Ағаштардың тектері. Ағаш түрлері мен қасиеттері

Ағаштардың тектері. Ағаш түрлері мен қасиеттері.

Орман материалдарында іске асатын өрттер жиі бақылау астынан шығып кетеді, үлкен аудандарға таралады, ағаштың үлкен қорларын жояды, өндірістің шикізаттық базасын елеулі түрде жояды.

Орман қоймаларында және ірі өлшемдерге дейін өрттің дамуына әрекет етеді:

• 
  Шектелген ауданда жүздеген тоннаға келетін өрт жүктемесінің концентрациясы;
  
• 
  Ағаш бойынша жанудың жоғары жылдамдығы;
  
• 
  Орман қоймаларының өрт сөндіру күзетінің ірі гарнизондарынан алшақтығы, олардың жануын табудың құралдарымен әлсіз жабдықталуы;
  
• 
  Пайдаланылатын өрт сөндіруші заттардың жеткіліксіз тиімділігі;
  
• 
  Өрттің туындағанынан кейін өрт сөндіруші заттардың талап ететін шығындарын шектелген уақыт ішінде құру мүмкінгінің жоқтығы (5-7 минут).
  

Орман материалдарының ашық қоймалары кесілген ағаш дайындамаларының қорын, дөңгелек орманды, баланстық ағашты, шайырды, отынды, жоңқаны және үгінділердің қорын сақтау үшін тағайындалған. Олар бетондалған, асфальтталған және грунттік аудандарда орналастырылады. Орман материалдарының 10000 және одан тығыз м3 ірі қоймалары 100 га немесе одан да көп аудандарды қамтиды. Қоймалардағы ағаш қат қабат немесе үйінділер ретінде сақталынады.

ППБ сәйкестікте орман материалдарының 10000 дейінгі тығыздықтағы қоймаларында өрт сөндіруді бақылаудың мемлекеттік органдарымен қат қабаттарды сақталынатын материалдардың, өрт сөндіру қималарын және қат-қабаттар арасындағы өтетін жолдардың, сондай-ақ қат-қабаттар мен көрші объектілердің арасындағы шекті көлемін нұсқай отыра орналастыру жоспарлары жасақталынды және келісілді.

Орман материалдары қоймаларының территориясында қат-қабаттар немесе үйінділер тобының бүтін ұзындығы бойымен бір жақты өрт сөндіру машиналарының өту жолдары қамтамасыз етілген, ол бір жақты болған жағдайда 18 м, ал 18 м артық болған жағдайда – екі жақты.

Орман материалдарының шеңбер үйінділері периметрі бойынша бетон негіздерде 6 м кем емес ені бар жолақты қарастырады.

Қат-қабаттар және орман материалдарының топтары кварталының периметрі бойынша өрт сөндіру машиналарының өту жолдары қамтамасыз етілуі қажет. Өрт сөндірудің өту жолдарының және орман материалдарының үйініділеріне деген қащықтық 8 м кем емес және 25 м көп емес болуы қажет.

Өндірістік шарттар бойынша жолдарды орналастыру қажеттілігі туындамайтын кездерде өрт сөндіру машиналарының өту жолдарын жоспарланған беттер бойынша қарастырады. Ол беттер қатты тас немесе жоңқамен өту жолдарында ені бойынша 6 м кем емес болып бекітіледі және беткі суларды табиғи сыртқа итеруді қамтамасыз ету үшін көлбеумен дайындалынады.
2.3. Өрт түрлерінің мысалы
1) Өртке төзімділігі V дәрежелі жинақтау цехының бір қабатты ғимаратындағы өрт. Ғимарат өлшемдері 45*12 м жоспарлы, биіктігі 4 м. Қарама-қарсы қабырға жағында 12х9х4 м өлшемді маляр цехы орналасқан.

Өрт 9х12 м өлшемді ажарлағыш бөлімінде туындады. Жұмысшылар оны шелектегі су көмегімен өшіруге тырысты, алайда өрт ғимараттың едені мен қабырғалары бойынша жылдам таралды, себебі олардың бетінде көптеген ағаш үгінділерінің шаңдары тұнып қалған болатын. 10 минуттан кейін бүтін бөлім өҮТПен қармалды. Өрт 0,9 м/мин жылдамдықпен таралды. Объектінің ДПД-сы өртті сөндіруге арналға оқпандарды уақытылы беруге үлгермеді, сол себепті өрт таралуын жалғастырды.

40 минуттан кейін өҮТПен жинақтау және сылау цехтары да қармалды.

Сыртқы өрттің туындауы кезінде (әсіресе жануға бейім құрылыстарды) өрттің көрші цехтарға және жылу сәулеленуінің үлкен аймағына байланысты басқа да объектілерге таралу қауіпі бар.

Ағаш өңдеуші өндірістер цехында өртті сөндіру үшін суды, түрлі еселікті ауа-механикалық көбікті, суландырғыштардың су ерітінділерін, бу және басқаларын пайдаланады. Суды барлық енді тұтанып келе жатқан өрттер кезінде пайдаланады.

Өртті барлау барысында ортақ сұрақтардан өзге жартылай фабрикаттар мен дайын бұйымдарды көшіру қажеттілігін анықтайды, тек жанушы ғана емес, аралас бөлмелерді де, эстакадалар мен галереяларды қарап шығады, бүтін желдету жүйесін, циклондарды және жинақтау бункерлерін тексереді. Цех персоналы көмегімен сорғыш желдеткіштердің станоктарының жұмыстарын тоқтатады және ток астында тұрған күштік қондырғыларды өшіреді. Ол үшін цехтың қызмет көрсетуші персоналын жұмылдырады. Өрттің материал, қалдықтар, құрылыс конструкциялары бойымен жылдам таралауы себебінен өрт сөндірушілердің ең басты әрекеттерінің бірі – жақын арадағы су көздеріне өрт сөндіру автокөліктерін жедел орнату және лафетті оқпандарды жіберу, сонымен қатар өрттің таралу жолдарында «А» оқпандарын орнату, ол талап етілген 0,1. ..0,25 л/(с*м²) интесивтілік бойынша суды берудің бастапқы моментін қамтамасыз ету үшін қажет. Суды жіберудің жеткіліксіз интенсивтілігі кезінде от ғимараттың әлі жанбаған бөлігіне жылдам таралады, ол туралы келесі мысалы куәлік етеді.

2) өрт ағаш өңдеуші цехтың жинақтау бөлімінде іске асты. Цех ғимараты 160х24 м, 7...10 м. Қабырғалар кірпіштен даярланған, жабу сегментті ағаш фермалары бойынша ағаш тақтайлардан жасалынған, төсеніш рубероидті, еден ағаш лактар бойынша тақтайдан жасалынған.

Өрт туралы хабар оның шығуынан 20 минуттан кейін түсті. Автосорғыда бірінші бөлімшенің келіп жетуіне дейін 600 м² аумақ өртке тұтанды. Өрт сөндіру үшін екі «А» ұңғысы берілді: біреуі — қойма жақтан және екіншісі — тікелей цехқа, бұл сөзсіз қате болды, сондықтан өрт құрастырушы бөлім бойынша қоймаға тез таралып кетті, құрастырушы бөлімнің терезе және есік өтпелері бойынша шатырға ауды, ол жерден 24 м жерде орналасқан құлатуға жатқызылған екі қабатты тұрғын үйге өтіп кетті. 1920 м² аумақ өртке тұтанды.

Ағаш өңдейтін цех бойынша өрттің таралуы құрастырушы бөлім және қойма шегінде тек 45 минуттан соң ғана фронт бойынша бір жағында судың берілу қарқындылығы 1 л/(с м²) болған кезде (екінші жағында өртке қарсы қабырға болды) тоқтатылды.

3) Ағаш өңдеу цехында үш бөлім болды: аумағы 24х16 м болатын пішімдеу бөлімі, 48х10 м болатын мәшинелік, 48х16 м болатын құрастырушы бөлім. Цех қабырғалары кірпіштен жасалған, жабыны - жанғыш (ағаштан жасалған шеге арқалықтар мен сегментті итарқалар бойынша салынған ағаш тақшалар), шатыры қарақағазбен жабылған. Цехтың екі қабатты бөлігінде (қабатаралық және шатыр жабындары ағаштан жасалған) бірінші қабатта слесарлық шеберхана, араларды қайрауға арналған үй-жай және қойма, ал екінші қабатында тұрмыстық үй-жайлар орналасқан.

Зауыт аумағында жалпы сыйымдылығы 1160 м² болатын 16 су қоймасы және өрт гидранттары бар суөткізгіш (желі диаметрі ISO...800 мм) болған.

Цехтағы өрт туралы хабар бойынша үш бөлім шықты (екі автоцистерна мен автосрғы). Олар келіп жеткенге дейін мәшинелік және пішімдеу бөлімдерінің шамамен 500 м² аумағы өртке тұтанды, өрт құрастырушы бөлімге және көмекші үй-жайларға тарала бастады. Цех үй-жайы түтіндеп кетті. Мәшинелік бөлімнің жабыны иіле бастады.

Осылайша, фронт бойынша өрттің таралуын шектеу үшін 21 л/с су немесе үш А ұңғысын беру қажет болды. Өрт сөндіруге келген бөлімдер 1 л/(с • м²) су беру қарқындылығына сәйкес келетін алты Аұңғысын берді (80-сурет).

Қосымша шақырту бойынша келген күштер мен құралдар қажеттілігін болмаса да тағы да төрт А ұңғысын (үшеуін пішімдеу, мәшинелік және құрастыру бөлімдерінің жабынына және біреуін мәшинелік бөлімге) және үш Б ұңғысын (біреуін құрастырушы бөлім жабынына және екеуін тұрмыстық үй-жайлардың шатырына) берді. Су беру қарқындылығы 0,1 л/(с'м²) болған кезде өрт шалған аумаққа кететін су шығыны 50 л/с болғандықтан барлығы жеті А ұңғысын және жабынның жану мүмкіндігін ескере отырып екі-үш Б ұңғысын беру қажет болатын.

Ұңғыларды енгізген уақыттан бастап өртті оқшаулауға 10 мин уақыт кетті. Егер өрт туралы хабар берген кезден бастап есептейтін болсақ, онда оқшаулау уақыты - 25 мин. Іс жүзінде оқшаулау уақыты 37 мин деп бекітілді. Өрт сөндірілді және келесі күні құрастырушы және пішімеу бөлімдері өнім шығаруға мүмкіндік алды. Өрт сөндіру сәтті болды, өйткені ӨСЖ алдымен ұңғыларды өрттің таралу аймағы бойынша енгізе отырып, өрттен қорғау бөлімшелерінің қызмет ету бағытын дұрыс анықтай білді.

Көптеген жағдайларда өрттің өзге құрылымдармен, эстакадалармен және көрмелермен байланысқан ағаш тілетін цехтарда пайда болатындығы іс жүзінде белгілі, өйткені оларда сұрыптау алаңдарына, қалдықтар жинақтауышына, қазандық жабдықтарына өрттің тарлып кетуіне жол ашық болып келеді.

Мұндай жағдайларда ӨСЖ өрттің эстакада мен көрмелерге, кейінннен өрттің күшеюі себебінен негізгі өрт ошағына, сонымен қатар жаңған күйе мен ұшқындардың ұшуынан өзге де өрт ошақтарының пайда болуының алдын алу үшін көрші ғимараттардың шатырына ұңғылардың берілуін қамтамасыз етуі тиіс.

Жиһаз, шерелік, ыдыс және ағаш ұсталық-құрылыстық цехтарда өрт дайындалған бұйымдар, қалдықтар, қабырғалардағы және жабындарағы ағаш шаңы бойынша, сонымен қатар пневмокөлік жүйесі бойынша тез таралады. Өрттің таралу жолына, көрші құрылыстар мен технологиялық жабдықтар қорғанысына, салмақ түсетін конструкцияларға шұғыл түрде ұңғыларды енгізу, сонымен қатар пневмокөлікті өшіру - осындай цехтарда өртті сәтті сөндірудің негізгі шарттары.

Шағын болып келетін өртті сөндіру үшін және сәулелік жылу әсерінен көршілес нысандарды қорғау үшін көбіршікті ауа ұңғылары қолданылады.

Үй астындағы жайларда ағаш тілгіш астында кептіруші бөлімдерде, әрлеуші және құрастырушы цехтарда, әсіресе, синтетикалық және өзге де материалдар орналасқан үй-жайларда еселігі орташа болатын механикалық ауа көбіршігінің генераторлары қолданылады.

Ұрыс аймақтарын ғимарат сыртында, үй астындағы жайларда, жабындарда, эскада және көрме жақтарынан және т.б. жақтардын құрады. ӨСЖ өрттің өрістеуіне және оны сөндіру барысына үздіксіз бақылау ұйымдастырады, сонымен қатар үнемі дайындықта болатын күштер мен құралдар қорына бақылау жасайды.
2.4. Кәсіпорынның технологиялық қызметінің сипаттамасы
Шикізат түрі мен шығарылатын өнімге байланысты ағаш өңдейтін өндірістерді негізі төрт топқа біріктіреді: ағаш тілетін, желімделген қатпарлы ағаш және қатпарлы ағаш пластика, ағаш-жиһаздық және қалдықтарды және жарамсыз ағашты өңдеу.

Шикізатты және қалдықтарды кешенді қайта өңдеуі бар заманауи ағаш өңдейтін өндірістерде технологиялық үдеріс кезеңдеріне сәйкес бірнеше цехтары болады. Негізгі цехтар: ағаш тілетін, пішімдеу (дайындау), кептірушы,мәшинелік (немесе білдекті), құрастырушы және әрлеуші. Кейбір кәсіпорындарда өзге де цехтар болуы мүмкін: шерелік, ағашжоңқалық таспа, ағашталшықты таспа, ағаш қсталық және т.б. ағаш өңдейтін өндірістерде негізгі және көмекші цехтар мен қоймалар көбінесе өртке беріктілік дәрежесі әр түрлі болатын бір немесе екі қабатты ғимараттарда орналастырылады.

Бірқабатты өндірістік цехтар мен краны бар жабық қоймалардың биіктігі 10...15 м болады, көпқабатты ғимараттарда қабаттың биіктігі - 4,8...6 м. ағаш өңдейтін өндірістердің цехтарында өрт шыққан жағдайда тез таралатын желдеткіш және шаң соратын қондырғылардың тармақталған желісі болады. Құрастырушы және әрлеуші цехтарда өрт қауіптілігі желім қайнатқыштар есебінен, әрлеуші цехтарда еріткіштер ретінде лактар мен бояулар сияқты тез тұтанатын сұйықтықтар есебінен (ацетон, бензол, метанол және т.б.), кептіретін цехтарда қыздырғыш аспаптар есебінен артады. Жанбайтын қатарларда 5...15 мин ішінде.

Заманауи жиһаз құрастырушы комбинаттарда айтарлықтай мөлшерде жаңа материалдар қолданады: қарамаймен сіңірілген қағаз негізіндегі қабықшалар, қатпарлы қағаз пластиктер, полимерлі қабықшалар, пластмассалар, соққыға төзімді полистерол, жоғары тығыздықты полистерол, полипропилен, пенополистирол, қатты пенополиуретан және т.б. осы материалдардың көпшілігі жақсы жанады, жану кезінде улы өнімдер бөледі, бұл өрт жағдайын қиындатады.

Осындай кәсіпорындарда сумен жабдықтау - шаруашылық өртке қарсы суөткізгіш, цехтарда - өрт шүмектері, спринклерлі және дренчерлі жүйелер. Сонымен қатар өрт сөндіру үшін өндірістік бассайндер, өрт суқоймалары және маңында ағаш өңдейтін кәсіпорындар орналасқан табиғи су көздері қолданылады.

3. АӨК-тардағы және кесілген материалдар қоймаларындағы өрт сөндіру тактикасы
3.1. Ағаш өңдейтін кәсіпорындарда өрттің өршуі мен оны сөндірудің ерекшеліктері
Ағаш өңдейтін кәсіпорындардың барлық цехтарында жанғыш материалдардың көптеп болуының себебінен жану қарқынды жүреді. Құрылыстардың сыртында өрттің айда болуы кезінде жанғыш материалдар, ағаш материалдарының қатарлары және өзге де нысандар есебінен жылулық сәулелену, ғимарат аралық өртке қарсы үзілістердегі ағаш қалдықтарына түсуі мүмкін ұшқындар мен күйенің ұшуы нәтижесінде өрт көршілес ғимараттар мен құрылыстарға таралуы мүмкін.

Осындай кәсіпорындарда өртті сөндіру үшін шаруашылық өртке қарсы суөткізгіштерді қолданады, цехтарда ішкі өртке қарсы суөткізгіштерді, спринклерлік және дренчерлік жүйелерді орнатады, ал кептіретін камераларда бу және газ арқылы өрт сөндіру жүйелерін орналастырады. Сонымен қатар сулауға арналған өнеркәсіптік су бассейндері мен жұмыр ағаш жуғыштарын, өрт суқоймаларын, сондай-ақ,маңында ағаш өңдейтін кәсіпорындар орналасқан табиғи су көздерін қолдануға болады.

Ағаш өңдейтін өндіріс нысандарында өртке қарсы қызмет бөлімдерінің көптеп болуы, сонымен қатар олардың ұрыстық әрекетін жоспарлайтын құжаттардың құрастырылуы қажет етіледі. Өртке ӨСЖ келген кезде бірнеше барлаушы топ арқылы әр түрлі бағыттар бойынша тез арада барлау жұмысын ұйымдастыру ықажет. Сондай-ақ өрт ошағында желдеткіш жүйелерінің, көрмелердің, тасымалдауыштардың, технологиялық өтпелердің, пневмокөлік жүйелерінің және өзге де байланыстардың болуын ескеру қажет және егер олар әлі де жұмыс жағдайында болса, олардың жұмысын дереу тоқтатуы қажет. Осы мақсатта қызмет көрсетуші персоналды жұмылдыру қажет. Барлау үдерісі келесілерді кезінде анықтайды: анағұрлым қарқынды өртену ошағын және өрттің негізгі таралу жолдарын; желдеткіш, пневмокөлік, байланыс жүйелері арқылы және технологиялық өтпелар арқылы көршілес ғимараттарға өрттің таралу мүмкіндіктерін, сонымен қатар нысанның аумағында ұшқындар мен күйенің ұшу мүмкіндігін, өрт сөндіру үшін стационарлық жүйелерді қолдану мүмкіндігін.

Ағаш өңдейтін кәсіпорын цехтарында өртті сөндіру олардың айда болуы орнына байланысты суды, дымқылдатқыш су ерітінділерін, әр түрлі еселіктегі механикалық ауа көбіктерін (МАК), су буын және өзге де өрт сөндіруші заттарды қолдану арқылы жүзеге асырылады. Ағаш материалдар, ағаш қалдықтары және цехтардың жанғыш құрылыстары арқылы өрттің жылдам таралуы ұрыс әрекеттерін тез арада ұйымдастыруды және өртті сөндіру үшін қуатты ұңғыларды беруді қажет етеді. Өртке келген кезден бастап автокөліктер дереу жақын маңдағы су көздеріне қосылады, магистральдық желілер салынады және өрт сөндіру үшін лафетті ұңғылар, оралған саптамасы бар РС-70 немесе РС-50 ұңғылары беріледі.

Негізгі күшті өрт шығу ошағына, сонымен қатар ағаш тілгіш астындағы бірінші қабатты, цехтың жабындарының салмақ түсетін конструкцияларын, ал егер жабындар жанғыш материалдардан жасалған болса, онда жабындары да қорғауға жұмылдырады. Егер өрт пневмокөлік жүйелері бойынша таралған болса, онад ұңғылар циклондар мен қалдықтарды жинақтауыштарға беріледі, ал жүйенің ауа каналдарында жанудың алдын алу үшін оларды сумен шаяды. Ағаш тілгіш астындағы бірінші қабатта өртті сөндіру үшін орташа еселікті көбік немесе су қолданылады. МАК-терін жанғыш материалдар деңгейін метрден кем емес биіктікте жабатындай етіп береді. Көбік берумен қатар бір уақытта цехты және пневмокөлік жүйелерін қорғау үшін ұңғылар енгізеді. Өртті сөндіру үдерісі кезінде ағаш тілгіш цехтан ішкі көліктерді қолдану арқылы ағаш материалдарды эвакуациялау ұйымдастырылады.

Жоңқа, қабық және өзге де ағаш қалдықтарын беретін көлбеу көрмелерде өрт шығу кезінде алдымен олардың жұмысы тоқтатылады және көрсенің жоғарғы бөлігіне ұңғылар енгізіледі, сонымен қатар ұңғылар енгізіліп, өртке асытанан әрекет ету ұйымдастырылады.

Кептіруші цехтарда өртті сөндіру ерекшеліктері ағашты кептірудің технологиялық үдерісіне негізделген. Жоғарғы жиілікті кептіруші камераларда өртті сөндіру екі түрлі әдіспен іске асырылуы мүмкін. Бірінші әдіс электр тогын беруді тоқтатқаннан кейін ағаш пакеттердегі өртті сөндіру үшін шашыратылған су ағынын қолдануға негізделе отырып жүзеге асырылады. Жоғарғы жиілікті кептіруші камераларда өртті сөндірудің екінші әдісі жанып жатқан камера ішіндегі ауаға жанбайтын бу мен газдарды араластыруға негізделген. Кептіруші камералар ішіне өрт сөндіргіш заттарды енгізумен қатар камера кірістеріне су ұңғылары беріледі.

ЖЖТ кептіргіштеріндегі сияқты ұқсас болып табылады. Негізгі өрт сөндіргіш зат ретінде ықшамды және шашыраңқы ағын түріндегі суды қолданады. Осындай кептіргіштердің жылыту бөлімдерінде өртті сөндіру кезінде МАК, өрт сөндіргіш ұнтақтар қолданылады. Қыздырылған беттерге су ағынын беру ұсынылмайды.

Ауа кептіргіштеріндегі өртті ережеге сәйкес су буымен сөндіреді.

Петролатумдық кептіргіштерде өртті сөндіру шашыраңқы су ағынын қолдану арқылы жүзеге асырылады. Петролатумдағы өртті сөндіру кезінде ықшамы су ағынын қолдануға тыйым салынған, өйткені, бұл жанып жатқан массаның шығуына немесе шашырауына себеп болуы мүмкін. Петролатумды сөндіру үшін МАК және өрт сөндіргіш ұнтақтарды қолдану тиімді болады.

Инфрақызыл сәулелермен кептіру және жанасқан кептіру камераларындағы өртті сөндіру қыздыру аспапатарына электрлік энергияның берілуін тоқтатқаннан кейін судың немесе көбіктің көмегімен жүзеге асырылады.

Бірнеше ағынды кептіру желілері орнатылған ұзындығы 40 м және одан да асатын ағаш кептіргіштерде өртті сөндіру бойынша әрекеттер анағұрлым күрделі болып келед. Сондықтан осындай кептіргіштерде өртті сөндіру уезінде бірден желдеткішті өшіреді, ағаш кептіргіштің әрбір жағындағы әр ағынды желіге бір ұңғыдан келеді деген есеппен камераның жүктеме және кері жүктеме жақтарынан бір уақытта ұңғыларды енгізеді.

Құрастырушы, жиһаз, шерелік, ыдыс, ағаш шеберханасы және өзге де цехтарда өрт дайын өнімдерге, қалдықтарға, пневмокөлік және шаңсорғыш жүйелеріне тез таралып кетеді, сондықтан көршілес құрылыстарды және технологиялық жабдықтарды, салмақ түсетін конструкцияларды қорғау үшін өрттің таралу жолына ұңғыларды енгізу, сонымен қатар пневмокөлік, желдеткіш, шаңсорғыш және өзге де жүйелерді сөндіру осынай цехтардағы өртті сәтті сөндірудің шешуші шарттарының бірі болып табылады.

Лак және бояу жағатын ванналарда өртті сөндіру орташа еселікті механикалық ауа көбігін немесе шашыраңқы суды қолдану арқылы жүзеге асырылады, ал кептіргіш камераларының ішін көбікпен толтырады. Өртті сөндірумен бір уақытта жайын өнімдерді, бұйымдарды, сонымен қатар ғимараттың құрастырушы бөліктерін және технологиялық жабдықтарды қорғау үшін ұңғылар енгізіледі және бұйымдары эвакуациялау ұйымдастырылады.

Ағаш өңдейтін кәсіпорындарда ашық өрт шыққан жағдайда ӨСЖ тек өртті сөндіру бойынша ғана емес, сонымен қатар көршілес ғимараттарды, ағаш материалдар және дайын өнім қоймаларын күйе мен ұшқындардың ұшуынан қорғау үшін ұрыс аймақтарын ұйымдастырады. Осы мақсатта ол өрт сөндірудің алғашқы құралдары бар қарауыл қосынын ұйымдастыруы қажет және үнемі дайын жағдайда болатын күштер мен құралдар қорына ие болуы қажет.
3.2. Ағаш материалдарының қоймаларында өрттің өршуі мен оны сөндіру ерекшеліктері
Ағаш материалдар қоймаларындағы өрттің бірқатар сипаттамалық ерекшеліктері бар, олардың анағұрлым маңыздылары:

• 
  Қатарлар бойымен өрт фронтының таралуының үлкен жылдамдығы,
  
• 
  Жанып жатқан қатарлар дан қуатты жылу бөлінуі,
  
• 
  Конвективті бағандардан ұшқын мен күйенің жаппай шашырауы және олардың үлкен аралыққа тасымалдануы,
  
• 
  Жану аумағына таза ауа ағынының келуінің үлкен жылдамдығы.
  

1.4 кестеде ағаш материалдар қатары мен үйінділері бойынша жалынның таралу жылдамдығының тәжірибе жүзіндегі деректерді келтірілген. Жалын фронтының таралу жылдамдығының мәне мен қатардың толық жалынға оралу уақыты ағаш ылғалдылығы мен жел жылдамдығының әсерін ескере отырып берілген (1.1 кесте).

Кесте 1.1

Қаттау түрі	Ағаш ылғалдылығы, %	Жел жылдамдығы, м/с	Жалынның таралуының сызықты жылдамдығы м/мин	Қатардың толық алу уақыты, мин
6х6х12м мөлшеріндегі ағаш материалдар қатары	8 -12	1-ге дейін	4,0-ге дейін	2-4
	15-20	1-2	1,5-ге дейін	2-4
	15-20	1-ге дейін	1,0-ге дейін	3-8
		2,5-3,5	2,5-ге дейін
	21-30	5-ке дейін	1,2-ге дейін	12-15
	30-дан артық	5-ке дейін	1,0-ге дейін	20-30
Жұмыр ағаш қатары	10-18	1-ге дейін	0,35-0,7
		2-3	1,0-2,0
Жоңқа үйіндісі	20	3-4-ге дейін	2,7-ге дейін
	21-30	3-4-ге дейін	1,0-ге дейін

Өрттің бір қатардан екінші қатарға таралу жылдамдығы жоғарыда аталған параметрлерге, сонымен қатар қатар топтары арасындағы өртке қарсы аймақтың мәніне, өрттің пайда болуынан кейінгі өткен уақыт аралығына, таралу бағытына (желге қарсы, желмен бағыттас және т.б.) тәуелді болады.

Желдің жылдамдығы 15 м/с және одан да жоғары болған жағдайда өрттің өршуінде желге тұстас жағынан пайда болатын ұшқындау байқалады, өрт ошақтары "теңбіл" сипатқаа ие болады.

Бұзылған жерлер арқылы әліөрт шалмаған қатарларға өрттің таралуы ережеге сәйкес келесі сұлба бойынша жүреді: қатардың ұшы немесе оның шатыры тұтанады, кейін өрт қатарға терең ене отырып, оны толықтай от шалады. Осы сипатталған үдеріс қатаран қатарға қарай жалғаса береді.

1.1 суретте жалын фронтының таралуын желдің жылдамдығы бойынша анықтау үшін тәуелділіктер келтірілген

1.2 суретте келтірілген графиктер бойынша өрттің пайда болуынан бастап өткен уақытқа және желдің жылдамдығына байланысты өрт периметрі мен ауданын табуға болады.

Ағаш материалдар қатарының жануы кезіндегі жалынның алауының биіктігі 2-3 қатардың биіктігіне тең болады.

Желдің жылдамдығы 4 м/с шамасынан жоғары болған жағдайда жалын алауы қисаяды және 25 м және одан да жоғары (40метрге дейін) болатын аймақтарды еркін түрде жауып қалады. Жұмыр ағаштардың жануы кезінде жалын алауының биіктігі орта есеппен екі қатар биіктігіне тең болады.

Өрттің өршіп кетуі кезінде жанып жатқан аумақ үстінде күйе мен ұшқындар шашатын қуатты конвективті бағана пайда болады. Кейбір жағдайларда жанып жатқан қатардың желге тұстас жағында тақталар және жоңқалар сияқты жанып жатқан үлкен заттарды жоғары көтеріп әкететін жылжымалы тік құйындар пайда болады. Белгілі бір биіктікке көтерілгеннен кейін күйе, ұшқындар және өзге де өрт шалған заттар конвективті бағаннан немесе құйыннан түсіп қалып, жерге әлі өрт шалмаған қатарлардың, құрылыстардың және өзге де заттардың үстіне құлайды. Осы жағдайда жоғары температуралы бөлшектердің қаншалықты алысқа түсуін желдің жылдамдығына және өрттің ауданына байланысты 1.3 суретте келтірілген графиктер бойынша анықтауға болады.


Сурет 1. Қатарлар бойынша жалын фронтының желдің жылдамдығына байланысты таралу жылдамдығы: 1-1 м/с, 2-4м/с, 3-7м/с, 4-Юм/с 5-13м/с, 6-16м/с, 7-19м/с.



Сурет 2. Желдің жылдамдығыа байланысты өрттің параметрінің (а) және ауданының (б) уақытқа байланысты өзгеруі: 1-1 м/с, 2-4м/с, 3-7м/с, 4-Юм/с, 5-13м/с, 6-16м/с, 7-19м/с.
Алып өрттер кезінде өрт ошағына жақын аймақта келесі метеорологилық параметрлердің өзгерісі байқалады: ауа ағындарының бағыты мен жылдамдығы, ауа температурасы. Өрт ошағына қарай ауаны сорып әкету жылдамдығы 15 м/с және одан да жоғары болуы мүмкін. Өртке жақын аймақтағы ауа температурасы 100-150°С-қа дейін артады.