Музыка мәдениеті мен өнер терминдерінің Қазақша-орысша-ағылшынша сөздігі

ПАВЛОДАР МЕМЛЕКЕТТІК ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИНСТИТУТЫ

Құрастырушылар: Б.Ж. Қоқымбаева, Е.Ю. Личман, Б.У. Итемгенова.

Аудармашылар: У.М. Мақұлов, А. Личман, А. Хасенов, Р. Хасенова

Павлодар-2013

МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

ПАВЛОДАРСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ ПЕДАГОГИЧЕСКИЙ ИНСТИТУТ

Составители: Б.Д. Кокумбаева, Е.Ю. Личман, Б.У. Итемгенова

Переводчики: У.М. Макулов, А. Личман, А. Хасенов, Р. Хасенова

Павлодар-2013

MINISTRY OF EDUCATION AND SCIENCE OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN

PAVLODAR STATE PEDAGOGICAL INSTITUTE

RUSSIAN-KAZAKH-ENGLISH

MUSIC CULTURE AND ART GLOSSARY

COMPILERS: B.D. Kokumbayeva, E.Y.Lichman, B.U. Itemgenova

TRANSLATION done by U.M.Makulov, A.A.Lichman, A. and R.Hasenovs

Pavlodar - 2013

УДК 81.374.823

ББК 81.2 – 4

Қ 17
Павлодар мемлекеттік педагогикалық институтының

Ғылыми кеңесі басып шығаруға ұсынған
Пікір жазғандар:

А. Раимбергенов – Құрманғазы атындағы ҚҰҚ-ның доценті, еңбегі сіңген мәдениет қайраткері

С. Раимбергенова – өнертану ғылымының кандидаты, Әміре Қашаубаев атындағы №1 БММ-нің директоры

Н. Смирнова – философия ғылымдарының кандидаты, ПМПИ-дің доценті
Жауапты редактор:

Н. Аршабеков – ПМПИ ректоры, философия ғылымдарының докторы

Қ 17

Музыка мәдениеті мен өнер терминдерінің орысша-қазақша-ағылшынша сөздігі // Құрастырушылар: Б.Ж. Қоқымбаева, Е.Ю. Личман, Б.У. Итемгенова. Аудармашылар: У.М. Мақұлов, А. Личман, А. Хасенов, Р. Хасенова. – Павлодар, ПМПИ, 2013. – 200 б.

ISBN 978-601-267-210-7

Сөздікте ежелгі грек және латын, итальян және француз, ағылшын және неміс, орыс және түрік, араб және қазақ тілдерінен шыққан музыкалық болмыстың негізгі тұрақты шамалары (констаталары) ұсынылған. Терминдердің анықтамалары заманауи әлеуметтік-гуманитарлық білімнің (музыкатану мен мәдениеттанудың, эстетика мен мәдениет философиясының) ең соңғы деректеріне негізделген. Мамандарға, сондай-ақ барша оқырмандарға арналған.

ISBN 978-601-267-210-7

 Б.Ж. Қоқымбаева, Е.Ю. Личман, Б.У. Итемгенова, 2013.

 Павлодар мемлекеттік педагогикалық институты, 2013.

УДК 81.374.823

ББК 81.2 – 4

Р 88
Рекомендовано к изданию ученым советом

Павлодарского государственного педагогического института

Рецензенты:

А.И. Раимбергенов – заслуженный работник культуры Республики Казахстан, доцент Казахской Национальной

Консерватории им. Курмангазы.

Р 88

Русско-казахско-английский словарь терминов по музыкальной культуре и искусству // Составители: Б.Д.Кокумбаева, Е.Ю. Личман, Б.У. Итемгенова. Переводчики: У.М. Макулов, А. Личман, А. Хасенов, Р. Хасенова. – Павлодар, ПГПИ, 2013. – 200 с.

В Словаре представлены ключевые константы музыкального бытия, имеющие древнегреческое и латинское, итальянское и французское, английское и немецкое, русское и тюркское, арабское и казахское происхождения. Определения терминов основаны на новейших данных современного социогуманитарного знания (музыковедения и культурологии, эстетики и философии культуры). Предназначается как для специалистов, так и для широкого читателя.

ISBN 978-601-267-210-7

 Б.Д. Кокумбаева, Е.Ю. Личман, Б.У. Итемгенова, 2013.

 Павлодарский государственный педагогический институт, 2013.

UDQ 81.374.823

LBC 81.2 – 4

R 88
Recommended for publication by the Academic Council of

the Pavlodar State Pedagogical Institute

Critics:

Rayimbergenov Honored worker of Culture of Republic of Kazakhstan, Lecturer of Kazakh National Conservatory named after

Kyrmangazy

Russian-Kazakh-English Music Culture and Art Glossary // Compilers: B.D. Kokumbayeva, E.Y. Lichman, B.U. Itemgenova

Translation done by U.M. Makulov, A.A. Lichman, A. and R. Hasenovs. – Pavlodar, PSPI, 2013. -200 p.

ISBN 978-601-267-210-7

Key constants of music existence that have Ancient Greek and Latin, Italian and French, English and German, Russian and Turkic, Arabic and Kazakh origins are presented in this Glossary. Here are also definitions of the terms based on the latest data of modern sociohumanitarian knowledge (musicology and culturology, aesthetics and culture philosophy) are given. It is designed not only for professionals, but also for mass reading.

ISBN 978-601-267-210-7

 B.Zh. Kokumbayeva, E.Y. Lichman, B.U. Itemgenova, 2013.

 Pavlodar state pedagogical institute, 2013.

Бұл сөздіктің мақсаты – музыкалық болмыстың негізгі тұрақты шамалары туралы жүйелі (тұтас) түсінік беру. Осыған байланысты мұнда ежелгі грек және латын, итальян және француз, ағылшын және неміс, орыс және түрік, араб және қазақ тілдерінен шыққан терминдер келтіріледі. Сөздік әлеуметтік-гуманитарлық білімнің (музыкатану мен мәдениеттанудың, эстетика мен мәдениет философиясының) пәнаралық кеңістіктегі анықтамаларының көп мағыналылығымен ерекшелінеді. Мысалы, ансамбль, үстемдік, үйлесім, әуен арқауы, жетектеуші әуен (лейтмотив), лирика, тұлға (личность), махаббат және де осылар сияқты көптеген терминдер. Герменевтика, түсіндіру (интерпретация), өнертанушы (искусствовед), музыкатанушы (музыковед), мәдениеттің жіктелуі, дәстүр (традиция), эстетика терминдері ғылыми ұғымдарының (мәдени универсалдардың) анықтамалары беріледі. Мәдениет күнтізбесі, өмір мағынасы мен рух, өнер және оның жіктелуі, синкретизм, өнер мен идеяның (көркем) тоғысы, мазмұн мен түр, муза, музыка мен саз, суырып салу, көркем шығарма, көркем мәдениет және бекзат секілді кілттік констаталар енгізілген.

Музыкалық терминдерді түсіндіру жіктеу тұрғысына негізделеді. Оның негізінде мынадай мәдениет әлемдерінің тілдесуі (диалогы) жатыр:

• 
  ауызша – жазбаша (көрнекі) және аудиокөрнекі;
  
• 
  рухани және материалдық;
  
• 
  көшпенді және отырықшылық-диқаншылық;
  
• 
  дәстүрлі – бұқаралық – бекзаттық.
  

Мұндай стереоскопиялық (ауқымды) көзқарас, құрастырушылардың ойынша, адам өміріндегі алуан түрлі көп бояулы музыка әлемін терең түсінуге және оның орны мен маңызын қабылдауға мүмкіндік береді.

Сөздікке сондай-ақ музыка мәдениетінің мынадай негізгі анықтамалары мен салалары да енгізілді:

• 
  музыкалық жанрлар және олардың анықтамалары;
  
• 
  екпіні мен екпін белгілері;
  
• 
  көркем бейне, көркемдік стильдер;
  
• 
  музыкалық түр және музыкалық түрдің (шығарманың) бөлімдері;
  
• 
  музыкатану;
  
• 
  музыкалық психология;
  
• 
  орындаушылық мәдениет (ән айту, аспапта орындау және аспап көмегімен ән айту, хорда ән йту);
  
• 
  музыкалық аспаптардың атаулары, орындаушылық тәсілдердің белгілері;
  
• 
  музыкалық эстетиканың негізгі санаттары (шабыт, асқақ, көтерінкі сарын, әсемдік);
  
• 
  ежелгі түрік (жалпы түрік) тегінен шыққан қазақ музыка (кең ұғымда – рухани) мәдениетінің дүниетанымдық универсалдары.
  

Цель данного словаря - дать системное (цельное) представление о ключевых константах музыкального бытия, в связи с чем приводятся термины, имеющие древнегреческое и латинское, итальянское и французское, английское и немецкое, русское и тюркское, арабское и казахское происхождения. Особенность Словаря составляет многозначность определений в междисциплинарном пространстве социогуманитарного знания (музыковедения и культурологии, эстетики и философии культуры). Это, например, такие термины, как ансамбль, доминанта, гармония, лейтмотив, лирика, личность, любовь и многие другие. Приводятся определения научных понятий (культурных универсалий) герменевтика, интерпретация, искусствовед, музыковед, типология культуры, традиция, эстетика. Включены такие ключевые константы, как календарь культуры, смысл жизни и дух, искусство и его типология, синкретизм, синтез искусств и идея (художественная), содержание и форма, муза, музыка и саз, импровизация, произведение художественное, художественная культура и элита.

Интерпретация музыкальных терминов базируется на типологическом подходе, в основание которого кладется диалог следующих культурных миров:

• 
  устной – письменной (визуальной) и аудиовизуальной;
  
• 
  духовной и материальной;
  
• 
  кочевой и оседло-земледельческой;
  
• 
  западной и восточной;
  
• 
  традиционной - массовой и элитарной.
  

Подобный стереоскопический (объемный) взгляд позволит, по замыслу составителей, глубже понять и воспринять место и значение разнообразного многокрасочного мира музыки в жизни человека.

В Словарь включены также такие основные определения и сферы музыкальной культуры, как:

- жанр и определения тех или иных музыкальных жанров;

- темп и темповые обозначения;

- художественный образ, художественные стили;

- форма музыкальная и разделы музыкальной формы (произведения);

- музыкальное образование;

- музыковедение;

- психология музыкальная;

- исполнительская культура (вокальная, инструментальная и вокально-инструментальная, хоровая);

- названия музыкальных инструментов, обозначения исполнительских приемов;

- основные категории музыкальной эстетики (вдохновение, возвышенное, патетика, прекрасное);

- мировоззренческие универсалии казахской музыкальной (шире – духовной) культуры, имеющие древнетюркское (общетюркское) происхождение.

Дефиниции терминологического аппарата основаны на новейших данных современного социогуманитарного знания (музыковедения и культурологии, эстетики и философии культуры). Предназначается как для специалистов (преподавателей и студентов вузов, колледжей, учащимся музыкальных школ), так и для широкого читателя. Издание подготовлено и издано по инициативе ректората Павлодарского государственного педагогического института Республики Казахстан в серии трехязычных словарей.

INTRODUCTION
The Glossary of music art and culture that includes about 600 definitions, which are often used in Kazakh and Russian publications, is presented for mass reading.

The aim of this glossary is to give a systematic (holistic) presentation of key constants of music existence, therefore the terminology that has Ancient Greek and Latin, Italian and French, English and German, Russian and Turkic, Arabic and Kazakh origins is given. The special feature of the glossary is polysemi of definitions in interdisciplinary area of sociohumanitarian knowledge (musicology and culturology, aesthetics and cultural philosophy). That is to say for example, such terms as ensemble, dominant, harmony, keynote, lyrics, personality, love and so on. The definitions of scientific concepts (cultural universals) – hermeneutics, interpretation, art critic, music critic, cultural typology, tradition, aesthetics - are introduced. Such key constants as cultural calendar, the meaning of life, spirit, art and its typology, syncretism, artistic synthesis and notion, content and form, muse, music and saz, improvisation, art work, art culture and elite are also included into the glossary.

The interpretation of music terminology is founded on typological approach, which is based on correlation of the following cultural systems:

Oral-Written (Visual) and Audiovisual;

• 
  Spiritual and Material;
  
• 
  Nomad and Settled-Agricultural;
  
• 
  Western and Eastern;
  
• 
  Traditional mass and Elitist.
  

Such stereoscopic (volumetric) view, as conceived by the drafters, allows deeply understand and perceive the place and the meaning of multiple and multicolor system of music in human life.

Such basic definitions and spheres of music culture are included into the glossary as:

- genres and definitions of different music genres;

- tempo and tempo designations;

- artistic image and styles;

- music forms and section of music forms (music works);

- musical education;

- musicology;

- musical psychology;

- performing culture (vocal, instrumental and vocal-instrumental, choir);

- names of musical instruments, designations of methods of performing;

- main categories of musical aesthetics (inspiration, the sublime, pathos, wonderful);

- worldview universals of Kazakh musical (widely - spiritual) culture that have Ancient Turkic (Common Turkic) origin.

А
АВТОР (от лат. au(c)tor – создатель) – автор художественного, научного и т.д. произведения; автор музыкального произведения – композитор.	АВТОР (лат. au(c)tor – жаратушы) - көркем, ғылыми және т.б. шығармалардың авторы; музыкалық шығармалардың авторы – композитор.			AUTHOR (from Latin au (c) tor – creator) – A creator of the artistic, scientific, etc. works, the creator of a piece of music - the composer.
АГОГИКА (от греч. аgogike – двигание, ведение) – учение о небольших отклонениях от темпа в процессе исполнения музыкального произведения.	АГОГИКА (грек. аgogike - қозғау, қозғалту). Көркемдік орындаудың маңызды жағы - негізгі екпіннен біраз алыстауы, жылдамдатуы немесе ақырындатуы.			AGOGICS (from Greek agogike – movement, introduction) - The theory of small deviations from the tempo in the performance of a musical work.
АДАЖИО (ит. adagio – медленно, спокойно) – 1. основное обозначение медленного темпа; 2. обозначение пьесы, написанной в этом темпе и не имеющей специального названия; 3. медленный лирический танец в балете.	АДАЖИО (ит. аdagio – баяу, асықпай) - 1.баяу екпіннің негізгі белгісі; 2. осы екпінде жазылған және арнайы атауы жоқ пьесаны белгілеу; 3. балетте орындалатын баяу лирикалық би.			ADAGIO (Italian - adagio - slowly, calmly) - 1. Basic designation of a slow tempo; 2. Designation of the play, written in this tempo and has no special name; 3. Slow lyrical dance in the ballet.
АДАЙ ҚАҒЫС (каз.) - исполнительская традиция западно-казахстанского кюя токпе (см. күй төкпе). Происходит от названия рода адай. Особенностью штриха А.к. является то, что при восходящем движении руки домбрист должен произвести последовательно два удара – один раз большим пальцем, второй раз – указательным. Используется в основном в Мангыстауской традиции, а также в кюях «Акжелең» (см. Акжелең).	АДАЙ ҚАҒЫС (қаз.) - батыс қазақстандықтардың төкпе күйді орындау дәстүрі (төкпе күйді қар.). Адай руының атына байланысты шыққан. А. Қ-ның ерекше белгісі – домбырашы қолын қозғауда бірінен соң бірі - 1 рет бас бармағымен, екінші рет сұқ саусағымен - екі қағыс жасауы керек. А. Қ-ы негізінен Маңғыстау дәстүрінде, сондай-ақ «Ақжелең» күйін орындауда қолданылады (Ақжелеңді қар.).			ADAY KAGYS (Kаzakh) – A performing tradition of West-Kazakhstan kyi tokpe (see tokpe kui). The genus name is derived from the Adai. Peculiar feature of AK is that an upward movement of the hands dombra player must make two consistent strokes – first one with the thumb, the second time - the index. Used mainly in Mangystau tradition, as well as in kuis "Akzhelen" (see Akzhelen).
АЙТЫС (каз.) - музыкально-поэтическое состязание акынов (см. ақын). В процессе айтыса находит свое наивысшее выражение органичное единство интеллектуального и эмоционального начал, что было и остается залогом целостного художественного восприятия и воссоздания мира. Раскрывает глубокую органичность творчества как процесса, а не только как результата. Имеется также у киргизов, каракалпаков, алтайцев.	АЙТЫС (қаз.) – ақындардың әуенді -ауызша шығармашылық жарысы (ақынды қар.). Айтыс кезінде айтыстың ең жоғары бейнесі өзінің зерделі де эмоциялық бастамасының үйлесімді бірлігін табады, бұл тұтас көркемдік қабылдау мен әлемнің қайта жаратылысының кепілі болды және бола береді де. Шығармашылықтың терең негізгілігін нәтиже түрінде ғана емес, үдеріс ретінде де ашады. Қырғыз, қарақалпақ, алтайлықтарда да бар.			AITYS (Kazakh) - Music and poetry contest of akyns (see akyn). In the process of aitys the highest expression of the organic unity of intellectual and emotional is found as what was and remains the key to a holistic perception of art and recreate of the world. Reveals the deep organicity of creativity as a process, not only as a result. There is also among the Kirghiz, Karakalpak, Altai people.
АКАДЕМИЧЕСКИИ ХОР (или КАПЕЛЛА) опирается в своей деятельности на принципы и критерии музыкального творчества и исполнительства, выработанные профессиональной музыкальной культурой и традициями многовекового опыта оперного и камерного жанра. В академических хорах наряду с хоровой музыкой без аккомпанемента исполняются сочинения с инструментальным сопровождением, что с большой полнотой раскрывает богатство, красоту и огромные выразительные возможности человеческого голоса.	АКАДЕМИЯЛЫҚ ХОР (немесе КАПЕЛЛА) өз іс-әрекетінде опералық және камералық жанрдың сан ғасырлық кәсіби музыкалық мәдениет пен дәстүрлермен қалыптасқан музыкалық шығармашылық пен орындаушылық ұстанымдары мен өлшемдеріне сүйенеді. Академиялық хорда аспаппен сүйемелдеусіз айтатын шығармалардан басқа аспаптың сүйемелдеуімен айтылатын шығармалар да орындалады. Бұл адам даусының бай, әдемі әрі аса мәнерлі мүмкіндіктерін барынша толық ашады.			ACADEMIC CHOIR (or A Cappella) bases its activities on the principles and criteria of musical creativity and performance, developed by professional music culture and traditions of centuries-old experience of operatic and chamber genre. In the academic choir, along with choral music without accompaniment plays with instrumental accompaniment are performed, which opens with a big fullness the richness, the beauty, enormous expressive potential of the human voice.
АКЖЕЛЕҢ (каз.) - тармакты кюй (см. тармақты күй) западноказахстанской традиции токпе (см. күй төкпе). Выражают в музыке внутреннее эмоциональное состояние человека, мир человеческих чувств. Кюи А. есть у Узака, Баламайсана, Курмангазы, Даулеткерея, Туркеша, Мамена, Казангапа, Акибаса.	АҚЖЕЛЕҢ (қаз.) – батыс қазақстандық төкпе күй дәстүріндегі тармақты күй (төкпе күйді қар). Күй адамның ішкі эмоциялық қалпын, адами сезім әлемін білдіреді. «Ақжелең» күйі Ұзақ, Баламайсан, Құрманғазы, Дәулеткерей, Түркеш, Мәмен, Қазанғап, Ақибас секілді күйшілерде де кездеседі.			AKZHELEN (Kazakh) – tarmakty kui (see tarmakty kui) performed in Western Kazakhstani tradition of tokpe (see kui tokpe). It expresses internal emotional state of a person, the world of human feelings in music. A. kuis are presented also among Uzak, Balamaysan, Kurmangazy, Dauletkerey, Turkesh, Mamen, Kazangap, Akibas.
АККОЛАДА (фр. accolade) – скобка, соединяющая несколько нотоносцев, на которых пишутся ноты, исполняемые одновременно.	АККОЛАДА (фр. аccolade) – бір мезгілде орындалатын ноталар жазылатын бірнеше нота жүйесін өзара қосатын жақша			ACCOLADE (French – Accolade) - The bracket that connects multiple note staves, on which notes that played simultaneously are written.
АККОМПАНЕМЕНТ (фр. аccompagnement – сопровождение) 1. гармоническое и ритмическое сопровождение основного мелодического голоса; 2. сопровождение одним или несколькими инструментами, а также оркестром сольной партии.	СҮЙЕМЕЛДЕУ (фр. сүйемелдеу) – 1. негізгі әуенді дауысты үйлесіммен және ырғақпен сүйемелдеу; 2. жеке орындалатын партияны бір немесе бірнеше аспаптармен, сондай-ақ оркестрмен сүйемелдеу.			ACCOMPANIMENT (French - Accompagnement – support) 1. Harmonic and rhythmic support of main melodic voice; 2. Support of one or more instruments, and also orchestra soloist.
АККОРД (фр. аccord – согласие) - сочетание нескольких музыкальных звуков различной высоты, воспринимаемых как звуковое единство.	АККОРД (фр. Accord – біркелкі үндесу) - дыбыстық бірлік ретінде қабылданатын түрлі жоғарылықтағы бірнеше музыкалы дыбыстар үйлесімі.			ACCORD (French - Accord – consent) - A combination of several musical sounds of varying heights, perceived as sound unity.
АҚЫН (каз. поэт-импровизатор и певец) - исполнитель широкого песенного репертуара: обрядового, лирического, эпического. Главными их функциями было участие в айтысах (см. айтыс) и проведение семейно-бытовых обрядов по освященным традицией ритуалам. Культуротворческая деятельность А. несла на себе свет незаурядной личности, которая отличалась глубиной суждений, способностью к обобщениям. Эту тенденцию можно проследить на протяжении всего развития акынотворчества и отметить как ее философско-эстетическую особенность. (А.Мухамбетова, К.Нурланова).	АҚЫН (қаз. суырыпсалма ақын әрі әнші) – кең тарамды дәстүрлі, лирикалы, эпикалық ән репертуарын орындаушы. Олардың негізгі қызметі айтыстарға қатысу (айтысты қар.) және рәсімді белгіленген салт жорасы бойынша отбасылық-тұрмыстық дәстүрлерді өткізу болды. Ақынның мәдени-шығармашылық іс-әрекеті ой тереңдігімен, қорыта білу қабілетімен ерекшеленетін қайталанбас тұлғаның жарқындығын көрсетеді. Бұл үрдісті ақын шығармашылығының барлық даму кезеңінде байқауға және философиялық-эстетикалық ерекшелік ретінде атап өтуге болады. (А. Мұхамбетова, К. Нұрланова).			AKYN (Kazakh - Poet-singer and improviser) – A singer of a wide repertoire of ritual, lyric and epic music. Their main function was to participate in aityses (see aitys) and conducting of family worship consecrated with a tradition rituals. Cultural and constructive activity of A. highlighted an outstanding personality, which differed in the depth of reasoning, the ability to generalize. This trend can be traced throughout the development of creativity of akyn and mark it as the philosophical and aesthetic feature. (A. Mukhambetova, K. Nurlanova).
АКЦЕНТ (от лат. accentus – ударение) – усиленное ударом извлечение какого-либо звука. Акцентируемые ноты, как правило, находятся на сильных долях такта и могут быть отмечены специальными знаками: sf; >. А. осуществляется увеличением длительности звука, изменением окраски звука, гармоническим изменением и т.д.	АКЦЕНТ (лат.accentus, - бөлу, даралау нем. akzent – екпін) – қандай ма бір дыбысты күшейте даралап шығару. Акценттелетін ноталар, әдетте, ұяның қатты үлесінде болып, арнайы белгілерімен ерекшеленеді. А. дыбысты ырғақтық жағынан ұзарту, мәнерін өзгерту, гармониялық алмасу және т.б. арқылы да жүзеге асырылады. (Ә. Жүнісбеков).			FOCUS (from Latin accentus – accent) - Increased by an impact the extraction of a sound. Accented notes, usually located on the strong parts of tact and can be marked with special signs: sf; >. A. comes to life by an increasing duration of sound, a change in color of sound, harmonic changes, etc.
АЛЛА БРЭВЭ (ит. аlla breve) – 4-х дольный такт, в котором счет ведется не четвертями, а половинными нотами.	АЛЛА БРЭВЭ (ит. аlla breve) – 4 үлестік такт, мұнда есеп төрттікпен емес, жартылай ноталармен саналады			ALLA BREVE (Italian - Alla breve) - 4-partite cycle, where the count is conducted not by a quarter notes, but by half notes.
АЛЛЕГРО (ит. аllegro – весело, быстро) – 1. основное обозначение быстрого темпа; 2. обозначение пьесы, написанной в этом темпе не имеющей названия; 3. обычный темп первых частей сонатного цикла.	АЛЛЕГРО (ит. аllegro – көңілді, жылдам) – 1. екпін жылдамдығының негізгі белгісі; 2. осы екпінде жазылған аты жоқ пьесаның белгісі; 3. сонаталық циклдың алғашқы бөліктерінің дағдылы екпіні.			ALLEGRO (Italian - allegro - merry, fast) - 1. Basic designation of fast tempo; 2. Designation of the play, written in this tempo which has no name; 3. Usual rate of the first parts of the sonata cycle.
АЛЬКУНА ЛИЧЭНЦА (ит. аlcuna licenza) - некоторая свобода, отклонение от ритма и темпа.	АЛЬКУНА ЛИЧЭНЦА (ит. аlcuna licenza)- ырғақ пен екпіннен тыс кету, біршама бостандық.			ALCUNA LICENZA (Italian - Alcuna licenza) – Some kind of freedom, off-rhythm and tempo.
АЛЬТ (от лат. altus – высокий голос, по сравнению с тенором, так как тенору в средневековой хоровой музыке поручался основной напев). – 1. низкий женский голос, то же что контральто; 2. в хоре контральто или меццо-сопрано; 3. низкий детский голос с диапазоном от a до e2 (ля малой - ми второй октавы); 4. струнный смычковый инструмент.	АЛЬТ (лат. altus – тенормен салыстырғанда жоғары дауыс, өйткені орта ғасырдағы хор музыкасында тенор негізгі әуенді орындаған) 1. контральто сияқты төменгі әйел адам дауысы; 2. хорда контральто немесе меццо-сопрано; 3. a нотасынан e2-ге дейінгі дауыс ауқымымен орындалатын балалардың төмеңгі дауысы (ля кіші - ми екінші октава); 4. ішекті ысқымен ойналатын аспап.			ALT (from Latin - altus - a high voice in comparison with tenor, as the main melody in middle-century choral music was entrusted to tenor) - 1. Low female voice, similar to contralto; 2. In the choir - contralto or mezzo-soprano; 3. Low child's voice with a range from a to e2 (La of the small – Mi of the second octave); 4. A stringed bowed instrument.
АЛЬТЕРАЦИЯ (от лат. аlterare – изменять) – повышение или понижение на полтона или тон звука без изменения названия. Знаки альтерации диез, бекар, бемоль, дубль-диез, дубль-бемоль.	АЛЬТЕРАЦИЯ (лат. аlterare –өзгерту) – дыбыс қатарының негізгі атын өзгертпей, арнаулы белгілер арқылы жарты немесе бір тонға жоғарылату немесе төмендету. Альтерация белгілері: диез, бекар, бемоль, дубль-диез, дубль-бемоль			ALTERATIONS (from Latin - Alterare – to modify) – An increase or a decrease by a semitone or tone of the sound without changing the name. Signs of alteration of sharp, bekar, flat, double-sharp, double-flat.
АМПЛИТУДА (лат. аmplitude – величина, объемность) - размах колебания звучащего тела, от которого зависит сила (громкость) звука; чем больше амплитуда, тем громче звук.	АМПЛИТУДА (лат. аmplitude – мөлшер, көлем) – дыбыс шығаратын дененің тербеліс шегі, бұған дыбыстың күші (қаттылығы) байланысты болады; тербеліс шегі неғұрлым көп болса, дыбыс та қатты шығады.			AMPLITUDE (Latin - Amplitude - the quantity, volume) – A scale of fluctuations of the sounding body which determines the strength (loudness) of sound; the greater the amplitude the louder the sound.
АНАЛИЗ (от греч. analisis - разложение на части, разбор) – принятое в музыкознании название эстетического и технологического разборов музыкального произведения.	ТАЛДАУ (грек. аnalisis - жіктеу, талдау) музыкатану ғылымындағы музыкалық шығарманың эстетикалық және технологиялық талдауларының аталуы.			ANALYSIS (from Greek - Analisis - decomposition into parts, analysis) - Taken in musicology the name of the aesthetic and technological analysis of the musical work.
АНДАНТЕ (ит. аndante – идущий, текущий) – 1. основное обозначение среднего по скорости темпа, соответствующего спокойному бодрому шагу; 2. обозначение пьесы, написанной в этом темпе не имеющей названия; 3. распространенный темп медленных частей сонатного цикла.	АНДАНТЕ (ит. аndante – жүретін ағымдағы) – 1. сабырлы ширақ адымға сәйкес келетін жылдамдығы орта екпіннің негізгі белгісі; 2. осы екпінде жазылған атауы жоқ пьесаның белгісі; 3. сонаталық циклдің баяу бөліктерінің кең таралған екпіні.			ANDANTE (Italian - аndante - walking, current) - 1. Basic designation for the tempo of middle rate of speed corresponding to the quiet cheerful step; 2. Designation of the play, written in this tempo that has no name; 3. Common tempo of the slow parts of the sonata cycle.
АНСАМБЛЬ (фр.совокупность, стройное целое). 1. в сценическом искусстве – гармоничное сочетание всех компонентов спектакля, подчиненных единому замыслу; 2. группа исполнителей, выступающая как единый художественный коллектив; 3. музыкальное произведение для нескольких исполнителей (дуэт, трио и др.) 4. в архитектуре и градостроительстве - гармоничное единство пространственной композиции, включающей здания, произведения изобразительного искусства, инженерные сооружения и зеленые насаждения.	АНСАМБЛЬ (фр. жиынтық, үйлесімді тұтастық) - 1. сахналық өнерде спектакльдің түркі ойына бағындырылған барлық құрамдастардың үндесіп үйлесуі; 2. біртұтас көркемөнер ұжымы болып, өнер көрсететін орындаушылар тобы; 3. бірнеше орындаушыларға арналған (дуэт, трио, т.б.) музыкалық шығарма; 4. Сәулет өнері мен қала құрылысында – құрамына ғимарат, бейнелеу өнері шығармалары, инженерлік құрылыстар мен жасыл көшеттер енетін кеңістік композициясының үйлесімді бірлігі.			ENSEMBLE (French - aggregate, harmonious whole.) 1. In the performing art - a harmonious combination of all components of the performance, complied to a single concept; 2. Group of artists, performing as a single artistic team; 3. music for several artists (duo, trio, etc.); 4. in architecture and urban planning - the harmonious unity of spatial composition, which includes buildings, works of art, engineering facilities and green spaces.
АҢЫЗ КҮЙ (каз.) – наиболее ранний пласт синкретического фольклорного жанра, представляющий собой два параллельных текста - вербальный и музыкальный. Они составляют единое целое, ибо кюй без устного рассказа не исполняется (С. Раимбергенова).	АҢЫЗ КҮЙ (қаз.) – өз алдына екі қатар мәтінді – сөз бен музыкалық – орындайтын синкретикалық фольклорлы жанрдың анағұрлым ертедегі түрі. Бұлар біртұтастықты білдіреді, өйткені күй ауызша баяндалмайынша орындалмайды (С. Райымбергенова).			ANYZ KUI (Kazakh) - The earliest formation of syncretic folk genre, which represent two parallel texts - verbal and musical. They constitute a whole, because without kui storytelling is not performed. (S. Rayimbergenova)
АППЛИКАТУРА (от лат. аpplicare – прилагать, прикладывать) – распределение пальцев при игре на музыкальных инструментах для удобства исполнения; указывается арабскими цифрами, поставленными над или под нотами.	АППЛИКАТУРА ( лат. аpplicare – ит.applico – басу, орналастыру) музыка аспаптарында ойнау кезінде орындауға ыңғайлы болу үшін перне басатын саусақтарды орналастыру; ноталардың үстіне немесе астына қойылған араб цифрларымен белгіленеді.			FINGERING (from Latin - аpplicare - to make, to apply) - Distribution of the fingers during the procedure of the play on musical instruments for ease of implementation, indicated by Arabic numerals placed over or under the notes.
АРАНЖИРОВКА (от фр. аrranger – улаживать, приводить в порядок) – обработка какого-либо музыкального произведения для исполнения его не теми голосами или инструментами, для которых оно было написано в оригинале, то же что переложение.	ӘРЛЕУ, ӨҢДЕУ (франц. аrranger реттеу, тәртіпке келтіру), дауысқа немесе аспапқа арнап жазылған қандай да бір музыкалық шығарманы басқа аспапқа, дауысқа лайықтап өңдеу.			ARRANGEMENT (from French - аrranger - to settle, to put in order) - Handling of a piece of music for its performance not by the voices or the instruments for which it was written in the original; similar to transcription.
АРИЯ (ит. aria) - законченный по построению эпизод (номер) в опере, оперетте, оратории или кантате, исполняемый певцом-солистом в сопровождении оркестра. Для А. характерны напевность, широта мелодического дыхания. Встречаются А. в виде самостоятельной концертной вокальной или инструментальной пьесы.	АРИЯ (ит.) – операда, опереттада, оратория да немесе кантатада оркестрдің сүйемелдеуімен әнші – жеке орындаушы орындайтын құрылымы жағынан аяқталған эпизод. Арияға әуезділік, әуендік тыныстың кеңдігі тән. Ария дербес концерттік вокалды немесе аспапты пьеса түрінде де кездеседі.			ARIA (Italian aria) – A completed by the construction episode (act) in the opera, operetta, oratorio, or cantata, performed by a singer-soloist with orchestra. Melodiousness, the latitude of melodic breath are in characteristics of A. A. could be presented in the form of an independent concert of vocal or instrumental piece.
АРНАУ (каз. - посвящение) - лирическая импровизация в традиционной культуре казахов. Слагается в честь близких людей (матери, друга, любимой, Родины). Создается в песенной, поэтической и инструментальной версиях.	АРНАУ (қаз. - арнау) – қазақтың дәстүрлі мәдениетіндегі лирикалық суырып салып айтушылық. Жақын адамдардың (анасының, досының, сүйіктісінің, Отанының) құрметіне шығарылады. Әндік, поэтикалық және аспапты нұсқада болады.			ARNAU (Kazakh - initiation) - Lyrical improvisation in traditional culture of the Kazakhs. Composed in honor of loved ones (mother, friend, beloved woman, motherland). Created in song, poetry and instrumental versions.
АРПЕДЖИО (ит. аrpeggio – как на арфе) – аккорды, звуки которых исполняются не одновременно, а поочередно, как правило, от нижнего к верхнему; обычно обозначается вертикальной волнообразной линией перед соответствующим такому исполнению аккордом.	АРПЕДЖИО (ит. аrpeggio – арфадағыдай) аккордтары, дыбыстары бір мезгілде емес, кезекпен, әдеттегідей, төменгі жағынан үстіңгі жағына қарай орындалады; әдетте осылай орындалатын тиісті аккордтың алдына тік толқын тәрізді сызықпен белгіленеді.			ARPEGGIOS (Italian - аrpeggio - as on the harp) - Chords, the sounds of which are not performed simultaneously, but serially, usually from the bottom to the top; usually is indicated by a vertical wavy line in front of an appropriate to such performance accord.