Манас биринчи бөлүк

Күн мезгили келиптир

Айдан,айдан ай өтүп

Ай мезгили келиптир

Ошол кезде эр Манас

Жетиге жашы толуптур

Мунун коюлган аты Чоң

Жинди

Шер экенин ким билди.

Балача чуркап шашкан жок,

Бешке чыга келгенче,

Берениң Манас баскан жок

Чакырган аты Чоң Жинди

Мунун чын Манас атын ким билди.

Сегизге жашы келгенде

Күйүп турган чок болду.

Күлдү кыргыз ичинде

Мындай тентек жок болду.

Каары келип кармаса,

Чыңырып балдар чыркырайт,

Катуулукка чыдабай

Көзүнүн жашы буркурайт.
Кырк баланы кырк үйдөн

Манас бир күнү жыйнап алыптыр.

Чоң Алтайдын талаага

Чогултуп оюн салыптыр.

Кара кытай,манжуудан

Сексен бала барыптыр.

Сез көрсөтүп кыркына

Сестеңдешип калыптыр.

Сексенинин ичинде

Боз калмактын чоң уулу

(Ары чогоол,ары эр)

Манастын жолун торгоду.

Сексен бала оңбоду,

Кызы талак бурут!-деп,

Беркилерди кордоду.

Тентип келген бурут!-деп,

Бул буруттун балдарын

Чуркуратып курут!-деп,

Сексен бала качырып,

Кырк балага асылып,

Далайынын кыркынын

Тизеси жерге бүгүлдү,

Сексен бала алдында

Келин болуп жүгүндү.

Жекелер жаным соога

— деп,

Билегинен сап кеткен,

Жүрөгүнөн кап кеткен;

Чыркырап, качып жүгүрөт,

Чымындай жандан түңүлөт.

Балдар минтип турганы,

Кырк баланы сексени

Жалынса болбой урганы

Даакылары тытылып,

Балдар ыйлап, ойбойлоп,

Манас турат калмактарды

койкойлоп

Койкойлосо болгон жок,

Кара калмак онгон жок,

Манаска

Жети чокмор, төрт муштум

Баатырдын башына тийип

өткөнү.

Кыдырата карабай,

Кыранын, согуш көрсөттү,

Кылча жанын аябай.

Тегерегин карабай,

Тепкилешти көрсөттү,

Теги эле жанын аябай.

Майлаган буудай жүздөнүп,

Күүгүм туман көздөнүп,

Өрттөй көзү бек жайнап,

Каары боюн чын кармап,

Каалгадай кашка тиш —

Калайыктан башка тиш

Кашкайып. чыгып алыптыр.

Кырк балага дем болуп,

Кыркын баштап оңдонуп,

Кызык мушташ салыптыр.

"Айдарлуу кара калмагым,

Тим турган жанды тим

койбой,

Күчөсөң, түпкө жетейин,

Күчөгөн экен калмактар,

Мен бир күрпүлдөтө

кетейин!.

Ушинтип Манас бакырьш,

Кыргыздап ураан чакырып,

Кара даакы жонунда,

Кара чокмор колунда,

Балдарга эми жетти эле,

Чокмору ойноп. өттү эле,

Сексен бала чыркырап,

Быт-чыт болуп дыркырап,

Шашкан балдар мындан көп;

Жаны калбай делдеңдеп,

Качкан балдар мындан көп.

Токтоло албай кай бирөө

Тоголонуп жыгылып,

Бытпылдыктап кеткен бар,

Башы сазга тыгылып.

Токтолбой Манас оолугуп,

Кырк баласы кыргыздын

Кырааны көздөй чогулуп,

Калмактын сексен баласын

Калтырбай сүрүп калыптыр.

Койгулаша кеткенин

Манас колун жулуп алыптыр.

Чөл түшүрүп баарысын

Айлына кууп барарда,

Калмак билип каларда,

Катуу бүлүк саларда»

Атакеси бай Жакып

Мал жайытын чалыптыр.

Боз айгыр менен дампайып,

Үстүнөн чыгып калыптыр.

Кырк баланы кайра айдап,

Манасты кармап алыптыр.

Сен теңдешип союл чабарга

Теңиз кыргыз мында жок.

Балам, биз тентип келдик

Алтайга,

Сенин тентегиң жетет далайга!

Жөн жүрбөй сийип ийесин

Кымыз куйган күбүмө*,

Куу балам, жетет экенсин

Капкайдагы түбүмө!

Бул тентегиң койбосон,

Козголоң салат уйкума.

Көп манжуу чабуул койбойбу

Эртең өрүштөгү жылкыма?!

Чачасың жыйган малымды,

Төктүрмөк болдуң, чунак уул,

Бул калмакка канымды.

Койчу, кыймак болдуң

жанымды!".

Балдардын баарын бакырып,

Жапырып Жакып тоскону,

Тосуп алып баарысын,

Байыркыны козгоду:

"Уулун бала кырды деп,

Уятты калмак кылбайбы.

Уулум, сенин айыңдан

Ушул турган кыргызды

Такыр кырып салбайбы!..

Ачып көздү жумгуча,

Абакең Балта ак жолтой

(Сүйлөгөнү — жарыя,

Калың кыргыз ичинде,

Кадыры бийик карыя)

Кайрылып айткан сөзү бул:

"Жакып, жылкың менен

жерге кир,

Бизге белге таңуу уул ушул.

Эркек бала шок болсун,

Мал багар уул болгончо,

Бар болгончо, жок болсун.

Артыңа колуң байланып,

Бери карай айдалып,

Чыккан күнү өлгөнбүз,

Өлгөн эмей эмне,

Өңгүрөп, өксөп жүргөнбүз.

Аман жүрсө бул уулуң

Талаадан жыйнайт көчүңдү;

Алып берет Манасым,

Капкайдагы өчүңдү.

Малга ишенген онобу?

Малың бала болобу?

Арбаттуу Жакып, аты улук

Балам малды чачар деп,

Азыр болдуң макулук*!

Кара адырмак каркайган

Кара-Өзөн кайда, бел

кайда?

Аталаш кыргыз эл кайда?

Кечээ кылчайганды кырганда,

Чамгарагың талкалап,

Кара калмак киргенде,

Каяшаяк бергендин

Куйкасын бөлө тилгенде,

Кержеңдеген кежирдей

Тирсегинен илгенде,

Бейлеп билгин бай Жакып,

Мына ошондо өлгөнбүз.

Бул душмандын кордугун

Так эки миң жолу көргөнбүз.

Бардигер күчүн салганда,

Баланы тартып алганда,

Бурулбай басып кайгырдык,

Малың турмак, Жакып бай,

Бир туугандан айрылдык!

Кечээ кызыкты калмак

кылганда,

Кыргызды чаап алганда,

Биздин катын, кызды

олжолоп,

Күл чыгарган күң кылды.

Ойноо бала уулуңду

Уй кайтарган кул кылды.

Ойлосоң боло, ой Жакып,"

Мындай ишти ким кылды?

Аркар, кулжа тоонуку,

Сенин кейип жаткан бул

малың,

Айдаса бир күн, жоонуку.

Өлбөсө бир күн журттуку.

Бекерге жыйган куу малың,

Кыйкырса бороон, жуттуку.

Андан көрө, бай Жакып,

Адырда жылкы алты сан,

Айдап жылып калалык.

Кара малдын баарысын

Чубатууга салалык.

Алты ай минсе арыбас

Алтымыш асый болгончо,

Азуу сайып* карыбас

Ат мыктысын табалы.

Айгай укса шашпаган,

Ай караңгы түн келсе,

Бир изин ката баспаган

Кара байыр-казанат*

Калбыр өпкө, жез билек*

Ат күлүгүн алалы.

Бир адамга туйгузбай,

Издегенге билгизбей,

Ок өтпөс тон кийгизип,

Ок жетпес ат мингизип,

Манасты жоого сактап

багалы.

Айланы мындай табалы".

Эр уулу менен тең болсо,

Билбегенин билгизип,

Минтип жолго салалы.

Туйбаганын туйгузуп,

Туура жолго салалы.

Өйдө чыксак Манасты

Өбөк кылып алалы.

Ылдый түшсөк Манасты

Жөлөк кылып алалы.

Бул тентек Манас баланы

Кыргыз бүткөн чогулуп,

Эркелетип көрөлү.

Ээленсе, кара калмактан,

Ушу Манас бала үчүн,

Ажал жетсе, өлөлү!".

Билимдүү экен Акбалта,

Туйбаганды туйгузган,

Туйгун экен Акбалта.

Ак шумкардай баркылдап,

Ак сакалы жаркылдап,

Кара тилин кайрады,

"Манас деп айтпа элге" — элге

Кайран Балга сайрады...
Кайгыланып бай Жакып,

Үйүнө барып ыйлады.

Байбичесин кыйнады:

"Өрүштүн малын жый катын,

Бул балаңды тый катын.

Бул балаңды тыйбасаң,

Бузук салса калмакка,

Кырыша кетсе кытайга

Тирүү кармап алатко?

Зынданына салатко!

Же жол үстүнө сүйрөтүп,

Даңгыттарга жарат го!".

Ак байбиче Чыйырды

Анда туруп кеп айтат,

Арман кылбай нени айтат:

"Байым, сен бала үчүн бузба

санааңды,

Оорсуп калган экенсиң,

Сен эми өлгөңдө көргөн балаңды!".
Бөдөнөдөй кайран көз,

Бөлөк-бөлөк жаш кетти,

Карагаттай кайран көз

Камчы бою жаш кетти.

Айтып оозун жыйгыча,

Көздүн жашын тыйганча,

Койчу башы Ошпур бар,

Ошол Ошпур келиптир.

Келгенин байбиче туруп

көрүптүр.

Бөлөккө бурду санааны,

Ошпурга Жакып карматты,

Аты “Чоң Жинди" деген баланы.
Чыйырды ыйлап, чыркырап,

Мойнуна курун салынып:

"Ошпур, бизде дүнүйө далай,

бала жок,

Өлгөндө көргөн бул бала

Тентегин тыяр чараа жок.

Төбөсүнө калмактын ташын тага

көр

Дагы бир төрт жыл бага көр".

Кызарып күйгөн чок чыкты,

Кара кытай, манжуудан

Мындай тентек жок чыкты.

Колотто жүрүп ой кылды,

Кырк бала жыйнап талаага,

Койду союп той кылды.

Торпок минип топоңдон,

Толгон бала чогулду.

“Чоң Жиндиге" көп үйүр

Болгон бала чогулду.

Ошол кезде «Чон Жинди»

Он эки жашка келиптир.

Ок өтпөстөн тон кийип,

Жылкыдан Аймаңбоз өндүү ат

минип,

Төрөм деп айт мени» — деп,

Өзүн-өзү билдирип,

Билгендерди күлдүрүп,

Айталаага кырк таман

Кадимки ордо чийдирип,

Ошпур баккан көп — койдон

Жүз козусун союптур,

Баатыр" деп айткын мени — деп,

Баглан козу, ширин баш

Бор кайнатып* коюптур.

Кен Алтайдын баткалда,

Күн кылкылдап батканда,

Жан-жаныбар, макулук

Кыймылдабай жатканда,

Бала ичинде көк жалын

Чыканактап уйку алып,

Чырым этип тынч алып,

Ак каңкыны* жазданып,

Кыбыланы баштанып,

Алп уйкуну салыптыр.

Күн шашке болгон кезинде;

Гүлүстөн абыдаң уктап калыптыр.

Уйкудан Манас тургуча,

Жылкычы алпы Канжаркол,

Ошол жылмайгыр келип калыптыр

Астындагы Ала айгыр

Атырылтып келиптир.

Куштай учуп кетет деп,

Кум салышып миниптир.

Жан казандай башы бар,

Жаткан иттей кашы бар.

Кара келтек чокморду,

Кармап үйрүп алганы,

Кырк балага умтулуп,

Качырып колду салганы.

Он жагына толгонуп,

Баш көтөрүп караса,

Бала аманын кааласа,

Балдардын баары качыптыр.

Айгырдан түшүп ошо дөө

Төрт баланы басыптыр;

Төртөөнү катар союптур,

Азык эттин баарысын

Шишке сайып коюптур,

Көрө коюп зор Манас

Каары келип, көз жайнап,

Кайраты бойду бек кармап,

Кара келтек чокморун

Балаң үйрө кармап алыптыр.

Бекем белин курчанып,

Аймаңбоз минип алыптыр..
Аймаңбоз оозун бурду эми

Балбанга катар келгенде,

Бул сөзүн айтып турду эми:

Атаңдын көрү Канжар алп,

Сен жылкычы, мен койчу,

Канча бала кыйраттың,

Кара боюң чың болчу.

Тартып жедиң этимди, —

Эми келтирейин кезиңди.

Төрт баланы сойгудай,

Сенин бээңди тийип качтыбы?

Адам өлүм кылгыдай,

Сенин алтының талап чачтыбы?",

Ушуну айтып бакырып,

Кыргыздап ураан чакырып,

Үйдөй кара чокморду

Үйрө кармап алганы,

Качырып кирип Канжарды

Как төбөгө салганы.
Манастан чокмор жегенде

Башы кетти быркырап,

Баспай жерге жыгылып,

Жаны кетти чыркырап.

Балбанды союп жай кылып,

Балдарды жыйып алды эми.

Бай Жакыптын козудан

Дагы кырып салды эми.

Оюн Манас баланын

Отун жыйса оту жок,

Же бышып турган эти жок.
Жырынта деген бир калмак

Козу издеп жетип келиптир.

Келгенин Манас көрүптүр:

"Абышка, бери келгин,-деп,

От күйгүзүп алууга

Оттугуңду бергин"-деп,

Сурап баатыр туруптур.

"Ата курган бурут-деп,

Айтканына көнгөн жок.

Атандын көрү как баш чал

Балдарга оттук берген жок.

"Сураса бербес оттукка,

Суук колду саламын,

Керек болду оттугуң,

Сенден минтип тартып аламын".

Деп ушинтип умтулуп,

Чалды курдан алды эле,

Айгырынан оодарып,

Көтөрүп жерге салды эле,

Куру үзүлүп, ал чалдын

Кисеси колдо калды эми;

Абышка шашып калды эми,

Темир таман үзөнгү

Теппей чуркап минди эми.

Көк айгырды камчылап,

Жаагынан кан тамчылап,

Калмак кетти жолуна;

Кой башчысы Ошпур бай

Кыдырып келди коюна.
Дөбөгө чыгып караса

Көгөрүп түтүн бөлүнөт,

Козунун көбүн бул Манас

Кырып салган көрүнөт.

Козудан тандап союшуп,

Кужулдашкан бул балдар

Этти шишке сайып тоюшуп,

Кунан чаап ойноп бакырып,

Бакырганын. байкасаң,

"Манастап" ураан чакырат,

Балдар тиккен алачык

Бир короонун козусу

Кен-кесири баткандай,

Бир капшытта кырк бала

Манас баштап кужулдап,

Ордо атышып жаткандай.

Кара чаар кабылан Кадимки

Манас баланын

Капталында чамынат,

Чолок көк жал арыстан

Ошпурду жара тартчудай,

Бет алдында камынат.

Ошолорду көргөндө

Боконо сөөгү болкулдап,

Боор ичеги солкулдап,

Билегинен сап кетти,

Ошпурдун жүрөгүнөн кап кетти,
"Бул Жакыптын жинди уулу

Билеги жоон таш жүрөк,

Пил мүчөлүү бадирек*,

Жетилип калган кези экен,

Эми жергеме салат чоң дүмөк.

Өз билгенин талаада

Кылып салган турбайбы,

Козунун баарын окшотуп,

Кырып салган турбайбы.

Бул жерде туруп нетейин,

Балаңды тыйып алгын деп

Береним Жакыпка эми жетейин!".

Муну ойлонуп Ошпурбай

Жакыпты көздөй дыр койду,

Жан аябай чу койду.
Жакыбынын үйүнө

Барып түштү Ошпурбай.

Балакеттүү шумдук сөз

Салып түштү Ошпурбай.

"Жакып, балаң өңдүү жан болбос,

Жанындагы жолдошу

Жаланып турган сур жолборс.

Кырк баланы жолдошко

Кыран уулуң жыйыптыр.

Короосу менен жуушатып,

Козуңду минтип кырыптыр.

Этке тойгон кырк бала

Жөө кунан чаап бакырат,

Астыга чыгып келгени

"Манастап" ураан чакырат.

Уулуңдун аты "Чоң Жинди",

Мунун Манас атын ким билди!

Элдин мыш-мыш кеби бар,

Жылкычы башы Чоңканжар

Аны да Манас шум уулуң

Өлтүрүп салган чени бар.

Балаңды тыйгын, тилимди ал,

Менин айтканым ушул, билип ал.

Мына ушундай деди да,

Ошпур кайра чапты малына.

Ошондо асыл катын Чыйырды

Ак тамагын кылайтып,

Акырын сүйлөп муну айтып:

"Боздон тоодак куткарбас,

Боз ала шумкар Манасым,

Калкайган тоого токтобос,

Кара ала баарчын Манасым.

Адырда аккан булагың,

Айкөл жалгыз чунагың,

Албагын жаман пейлиңе,

Аман жүрсө жеткирер

Сенин алыста кыргыз элиңе.

Аман болсо Манасың,

Күйүттүү кабак ачылат,

Күйүккөн жүрөк басылат.

Аман болсо Манасың,

Атамдан калган мурас деп,

Кең-Көл, Талас жер табат,

Айланып кыргыз эл табат.

Опосу жок куу малга

Уулум тентек чыкты деп,

Абышкам, мынча муңайба!

Кайгырбагын малыңа,

Кайрат бергин балаңа.

Балаңа кайрат бербесең

Каптал жакта Каңгай бар,

Каңгайда кара калмак бар.

Кайгыланбай кайрат кыл,

Сага түшчү салмак бар.

Сенин кыр жагыңда кытай бар,

Кыйрашчу жооң далай бар.

Маңдайыңда манжуу бар,

"Баягы бурут экен» — деп,

Кызыгып тооруп калчуу бар.

Кызыл-тазыл кырмызы

Кыргагын тартсам бөлүнбөйт,

Кыжылдаган манжуудан

Сага кылчаяр адам көрүнбөйт.

Жашыл ала тал жибек

Жан-жанын тытсам бөлүнбөйт.

Жаң-жуңу келсе жамандап,

Бул калмакта жан коёр киши

көрүнбөйт.

Сан дүйнө малды чачыңыз,

Арка кылып Манасты

Бул Алтайдан качыңыз!

Бул Алтайдан качпасаң,

Коруп алат мал оттогон талааңды,

Кармап кетет өлгөндө көргөн

балаңды.

Кармаса соёт Акбалта баштап

пириңди

Каңгай кагат капкайда кеткен

жиниңди.

Алтын казып, дан айдап,

Алтайга келип турабыз,

Уулуң тентек чыгыптыр,

Эми эмне айла кылабыз?

Айтканым ушул билип ал,

Абышкам, Жакып, тилимди ал.

Ат семирип ык болсо,

Эр семирип бук болсо,

Кочкоруң биттеп ирик кылгын,

Коюңдун баарын түрк* кылгын.

Айгырды биттеп ат кылгын,

Жылкыңды шайдоот бат кылгын.

Өлчөөлө качар чамаңды,

Тилегин тиле баландын".
Чыйырды оозун жыйып алгыча,

Андай-мындай дегиче,

Ошпур келди күүлөнүп,

Одураңдап сүйлөнүп:

"Ордо бузуп, олжо алып,

Же уулуң сени бай кылат,

Омуроо кагып, чыр салып,

Же бул уулуң сени жай кылат.

Элден ушак кеп уктум,

Эчен койчу, жылкычы

Уулун. талаага кырды деп уктум"
Муну укканда Жакыптын

Көзүнүн жашы төгүлүп,

Көңүлү кетти бөлүнүп,

Тентек уул Манасы

Тегеле көзүнө жаман көрүнүп.

Каарланып Жакыбың,

Калдайып атка минди эми,

Ошпур экөө ээрчишип,

Кой жаткан жакка жүрдү эми.

Сары адырмак урчукка,

Саландаган тумшукка

Салып чыгып караса,

Чоң Алтайдын оюнда,

Кең өзөндүн боюнда,

Адыр-күдүр баткалда,

Жакыптын кою жатканда,

Оргуп түтүн бөлүнөт,

Кыран Манас, кырк бала,

Атасынын тең коюн

Талаага сойгон көрүнөт.

Мал жандуу экен бай Жакып,

Баарыдан билбес чын жаман

Бадирек экен ал жаман.

Капаланып түктүйүп,

Каарын төгүп үксүйүп:

"Керденге бүткөн Манасым,

Кетирипсиң алымды.

Талаага не деп сойгонсуң,

Жоо ээлеген малымбы?".

Анда Манас муну айтат.

"Кокуй, ата,не дейсиз?

Ээсиз малды көп кылып,

Күтүп жүрүп нетесиз?

Не муратка жетесиз?".

Айтып оозун жыйгыча,

Атасын карап тургуча,

Боз ала желек, кызыл туу,

Бойбойлогон ызы-чуу, .

Ак асаба, кызыл туу,

Айкайлаган ызы-чуу...
Манжуунун ары бетинде,

Каңгайдын бери четинде,

Эсен кандын элчиси,

Кара калмак манжуунун

Жер кайтарган ченчиси,

Ушакчыдан кеп угуп,

Белгилүү бурут Жакыптын

Бурулбаган көп малы

Жер отун жеди деп угуп,

Жети асаба туу алып,

Жети жүздөй кол алып,

Жети жүздүн башчысы,

Жеткилеңи чоң Кочку,

Кочку келип калганы,

Калайманды салганы.
Кочку келди короктоп,

Кошоматчы куулары

Аркасында сороктоп,

Эки буту салактап,

Эми өкүм сүйлөйт алактап:

"Кызыталак куу бурут,

Жүргөнүн бузук бу, бурут!

Дегеннме көн, бурут,

Балаң тентек "Чоң Жинди"

Азыр бизге бер, бурут!

Сурагыма көнөсүң,

Айтканымды бербесең,

Кырка тием бээңди,

Чыгара муштайм мээңди!

Береки Алтай бөксөсүн

Жайлап жүргөн экенсиң,

"Баламдын аты "Жинди"-деп,

Падышабыз Эсен кан

Алдап жүргөн экенсиң.

Алтындан тапкан сан кара

Чачайын деген экенсиң.

Кызыталак куу бурут,

Эми качайын деген экенсиң.

Манасыңды бербесең,

Айтканыма көнбөсөң,

Азыр табам жайыңды,

Чыгарамын этиңден

Сөөгүңдөн чыккан майыңды!".

Күчөп келип турду эми,

Найзачанын акыйтып,

Адыраңдап турду эми.

Андай-мындай дегиче,

Ачып көздү жумгуча,

Добулбас үнү бапылдап,

Чыңыроо* үнү такылдап,

Сыр бараң үнү жаңырып,

Элчиге келген камынып,

Эр Кочкусу баш болуп,

Жылкы тийди жабылып.

Бузукту Кочку баштады,

Жергедеки кыргыздар

Жандан кечип таштады.

Кереге-уугун кыйратып,

Келин-кызын ыйлатып,

Керүүдөгү жылкыны

Баарын тийди чуулатып.
Ал аңгыча болгон жок,

Он экиде эр Манас

Минген аты Аймаң боз

Кармашкан жоосу соо болбос,

Жоо-жарагын шайланып,

Кынсыз кылыч байланып,

Кайра жаачуу булуттай

Каары бетине айланып,

"Күрдөлдүү башым барында,

Күлүгүм кантип берейин,

Күчөгөн экен бул калмак,

Мен бир күпүлдөшүп көрөйүн!",

Манас ачуусу келип бөлүнүп,

Ар мүчөсүн карасаң,

Арыстан сындуу көрүнүп,

Жакып байдын жаш Манас

Жеткилең белин курчанып,

Аймаңбоз санга бир салып,

Сыр найзаны колго алып,

Качырып кирди бакырып,

Арт жагынан кырк бала

Манастап ураан чакырып.

Ат мингени дагы бар,

Өгүз минген дагы бар,

Кыжылдаган кармашта

Кырк баланын баары бар.

Астындагы Аймаңбоз

Тайгылган жок бийиктен;

Ал жаныбар кем эмес

Ташка баскан кийиктен.

Жаш Манастын Айманбоз

Баскан ташы быркырап,

Жолум үйдөй чоң даңкан

Төбөсүндө чыркырап,

Араандай оозу ачылып,

Кан аралаш ак көбүк

Омуроого чачылып,

Ээлендирип булкунтуп,

Эр Манас жүрөт майданда

Аймаңбозду жулкунтуп.

Алыша келген балбанды

Коёндой жерге ныктады.

Бузуктун баары тыйылып,

Жылкынын баары жыйылып

Ойкуп Манас кеткенде

Он эки балбан сырайып,

Бет алгандын баарысы

Аттан түштү тырайып

Ошол келген Кочкунун

Муруту өтөккө чыккан чалкандай

Канжасынын кирин көр,

Балдар, көөлөп жеген талкандай,

Мурунунун таноосу

Бурулуш жылга буткулдай,

Кезиккенди ал Кочку

Жөн эле аты менен жуткандай,

“Сексен Манас болсон да,

Түбүңө чогуу жетемин,

Атаң Жакып чалды баш кылып,

Баарыңды байлап кетемин!".

Каарланып, күпүлдөп,

Дабыштанып, дүпүлдөп,

Жекеге чыкты эр Кочку

Төбө чачы сүксөйүп,

Кол салууга Манаска

Келген кези түктөйүп.
Жетик Манас көк жалың

Жебеден мурун жетти эми,

Жеткен жерден Кочкуну

Көмө коюп өттү эми.

Үзөнгүдөн бут тайып,

Ээрден көчүк кылтайып,

Адырайган чоң, Кочку

Аттан кулап түштү эми.

Акбалта, Жакып бул жерде

Арага түшүп калганы.

Алдында Манас турганы.
Атасы Жакып муну айтат:

"Жалгыз уулум, Манасым,

Каарды катуу баштадың.

Каран түн, мүшкүл чыр салып,

Кочкуну союп таштадың.

Калың каздың орумду,

Эми кайнатмак болдуң шорумду.

Ордолуу журтка катылып,

Чечтирмек болдуң тонумду!"
Эми Акбалта кирди күүлөнүп,

Ачуусу келип сүйлөнүп:

"Кейибе, Жакып, жөнү жок,

Кейиген адам оңобу?

Ушу сенин кейишиң жакшы болобу?!

Өчкөн отуң тамызат,

Аман болсо бул бала

Өлгөн жаның тиргизет.

Аман жүрсө бул Манас,

Добул келсе жел тийгис

Булуң токой -чер болот.

Доочу келсе мал бергис

Кара көк жал, эр болот.

Кайгы тилөө болобу?

Кайгырбагын жөнү жок,

Калка болот Манас деп,

Ошондуктан көөнүм ток.

Айтканым уккун сен Жакып:

Эми малдын баарын чачалык,

Медер кылып Манасты

Кыргызды көздөй качалык.

Бул Алтайга турганда,

Не муратка жетелик.

Кургаң жан аман барында,

Кыргызга кирип кетелик!".
Акбалтанын айтканын,

Көңүлүндө эп кылып,

Азганакай кыргыздар

Кетүү жайын кеп кылып,

Кочкорун биттеп ирк кылып,

Коюнун баарын түрк кылып,

Букасын бычып, уй кылып,

Айгырын бычып, ат кылып,

Буурасын бычып, бой кылып,

Кайран кыргыз ошентти,

Кача турган ой кылып.

Карысы санаа тартканда,

Калдайып айыл жатканда,

Баатырлар санаа тартканда,

Бейкутта айыл жатканда

Көктөн жылдыз тутулуп,

Көрбөй Манас калганы,

Тагылып качып кутулуп,

Эсен канга барганы.

жүктеу/скачать 3.01 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: