Салыстырмалылық теориясы бастамасы салыстырмалылық принципінде негізделеді. Ұғымды 1906 жылы Макс Планк енгізген. Салыстырмалық принципі өзінің мәнін кеңейтіп, мынадай анықтамаға ие болды: оқшауланған материалдық жүйеде кез келген процесс бірдей жүреді, және ол жүйе бір қалыпты түзу сызықты қозғалыс жағдайында болуы керек
Салыстырмалылық теориясы бастамасы салыстырмалылық принципінде негізделеді. Ұғымды 1906 жылы Макс Планк енгізген. Салыстырмалық принципі өзінің мәнін кеңейтіп, мынадай анықтамаға ие болды: оқшауланған материалдық жүйеде кез келген процесс бірдей жүреді, және ол жүйе бір қалыпты түзу сызықты қозғалыс жағдайында болуы керек
1905 жылы Швейцариялық Берндегі патент бюросының қызметкері Альберт Эйнштейн (1879 - 1955) арнайы салыстырмалық теориясына арналған еңбегін баспадан шығарды. Бұл жұмыс электродинамика мен Максвелл экспериментінің проблемаларын шешіп, кеңістік пен уақыттың классикалық түсініктернің тиянақсыз негіздерін біржолата бұзды. Бұл теория екі постулатқа негізделген.
ЕГІЗДЕР ПАРАДОКСЫ (грекше «парадокос – күтпеген, ғажайып») – уақыт өтуінің баяулауын түсіндіретін мысал. Салыстырмалылық теориясы егер бір нәрсе (немесе біреу) қозғалса, оның уақыты баяулай бастайды деп түсіндіреді. Егер, оның қозғалыс жылдамдығы жарық жылдамдығына жеткенсе, уақыт толығымен тоқтайды.
Бұл парадокс әдетте егіздердің қатысуымен болатын ой тәжірибесі ретінде сипатталады. Егіздер сағаттарын салыстырады. Ғарыш кемесіндегі егіздердің бірі ғарышта ұзақ сапар жасайды. Ол қайтып келгенде егіздер сағаттарын салыстырады. Арнайы салыстырмалық теориясына сәйкес саяхатшының сағаты уақытты сәл қысқартады. Басқаша айтқанда, ғарыш кемесінде уақыт Жерге қарағанда баяу қозғалады.
Жерде қалған егіздің көзқарасы бойынша, қозғалыстағы саяхатшының сағаты уақыттың баяу өтуіне ие, сондықтан қайтып оралған кезде ол кушетканың сағатынан артта қалуы керек. Екінші жағынан, саяхатшының анықтамалық жүйесінде жер қозғалып, үдеуде болды, сондықтан жерде қалған егіздің сағаты артта қалуы керек. Шындығында, ағайындылар теңқұқықты, сондықтан оралғаннан кейін олардың сағаттары бірдей уақытты көрсетуі керек.
Жерде қалған егіздің көзқарасы бойынша, қозғалыстағы саяхатшының сағаты уақыттың баяу өтуіне ие, сондықтан қайтып оралған кезде ол кушетканың сағатынан артта қалуы керек. Екінші жағынан, саяхатшының анықтамалық жүйесінде жер қозғалып, үдеуде болды, сондықтан жерде қалған егіздің сағаты артта қалуы керек. Шындығында, ағайындылар теңқұқықты, сондықтан оралғаннан кейін олардың сағаттары бірдей уақытты көрсетуі керек.
Соған қарамастан, SRT мәліметтері бойынша, егер Жердің гравитациялық потенциалы ескерілмесе, онда саяхатшының сағаты артта қалады. Ағайындылардың көрінетін симметриясының бұл бұзылуы қайшылық ретінде қарастырылады.
