Лекция конспектілері «Педагогикалық психология»
Лекция №6 Тақырыбы: Масс-медиа, технологиялар және қоғам
жүктеу/скачать 0.68 Mb.
|
| Лекция №6
Тақырыбы: Масс-медиа, технологиялар және қоғам Жоспары: 1. Әлеуметтік жүйедегі бұқаралық ақпарат пен бұқаралық коммуникациялар. Масс-медиа қызметтері. 2. Бұқаралық сана мен цифровизация. Бұқаралық коммуникациялар және әлеуметтік өзара әрекет. 3. Қазіргі заманғы технологиялар. 4. Масс-медиа түрлері. 5. Киберлаңкестік. Жеке мәліметтерді қорғау. Масс-медианың жаңа стандарттардың, мотивацияның, стереотиптердің, мінез-құлық моделінің, өмір салтының қалыптасуына әсері. 1.Бұқаралық ақпарат пен бұқаралық коммуникациялар - бұқаралық коммуникация құралдарымен жаппай сананы өндіру және қалпына келтіру процесі - алдымен мерзімді басылыммен, радио мен теледидармен, содан кейін басқа да электрондық коммуникация құралдарымен. Жаппай коммуникация жаппай санаға есептелген хабарламаларды өндіруді және оларды тиісті техникалық құралдармен беруді көздейді. Бұқаралық коммуникация-бұл байланыс пен қарым-қатынастың ерекше түрі. Бұқаралық коммуникация құралдары жаппай қабылдауға есептелген, онда салынған құндылықтар бар барлық мүмкін болатын ақпаратты өндіру, сақтау және тарату тәсілін білдіреді. Бұқаралық коммуникация қазіргі қоғамның экономикасы, саясаты және мәдениеті бар ажырамас бөлігі болып табылады. Бұқаралық коммуникация үшін революциялық маңызы оның кері байланыс мүмкіндіктері бар интернеттің пайда болуы және оның адамзат өмірінің өндірістік, әлеуметтік-саяси, мәдени-идеологиялық салаларына артып келе жатқан әсері болады. Жаппай коммуникация барлық осы процестерге тікелей қатысы бар ғана емес, сонымен қатар, осыған байланысты барлық адамзат өркениетінің дамуы шешілуіне байланысты аса маңызды жаһандық проблемалардың бірі ретінде өзі де көрінеді. Бұқаралық коммуникация теориясының жүйе құраушы конфигурациясы Тарда қ., Ч. Құли, У. Липпман жұмыстарында бұқаралық коммуникация құралдарының пайда болу дәуірінде енгізілген және кейіннен Г. Блумер мен Г. Лассуэл әзірлеген "көпшілік" ұғымы болды.Адамдардың бір-бірімен ынтымақтастық сезімін хабарлау арқылы көпшілік аудиториялар мүшелері ретінде ықпалдасуына ықпал ететін ұжымдық көзқарастарды қалыптастыру кезінде көпшілік алдында қабылдауды зерттеу маңызды қызығушылық болып табылады. Бұқаралық коммуникация–ақпарды (хабарды), білімдерді, рухани байлықтарды, моральдық және құқықтық (праволық) нормаларды және тағыда сол сияқты техникалық құралдардың (баспасөздің, радионың, киноматографияның, теледидардың) көмегімен саны көп, бытыраңқы аудиторияға тарату үрдісі. Капиталистік қоғамда бұқаралық коммуникацияның негізгі міндеті адамдарды сол қоғамда орныққан әлеуметтік қатынастарға сай тәрбиелеу. Бұқаралық коммуникация құралдары мұнда ең алдымен буржуазиялық ой-пікірдің стандартын мойындатуға, адамның сыншылдық қабілетін жоюға бағытталған насихат құралы, бір үлгіге келтірілген стандарты әрекеттер, мінез-құлық пен талғам жиынтықтарына көндіру құралы болып табылған.Бұқаралық коммуникациялар – бұқаралық коммуникация құралдарымен (СМЖ) жаппай сананы өндіру және қалпына келтіру процесі — алдымен мерзімді басылыммен, радио мен теледидармен, содан кейін басқа да электрондық коммуникация құралдарымен. Жаппай коммуникация жаппай санаға есептелген хабарламаларды өндіруді және оларды тиісті техникалық құралдармен беруді көздейді. Бұқаралық коммуникация-бұл байланыс пен қарым-қатынастың ерекше түрі. Бұқаралық коммуникация құралдары жаппай қабылдауға есептелген, онда салынған құндылықтар бар барлық мүмкін болатын ақпаратты өндіру, сақтау және тарату тәсілін білдіреді.Бұқаралық коммуникация қазіргі қоғамның экономикасы, саясаты және мәдениеті бар ажырамас бөлігі болып табылады. Бұқаралық коммуникация үшін революциялық маңызы оның Кері байланыс мүмкіндіктері бар интернеттің пайда болуы және оның адамзат өмірінің өндірістік, әлеуметтік-саяси, мәдени-идеологиялық салаларына артып келе жатқан әсері болады. Жаппай коммуникация барлық осы процестерге тікелей қатысы бар ғана емес, сонымен қатар, осыған байланысты барлық адамзат өркениетінің дамуы шешілуіне байланысты аса маңызды жаһандық проблемалардың бірі ретінде өзі де көрінеді. Масс медиа және коммуникация қызметі – әлем халықтарының күнделікті бір-бірімен тілдесулері және өзара түсінісулеріне негіз қалай отырып, қазақ елінің саяси-экономикалық, әлеуметтік мәдени және өзге де салалардағы тамаша табыстары мен жетістіктерін миллиондаған аудиторияға паш етуде. Масс-медиа халыққа ең қол жетімді құрал. Сондықтан да, біріншіден, оның мемлекеттік тілді дамытудағы рөлі өте жоғары. Екіншіден, халықтың ақпарат алу және оны талдау мүмкіндігі молайды. 2.Бұқаралық сана- қоғамдағы қалың бұқараның деңгейіндегі идеялардың, көзқарастардың, сезімнің, көңіл-күйлерінің жиынтығы, ұжымдық топтардың қажеттері мен мүдделерін тұтас бейнелейтін, олардың өмірлік мұраттары мен тәжірибелерін талдап, тұжырымдайтын түсінік.Бұқаралық сана- қоғамда кең тараған идеяларды, көзқарастарды, ұғымдарды, әлеуметтік сезімдерді қамтиды. Онда қоғамдық сананың күнделікті психологиялық, теориялық-идеологиялық дәрежелері ұштасып келеді. Бұқаралық санада теориялық-идеологиялық элементтерінің болуы мен олардың үлес салмағы Бұқараның әлеуметтік субьект ретінде даму деңгейі, тарихи жағдайлармен байланысты. Сонымен бірге ол бұқараның тұрмыс жағдайларының әсерімен стихиялы түрде қалыптасады. Өткен жүзжылдықтарда адамзаттың санасы қанша жерден «бұқаралық» болса да, 21 ғасыр ол ғасырлардың бәрінен асып түсті. «Жаппай тұтыну өнімі», «бұқаралық ақпарат құралдары» т.б. сияқты ұғымдар мен құбылыстар нық орнап алды. Енді бұл әлемнің қайда кетіп бара жатқанын анықтап білуге тырысу болмаса да, ең құрығанда жылдан жылға әккі болып бара жатқан манипуляцияларға еріп кетпеу қарапайым адамның басты мақсатына айналды. Кең мағынасында бұқаралық сана - қалың көпшіліктің, халықтың санасы. Тарырақ мағынасында - белгілі бір құралдардың, ең әуелі бұқаралық ақпарат құралдарының ықпал етуімен айқындалып шығатын кәдуілгі сананың айрықша түрі. Бұқаралық сана бір орында қатып тұрып қалмайтындығы, біртұтас болмауы, эмоционалдылығы, кереғарлығы, бір үлгіден шықпайтындығы және белгілі бір тұрақты қате ойтүйіндер (стереотип) арқылы сипатталады. Бұл ретте көп нәрсе ғылым мен жаппай коммуникация құралдарының дамуына байланысты. Бұқаралық сананың жай-күйін дәуір айқындайды деуге де болады. Адамзат қауымы жыл санап емес, ай санап, күн санап цифрландыру заманының сиқырлы әлеміне еніп барады. Цифрландыру технологиялары дегеніміз – бұл бұрын-сонды адамзат бастан кешпеген ғажайып әлемнің жаңа құралдары. Қазіргі күні бұл технологиялар жасақталу үстінде. Олар қазірдің өзінде біз тамсанып айта беретін ақпараттық технологиялардың өзін жолда қалдыра бастады.Осылайша ертегілер шындыққа айналатын заман келді. Тіпті ата-бабаларымыз ертегілердің өзінде қиялы жетіп бейнелей алмаған жаңа дүниелермен кездесуімізге көп қалған жоқ. Бұл туралы атақты футуролог, жапон физигі Митио Каку былай дейді: «Цифрлы технологиялардың арқасында адамдар, шартты түрде алғанда, өлместік жағдайға жетуі мүмкін. 3.Білім берудегі қазіргі заманғы технологиялардың көмегімен жаңа білім беру парадигмасы іске асатын құрал ретінде қарастырылады. Білім беру технологияларының даму тенденциялары тұлғаның өзін-өзі тануына және өзін-өзі дамуына мүмкіндік беретін гуманитарлық білім берумен тікелей байланысты. «Оқыту технологиясы – белгіленген мақсатқа нәтижелі қол жеткізуді қамтамасыз етуде оқытудың формасы, әдістері мен құралдарын ашып көрсетіп, оқу бағдарламасында белгіленген оқытудың мазмұны жүзеге асырылады» – деп С.Әбенбаев айта келіп, оның құрылымын төмендегідей етіп көрсетеді. Жалпы «Педагогикалық технология» түсінігі қаншалықты қолданыста болғанымен, ол жөніндегі түсінік ұғыныңқы болмаған. Білім берудің қазіргі кездегі практикасында бұл ұғым стандартты емес ғылыми көріністерде ереже ретінде қолданылып, педагог жұмыстарының өндірілген әдіс-тәсілдерін, құралдарын білдіреді. В.П.Беспалько технологияны түсіну үшін ең алдымен педагогикалық іс-әрекеттің өндірушілік белгісіне көңіл аудару қажеттігіне зейін аударады, әлеуметтік тұрғыдан бұл белгі, технологияның басқа белгілерінен оның жалпылық сипатымен байланыстылығын сипаттайды. Қазіргі білім беру технологияларын Г.К. Селевко технологияның классификациялық параметрлері тұрғысынан: қолдану деңгейі, негізгі дамыту факторы, меңгеру тұжырымы, жеке тұлғаның құрылымына бағдарлау, мазмұн сипаты, басқару типі, ұйымдастыру формалары, балаға ықпал ету тәсілдері, әдістердің басымдылығы, жетілдіру бағыттары, оқушылар категориялары бойынша нақтылап көрсетеді. ХХІ ғасыр – техниканың озық дамыған ғасыры. Компьютер оқушы үшін қоршаған әлемді танудың табиғи құралы болып табылады. Олай болса сабақтарды компьютердің, ақпараттық технологиялық құралдардың көмегімен өткізе білу-кезек күттірмейтін өзекті мәселелердің бірі. Жаңа ақпараттық технологиялар дегеніміз- білім беру ісінде ақпараттарды даярлап, оны оқушыға беру процесі. Оқытудың нәтижесі-терең білімді, өз ойын дәлелдей алатын, білімін қоғамдық пайдалы мәселелерді шешуде жүзеге асыра алатын, жауапкершілігі мол , елжанды тұлғаны дамыту. Осы міндеттердің жүзеге асуын қамтамасыз ету үшін заманауи әдістер мен технологияларды енгізу керек. Қазіргі кезде компьютер адам өмірінің барлық саласына толық енгізілді. Сондықтанда ұстаздардың алдында тұрған ең негізгі ортақ міндет – өмірге икемделгіш, заман ағымына ілесе алатын жаңа тұлғаны тәрбиелеу. Соның бір жолы – компьютер тілін үйрету болып табылады. Компьютер білу – екінші сауаттылық.Бүгіннің өзінде интерактивті технологиялар өмірімізге терең еніп үлгерген педагогикалық құралдардың бірі, әрбір адамға өз шығармашылық потенциалын барынша ашып, оқуда және жұмыста табысты жетістіктерге жетуге мүмкіндік береді. Оқыту үдерісінде ақпараттық технологияларды қолданып оқыту арқылы дүниенің тұтастығын түсінеміз, жалпы интеллектің артуына ықпал етеді. 4.Масс медиа және бұқаралық коммуникация саласының қолданыс аясы күн өткен сайын қанатын кеңге жайып келеді. Сондықтан да осы саладағы орныққан тіркестер мен күнделікті қолданыстағы терминдер әрі кезеңге сай ана тілімізге өзге тілдерден еніп, тұрақтап жатқан сөздер де белгілі лексографиялық және лингвистикалық заңдылықтарға бағынады. Себебі, қазіргі таңда кез келген салада БАҚ-тың араласпайтын не қолданылмайтын саласы жоқ. Осыған орай, бүгінгі ақпарат ғасырында ауызекі және тілдік қолданыс аясын түрлі лексикалық топтар мен терминологиялық бірліктер нәтижесінде еселей толықтырып отырғанда, сан миллиардтаған аудиториямен қарым-қатынастағы масс медиа және коммуникация тілінің маңызын арта түсуі де заңдылық болып табылады. Масс-медиа – көп ақпараттар тарату құрылғысы, ұйымдастырылған техникалық кешен, кез-келген мәліметті ғаламтор, теледидар, газет, журналдар арқылы оқып, көріп, естіп, біліп жатамыз. Жаңа медиа XX ғасырдың соңында фильм, сурет, музыка, ауызекі және жазбаша сөз тәрізді дәстүрлі медианы қамтитын компьютер мен коммуникациялық технологиялардың, компьютермен лайықталған құрылғылар мен Интернеттің интерактивті қызметтерін танытатын медиа ғылымда пайда болған термин. Бұл ұғымның ауқымы өте кең. Мысалы, жаңа медиа медиа контентке жатататын барлық мәліметтерге кез келген уақытта, әртүрлі компьютерлі құрылғылардың көмегімен қол жеткізіп, пікірлесуге, жаңа мәлімет енгізуге және бірнеше адамның бірігіп, ақпарат түзуіне мүмкіндік беруді де сипаттайды. Жаңа медианың келесі бір қыры медиа контентті жариялау, тарату, тұтыну және әзірлеудегі еркіндіктің берілуімен құнды. Жаңа медианың дәстүрлі медиадан айырмашылығы контенттің сандық форматта бит өлшемдеріне дейін ұсақталуында жатыр. Сонымен қатар жаңа медиада контент онлайн режимде де қарқынды түрде әзірленуімен ерекшеленеді. «Жаңа медиа» деп суреттелетін көптеген технологиялар әдетте манипуляциялайтын, желіде жұмыс істейтін, сығымдалған, интерактивті сандық форматта болады. Оның кейбір үлгілеріне Интернет, сайттар, мультимедиалы компьютер, компьютер ойындары, CD-ROM-дар және DVD-лар жатады. Теледидар бағдарламасы, көркем фильм, журнал, кітап немесе қағазда жарияланған мәліметтің сандық форматта графикасы, интернет сілтемелері бар интерактивті қызметтері болмайынша жаңа медиаға жатпайды. Масс медиа – көп ақпараттар тарату құрылғысы, ұйымдастырылған техникалық кешен, кез-келген мәліметті ғаламтор, теледидар, газет, журналдар арқылы оқып, көріп, естіп, біліп жатамыз. Бұл масс медиа. 5.Киберлаңкестік қылмыстың жаңа түріне байланысты жарылғыш зат орнатып, электрстанциялардың күлін көкке ұшырудың қажеті жоқ. Сол станцияның жүйесін бұзып, қастандықты креслода отырып жасауға болады. Немесе аурухананың компьютерлерлік желісіне кіріп, науқастарға орасан зор зиян тигізу де түк емес. Мұның салдары жарылыстан да ауыр тиюі мүмкін. Сорақысы сол, лаңкестер компьютердің қауіпті қару екенін жақсы біледі. Мәліметтерді қорғау (защита данных; data protection (security) - мәліметтерді өңдеу жүйесінде - олардың біртұтастығын, сақталуын және өңдеу сенімділігін қамтамасыз етуге бағытталған әдістер мен құралдар жиыны.Ақпаратты қорғау - ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге бағытталған шаралар кешені. Тәжірибе жүзінде ақпаратты қорғау деп деректерді енгізу, сақтау, өңдеу және тасымалдау үшін қолданылатын ақпарат пен қорлардың тұтастығын, қол жеткізулік оңтайлығын және керек болса, жасырындылығын қолдауды түсінеді. Сонымен, ақпаратты қорғау - ақпараттың сыртқа кетуінің, оны ұрлаудың, жоғалтудың, рұқсатсыз жоюдың, өзгертудің, маңызына тимей түрлендірудің, рұқсатсыз көшірмесін жасаудың, бұғаттаудың алдын алу үшін жүргізілетін шаралар кешені. Қауіпсіздікті қамтамасыз ету кезін қойылатын шектеулерді қанағаттандыруға бағытталған жүктеу/скачать 0.68 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|