежелгі Грекия мәдениетінің мифологиясы мен космоцентризмі. Құдайлар иерархиясы.

3.Гректің философиялық және саяси-этикалық ілімдерінің көрнекті өкілдері ( Пифогор, Демокрит, Сократ, Платон, Аристотель).

4. Ежелгі грек поэзиясының көрнекті өкілдері мен олардың шығармалары (Гомер, Гесиод т.б.)

5. Антика қоғамындағы білім беру мен тәрбие мәселелері.

1. Антикалық Римнің дәстүрлі мәдениеті, бастау алған қайнар көздері.

2. Ежелгі Рим қоғамындағы құқық, шешендік өнер, қарым-қатынастар этикасы.

3. Рим қоғамының салт-дәстүрлері, әдеп-ғұрыптары.

4. Әдебиет пен сәулет өнері, оның Батыс өркениетінің архетипі ретіндегі ролі.
Tақырып IX. Батыс мәдениеті: қалыптасу кезеңдері, хронотоптары мен ментальдық ерекшеліктері. Вестернизация.

1. Ортағасырлық еуропалық мәдениеттің қалыптасып, дамуының әлеуметтік-экономикалық негіздері.

2. Ортағасырлық білім жүйесі мен мәдениеттің категориялары.

3. Ортағасырлық мәдениеттің діни және көркемдік канондары. Христианшылық. Христиандық философияның қалыптасуы мен дамуы.

4. Інжілдің мәдени-тарихи мағынасы.
Tақырып X. Қайта Жаңғыру дәуірінің мәдениеті

1. Қайта Жаңғыру мәдениетіндегі гуманизм және адам идеалы.

2. Антика дүниесі мен Қайта Жаңғыру дәуірі мәдениеттерінің сабақтастығы.

3. Қайта Жаңғыру дәуірі алыптары.

4. Діни реформация және мәдени құндылықтардың өзгеруі.
Tақырып XI. Батыс мәдениеті: қалыптасу кезеңдері, хронотоптары мен ментальдық ерекшеліктері. Вестернизация.

1. Жаңа Заманның мәдени-құндылық бағдарлары.

2. Қоғамдағы ғылым мен техника ролінің абсолюттендірілуі.

3. Классицизм идеалдары мен құндылықтары.

4. Ағартушылық мәдениетінің әлеуметтік-экономикалық негіздері.
Tақырып XII. ХХ ғасыр мәдениеті.

1. ХХ ғасыр мәдениетінің негізгі құндылықтары мен қайшылықтары.

2. Модерн және постмодерн

3. Мәдени интеграцияның ғаламдық бағыттары.

4. Мәдени мұраны сақтаудың басты мәселелері мен міндеттері, ондағы мемлекет пен қоғамдық институттардың ролі.
Tақырып XIII. Қазақ мәдениетінің архетиптері, хронотоптары мен сұхбат аймағы тақырыбын оқытудың методикалық мәселелері

1.Қауымдық құрылыс кезіндегі қоныстар және материалдық мәдениет ескерткіштері.

2. Түрік өркениеті және оның ерекшеліктері. Көне түріктердің космогониясы мифологиясы.

3. Көнетүріктік руникалық жазулар. «Орхон-Енисейң ескерткіштері.

4. Ортағасырлық қалалық мәдениеттің негізгі сипаттары.
Tақырып XIV. Қазақ мәдениет парадигмалары тақырыбын оқытудың методикалық мәселелері

1. Номадизм өмір салты ретінде.

2. Еуразиялық кеңістіктегі номадтар мәдениетінің негізгі белгілері.

3. Қазақ хандығының құрылуы – ұлттық мәдениет қалыптасуының негізі. Жыраулар, ақындар, күйшілер , шешендер шығармашылықтары, қол өнері, ою-өрнек рәміздерінің ерекшеліктері.

4. Қазақтардың космологиялық түсініктері мен дүниетанымының синкретизмі.
Тақырып XV. Х1Х ғ.-ХХ1 ғасырдағы қазақ мәдениеті. Қазақстан Республикасының мәдени даму бағдарлары тақырыбын оқытудың методикалық мәселелері

1.Қазақстанның Ресей империясының құрамына кіруі, ұлттық төл мәдениет саласындағы дағдарыс және оның ақындар поэзиясындағы көрінісі.

2. Қазақтың ғалым-ағартушыларының белгілі еңбектері (Абай – философ және ақын, Шоқан – Шығыс мәдениеттерін зерттеуші, Ы.Алтынсарин – қазақ ағартушылығының көрнекті тұлғасы, т.б. )

3.Х1Х ғ.ХХ ғ. Қазақ поэзиясы мен музыка өнерінің белгілі қайраткерлері, әдебиет майталмандары мен саяси қайраткерлер.(Құрманғазы, Тәттімбет, Дәулеткерей, Ақан сері, т.б; әдебиет майталмандары мен саяси қайраткерлер.( Ә.Бөкейханов, А.Байтұрсынов, Ж.Аймауытов, М.Жұмабаев т.б.)

4. Кеңестік Қазақстан мәдениеті. Өнердің, білім мен ғылымның Қазақстандағы дамуы. Көрнекті өкілдері.

5. Егемен Қазақстандағы ұлттық мәдениетті жандандыру мен өркендету мәселелері.

2.Мәдениеттану пәнін оқыту методикасы, мәдениеттілік пен өркениеттілік.

3. Адам және мәдениет тақырыбын оқытудың методикалық мәселелері

4. Құқық мемлекет және мәдениет тақырыбын оқытудың методикалық мәселелері

5. Салт-дәстүр, дін, әдеп, өнер және мәдениет тақырыбын оқытудың методикалық мәселелері

6. Мәдениеттер типологиясы тақырыбын оқытудың методикалық мәселелері

7. Шығыс пен Батыс: мәдениеттер сұхбаты тақырыбын оқытудың методикалық мәселелері

8. Көне шығыстық өркениеттер және еуразиялық Ұлы Дала мәдениеті тақырыбын оқытудың методикалық мәселелері

9. Антикалық мәдениет тақырыбын оқытудың методикалық мәселелері

10. Батыс мәдениеті: қалыптасу кезеңдері, хронотоптары мен ментальдық ерекшеліктері. Вестернизация.

11. 
    Ресей және түрік халықтарының мәдениеті.
    

12. Тоталитарлық мәдениет парадигмалары тақырыбын оқытудың методикалық мәселелері

1. 
   Абай. Шығармалары. А., 1995.
   
2. 
   Ақатаев С. Інжу-маржан секілді: Эссе. А., 1995.
   
3. 
   Әл-Фараби. Философиялық трактаттар. А., 1973.
   
4. 
   Баласағұн Ж. Құтты білік. А., 1986.
   
5. 
   Бартольд В.В. История культурной жизни Туркестана. ч.1. Л., 1987.
   
6. 
   Бейсенов Қ. Қазақ топырағында қалыптасқан ғақлиятты ой кешу үрдістері. А., 1994.
   
7. 
   Бичурин И.К. Собрание сведений о народах обитавших в Средней Азии в древности. Т. 1-2. М., 1950.
   
8. 
   Гердер И.Г. Идеи к философии истории человечества. М., 1977.
   
9. 
   Гумилев Л.Н. Көне түріктер. А., 1995.
   
10. 
    Гумилев Л.Н. Ритмы Евразии: Эпохи и цивилизации. М., 1993.
    
11. 
    Ғабитов Т.Х., Мүтәліпов Ж., Құлсариева А.Т. Мәдениеттану. – А.: Раритет, 2001.
    
12. 
    Ғабитов Т.Х. Қазақ мәдениетінің типологиясы. А., 1998.
    
13. 
    Ғабитов Т.Х. Мәдениеттануға кіріспе. А., 1996.
    
14. 
    Есімов Ғ. Сана болмысы. Саясат пен мәдениет туралы ойлар. А., 1994.
    
15. 
    Иассауи Қ.А. Ақыл кітабы. А., 1996.
    
16. 
    Жарықбаев Қ., Алдамұратов Ә., Ғабитов Т.Х. Әдеп негіздері. А., 1997.
    
17. 
    Казахи. Историко-этнографическое исследование. А., 1995.
    
18. 
    Курманбаева Н. Культура Востока и Запада. А., 1996.
    
19. 
    Қазақ. ІІ тарау. Менталитет. А., 1994.
    
20. 
    Қасабеков А., Алтаев Ж. Қазақ философиясы. А., 1996.
    

21. 
    Қасымжанов А.Х. Портреты. А., 1995.
    
22. 
    Қашқари М. Дуани лұғат ат-түрк. А., 1993.
    
23. 
    Қоңыратбаев Ә және Т. Көне мәдениет жазбалары. А., 1991.
    
24. 
    Культурология. Антология. Т. 1-4. М., 1994.
    
25. 
    Культурные контексты Казахстана: история и современность. А., 1998.
    
26. 
    Құлсариева А.Т. ж.т.б. Мәдениеттанулық сөздік. А., 2001.
    
27. 
    Назарбаев Н.Ә. Ғасырлар тоғысында. А., 1996.
    
28. 
    Нуржанов. Культурология. (Курс лекций). А., 1994.
    
29. 
    Нұржанов Б.Ғ. және т.б. Бейбіт мәдениеті жолында. А., 2000.
    
30. 
    Нурланова К.Ш. Человек и мир. Казахстанская национальная идея. А., 1994.
    
31. 
    Орынбеков М.С. Ежелгі қазақтың дүниетанымы. А., 1996.
    
32. 
    Тайлор Э. Первобытная культура. М., 1989.
    
33. 
    Тойнби А. Постижение истории. М., 1992.
    
34. 
    Темирбеков С.Т. Введение в культурологию. Ч., 1996.
    
35. 
    Толеубаев А.Т. Реликты доисламских верований в семейной обрядности казахов. А., 1991.
    
36. 
    Философия және мәдениеттану (Алтаев Ж., Ғабитов Т.Х. т.б.). А., 1998.
    
37. 
    Фрейд З. Тотем и табу. М., 1992.
    
38. 
    Хасенов Ә. Қазақстанның мәдениеті мен өнерінің тарихы. А., 1988. 1-3 б.
    
39. 
    Шаһар. Мәдениет және экология журналы. А., 1993, 1994.
    
40. 
    Шәкәрім. Мұсылмандық шарты. А., 1993.
    
41. 
    Швейцер А. Культура и этика. М., 1973.
    

Сабақтың жібергендерге мен мынадай айыптық санкция белгілеймін; белгісіз себептермен дәріс, тәжірибе сабақтарына қатысқапағандардан 1 балл алынып тасталынады.

Дәріс сабақтарын қатысу-1, тәжірибелік сабақтарға-1. үй тапсырмасын орындағаны үшін максималдық балл саны-1, себепсіз сабақтарға қатыспағаны үшін -0 балл. тәжірибелік сабаққа толық ауызша жауап -2 б.

Өздік жұмыстардың орындауы және орындалмауы жағадйында 1 рейтингте -1-8 аптада- 7,5 балл, 2 рейтингте 9-14 аптада 8,5 балл 15 аптада 9 балл, орындалмаған жағдайда «0» балл.

Әрбір сабаққа дайындық міндетті, берілген тапсырма толығымен оқылуға тиіс.

Сіздің дайындығыңыз тәжірибе сабағы барысында сұрақ беру мен тест тапсырмаларын арқылы пәннің әрбір аяқталған тарауы барысында тексеріледі.

Егер сіз бақылау шаралары уақытында белгілі себептермен қатыса алмасаңыз, сізге келесі сабақтың барысында қайта өтуіңізге мүмкіндік беріледі, басқаша жағдайда сіз «0» баллға ие баласыз.

Семестр барысы 2 мәрелік бақылаудан тұраып тест түрінде өтеді. Тест бақылауы пәннің өтілген тараулары материадарынан беріледі.

Қорытында емтихан магситрант алған билеті бойынша ауызша өтеді.

Қорытынды бақылаудың шкаласы

1	2	3	4
38-40	А	4,0	Өте жақсы
36-37	А-	3,67
34-35	В+	3,33	Жақсы
32-33	В	3,0
30-31	В-	2,67
28-29	С+	2,33	Қанағат-танар- лық
26-27	С	2,0
24-25	С-	1,67
22-23	D+	1,33
20-21	D	1,0
0-19	F	0	Қанағат-танар- лықсыз

1.бағана – бағаның пайыз түрінде берілуі

2.бағана – бағаның әріп түрінде берілуі

3.бағана – бағаның сандық баламасы

4.бағана – дәстүрлі жүйедегі баға

5. Қорытынды бақылау сынағының ең жоғарғы үлгерім көрсеткіші - 40%; 20%-дан төменгі көрсеткіш қанағаттанарлықсыз деп есептелінеді

Қорытынды баға – аралық және қорытынды бақылаулардың жиынтық бағасы- сынақ кітапшасына әріп және пайыз түрінде қойылады. Пән бойынша ең жоғарғы үлгерім көрсеткіші - 100%.

Пән бойынша емтихан бағасы АБ және қорытынды аттестация бойынша үлгерімнің қосындысы ретінде айқындалады.