«Көкірегімде төрт сәуле бар » «Лучи моей души »

«Лучи моей души...»

Lights of my soul

(М.Шахановтың шығармашы

лығына арналған әдеби-сазды композиция)
ТӨРТ АНА

(баяу музыкалық фон ойнайды)

(Қазақстан туралы слайдтар)
Тағдырыңды тамырсыздық індетінен қалқала,

Мазмұн жоқта мазмұнсыздық шыға келер ортаға.

Әр адамда өз анасынан басқа да,

Ғұмырына етер мәңгі астана,

Демеп жүрер, жебеп жүрер арқада,

Болу керек құдіретті төрт ана:

ТУҒАН ЖЕРІ – түп қазығы, айбыны,

ТУҒАН ТІЛІ – мәңгі өнеге айдыны,

ЖАН БАЙЛЫҒЫ, САЛТ-ДӘСТҮРІ – тірегі.

Қадамына шуақ шашар үнемі,

Және ТУҒАН ТАРИХЫ,

Еске алуға қаншама

Ауыр әрі қасіретті болса да.
Құдірет жоқ төрт анаға тең келер,

Онсыз санаң қаңбаққа ұқсап сенделер.

Өзге ананың ұлылығын танымас,

Төрт анасын менсінбеген пенделер.

Төрт анадан сенім таба алмаған

Тамырсыздың басы қайда қалмаған?!

Төрт анасын сыйламаған халықтың

Ешқашанда бақ жұлдызы жанбаған.

Төрт ана үшін болған күрес – күрестердің ұлысы!

Судьбу от болезни беспамятства ты защити-

Ведь у человека на долгом и трудном пути,

Помимо Матери-той, что его родила,

Есть Четыре Матери-словно четыре крыла:

РОДНАЯ ЗЕМЛЯ- наша суть и основа основ,

И СЛОВО РОДНОЕ, пришедшее к нам от отцов,

БОГАТСТВО ДУШИ и ОБЫЧАИ- благостный след,

Горящий для нас через тьму поколений и лет,

РОДНАЯ ИСТОРИЯ-как бы она ни была

Горька и печальна, мучительна и тяжела...

Нет равного тем, четырем Матерям божества:

Без них- перекати поле- твоя голова.

Тот не способен величье понять Четырех Матерей,

Кто не любил, не берег матери милой своей!..

Беспамятным ветром развеет беспамятных прах

Того, кто забыл о своих четырех Матерях.

Народ, что четыре Святыни не смог защитить,

Не сможет и счастья судьбы никогда ощутить.

Четыре Матери-словно судьба дорогих:

Коль жить-лишь для них,

А погибнуть-так только за них!

Your fate from the sickness of forgetfulness save.

Man stands on a long and difficult road to the grave.

Besides his mother, the one who gave him birth,

There are Four Mothers, like wings, upon this Earth:

Our Earth itself, our fount of founts, and our core.

Our Native Word, handed down by our fathers before.

And riches of customs and soul, a blessing bright.

Which burns for us through the darkness of epoch’s night.

Our Native History, whatever it has been,

The bitterest woe, tormenting, and heavy between…

There is nothing like them, these Four Mothers divine.

Without them-as rolling stones-your head and mine!

No one is able their greatness to understand.

When did you not love and protect them in our land?!

Forgetful winds will scatter forgetful dust,

Of those who forgot Four Mothers! You never must!

The folk unable Four Mothers divine to shield,

Can never enjoy a happy fate in life’s field.

Four Mothers-the nearest and dearest of all to men.

If you live, live for them, your whole life give them then.

If you die, then die, but exclusively for them!!!!

«Ақын болып ғұмыр кешіру оңай деймісің, қарағым,

Аузында жүру ол өзі сыздаған барлық жараның.

Нақақтан күйіп баратса нұрлы күн үшін бір тұтқын

...Вы когда нибудь

Задумывались над тем

Почему пал

Могущественный Тюркский каганат?
Көрініс. Түрік қағанатының құлауы.

Араб патшасы: Иә, Әбунасыр, сізді ел ойы жүйрік дана дейді. Ал мен басқарып отырған халқымнан тек қана мақтау естимін. Күн санап даңқыма даңқ қосылып келеді. Осы елімнің болашағын болжап берсең қайтеді, ертеңгі күні қалай болады деген сұрақ мені толғандырады.

Әбунасыр әл-Фараби: Оны болжау қиын емес, әміршім. Ол үшін өзіңіз қадірлі деп санайтын, сізбен мақсат-мүддесі бір адамдарды ордаңызға шақыртыңыз. Және оларды көңіліңізге жақындығына қарай ретпен жайғастырыңыз.

(Әбунасыр әл-Фараби шығып кетеді. Ордаға жұрт жиналады. Олар патшаның маңайына жайғасады. Есік жақта 5-6 адам түрегеп тұрады. Әл-Фараби кіреді.)

Әбунасыр әл-Фараби: -Ал, таныстырыңыз, әміршім!

Араб патшасы: - Ең бірінші қатарда отырған саудагерлер, одан кейін шаттығымды бөлісетін жақын-туыстарым, сосын отырған бес перзентім. Одан соң әбжіл шабармандар, сот-қазылар жайғасқан.

-Ал мыналар кімдер? (Есік жақта түрегеп тұрған адамдарды нұсқайды.)

- Түсінікті. Олай болса, еліңіздің болашағы туралы менің болжамымды тыңдаңыз.

Әміршім, еліңіздің келешек аспаны аласа болмақ. Білесіз бе, кезінде айдарынан жел ескен Түрік қағанаты не себептен құлады? Олар жауларына мың-мыңдаған әскерін қарсы қоя білгенмен, мәдениетін қарсы қоя алмады. Сондықтан Түрік қағанатының бағы жанбады. Сіз де сол қателікті жалғастырып отырсыз. Басты орынды саудагерге беріп, оған еліңіздің болашағын сеніпсіз. Ал еліңіздің ар-намысы болатын жандарды сүтке тиген мысықтай шетке қағып тастапсыз. Есіңізде болсын, өз рухани байлығына арқа сүйемеген ел, ешуақытта биікке самғамайды.
1-жүргізуші.

Шын өнерді басынса да жеңе алмайды асқазан,

Шырқау рух аспанында басқа мүдде, басқа заң.

Ғасырды асар әдебиеті, өнері ұлы болмаса,

Ұлт даралық таба алмайды

Және ұлы боп саналмайды ешқашан!

ALLEN DALLES:

”In secret we’ll switch high values so far,

Replace them witch false and worthless text,

And in their conscience,

The cult of Sex,

Of violence and sadism to rant,

Of the betrayal of one’s oath,

Of caddishness, and insolence,

Of living fear, and impudence,

All which oppose morality,

And orderliness and honesty.

They will be language at, made a joke-

A stupid vestige of wisest folk.

Еще Аллен Даллес ,

Шеф американской разведки,

Автор доктрины,

Разработанной против СССР В 1945 году

Планировал

«…Мы незаметно подменим

Их духовные ценности

И будем насаждать

В их сознании

Культ секса,

Насилия и садизма.

Предательства словом,

Хамство и наглость,

Алкоголизм инаркоманию,

Животный страх и бесстыдство-

Все, что противно нравственности;

А честность и порядочность

Будут осмеяны

И превратятся в нелепый пережиток.

We'll sow discorder and dismay,

Confuse and muddle up their beliefs,

Encouraging idiotic play,

Of official and bribe-takers too,

Of bureaucrats, and their red due,

And only a few

Will stand gape,

Or even pertly understand

What's taking place within their land.

В управлении государством

Мы создадим хаос и неразбериху.

Способствуя самодурству

Чиновников и взяточников,

Бюрократизм и волокита

Будут возведены

В ранг законопорядка.

2-американдық.

But just those people we shall place

In some simply hopeless state-

We shall bring them to disgrace.

Find the means

To make other laugh

«And declare then social chaff»
(голос за кадром )

И лишь немногие догадаются

Или смогут понять,

Что происходит.

Но и этих людей

Мы поставим

В беспомочное положение

Найдем способ

Их оболгать

Ошелмовать,

Объявить изгоями общества....
Сахнаға ақын бейнесі шығады:

Однажды в беседе

С соотечественниками Манас,

Академиками Какеевым и Рахманалиевыми

Учеными Арыновым и Кул-Мухамедом,

Мы, долго дискутируя,

Пришли к единому мнению:

Это в обиду Западу

Пока только Востоку,

Удается сохранять,

Древнюю систему воспитания души.

Но и она под угрозой

Система эта...

Подобно плывуну

Уходит из-под ног.

Давайте вспомним,

Как чествует молодые

Майкла Джексона...

( М. Джексонның шығуы ағылшынша хабарланады)

And let’s meet the king of the pop-music, the famous American singer and talented dancer-Michel Jackson

(М.Джексонның бір әні орындалады, М. Джексон образы мен фанаттары музыка ырғағына аласұрып, есі кетіп билей бастайды. Музыка тоқтағанда сол қалыптарында қатып қалады.)

Ақын бейнесі:(Көрермендерге қарап)
Неткен сезім еркіндігі, аттап бассаң-жын-ойнақ.

Адамзатты мәңгүрт қып аздырудың,

Оның арын, намысын тоздырудың,

Ұят қашқан нәпсісін қоздырудың

Шығарылды мыңнан астам түрі ойлап,

Ізгіліктің ұлы кәусар өзендерін ылайлап.

И нам задуматься

Как защитить Культуру

И духовность человечества,

От мерзкого холода эпохи.

Иначе нас не простит

Новое тысячелетие...
3-жүргізуші:

Then from traders more goods received

But the land used not it that hour

All its inner spiritual power

And in time, unwilling, it fell

Into slavery-stromg men's hell!

A nation with no souls, like a han-

That can't fly on high levels then!

Its fearful hammer high in the air

Then strikers it on your head-

Beware!...
Жүргізуші. Когда перед страной стал наболевший вопрос о том, сохранимся ли мы завтра как нация, опять выступил М.Шаханов. Потому что его сознание – это сознание поэта справедливости и думающего прежде всего о своей нации.
Жүргізуші. Әр ұлттың ең ұлы анасы туған тіл екенін, өз анасын сыйламаудың, мойындамау мен менсінбеудің көлеңке тұстарымен қатар қасіреті болатынын ғылым жоққа шығармайды.
Жүргізуші. Поэма М.Шаханова «Анатомия обескоренения» и непосредственная глава «Истоки опасности» поднимает главную проблему современности и поэтому участники конференции отечественной, зарубежной науки, культуры посчитали необходимым направить послание в ООН и в ЮНЕСКО о необходимости изучения этого произведения, так как в них поднимается глобальная проблема современности об отношения к культуре, языку.
Жүргізуші. Өз халқының тіліне, салт-санасына, дәстүріне, сан салалы рухани құндылықтарына терең тамыр жібере алған адам ғана өзге ұлттың тіліне, жан байлығына, рухани парасатына құрметпен қарай алмайтыны даусыз.
Жүргізуші. In the research «The language is dying» by English Scientist David Kristal was said nearly 24 languages in the world were disappeared every year.
Жүргізуші. Равнодушное отношение к этому процессу – бездуховность, так как человек не уважающий прежде всего свой родной язык, не может относиться с уважением к другим языкам. Исчезновение любого языка несет в себе гибель не только одной нации, но и наносит удар по всему арсеналу мировой культуры, истории, духовности.

Жүргізуші. Nowadays the financial valuables are being considered to be the main, and spiritual values go down. What force can be stopped this stream of disaster?
Жүргізуші.

Қалаларда, базарларға, вокзалдарға барыңыз,

Қаптаған банк, мекемеге, дүкенге көз салыңыз,

Ұғыла ма мемлекеттік тілдік намыс-арыңыз?

Ең берісі, таза қазақ мектептерін алыңыз,

Тілсізденген ұлттық орта ұқсап туын жыққанға,

Бәрі орысша сөйлеседі үзіліске шыққанда...
Көрініс. Желтоқсан алаңы.

(Алаңда Желтоқсан ерлерінің портреттері, жас қыздар мен ұлдар олардың ескерткіштері басына гүл шоқтарын қоюда. Бір қыз топтан бөлініп шығады да, көрермендерге қарап «Желтоқсан алаңы» өлеңінен үзінді оқиды.)
1-жүргізуші. Сәл аялдап, тағзым етпей бұл алаңнан өтпеңдер...

Желтоқсанда ызғырықтан тітіркеніп көк пен бел,

Бұл жер, қалқам, асқақ рух жарылысы өткен жер,

Қайта оянған ұлт намысы қызыл қанға бөккен жер,

Ерте есейген ару қызды шаштан сүйреп, тепкен жер,

Жатты мұнда естен танып күзге айналған көктемдер...

Унизить не прочь «декабристов строптивых»,

Нет!!! Шалостью не был тот бунт в декабре-

Пример для униженных и боязливых.

Текла молодежь-за волною волна-

На клювы стволов пестрой лентой зерна.

... ... Дүниені дүр сілкінткен жас толқынның саналы

Даңқын ешкім, ешкім бүркей алмас. Оны да еске салады

Желтоқсанның бас алаңы, қайсар рух алаңы.

O people, pass on very slow through this Square,

Then December frost, and deep sorrow feel there.

In spite of the troops, and State liars, maybe,

Here mutinous youth once surged up, like a sea.

Where militia-men dragged our young girls by the hair,

And trampled the motionless dead, spread out there.

(Жастар ескерткішке бас иіп тұрып қалады.)
Ақын бейнесі.

Мәресі мұңлы ма ғасырдан ғасырға кетер ісінің,

Атақты желтоқсан көтерілісінің,

Ең басты күресі тіл үшін болғанын,

Ұлтының сондағы замани зарлы әнін

Талайлар қалайша жіберген есінен шығарып?

Бақ тілеп тілге иліккендерге,

Бұл жолы да біз билікпен бірге,

Желтоқсанды еске ап бір минөт үнсіз тұралық...

(Жастар ақын жанына келеді, «желтоқсандықтарды» еске алу минуты.)
Динара. Тарихың тұр санаңа өткел тастап,

Өз тіліңде ойлау, сөйлеу тоқталған сәттен бастап

Бүкіл баба рухымен

Ұлттық, гендік-ақпараттық байланысың кесілер.

Тағдырыңнан ата мұра шамын солай өшірер.

Өз тіліңді жерсінбеудің,

Өз анаңды менсінбеудің

Арсыздығы қай дәуірде болып еді тапқырлық?

Ол – рухани мүгедектік әрі ұлттық сатқындық!

Аз қайғы ма, талабыңды түсінігің алдаса?...

Мейлі он тіл,

тіпті жүз тіл меңгергенің далбаса

Өз ұлтыңның тілі менен рухы

Ой-санаңа іргетас боп қалмаса.

Кто способен любить

Родной язык,

Традиции и обычаи –

Всю духовную мощь

Многовековой культуры

Своего народа,

Только тот способен по-настоящему

Уважать и ценить

Другой язык,

Другую культуру,

Другую Землю

И историю другого народа.

А пренебрежение к этой

Простейшей истине,

Несомненно, приводит к нарушению

Жизненно важных устоев.
Gabit Musrepov you know, I m sure,

A classic of Kazakh literature.

Having become our spiritual sir,

In his last sickness.

In moments die,

Once dictated such words to me.

Pallid-lipped , shaky-voiced was he:

“If in our literature and in our art,

Showing a cardiogram of our heart,

Works do not reach the highest grade,

Others won’t name them “great”, I m afraid.

So our nation unknown will rest,

Will not be classed as one of the best.”
(Жарнама)
«Кімде-кім өз ұлтын жойылудан сақтағысы келсе,

Бабаларының сан ғасырлық үміт-сенімін ақтағысы келсе,

Өшіргісі келмесе тірліктен халқының рухани ізін,

Өз ана тілінде оқытуға міндетті ұлы мен қызын!»
(Ақын бейнесі шығады)
Рух мектебі

Асқақ ұстап жастық туын,

Алпыс таудан астық бүгін.

Алла білер, алдымызда енді қанша қалды тау,

Барлық батыл ойларыңның алды- күрес, арты –дау.
Кейде албырт Батырлық та, Тасырлықтан кетпекке

Оймен, мұңмен көз тастайды Рух атты мектепке.

Аңқау, сенгіш адамдығын қайсарлығы сүйреген.