«Мемлекеттік қызмет этикасы» пәні бойынша
жүктеу/скачать 393.87 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «Мемлекеттік қызмет этикасы» курсы бойынша СӨЖО өткізу формалары
- СӨЖО өткізу формалары
- Білімді бағалау критериялары
|
ҚАЗТҰТЫНУОДАҒЫ ҚАРАҒАНДЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ «Мемлекеттік қызмет этикасы» пәні бойынша СӨЖ (СӨЖО) МАТЕРИАЛДАРЫ БАКАЛАВРИАТ Мамандық 050510 – Мемлекеттік және жергілікті басқару Экономикалық теория және халықаралық экономика кафедрасы ҚАРАҒАНДЫ – 2009 СӨЖ (СӨЖО) бойынша әдістемелік нұсқауларды құрады: «Мемлекеттік қызмет этикасы» пәнінің типтік бағдарламасы және 050510 – Мемлекеттік және жергілікті басқару мамандығының оқу бағдарламасы негізінде ҚҚЭУ-МИ-85-05.00-2005 пәндердің оқу-әдістемелік кешенінің құрылымына қойылатын талаптарға сай э.ғ.к., доцент Байгуренова М.А. Экономикалық теория және халықаралық экономика кафедрасының оқу-әдістемелік семинар отырысында талқыланды. ОӘС Хаттамасы № 1 «29» тамыз 2009 Экономикалық теория және ХЭ Кафедрасының меңгерушісі Жетпісбаева М.Қ. Оқытушы туралы мәліметтер: Экономикалық теория және ХЭ кафедрасының оқытушысы э.ғ.к., доцент Байгуренова М.А. 125 б.қ. көлемінде басылымдарға ие. «Экономикалық теория», «Микроэкономика», «Макроэкономика» курстары бойынша дәріс сабақтарын жүргізеді. Офисі: Экономикалық теория және ХЭ кафедрасы аудитория №266 Қарағанды қаласы, Академиялық көшесі 9 Тел: 44 16 24 (143) Консультациялық сағаттар (office hour): СӨЖО графигі бойынша Уақыты: сабақтар келісімді бекітілген кесте бойынша жүргізіледі.
СӨЖ тапсырмалары дәріс сабағынан бұрын орындалады. Дәріс сабағында алған білімді, әрі қарай тереңдету керек. Бірақ семинар сабағына жоспарланған сұрақтар тақырып мазмұнын толық қамтымайды. Сол себептен студент білімін тереңдетуді ОСӨЖ процесінде жүзеге асырады. Сондықтан СӨЖО –да тақырып бойынша қосымша сұрақтар, есептер, жаттығуларды орындау арқылы тақырып мазмұны толық қарастырылады. СӨЖ мазмұны және өңдеу формасы. «Экономикалық теория» курсын оқытуда СӨЖ формаларын кең қолдануға мүмкіндік бар:
Студентке СӨЖ (СӨЖО) тиімді ұйымдастырудың әдістемелік ұсыныстары: Өткен материалдарды пысықтау. Өткен дәріс материалдарын пысықтау өзіндік жұмыстың ең маңыздысы. Өткен материалдар терең талданса, басқа өзіндік жұмыстар жеңіл орындалады. Үнемі және жүйелі түрде өткен материалдарды пысықтап отыру, алдағы уақытта берілетін материалдарды жақсы түсінуге мүмкіндік береді. Өткен материалдарды пысықтау үшін қажетті жайлар:
Жұмыс әдістері:
Есептерді шығару. Есептерді шығару әдісі:
Коллоквиумға дайындық. Кейбір пәндер бойынша курстың теориялық бөлімі қандай деңгейде меңгерілгенін бағалау үшін коллоквиум өткізіледі. Сондықтан коллоквиумда қойылатын сұрақтар жауабын қайталап, пысықтау керек. Бақылау жұмысына дайындық. Бақылау жұмысын өткізудің мақсаты:
Студент бақылау жұмысына дайындалуда:
Егер студент үнемі жүйелі түрде өткен материалдарды пысықтап отырса, бақылау жұмысына дайындық ешқандай қиындық туғызбайды. Жобаларды орындау. Жобаларды орындауда кафедрамен берілетін әдістемелік нұсқауларға сүйену қажет:
Студенттің өзіндік жұмысына берілетін уақыт шектеулі, сондықтан алдын -ала орындау жоспарын жасап, өзіндік жұмыс әдістерін үйреніп, тәжірбиелерді меңгеру қажет және жұмысқа қабілеттілікті сақтау үшін демалыс уақытын дұрыс өткізген жөн. Сондықтан студенттің өзіндік жұмыс әдістерін үйренуіне кафедра мен әр оқытушының жауапкершілігі жоғары. «Мемлекеттік қызмет этикасы» курсы бойынша СӨЖО өткізу формалары
Тақырып 1. Мемлекеттік қызмет түсінігі, мәні мен мемлекеттік басқарудың қағидалары СӨЖО тапсырмалары
Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар
Тестілік сұрақтар
а) мемлекеттің экономикалық, әлеуметтік, саяси мәселелерді шешуі б) әскери-саяси конфликтілерді шешу в) қаржылық мәселеледі шешу г) жауаптардың барлығы дұрыс 2. Кез-келген мемлекеттік органның іс-әрекеті неден тікелей тәуелді болады? а) аталмыш органдар құрамына кіретін кадрларды таңдау, тағайындаудан б) кадрларды кәсіби дайындауда, біліктілігі мен жұмыс тәжірибесінен в) А және Б жауаптары дұрыс г) дұрыс жауабы жоқ
а) «Барлығы мемлекеттік органдардың қолында» б) «Барлығын кадрлардың қолында» в) «Кадрлар барлығын шешеді» г) «Кадрлар ештеңе шешпейді»
а) 1993 жылдың 28 қаңтар айындағы Заңда. б) 1993 жылдың 28 қаңтар айындағы Конституцияда. в) 1993 жылдың 28 қаңтар айындағы ҚР Президентінің Жарлығында. г) ешқайда айтылмаған
а) 1 қаңтар 1995 ж. б) 25 маусым 1996 ж. в) 1 қаңтар 1993 ж. г) 1 қаңтар 1996 ж.
а) мемлекеттің қалыптасу және даму ісінде б) мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық дамуында в) А және Б жауаптары дұрыс г) дұрыс жауабы жоқ
а) бұл ұлттың құлы, патриоттық және әділ, өз ісіне берілген маман б) бұл патриоттық және әділ, өз ісіне берілген маман в) мұндайды Президент айтпаған 8. «Мемлекеттік қызмет туралы» Заңның жаңа нұсқасы қай жылы өңделген? а) 2000 ж. б) 1999 ж. в) 2001 ж. г) мұндай нұсқа жоқ 9. Соттарға қандай тәртіптік алымдар қолданылады а) ескерту б) үкім
в) қатаң үкім г) аталғандардың барлығы 10. Дипломатиялық қызмет өкілдеріне төмендегі тәртіптік алымдардың қайсысы қолданылмайды? а) үкім
б) жұмыстын шығару в) дипломатиялық рангтан айыру г) ескерту
а) «Еңбек туралы» Заңда б) «Соттар мен соттардың мәртібесі туралы» Жарлықта в) «Мемлекеттік қызмет туралы» Заңда г) ондай қарастырылмайды
Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар
Тестілік сұрақтар 1. Ваканттық лауазымдарға кандидаттарды таңдаудағы негізгі заңдар а) ҚР Конституциясы; б) «Парқорлықпен күрес туралы» Заң; в) «Мемлекеттік қызмет туралы» Заң; г) жауаптардың барлығы дұрыс.
а) «Еңбек туралы» Заң; б) «Әкімшілік процедуралар туралы» Заң; в) «Мемлекеттік қызмет туралы» Заң; г) «Бюджет жүйесі туралы» Заң.
а) Саяси мемлекеттік қызметкерлер тәуекелін ескеру; б) Сыйақылау жүйесіндегі шектеулерді алып тастау; в) лауазымдық жалақы ролін арттыру; г) жауаптардың барлығы дұрыс.
а) кандидаттарды тестілеу; б) байқаулық іріктеу; в) вербалды емес-тәжірибелк тестіні тапсыру; г) алғашқы білімдер.
а) «Әкімшілік процедуралар туралы» Заң; б) менеджменттің жаңа әдістерін енгізу; в) кадрлар мониторингін жүргізу; г) жауаптардың барлығы дұрыс.
а) карьералық жүйе элементтерін; б) карьералық жүйе және позициялық жүйе элементтерін; в) позициялық жүйе элементтерін; г) дұрыс жауабы жоқ.
СӨЖО тапсырмалары
Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар
Тестілік сұрақтар 1. Қазақстан Республикасының «Мемлекеттік қзымет туралы» Заңы қашан күшіне енді? А) 1 қаңтар 2000 ж; Б) 1 қаңтар 2001 ж; В) 1 наурыз 2000 ж; Г) 1 ақпан 2000 ж
А) ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың ел халқына Жолдауы; Б) Назарбаев Н.Ә. Қазақстанның егемен мемлекет ретінде қалыптасу және даму стратегиясы; В «ҚР-ғы жергілікті мемлекеттік басқару туралы» Заңы; Г) Н.Ә.Назарбаев «XXI ғасыр тоғысында»;
А) кадрларды мақсатты түрде оқыту; Б) қызмет ішіндегі кәсіпқойлық, кәсіпқойлықтың жоғары деңгейі; В) өмірлік тағайындау, консерватизм және бюрократиялық иерархия; Г) жауаптардың барлығы дұрыс;
А) қоғам мен оның әрбір азаматының қажеттіліктерін қанағаттандыруға қабілетті кәсіби аппаратты құру; Б) мемлекеттік қызметке орналасуға қатысты азаматтардың конституциялық құқығын жүзеге асыру механизмін құру; В) мерикторатия қағидаларына негізделген мемлекеттік қызмет моделін құру; Г) жауаптардың барлығы дұрыс;
А) қызметтік этика ережелері; Б) жеке еңбектер; В) профессионализм; Г) жоғары мәртебе;
А) байқау бойынша іріктеу, айтарлықтай мобильділік; Б) қабылдаудың келісім-шарттық формасы, карьерадағы тұрақсыздық; В) қызмет көрсетудің жоғары сервисі; Г) консерватизм және бюрократиялық иерархия;
А) әкімшілік және экономикалық; Б) экономикалық және саяси; В) саяси және әкімшілік; Г) аймақтық әкімшілік;
А) стаж және жұмыс тәжірибесі; Б) Профессионализм, ептілік пен дағды; В) кәсіби біліктілікь (функцияоналды міндеттерді орындауға қажетті білім); Г) жауаптардың барлығы дұрыс;
А) ҚР Президентінің әкімшілігі; Б) ҚР Президентініе тікелей бағынышты мемлекеттік органдар; В) ҚР Парламенті палатарының аппараты; Г) облыстар, аудандар, ауыл Әкімдерінің аппараты;
А) 2;
Б) 3; В) 4;
Г) 5; Әдістемелік ұсыныстар. Семинарға дайындықты ұсынылатын әдебиетті талқылаудан бастау керек. Аталмыш тақырыпты талқылау барысында мемлекеттік қызметкерлер лауазымдарына тағайындау тәртібіне, құқықтық дайындыққа және қызметкерлерді аттестациялауға, қызметкерлерді заңсыз жұмыстан шығарудан қорғауға назар аударыңдар. Тақырып 4. Этиканың мәні мен пайда болуы СӨЖО тапсырмалары
Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар
Әдістемелік ұсыныстар. Семинарға дайындықты ұсынылатын әдебиетті талқылаудан бастау керек. Тақырыпты талдау барысында этика тарихына, моральдың құрылымы мен қызметтеріне, іскерлік этиканың мәніне назар аударыңдар. Тақырып 5. Адамгершіліктік іс-әрекеттің қалыптасуы СӨЖО тапсырмалары
Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар
Әдістемелік ұсыныстар. Семинарға дайындықты ұсынылатын әдебиетті талқылаудан бастау керек. Аталмыш тақырыпқа дайындалу барысында дүниетанымды талдауға, оның адамгершіліктік іс-әрекетке ықпалын, этикалық тәртіпке ықпал ететін ұйымдық және экономикалық факторларға назар аударыңдар. Тақырып 6. Кәсіби этика СӨЖО тапсырмалары
Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар
Әдістемелік ұсыныстар. Семинарға дайындықты ұсынылатын әдебиетті талқылаудан бастау керек. Аталмыш тақырыпқа дайындалу барысында келесі жағдайларға назар аударыңдар: іскерлік қатынас, мемлекеттік қызмет этикасы. Тақырып 7. Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметкерлерінің іскерлік келіссөз жүргізуінің этикалық нормаларының жетілдірілуі СӨЖО тапсырмалары
Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар
Әдістемелік ұсыныстар. Семинарға дайындықты ұсынылатын әдебиетті талқылаудан бастау керек. Тақырыпқа дайындалу барысында табыстылықты қамтамасыз ету тәсілдерін, басқарудағы әкімшілік шолу мәнін қарастыру керек. Тақырып 8. Іскерлік келіссөздің әдістері мен құралдары СӨЖО тапсырмалары
Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар
Әдістемелік ұсыныстар. Семинарға дайындықты ұсынылатын әдебиетті талқылаудан бастау керек. Аталмыш тақырыпты талқылау барысында риторика процесін, іскерлік әңгіме өткізу және дайындау процесін, іскерлік пікір-талас мәдениетін талдау керек. Тақырып 9. Іскерлік келіссөздер СӨЖО тапсырмалары
Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар
Әдістемелік ұсыныстар. Семинарға дайындықты ұсынылатын әдебиетті талқылаудан бастау керек. Аталмыш тақырыпқа дайындалуу барысында келіссөз роліне ерекше назар аударып, келіссөз процесі түсінігін, келіссөз процесіндегі шешім қабылдау психологиясы түсініктерін ашыңдар. Тақырып 10. Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік қызметтің қазіргі таңдағы қазақстандық этикасы СӨЖО тапсырмалары
Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар
Әдістемелік ұсыныстар. Семинарға дайындықты ұсынылатын әдебиетті талқылаудан бастау керек. Аталмыш тақырыпқа дайындалу барысында мемлекеттік қызмет этикасына жалпы сипаттама беріп, мемлекеттік қызметкерлердің құқықтық нормаларға қатынастарын анықтау керек. Тақырып 11. Мемлекеттік қызметті жетілдірудегі шет елдердің тәжірибесі СӨЖО тапсырмалары
Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар
Тестілік сұрақтар
а) шағын қалалар; б) қала ауданы; в) ауданның әкімшілік орталығы; г) штат.
а) Корея; б) АҚШ;
в) Қазақстанда; г) Ресейде.
а) президенттік; б) федералды; в) республикалық; г) ұлттық.
а) штаттардың атқарушы органдарында; б) штаттардың өкілетті органдарында.
а) 1996 ж; б) 1997 ж; в) 1998 ж; г) 1999 ж.
а) Әкім аппараты; б) Президент әкімшілігі; в) Өкілдік; г) Президенттің қабылдау бөлмесі.
а) 10; б) 11;
в) 12; г) 13.
а) графтықты; б) ауылдық жерлерді; в) қалаларды; г) жергілікті атқарушы билік органдарын.
а) аудандардың әкімшілік орталықтары; б) қалалардың әкімшілік орталықтары; в) жауаптардың барылығы дұрыс; г) дұрыс жауабы жоқ. Әдістемелік ұсыныстар. Семинарға дайындықты ұсынылатын әдебиетті талқылаудан бастау керек. Аталмыш тақырыпты талдауды АҚШ-ғы мемлекеттік қызметті қарастырудан, Қазақстандағы саяси мемлекеттік жүйені ашудан бастау керек. ГЛОССАРИЙ АБСОЛЮТИЗМ (этикалық) (лат. absolutus — сөзсіз) — адамгершілік табиғатын талқылаудың әдістемелік қағидасы, оған сәйес адамгершілік түсініктері адамдардың өмір жағдайымен, олардың қажеттіліктерімен, адамзат дамуының тарихи заңдылықтарымен байланысты болмайтын өзгеріссіз бастамалар ретінде талқыланады. Канонизация мен догматизацияға қарсы тұратын релятивизмге қарағанда, абсолютизм екі жақты мағынаға ие болады. Бір жағынан, оны ұстанушылар көбінесе салыстырмалық пен үстемдік етуші моральдың шарттылығына, оның қағидасыздығына, билік етуші топтардың саяси мүдделеріне бағынуына қарсы тұрады. Сондықтан абсолютистер кейде моральдық догматизм мен ригоризмге жүгінетін. АВТОНОМДЫ ЖӘНЕ ГЕТЕРОНОМДЫ ЭТИКА (грек. autos — өзі және nomos — заң) — моральды өзіндік заңға байланысты негіздеп, бастамаға қатысты сыртқыдан туындайтын адамгершілікті түсіндіретін гетерономды этикеаға (грек. heteros — өзге) қарсы тұратын этикалық теорияның типі. Гетерономды этикаға мысал ретінде гедонизм, эвдемонизм, утилитаризмді жатқызуға болады. Оларға сәйкес адамгершілік туынды сипатқа ие және ләззат алу, бақыт, пайда сияқты түсініктерге сәйкес шығады. АВТОРИТАРИЗМ (лат. autoritas — билік, бұйрық беру) — адамгершіліктік талаптарды негіздеу тәсілінен байқалатын моральдағы догматизм формаларының бірі. Адамгершілікті авторитарлы түсінумынадан тұрады: оны түсінудің ең жоғарғы және де жалғыз талаптарының бірі – талап ететін беделді тұлғаның бұйрығы болып табылады. Ол көбінесе адамгершілікті діни оқытуға тән. АВТОРИТЕТ (бедел) — лидердің жүктелген міндеттерді орындауға өзгелерді итермелеу ықпалы. ӘКІМШІЛІК ЭТИКА — барлық деңгейдегі мемлекеттік басқару мәселелерімен, сондай-ақ бюрократиялық ұйымдастыру мәселелерімен байланысты кәсіби этиканың бір түрі. АРИСТОТЕЛЬ (б.э.д.384—322) — көне грек философы және ғалым-энциклопедист. Оның пікірі бойынша, этика әлеуметтік ерекшеліктермен байланысты болатын «дұрыс нормамен» әрекет етеді деген. АСКЕТИЗМ (грек. asketes — жаттығатын, қозғалушы) — адамдарды әлемнен бас тартуға, өмірлік игіліктер мен ләззаттан, қандай да әлеуметтік мақсатқа қол жеткізу үшін ұмтылыстан бас тартуға итермелейтін моральдық қағида. Негізінен аскетикалық, яғни физикалық және психогигиеналық ережелер бұл адамды ұятты әлсіздіктен ұстап қалуға, дұрыс сананы иеленуге бағытталған ережелер. ПЕРСОНАЛДЫҢ ЖАУАПСЫЗ ӘРЕКЕТІ — компания мәртебесіне кері ықпалын тигізетін жекелеген қызметкерлердің тәртібі. В. Лоукс, Baxter Travenol Laboratories компаниясының бас директоры компанияны персоналдың жауапсыз әрекетінен қорғайтын төрт ережені ұсынды: 1) өте жақсы өмірбаян мен әлеуметтік тәртібі бар инабатты адамдарды жалдау; 2) жауакершілікті іс-әрекеттің барлық нормаларын толыққанды түсіндіру; 3) менеджерлер өз ұйымының күнделікті іс-әрекетінен алшақ болмаулары керек; 4) менеджерлер ұйым мақсатын жүзеге асыратын рольдік модельдер қызметтерін атқарулары керек. БЕНТАМ Иеремия (1748—1832) — ағылшын заңтанушысы, моралист, утилитаризмнің теориялық негізін қалаушысы. ӘҢГІМЕ – сөйлесу, пікір алмасу; әйгілі баяндаманың бірі. ИГІЛІК — белгілі оңды мағынаны қамтиды. Неғұрлым тар, этикалық мағынада игілік түсініг жақсылық сөзінің синонимы болып келеді. "БЛАТ" —тиімді байланыстар этикасы. ВЕБЕР Макс (1864—1920) — неміс социологы, философ және тарихшы. Өз зерттеулерінде В. Қазіргі таңдағы еуропалық мәдениеттің анықтаушы сипаты ретіндегі рационалдылық туралы ой туындатқан. Әсіресе оның адамның рационалды табиғаты туралы идеялары қызығушылық тудырған. БИЛІК — жалпы мағынада өз еркін жүзеге асыру қабілеті мен мүмкіндігі, қандай да бір іс-әрекетке, бедел, күштеу, құқық сияқты құралдардың көмегімен адамдарға ықпал ету мүмкіндігі мен қабілеті. Саймонның пікірі бойынша: 1) жоғарыда тұрғандар алдында атқарушылардың жауапкершілік шеңберін анықтайды. Ол қосымша сакнциялардың болуын да жоққа шығармайды; 2) басқарушылық иерархияға қажетті беделді сарапшыларды енгізу арқылы барлық қабылданатын шешімдердің кәсіби экспертизасын қамтамасыз етеді; 3) ұйымның барлық мүшелерінің күш салу координациясын қамтамасыз етеді. Фрэнч және Рэйвеннің жіктемесі бойынша биліктің негізгі бес формасы болады: 1)мәжбүрлеуге негізделген билік. Менеджер жаза көлемі немесе формасын бақылайтын болса, өзге адамдарға ықпал ете алады; 2) сыйақылауға негізделген билік. Егер адам менеджердің сыйақылауы мүмкін деген ойға сенімді болса, онда менеджер осы адамды билей алады; 3) эксперттік билік менеджер арнайы және пайдалы білімнің тасушысы ретінде қабылданғанда жүзеге асырылады; 4) эталондық билік. Менеджерге еліктеу дегенді білдіреді; 5) заңды билік адамның қандай да бір ұйымды басқару құқығына негізделеді. ВОЛЮНТАРИЗМ (лат. voluntas — еркіндік) — адамгершілік іс-әрекетті түсінудің субъективті қағидасы; жеке позицияның, адамдар көзқарасының сипаттамасы. Ол шекті индивидуализм мен нигилизмнің көзқарасын сипаттап, соңғы есепте аморализмге әкеледі. Осы қағиданы ұстана отырып, адам қандай да бір қоғамдық нормалар мен ережелерді ұстанбай-ақ өзінің моральдық таңдауын жүзеге асыруы керек. В. — релятивизмнің шекті этикалық бейнесі. ТАҢДАУ (моральдық) — адам дербес түрде шешім қабылдағанда белгілі іс-әрекет линиясын саналы түрде таңдайтын моральдық іс-әрекет актісі. ГЕДОНИЗМ (грек. hedone — ләззат алу) — этикалық ой тәжірибесінде кеңінен қолданылған моральды талқылау және оның табиғаты мен мақсаттарын талқылаудың тәсілі. Моральдық талаптардың барлық мазмұнын Г. ләззат алу және қайғыдан қөашып құтылу сияқты жалпы мақсатқа жетуге үйлестіреді. Аталмыш мақсат адамның негізгі қозғалтқышы ретінде қарастырылады. Жер бетіндегі қуанышқа ұмтылатын адамгершілік қағидасы ретіндегі Г. (эвдемонизм сияқты) аскетизмге қайшы келеді. МЕМЛЕКЕТТІК ЭТИКА – мемлекеттік заңдар негізінде ұйым ішіндегі мемлекеттік қызметкерлердің іс-әрекет және қатынас стилін сипаттайтын этикалық нормалардың жиынтығы. ГУМАНИЗМ (лат. humanus — адамдық, адамзаттық) — адамның тұлға ретіндегі, оның еркіндікке құқығын, бақытын, дамуы мен өз қабілеттіктерін көрсететін адамның құндылығын мойындайтын тарихи өзгермелі дүниетаным жүйесі. ІСКЕРЛІК ӘҢГІМЕ - өндірістік іс-әрекет мәселелерін шешуге бағытталған вербалды және вербалды емес байланысты пайдаланатын қатынас процесі. ІСКЕРЛІК РИТОРИКА – іскер адамдарды мәдени сөйлеу сөздерімен қамтамасыз етуге бағытталған риториканың қолданбалы бөлігі. ІСКЕРЛІК ЭТИКА – кәсіпкердің адамгершіліктік нормалары мен іс-әрекет ережелерінің жиынтығы, сондай-ақ қоғамның кәсіпкердің жұмыс стиліне, жұмысына, моральдық бейнесіне қоятын талаптары. ІСКЕРЛІК КОНФЛИКТ – іскерлік қатынастар процесінде өндірісте туындайтын проблемалық жағдай. ДЕОНТИКАЛЫҚ ЭТИКА (қарыз этикасы) — ішкі себептерден туындайтын этиканың бағыты. Д.э. тұрғысынан әрекет тұлға өзге тұлғалар аталмыш жағдайда дәл осындай әрекет жасаса деген ниетпен әрекет жасауын білдіреді. Д.э. неміс философы И. Канттың еңбектерінде толық талқыланған. ПІКІР-ТАЛАС – қандай да бір даулы мәселені талқылау, мәселені зерттеу. ЖАҚСЫЛЫҚ ПЕН ЖАМАНДЫҚ — моральдық сананың нормативті-бағалау категориялары, шекті жалпыланған формада олар бір жағынан, адамгершіліктік-оңды игілікті білдірсе, ал екінші жағынан — адамдардың адамгершіліктік-теріс қылықтарын білдіреді. ЖАҚСЫЛЫҚ ОЙЛАУШЫ — тұлғаның моральдық тұрақты қасиеттерінің (тұлғалар тобы, класс, қоғам) жалпыланған оңды сипаттамасы болып табылатын және олардың моральдық құндылығын көрсететін адамгершіліктік сана түсінігі. ДОГМАТИЗМ — ойлаудың антитарихи, сызбалық стилі, онда теориялық және тәжірибелік мәселелер мен ережелерді талдау және бағалау нақы шынайылықты ескерусіз жүзеге асырылады. ҚАРЫЗ — белгілі тұлға алдында бейнеленетін этиканың негізгі категориясы, қоғамдық қажеттілік. Қарыз категориясы жауапкершілік, сана-сезім, ар-ұят, себеп сияқты тұлғаның моральдық іс-әрекетін сипаттайтын өзге де түсініктермен тығыз байланысты. АДАМГЕРШІЛІК — адамгершілікті тұлға ретіндегі кез-келген адамның құндылық көрінісін сипаттайтын моральдық сана түсінігі, сондай-ақ адамның қоғам тұрғысынан өзіне өзі деген ерекше моральдық қатынасын білдіретін категория. Адамгершілік ар-ұят және ниетпен біріге отырып адамның өзінің алдында тұлға ретіндегі жауапкершілігін түсіну тәсілінің бірі болып табылады. ТҰЛҒААРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАРДЫҢ ЗАҢДЫЛЫҚТАРЫ- тлғаралық қатынаста туындайтын және оның мінез құлқына із қалдыратын құбылыстардың объективті әрекет етуші байланыстары. САЙЛАУ ЭТИКАCЫ — Тек өз адамдарымен этикалық нормалар мен ережелерді ұстану. Ал «бөтендерге» қатысты этикалық нормаларды бұзуға болады. ИНВАЙРОМЕНТАЛИЗМ — қоршаған ортаны қорғауға баығытталған мүдделі азаматтар мемлекеттік органдардың ұйымдасқан қозғалысы. БАСҚАРУ АҚПАРАТЫ – хабар алушыдан білімнің болмауын жоятын мәліметтердің жиынтығы. Ақпаратты 8 негізгі белгілер бойынша жіктейді: танысу, қалыптастыру, қайнар көз, ресурс, құндылық, құжаттар түрі, компьютерлік өңдеу, ақпараттандыру қарқыны. КАНТ Иммануил (1724—1804) — неміс философы және ғалымы, неміс классикалық философиясының бастаушысы. Канттың этикалық ілімінің негізінде Руссоның ықпалымен қалыптасқан кез-келген тұлға - өзіндік мақсат және ол ешқашан қандай да бір мәселелерді жүзеге асыру құралы ретінде қарастырылмауы керек деген ой жатыр. Онда категориялық императив туралы да айтылған. Кант адамгершілік қарыз санасын адамгершілік заңын орындауға сезімдік эмпирикалық ұмтылыстан бөліп қарастыруға ұмтылған. Сезімдік ұмтылыс пен адамгершілік заң арасында қайшылық туындағанда Кант адамгершілік борышқа бағынуды талап еткен. ЭТИКА КАРТАСЫ — компанияның әрбір қызмткері үшін корпорацияның этикалық кодексін нақтылайтын этикалық ережелер мен ұсыныстар жиыны. Ол этикалық мәселелер бойынша компанияның кеңес берушісінің аты-жөні мен телефонын қамтиды. Аталмыш әдіс жапондық компанияларда белсенді түрде қолданылады. КАТЕГОРИЯЛЫҚ ИМПЕРАТИВ (лат. imperativus — үстемдіктік) — Канттың «Тәжірибелік сана сыны» атты (1788) еңбегінде енгізілген және оның этикасының негізгі заңын білдіретін термин. Кант үш негізгі пайымдауды көрсетеді. Біріншісі сенің қылығың басқалары үшін адамгершіліктік қылық ретінде танылатындай әрекет ет дегенге негізделеді. Екіншісі өзгелер тарапынан көргің келмейтінді өзің де жасама дегенге бағытталады. Үшіншісі өзгелерді өзіңнің мақсатыңа жету құралы ретінде қолдануға және қарастыруға тыйым салады. Адам негізінен әлеуметтік іс-әрекет құралы ретінде қарастырыла алмайды. Кантқа сәйкес, К.и. руы мен жағдайына тәуелсіз түрде барлық адамдар ұстануға тиісті жалпылама міндетті қағида болып табылады. КВОТАЛАР — әлеуметтік аз қамтылғандар өкілдерін жұмысқа алудың сандық нормаларын қарастыратын әлеуметтік топтарды қолдау формасы. ЭТИКАЛЫҚ КОДЕКС (лат. codex — кітап) — атқаруға міндетті адамгершіліктік нормалар жиыны. Қазіргі таңда іскерлік іс-әрекет қағидалары мен ережелері этикалық кодексте талқыланады. Әдебиетте әдетте корпоративті, кәсіби, ұлттық және әлемдік кодекстерді бөіп қарастырады. Корпоративті э.к. негізінен аталмыш корпорация қағидаларын, әрекет ережелерін, өз жұмыскерлеріне қатысты әкімшіліктің жауапкершілігін, қоршаған ортаны қорғау бойынша міндеттерді сипаттайтын ережелерді қамтиды. Корпоративті э.к. бірнеше түрлерің болады: а) кодекстің бұзылуы жағдайында санкциялардың қолданылуын қарастыратын реттеуші құжат; б) құндылықтар, философия, корпорация мақсаттары туралы абстрактілі ережелерді қамтитын қысқаша кодекс; в) салымшылар мен қызметкерлер алдындағы фирманың әлеуметтік міндеттерінің толық кодексі. КОММЕРЦИЯЛЫҚ ЭТИКА – айырбас саласындағы тараптардың қатынастарын реттейтін адамгершілік-іскерлік ережелердің жиынтығы. ЭТИКА ЖӨНІНДЕГІ КОМИТЕТ — ұйымның этикалық саясатын өңдейтін және аталмыш ұйымның нақты этикалық мәселелерін шешетін этика бойынша жоғарғы деңгей жетекшілерінен, мамандардан тұратын уақытша немесе тұрақты бөлімше. КОММУНИКАЦИЯ – бұл ауызша немес жазбаша хат, дене қозғалысының тілі мен сөз параметрлерінің көмегімен адамнан адамға ақпарат берудің тәсілі. Вербалды емес коммуникациялар – дене қозғалысы, көз қарасы бойынша барлық адамдармен түсіндірілетін қатыснас тілі. КОНСАЛТИНГ (этикалық) — сыртқы тәуелсіз сарапшылардың ұйымның этикалық мәселелерін шешуге бағытталған кеңес берудің түрлері. КОНСЬЮМЕРИЗМ — өнімдерді сатушылар мен сатып алушылардың ықпалының артуын және құқықтарының қорғалуына бағытталған азаматтар мен мемлекеттік органдардың ұйымдасқан қозғалысы. КОНФЛИКТ (моральдық) — қабылдаған шешімін адам өз санасында қайшылыққа келтіретін моральдық таңдаудың ерекше жағдайы. МҮДДЕЛЕР КОНФЛИКТІСІ — адамда қандай да бір ұйымға деген жеке, жанұялық қазығушылығы болғанда туындайды. КОНФОРМИЗМ — қоғамдық және адамгершіліктік мәселелердің өзіндік емес пассивті шешім қабылдау нәтижесінде қалыптасатын әлеуметтік бағдар. Конформист объективті мәселелерді шешуде өзіндік моральдық позицияны өңдемей, оған неғұрлым ықпал ететін сана мен іс-әрекет тәртіптері мен ережелеріне бейімделеді. КОРПОРАТИВТІ ӘЛЕУМЕТТІК ЖАУАПКЕРШІЛІК – құқықтық жауапкершілікпен салыстырғанда ұйым тарапынан әлеуметтік мәселелерге ерікті жауап беруді білдіреді. Әлеуметтік жауапты іс-әрекетке мыналар жатады: қайырымдылық; жергілікті қауымдастықты қолдауға бағытталған әлеуметтік бағдарламаларды корпорациялардың дамытуы; компания өнімі туралы қызығушылық тудырған тұлғаларды қосымша ақпараттандыру; тұтынушы үшін қауіпті болатын болса, өз өнімін өз еркімен алып тастау. СЫН – ұжымның тұлғаға қатысты қоятын талаптарына сәйкес келмейтін іс-әрекеттерді бақылау мен бағалаудың формасы. ТҰЛҒА (МОРАЛЬДЫҚ) - 1. адамгершілік іс-әрекет субъектісі; адам өз әрекеттерін қоғамның моральдық талаптарына сәйкес келітіріп, өз алдына адамгершіліктік құндылықтарды қойып, өз қылықтары мен қоршағандардың қылықтарын дербес бағалап, өзін тәрбиелегенде туындайды. 2. Адамның биологиялық және әлеуметтік қасиеттерінің қайталанбас жиынтығы, олардың ішіндегі ең маңыздысы адамның қоғамдық іс-әрекетте байқалатын әлеуметтік қасиеттері. МАНЕРА - өзін-өзі ұстау тәсілі, өзге адамдармен өзін ұстаудың сыртқы формалары, сөйлеу қасиеттерінің жиынтығы (тон, интонация, қолданатын сөздер) және адамға тән жүріс-тұрыс, мимика (кейде киіну манерасы туралы да сөз қозғайды). Манералар тәртіп мәдениетіне жатқызылады және этикетпен реттеледі. МАНИПУЛЯЦИЯЛАУ — қызметкерлерд мотивациясының этикалық емес құралдары мен әдістерін пайдалану (алдау, ақпаратты жасыру, күштік қысым жасау). МЕЦЕНАТТЫҚ (лат. Maecenas (Maecenatis)) — ғылым мен өнерге қолдау көрсеткен римдік мемлекеттік қайраткер. МОРАЛЬ (лат. moralis — адамгершіліктік;) — этиканы зерттеу заты, қоғамдық тану формасы, адам іс-әрекетін реттеу қызметін атқаратын қоғамдық институт. ФОРМАЛДЫ ЕМЕС ТОПТАР – бұл белгілі мақсаттарға жету үшін үнемі өзара қатынасқа түсетін шағын әлеуметтік адам топтары. Формалды емес топтарды құру белгілері мен факторларын білу қажет. НИГИЛИЗМ (моральдық) (лат. nihil — ештеме) — адамның қоғамның адамшершіліктік құндылықтарына қатынасын көрсететін қағида; кез-келген қоғамдық беделділермен мойындалмаған қандай да бір моральдық нормаларды жоққа шығару дегенді білдіреді. НОРМА (МОРАЛЬДЫҚ) — 1. адамгершіліктік талаптың ең қарапайым түрлерінің бірі: моральдық қатынастар элементі ретінде және моральдық сана формасы ретінде. 2. әрбір адам үшін міндетті болып табылатын адамгершіліктік заң ретіндегі іс-әрекет нормасы. НОРМ-УТИЛИТАРИЗМ — утилитаризм заңдарының әрекетін моральдың кейбір нормаларымен шектейтін утилитаризм түрі. АДАМГЕРШІЛІКТІК ӘЛСІЗДІК — адамның моральды дұрыс деп танылатын қылықты жасауға әрекетсіздігі. ҚАТЫНАС – дидактика мен моральсыз адамдар бір-біріне әрекет ететін тәрбиелеу мен өзіндік тәрбиелеудің бір уақытта әрекет ететін адамзаттық қатынас процесі. Қатынас құралдары: сөйлеу, сөз, қылық, қимыл, мобильдік байланыс құралдары арқылы хат алысу. ЭТИКАҒА ҮЙРЕТУ — ұйым қызметкерлерінің этикалық деңгейін арттырудың тәсілдері мен әдістерінің жиынтығы. КЕЛІССӨЗДЕР – қандай да бір шешімді өңдеу мақсатымен түрлі тараптармен пікір алмасу (жабдықтаушылар және сатып алушылар, тапсырыс берушілер және орындаушылар). ӘДЕТ - өмірде адам үшін күнделікті, тұрақты болып қалыптасқан іс-әрекет, тәртіп, бейімділік; дағды мен ептілік. ТӘРТІП (моральдық) — адамгершіліктік мәнге ие және тұрқты, сондай-ақ өзгермелі жағдайда салыстырмалы ұзақ мерзімде жасалатын адамдардың қылықтарының жиынтығы. ҚЫЛЫҚ — адамгершіліктік іс-әрекет элементі. ТҰТЫНУШЫЛАР ҚҰҚЫҒЫ — құқықтық актілерде бекітілген және бизнес пен тұтынушылар қатынасының нормалары. ӨНДІРІСТІК ЭТИКА – еңбек процесі қатысушыларының өзара қатынастарын реттейтін қағидалар мен нормалардың жиынтығы. Өндірістік этика материалдық өндіріс саласындағы іскерлік моральдың сақталыуын білдіреді. КӘСІБИ ЭТИКА (мораль) — моральдық нормалардың белгілі жиынтығы. РАЦИОНАЛИЗМ (этикалық) (лат. rationalis — саналы) — моральдың көптеген теорияларының негіздерінде жатқан әдістемелік қағида. РЕЛЯТИВИЗМ (этикалық) (лат. relativus — салыстырмалы) — көптеген батыстың этикалық теорияларының негізінде жатқан адамгершілік табиғатын талқылаудың әдістемелік қағидасы. БАСҚАРУ ШЕШІМІ – мәселені шешетін менеджер іс-әрекетінің актісі. РИГОРИЗМ (лат. rigor — каталдық) — моральдағы формализмнің бір түрі. РИТОРИКА – ораторлық өнер теориясы. ҚЫЗМЕТТІК ЖИНАЛЫСТАР – жұмыскерлерді шешім қабылдау процесіне тартудың тиімді формаларының бірі. ЖИНАЛЫС – бұл ақпаратпен алмасу және ұжымдық басқару шешімін қабылдау мақсатымен адамдар топтарының іскерлік қатынасының ұйымдасқан формасы. ӘЛЕУМЕТТІК ТОП – тарихи белгілі қоғам шеңберінде қалыптасатын ортақ мүдделер, құндылықтар мен іс-әрекет нормаларына ие адамдардың салыстырмалы тұрақты жиыны. ӘЛЕУМЕТТІК ЖАУАПКЕРШІЛІК ЖӘНЕ МАҚСАТТАР – бизнестің әлеуметтік жауапкершілігі жөніндегі талқылауларда бастапқы сәт ретінде ұйым мақсаттарының қойылуы. БАСҚАРУ СТИЛІ – белгілі жетекшілер типіне сәйкес келетін ерекше тәсілдер мен әдістердің жиынтығы. Басқарудың 4 типі болады: авторитарлы, демократиялық, либералды және аралас. ӘЛЕУМЕТТІК ЭТИКА – бұл жұмыскерлердің еңбек саласына қатынасы мен өз мекемесіндегі іс-әрекет нормалары бейнеленетін құндылықты-нормативті көріністердің жиынтығы. ТАЛАП (моральдық) — тұлға мен қоғам қатынасқа түсетін моральдық қатынастардың қарапайым элементі. ҚҰНДЫЛЫҚТАР (моральдық) — қоғамның моральдық қатынастарыынң бейнеленуінің бір формасы. Ол дегеніміз тұлғаның қоғамдық мәнін, намысын білдіреді. ЭТИКА – аталмыш дәуір мен аталмыш әлеуметтік ортада қалыптасқан іс-әрекет нормалары мен қағидаларының жиынтығы. БИЗНЕС ЭТИКАСЫ — ұйымдық тәртіп, экономика, стратегиялық жоспарлау, қаржы, есеп, аудит, маркетинг сияқты істердің дәстүрлі оқытылуын және этика теориясының синтезін білдіретін ғылыми пән. ЖЕТЕКШІНІҢ ЭТИКАСЫ – жетекшінің адамгершіліктік іс-әрекетінің нормалар жүйесі. Білімді бағалау критериялары:
Штрафтық балдар төмендегілер үшін: - сабақтарға келмеу, кешігіп келу, – 10% жалпы рейтингтен - тапсырмаларды үнемі орындамау – - 10% жалпы рейтингтен
- СӨЖО бойынша белсенді жұмыс – +10% жалпы рейтингтен - СӨЖО бойынша сабақтан қалмау – + 5% жалпы рейтингтен
2. Вернер Зигерт, Люгия Ланг. Руководить без конфликтов. - М: Экономика, 1990. 3. Виханский О.С., Наумов А-И. Менеджмент. Человек, стратегия, организация, процесс. - М.: Издательство МГУ, 1995. 4. Волгин А.П., Матирко В.П., Модин А.А. Управление персоналом в условиях рыночной экономики: опыт ФРГ. -М.: Дело, 1992. 5. ВудкокМ., Френсис Д. Раскрепощенный менеджер: для руководителя-практика. Пер. с англ. - М.: Дело, 1991. 6. Грачев М.В. Суперкадры: управление персоналом и международные корпорации. - М.: Дело, 1993. 7. Гончаров В.В. В поисках совершенства управления: руководство для высшего управленческого персонала. - М.: МНИИПУ 1996. 8. Гримак Л.П. Резервы человеческой психики. - М.: Политиздат, 1989. 9. Десслер Г. Управление персоналом. - М.: БИНОМ, 1997. 10. Дятлов В.А., Пихало В.Т. Этика и этикет деловых отношений. - М.: Академия, 1997. 11. Егоршин АЛ. Управление персоналом. - Н. Новгород: НИМБ, 1997. 12. Зайцев ГГ., Файбушевич С.И. Управление кадрами в организации: персональный менеджмент. - СПб.: Издательство Санкт-Петербургского университета экономики и финансов, 1992. 13. Иванцевич Дж. М., Лобанов АА, Человеческие ресурсы управления: основы управления персоналом. - М.: Дело, 1993. 14. Карнеги Дейл. Как завоевать друзей и оказывать влияние на людей. Пер. с англ. - М.: Экономика, 1989. 15. Кибанов АЛ. Управление машиностроительным предприятием на основе функционально-стоимостного анализа. -М.: Машиностроение, 1991. 16. Кибанов А.Я., Громова О.Н. Контрактная система найма и оплата труда на предприятиях./ Уч. пособие. - М., 1993. 17. Кибанов А.Я., Захаров Д.К. Организация управления персоналом в организации. - М.: ГАУ. 1994. 18. Красовский Ю.Д. Управление поведением в фирме.: М.: ИНФРА-М, 1997. 19. Курицын А.Н. Секрет эффективной работы: опыт США и Японии для предпринимателей и менеджеров. - М.: Издательство стандартов, 1994. 20. Мескон М., Альберт М., Хедоури Ф. Основы менеджмента. Пер. с англ./Общ. ред. и вступ. ст. Л.И. Евенко-М.:Дело, 1994. 21. Одегов Ю.Г., Никонова Т.В., Безделов ДА. Управление персоналом банка. - М.: РЭА им. Г.В. Плеханова, 1996. 22. Одегов Ю.Г., Журавлев П.В. Управление персоналом. -М.: Финстатинформ, 1997. 23. Основы управления персоналом /Под ред. Б.М. Генкина. -М.: Высшая шиола, 1996. 24. Поляков В.А. Технология карьеры. Практическое руководство. - М.: Дело ЛТД, 1995. 25. Прием и увольнение работников. Пособие для руководителей, начальников отделов кадров. - М.: АО "Ассиана", 1995. 26. Пронников ВА., Ладанов Н.Д. Управление персоналом в Японии: очерки. - М.: Наука, 1989. 27. Стратегия развития газовой промышленности России. - М.: Энергоатомиздат, 1997. 28. Старобинский Э.К. Как управлять персоналом. - М.: АО Бизнес-школа "Интел-синтез", 1995. 29. Тарасов В.К. Персонал-технология: отбор и подготовка менеджеров. - Л.: Машиностроение, 1989. 30. Травин В.В., Дятлов В. А. Основы кадрового менеджмента - М.: Дело ЛТД, 1995. 31. Травин В.В., Дятлов В.А. Кадровый резерв и оценка результативности труда управленческих кадров. - М.: Дело ЛТД, 1995. 32. Управление персоналом организации /Под ред. АЛ. Кибанова. - М.: ИНФРА-М, 1997. 33. Управление персоналом в условиях социальной рыночной экономики/ Под ред. Р. Марра, Г. Шмидта. - М.: Издательство MTV 1997. 34. Филиппов А.В. Работа с кадрами. - М.: Экономика, 1990. 35. Хенше И., Метцнер И. Теория управления кадрами в рыночной экономике. - М.: Международные отношения, 1997. 36. Швальбе Б., Швальбе X. Личность, карьера, успех. Пер. с нем. - М.: АО "Издательская группа "Прогресс", "Прогресс-Интер", 1993. 37. Шепель В.М. Настольная книга бизнесмена и менеджера. - М.: Финансы и статистика, 1992. 38. Шмидт Г. Основы кадрового планирования. Материалы международного семинара "Теория и практика управления человеческими ресурсами в условиях социально-ориентированной рыночной экономики", - М.: Международное бюро труда, 1992. 39. Шекшня С.В. Управление персоналом современной организации. -М.: Бизнес-школа "Интел-Синтез", 1996. 40. Шейнов В.П. Как управлять другими. Как управлять собой: искусство менеджера. - М.: АО "Ассиана", 1996. 41. Щекин Г. Профессия - менеджер по кадрам /Кадры, персонал. -М.: 1993. 42. Якокка Ли. Карьера менеджера. Пер. с англ. /Общ. ред. и предисл. С.Ю.Медведкова. -М.: Прогресс, 1991. жүктеу/скачать 393.87 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|