Мектеп жасына дейінгі балалардың халық ауыз әдебиеті арқылы байланыстырып сөйлеуін дамыту. Аннотоция
жүктеу/скачать 22.35 Kb.
|
1 2
макала айым- Бұл бет үшін навигация:
- Түйін сөз
|
Мектеп жасына дейінгі балалардың халық ауыз әдебиеті арқылы байланыстырып сөйлеуін дамыту. Аннотоция - Қазақ ауыз әдебиеті - жас бөбектердің ой-өрісін дамуға, қиялын шарықтауға, тіл байлығын молайтуға, дүниетанмын кеңейтуге, балаларды адамгершілікке, тапқырлық пен еңбекке баулуға, сонымен қатар өрнекті сөз бен асыл ойдың мәнін терең ұғындыруға, халықиың әдет- ғұріп, салт- санасын меңгертуге, өзіндік пайымдауға, қорытынды жасай білуге дағдыландыру болып саналады. Ауыз әдебиеті — халық шығармашылығының айрықша саласы, ауызша шығарылып, ауызша тараған көркем-әдеби туындылардың жиынтық атауы. Қазақ халқының ерте заманда жасаған мұрасының бірі халық ауыз әдебиеті. Жазу-сызу өнері болмаған ерте кезде-ақ қазақ халқы өзінің тұрмыс тіршілігі, қоғамдық өмірі, шаруашылығы мен кәсіюі, қуанышы мен күйініші. Дүниетанудағы көзқарасы жайында неше түрлі өлең-жырлар, ертегі-әңгімелер, мақал-мәтелдер, аңыздар ойлап шығарған және оларды ауызекі күйінде тудырған. Қазақ халқының мұндай сөз өнерін ғалымдар ауыз әдебиеті деп атаған. Сонымен бірге ғылым мен мәдениетте “халық шығармашылығы”, “халық поэзиясы”, “халықтың ауызша сөз өнері” дейтін атаулар да осыған жақын мағынада қолданылады. Түйін сөз - Ауызша халық шығармашылығы мектеп жасына дейінгі балалардың сөйлеуін дамытудың тиімді құралы болып табылады, өйткені оның шығармалары балаға тілінің әсемдігі мен дәлдігін ашады. (К. Д. Ушинский) Халық ауыз әдебиеті - өмірдің айнасы, өмірдің таптырмас құралы.Халық ауыз әдебиеті-халықтың рухани қазынасы. "Мектеп жасына дейінгі балалардың тілдерін дамытудағы ауызша этиканың маңызы"тақырыбындағы жұмыс тәжірибесінен.Қазақ халқының көне мұраларының бірі-ауызша халық шығармашылығы. Ол кезде қазақ халқы өз өмірімен, қоғамдық өмірімен, шаруашылық пен бақытпен, қуаныш пен көңілсіздікпен өмір сүрді. Қазақ халқының ауыз әдебиеті көркемдік – мінсіз мазмұнымен, эстетикалық күшімен, түрлері мен жанрларының көптігімен, тақырыптық және сюжеттік байлығымен, қоғамдық – әлеуметтік және тәрбиелік тереңдігімен ерекшеленеді. Қазақтың мақал - мәтелдері, жұмбақтар-жаңылтпаштары мен ертегілері болсын, барлығы балаларды өз Отанын сүюге, ерлік жасауға, елін қорғауға шақырады. Қиял әлемінің ертегі әңгімелері, кейіпкерлердің өлеңдері, өмірлік тәжірибенің қысқышы-мақал - мәтелдер, ақыл - ой тәжірибесінің қысқаша мазмұны-мақал-мәтелдер, жұмбақ жұмбақтар, айтылмайтын өлеңдер-мұның бәрі балабақшада кеңінен қолданылады. Қазақ халқының тұрмысын, арманын, өткенін кеңінен баяндайтын ауызша халық шығармашылығының бір үлгісі ертегілер болып табылады. Ертегілер өте ерте, тіпті жазу - сызу болмаған кезде де дүниеге келді. Ауызша халық шығармашылығының басқа түрлері, ертегілер сияқты, еңбек, өмір және адам өміріне байланысты туады. Жаратылыс құбылыстарын, табиғат құпияларын жетік білмеген ерте адамдар, олардың не үшін болып жатқанын толық түсінбестен, әр нәрсені елестетіп, ауыр жұмысты жеңілдету мүмкіндігін қарастырды. Қазақ ауыз әдебиеті Жас балалардың ой-өрісін, ой-өрісін кеңейтеді. Оларды адамгершілікке, еңбекке, тапқырлыққа, туған жерге деген махаббатпен таныстыру ісінде шешуші орын. Мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеудегі ауызша халық шығармашылығының бағыттары: 1. денсаулық 2. еңбек және мамандық 3. өнер 4. адамгершілік және адамгершілік 5. патриоттық 6. эстетикалық 7. табиғатқа деген махаббат 8. ауыз әдебиетінің түрлері: \ертегілер, жұмбақтар, жаңылтпаштар, мақал-мәтелдер, тыйым салынған сөздер\ 9.мектепке дейінгі мекемелерде қазақ халқына балалардың ана тіліне, халыққа деген сүйіспеншілік сезімін, өз халқы үшін мақтаныш сезімін, ұлттық рухқа, Ана тілі мен Отанға, тарих пен мәдениетке деген сүйіспеншілігін қалыптастыруда ерекше орын бөлінген. Халық ауыз әдебиеті-халық жылнамасы. М. Горькийдің айтуынша,"халық ауыз әдебиетін білмей, еңбек адамдарының шынайы тарихын білу мүмкін емес". Ауызша да, жазбаша да көркем шығармалар. Балалардың ойлауын, қиялын дамыту, тілдік байлықты байыту үшін ауыз әдебиетінің үлгілері қажет-Ертегілер, Жұмбақтар, жұмбақтар, халық ойындары. Балаларды ауыз әдебиетінің әртүрлі түрлерінің үлгілерімен таныстыру үшін алдымен зерттелетін материалдың көлемін, мазмұнын анықтау керек. Мазмұны материалды тиіс жинақы, балалар үшін жеке-командалық "қашықтықта" және "жеке-командалық" қашықтықта.Ертегінің өзіндік құрылымы, көркемдік ерекшелігі бар. Қандай ертегі алсақ та, ол белгілі бір сюжетке негізделген, сюжеттің басы, соңы, өзіндік шешім болады. Ертегі баяу басталып, сюжеттік желісі күрделене түседі. Әсіресе, адамның өміріне байланысты, іс-әрекеттер өткір әзілмен - ирониямен, ал баланың сезімдері-келеке-мазақпен жүреді. Бала жағымсыз кейіпкердің жаман мінез-құлқына байланысты жақсылықты жақсы көреді. Ертегілердің әр жұмбағын қызықты, қызықты, балалардың санасына лайықты жеткізу әңгімешінің шынайы шеберлігіне байланысты. Халық шығармашылығының арасында ертегілердің балаларға әсері бар. Халық ертегілері-халықтың өмірін бейнелейтін фантастикалық негізде құрылған шытырман оқиғалы көркем шығарма. Ертегінің бай фантастикасы балаларды ойлауға итермелейді, өмірдің әртүрлі құпияларын ашады, сана мен ақыл-ой белсенділігінің дамуына, ерте қалыптасуына ықпал етеді. Балалар ертегіні тыңдауға қуанышты, өйткені ғасырлар бойы ол ұрпақтан-ұрпаққа беріліп, халықтың дана, тапқыр ойларын жинақтап, көркем және жеңіл тілмен жеткізді. Ертегі тарихы басынан бастап қызықты, қызықты және қызықты болады. Халық ертегілерінің ішінде балалар арасында хайуанаттар бағындағы ертегілер жиі кездеседі. Ертегілер балалардың санасын оятады және мақсаттарына жетуге үйретеді. Бұл туралы Мұхтар Әуезов: "ертегілер кішкентай баланың ойлау қабілетін оятады және оның қиялының өсуіне әсер етеді. ",- деп есептейді. Хайуанаттар бағындағы барлық ертегілер, бірақ баланың ұғымдарына сәйкес түсіну оңай, күлкілі, қызықты. Ертегілерде балаларды ойландыратын екі кейіпкер бар. Олар: ертегіде барлығы кейіпкерлердің мінез-құлық ерекшеліктерін, олардың сыртқы көріністерін, күннің көрінісін байқайды. Құлақты тыңдай отырып, олар қазір тікелей білім алуға, оқуға құштар.Екіншіден, ертегілерде ол адамдар арасындағы қарым-қатынасты, олардың мінез-құлқын салыстыра отырып, оны мысалға келтіреді. Мұндай ертегілерге "Түлкі мен қоян","түлкі мен бөдене", "күшік пен мысық","Түлкі мен тауық" және басқалар жатады. Ертегі балаға ұқыптылық пен тапқырлықты оятады. Мұнда балаларға үлгі, терең ойлар туралы айтылады. Ертегі тарихындағы әр түрлі кейіпкерлердің әрекеттері-кейіпкерлердің тапқырлығы, айла мен қулық: аңғал кейіпкерлер балаларды таң қалдырады және қуантады. Ертегілердің мұндай ерекшеліктері балалардың талғамын нығайтады, сөйлеу мәдениетін, үйлесімді сөйлеуді дамытады, өз ойларын жүйелі түрде білдіруге үйретеді. Халық шығармашылығының ең ауызша саласы-Ертегілер, ертегілер өте ерте, тіпті жазу, жазу кезінде. Оларды біздің халқымыз ұрпақтан-ұрпаққа ауызша жеткізді. Сөйлеу дамуындағы балалардың санау жүйелері, олардың бейнесі, үйретеді, баланың сөйлеу, байланыстырып сөйлем. жүктеу/скачать 22.35 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2