-дәріс. Дайындамаларды жоңғылау станоктарында өңдеу

130 
жонғыштың айналуына қарсы берілгенде және жолай жоңғылау, дайындаманың беріс бағыты 
және жонғыштың айналуы сәйкес келгенде. 
Қарсы жоңғылау (6.45-сурет, а) кезінде жонғыш тісі қалыңдығы нөлдік мәннен максимум 
мәнге (а
mах
) дейінгі жоңқаны алады, сонымен бірге жонғыштың әрбір тісіне жүктеме біртіндеп 
өседі және шығысында максимум мәнге дейін жетеді. Жоңғылаудың мұндай әдісін қатты беттік 
қабығы бар дайындамаларды қаралтым өңдеу кезінде қолдану ұтымды болады, өйткені тіс 
қабықтың астынан жұмыс істейді. Алайда сонымен бірге кесу күштері дайындаманы үстелдің 
бетінен жұлып алуға, оны қысқыш құрылғыдан жұлып алуға ұмтылады, бұл жоңқаның үлкен 
қималары болғанда дірілге және осының салдарынан, өңдеу сапасының нашарлауына әкеледі. 
Тістің алдыңғы тіспен беріктендірілген металдың беті бойында сырғанауы жонғыш тозуының 
жоғары болуына әкеледі. Тістің алдыңғы тіспен беріктендірілген металл беті бойында 
сырғанауы жонғыш тозуының жоғарылауына әкеледі. 
а – қарсы; б – жолай 
6.45-сурет – Жоңғылау әдістері 
 
Жолай жоңғылау (6.45-сурет, б) аса қолайлы. Өңдеудің басында жонғыш тісі 
дайындамадан аса үлкен қалыңдықты металл қабатын алады, сонымен бірге тіске түсетін 
жүктеме максимумнан нөлдік мәнге дейін өзгереді. Пайда болатын күш дайындаманы үстелге 
қысады, дірілдер минимум болады, тістердің сырғанақтауы болмайды. Осының барлығы 
өңделетін беттің жақсы сапасының алынуына және құралдың өңдеуді құймалардың ластанған, 
ал кейде ағартылған бетінен немесе соғылмалардың от қабыршықпен жабылған бетінен 
бастайтынына қарамастан, оның аз тозуына әкеледі.
Жоңғылау кезінде кесу жылдамдығы v жонғыштың оның сыртқы диаметрі бойынша 
өлшенген айналма жылдамдығын білдіреді. Кесу жылдамдығын мына формула бойынша 
анықтайды: 
v = πDn/1000, 
мұнда D – жонғыш диаметрі, мм; n – жонғыш айналымдарының бір минуттағы саны. 
Өңделетін тетік пен жонғыштың салыстырмалы орын ауыстыру шамасын беріс s деп 
атайды, ол мм/тіспен, мм/айн., мм/минутпен өрнектеледі. Қаралтым жоңғылау кезінде берісті 
мүмкіндігінше үлкен етіп таңдайды. Бұл жағдайда қадамы үлкен немесе тістері ірі 
жонғыштарды қолданады. Жартылай таза және таза жоңғылау кезінде беріс шамасы өңдеуге 
арналған әдіппен, тетік бетінің талап етілетін кедір-бұдырлығымен, жонғыш конструкциясымен 
және басқа факторлармен шектеледі. Бірақ бұл жағдайда ұсақ тістері немесе кіші қадамы бар 
жонғыштарды пайдаланады. 
Өңделетін дайындамадан жонғыштың бір айналымында алынатын металл қабатының 
қалыңдығын жоңғылау (кесу) тереңдігі t деп атайды. Қаралтым өңдеу кезінде жоңғылау 
тереңдігі – 3…8 мм және одан артық, ал таза өңдеу кезінде көбінесе өңдеуге арналған әдіптің 
шамасына тең (әдетте 0,5…1,5 мм). Бір өту ішінде өңделген дайындама бетінің шамасын 
жоңғылау ені В деп атайды. Цилиндрлік жонғыштар үшін ол – жонғыштар осіне параллель, ал 
шет жақтық жоңғылау кезінде беріс бағытына перпендикуляр өлшенеді. 
Жонғыштың бір тісімен (мысалы, цилиндрлік) алынатын көлденең кесіндінің ауданы 
жоңғылау енінің В кесілетін қабаттың қалыңдығына а көбейтіндісін білдіреді: 

131 
f = Ва. 
Жоңғылау процесінде кесілетін қабаттың қалыңдығы а қарсы жоңғылау кезінде тістің 
өңделетін дайындамаға ойып орнатылуы сәтінде нөлден бастап тістің дайындамадан шығу 
сәтінде а
max
максимум мәніне (6.45-суретті қараңыз, а) дейін өзгереді. Ол радиал бағытта 
өзгереді. Дайындамамен түйіспеде бір мезгілде бір емес, бірнеше тіс болады. Берілген уақыт 
моментінде барлық тістермен жоңғылау процесінде алынатын кесінді қимасының жиынтық 
ауданы кесу күшінің шамасына әсер етеді. 
Кесу элементтерінің берілген шамалары жоңғылау кезіндегі негізгі технологиялық 
(машиналық) уақытты анықтайтын болады: 
Т
м
= L/s
м
= (l + l
1
+ l
2
)/s
z
zn, 
мұнда L – жонғыштың беріс бағытында өтуінің жалпы ұзындығы, мм; l – жоңғыланатын беттің 
ұзындығы, 
мм; 
l
1
 
– 
ойып 
орнату 
жолы, 
мм;
l
2
– 
жонғыштың 
асып 
кеткіштігі; 
s
м
– 
минуттық 
беріс, 
мм/мин;
s
z
– тіске беріс, мм; z – жонғыш тістерінің саны; n – жонғыштың айналу жиілігі, мин 
−1
. Ойып 
орнату жолының l
1
және жонғыштың асып кеткіштігінің l
2
шамасы жонғыштың диаметріне, 
жоңғылау тереңдігі мен еніне байланысты есептеледі және олар әдетте 1…5 мм-ді құрайды. 

жүктеу/скачать 4.11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: