«Курчатов шағын қаласының даму келешегі» тақырыбы бойынша Қарағанды облысы Теміртау қаласында өткен семинарда Курчатов қаласының әкімі А. Н. Генрихтың баяндамасы

2012-2020 жылдарға арналған бір салалы қала даму бағдарлама жобасында, Курчатов қаласы ғылыми – өнеркәсіптік орталық ретінде анықталады.

Қала 1947 жылы бұрынғы Семей ядролық сынақ полигоны орталығы ретінде құрылды. Қаланың әлеуметтік және инженерлік инфақұрылымының дамуын мен қалыптастыруына сәйкес, жабық аумақтық – әкімшіліктік бірлік болып табылды.

Полигонды жабудан кейін Ресей әскери бөлімдерінің кетуі, қаламыздың демографиялық жағдайына әсерін тигізді. Халық саны 1991 жылдан бастап 1997 жыл аралығында 16 мың адамнан 9 мың адамға дейін төмендеді.

Қазір қалада 11 мың 300 азамат тұрады, бұл халық санының оң динамикасы. (2012 жылдың 1 қантарына қалада халық саны 11 317 адамды құрады. (2006 жылда – 10 169 адам, 2007 жылда – 10 369 адам, 2008 жылда – 10 550 адам, 2009 жылда – 10 747 адам, 2010 жылда – 11 065 адам, 2011 жылда – 11 032 адам). Халық саны 2006 жылмен салыстырғанда 1 148 адамға өсті.)

1994 жылға дейін қалада өнеркәсіптік кәсіпорындар болған емес, қазіргі уақытта 10 кәсіпорын жұмыс істейді, соның ішінде флюориттік кенді өндіру бойынша фабрика, газ және криогендік сұйықтықты өндіру бойынша кәсіпорын, көбікті полиэтилен, мұнай газ құбырлары мен тұрғын үй коммуналдық шаруашылығы үшін термоотырғызғыш манжеттер мен ленталар, ірі тонналық автоматтандырылған салмақ өлшеуіш кешенінің датчиктер күші негізінде және өзі әзірлеген электрондық аппаратураларды әзірлеу мен дайындау, медицина киімдерін шығарумен айналысатын кәсіпорындар.

Өнеркәсіптің өндіріс көлемі үнемі өсуде, өткен жылда жеке индекс көрсеткіш 2,4 есе өскен. (Өндіріс көлемі 4,7 млрд.теңге, облыс өнеркәсіп көлемінде өнеркәсіптің меншікті салмағы 0,9 пайызды құрайды).

Мемлекет Елбасының 1992 жылғы 15 мамырдағы шешімімен бұрынғы полигонның ғылыми – зерттеу кешені базасында Қазақстан Республикасының Ұлттық ядролық орталығы бүгінгі күні Курчатов қаласының Қазақстан Республикасындағы атом ғылымының даму орталығы болуына мүмкіндік беретін, ғылыми-техникалық кешендерді, жоғары білікті кадрларды сақтап қалған, ядролық нысандардың қауіпсіз жұмыс істеуіне және эксплуатацияны пайдалануды жалғастыру мүмкіндігі бар құрылды.

Курчатов қаласы – атомшылар қаласы. Қала ғылыми-технологиялық әлеуетті жоғары шоғырланған аумақ болып табылады, атом саласын дамытуда елеулі артықшылығы бар.

Бүгін Қазақстан Республикасының Ұлттық ядролық орталығының құрамында және оның еншілес кәсіпорындарында қаланың белсенді экономикалық тұрғындарынаң 20 пайыз астам еңбек етуде (экономикалық белсенді ел – 7 178 адам құрайды).

Қаланың негізгі белсенді бәсекелестік жетістіктеріне: қалада Ұлттық ядролық орталығы және оның еншілес кәсіпорындарының, «Ядролық технология паркі» технопаркінің құрылуы, жоғары білікті кадрлардың болуы, төмен жұмыссыздықтың деңгейі енеді.

Ядролық орталығының қызметінде маңызды рөлі халықаралық қызметіне берілген. Ұлттық ядролық орталығының базасында жүргізілетін жұмыстар, Еуропа, Америкалық Қосылған Штаттар, Жапон, атом энергетика облысында Үнді, радиоэкологиялық, ядролық және радиациялық физикасы,сейсмологиялық халықаралық ғылыми орталықтардың ғылымдары және мамандары үлкен назар аударады.

Ғылыми-технология салаларын алдағы уақытта дамыту мақсатында, атом энергиясын бейбіт мақсатта пайдалану саласында Қазақстан Республикасы саясаттың ғылыми-техникалық қамтамасыз етуде жүзеге асыруда Курчатов қаласына Ғылыми қала мәртебесін беру бойынша ұсыныс қарастырылуда.

Ғылыми қаланың мәртебесі елдің ғылыми әлеуетіне әр түрлі экономикалық саласына ғылыми әзірлеулерді енгізу, және толық ғылыми қызметін белсендіру дамуына мүмкіндік береді,.

Қалада 60 шағын бизнес кәсіпорындары тіркелген, 60 пайызы жұмыс істейтін кәсіпорындар болып табылады. Шағын бизнес саласында 900 адам жұмыспен қамтылған, немесе қаланың экономикалық белсенді тұрғындарынан 12,6 пайызы қамтылған.

Шағын субъект кәсіпкерлігінен салық түсімдердің өсуі жыл сайынғы тенденциясы байқалады. 2011 жылына жергілікті бюджеттке салық төлемдердің көлемі 87 млн. теңге құрайды.

Сонымен қатар, бүгінгі күнге дейін, қалада бірнеше өзекті мәселелер бар, соның ішінде коммуналдық инфақұрылымның нысандардың тозу атап айту қажет.

Жылу жүйесі мен су құбырының тозуы 70 пайыздан 85 пайызға дейін құрайды. Инженерліқ коммуникацияларды жөндеу жоспары маңызды емес, олардың қызметін қамтамасыз етуі апаттық режимде жүргізіледі. Сонымен қатар тұрғын ұй қорының тозуы жоғарыда.

Жыл сайын білім, денсаулық сақтау, мәдениет және спорт салаларына бюджеттен бөлінетін қаражат көлемі тұрақты өсуде.

Қалада 55 орынға стационарымен қалалық ауыруханада , үш жалпы білім беретін мектеп (1347 оқушы), бір балабақша (280 орындық), музыка мектебі (120 оқушы), бала - жасөспірімдердің спорт мектебі (370 оқушы) жұмыс істейді.

Сондай-ақ, әлеуметтік саласындағы нысандар бүгінгі күннің талаптарына сәйкес келмейтінің ескеруге керек.

Білім, денсаулық сақтау және спорт нысандарын тозу, мектепке дейінгі мекемелер орындардың кемділігі байқауда.

Курчатов қаласына шағын мемлекетпен қабылданған қалаларды дамыту Бағдарламасын қысқа мерзімінде өз аумағын даму үшін бірінші кезекті есепбін шығаруына мүмкіндік береді.

Курчатовтың дамыту бағдарламаның шеңберінде шағын қалалардай келесіні істеуге қажет.

- қаланы ыстық сумен және жылумен үздіксіз жабдықтау мәселені шешу үшін, қаланың экологиялық жағдайын жақсартуына орталық қазанды құрастыруын қажет;

- қаланы сапалы ауыз сумен қамтамасыз ету мақсатында және қаланың сумен жабықтау мен субұрыш жүйелерін апатсыз жұмыстар үшін шарттарды жасауына суды дайындау және сумен жабықтау жүйелерін магистралдық тармағын қайта құруына өткізу қажет;

- өнеркәсіптік полигон қалдықтарын құрастыруы жоспарланады;

- тұрғын ұй бағдарламаны жүзеге асыру мақсатында 7 тұрғын ұй қалпына келтіруіне қарастырылады.

Қорытынға келе отырып, айтқым келетіні, Курчатов қаласының дамытуға және өмірмен қамтамасыз ету мәселелерін шешуге бағытталған іс – шараларды жүзеге асыру аумақтын имиджін жақсартуға, тұрғындардың өмір сапасы көтеруге бағытталған. Осы нәтижеге қол жеткізу өнірдің экономикалық дербестігі көтерілуіне және инвестициялардың келуіне мүмкіндік береді.

Біз даму келешегін көреміз және қала біздің мемлекеттін ғылыми орталығының бірі болуы үшін бәрін жасаймыз.

2020 жылға дейін қала экономикасын жылдам дамыту жоспарында өнеркәсіпте, инвестицияларда, шағын кәсіпкерлікте жоғары өндірілген инновациялық технологияларға ену негізінде, 3,2 млрд. теңге сомасында 11 жобаны жүзеге асыруына қарастырылған. Нәтижесінде экономиканың нақты секторын дамытуда тұрақтылық пен теңестіру, өнеркәсіпті диверсификациялау және оның бәсекелестігін көтеру есебінен біз өндіріс көлемнің өсуі 1,2 есеге өскеннің көреміз, өндеу саласындағы еңбек өнімділігінің өсуі 1,5 есеге, жүйе құрылымдаушы кәсіпорындарда қазақстандық мазмұнның үлесі өсуі 85 пайызға дейін артты. Отандық және шетелдік инвестициялардың көлемі 1,2 есеге өседі.

Әлеуметтік саланы және адамгершілік әлеулеттің дамыту бойынша, тұрғындардың өмір сапасын көтеруге 1,8 млрд. теңге сомада жобаны жүзеге асыруы қарастырылуда. Халықтың күтлетін өмір ұзақтығы нәтижеде 67,4 жастан бастап 69,5 жасқа дейін өседі, өлім 2,2 пайыздық пунктіне, туберкулез ауруы 2,8 пайызға, онкологиялық ауру 1,5 есеге төмендейді. Үлкен назар кадрлық әлеуетке аударылады. Балалары мектепке дейінгі тәрбиемен қамту 73 пайызға жетеді. Халықты мәдени-спорттық іс-шаралармен қамту 2 есеге өсуде. Жұмыссыздық деңгейі 5,1 пайыздан бастап 4,2 пайызға дейін төмендейді, ең төменгі күнкөріс кірістермен өмір сүретін тұрғындар үлесі 2,1 пайыздан бастап 1,7 пайызға дейін.

Инфрақұрылым кешенінің жетілдіру бойынша, сапалы көлік қызметін және тұрғын ұй- коммуналдықтың қамтамасыз етуге 7,3 млрд. теңге сомасында 13 жоба қарастырылған. Нәтижиесінде орталықтандырылған сумен жабықтауға 98 пайызға жетеді, субұру қызметіне қол жетімділік деңгейі 94 пайыз, халақты ыстық сумен және жылумен қамтамасыз етудің сапасы жақсарады. Қалада аула аумақтары, скверлер мен саябақтар абаттандырылады.

Барлық қаражыландыру көздері есебінен тұрғын ұй құрылысын дамыту үшін 0,7 млрд. теңге сомасында 6,5 мың шаршы метр тұрғын ұй салу жоспарлануда.