Неке (ерлі-зайыптылыќ) жјне отбасы туралы
жүктеу/скачать 1.78 Mb.
|
| Неке (ерлі-зайыптылыќ) жјне отбасы туралы
Ќазаќстан Республикасыныѕ 2011 жылєы 26 желтоќсандаєы № 518-ІV Кодексі "Егемен Ќазаќстан" 2012 жылєы 7 ќаѕтардаєы № 5-8 (27079); "Казахстанская правда" от 07.01.2012 г., № 6-7 (26825-26826) 
МАЗМЎНЫ Осы Кодекс неке-отбасы (ерлі-зайыптылыќ-отбасы) ќатынастарын реттеудіѕ маќсаттарын, міндеттерін, ќаєидаттарын жјне ќўќыќтыќ негіздерін айќындайды, отбасыныѕ дамуын Ќазаќстан Республикасыныѕ мемлекеттік јлеуметтік саясатыныѕ басым баєыты ретінде айќындай отырып, оныѕ ќўќыќтары мен мїдделерін ќорєауды ќамтамасыз етеді. ЖАЛПЫ БҐЛІМ 1-БҐЛІМ. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР 1-тарау. ЌАЗАЌСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫЅ НЕКЕ-ОТБАСЫ ЗАЅНАМАСЫ 1-бап. Осы Кодексте пайдаланылатын негізгі ўєымдар 1. Осы Кодексте мынадай негізгі ўєымдар пайдаланылады: 1) азаматтыќ хал актілері – адамды дараландыратын жјне оныѕ ќўќыќтары мен міндеттерініѕ туындауымен, болуымен жјне тоќтатылуымен байланысты болатын заѕдыќ тўрєыдан ресімделген мјн-жайлар; 2) азаматтыќ хал актілерін тіркеу бґлімі (бўдан јрі – тіркеуші орган) - азаматтыќ хал актілерін мемлекеттік тіркеуді жїзеге асырушы аумаќтыќ јділет органы; 3) аккредиттеу - Ќазаќстан Республикасыныѕ балалардыѕ ќўќыќтарын ќорєау саласындаєы ујкілетті органыныѕ бала асырап алу жґніндегі агенттіктердіѕ ґз ќызметін жїзеге асыру ќўќыєын ресми тануы; 4) алименттер – бір адам оны алуєа ќўќыєы бар екінші адамєа беруге міндетті аќшалай немесе материалдыќ ќаражат; 5) ата-аналарыныѕ (ата-анасыныѕ) ќамќорлыєынсыз ќалєан бала (балалар) – ата-ана ќўќыќтарыныѕ шектелуiне немесе олардан айрылуына, хабарсыз кеткен деп танылуына, ќайтыс болєан деп жариялануына, јрекетке ќабiлетсiз немесе јрекет ќабiлетi шектелген деп танылуына, бас бостандыєынан айыру орындарында жазасын ґтеуiне, бала тјрбиелеуден немесе оныѕ ќўќыќтары мен мїдделерiн ќорєаудан жалтаруына, оныѕ ішінде баланы тјрбиелеу немесе медициналыќ ўйымнан алудан бас тартуына байланысты, сондай-аќ ата-ана ќамќоршылыєы болмаєан жјне Ќазаќстан Республикасыныѕ заѕдарында кґзделген ґз ќўќыќтары мен мїдделерініѕ ќажетті ќорєалуын ќамтамасыз етуге мўќтаж болєан ґзге де жаєдайларда жалєыз ата-анасыныѕ немесе екеуініѕ де ќамќорлыєынан айрылєан бала (балалар); 6) ата-анасы бас тартќан бала (ата-анасы бас тартќан балалар) – тиісті заѕды ќўжаттарды ресімдеу жолымен оны одан јрі тјрбиелеуден, оќытудан, материалдыќ ќамтамасыз етуден ата-аналары (ата-анасы) бас тартќан бала; 7) јке болуды аныќтау - баланыѕ анасымен некеге тўрмаєан (ерлі-зайыпты болмаєан) адамныѕ балаєа ќатысты јке болуын тіркеуші органныѕ аныќтауы не сот тјртібімен аныќтау; 8) бала (балалар) – он сегіз жасќа (кјмелетке) толмаєан адам; 9) бала асырап алу - нјтижесінде шыєу тегі бойынша туыстарыныѕ ќўќыќтары мен міндеттеріне теѕестірілетін жеке мїліктік емес жјне мїліктік ќўќыќтар мен міндеттер туындайтын сот шешімі негізінде баланы (балаларды) отбасына тјрбиелеуге берудіѕ ќўќыќтыќ нысаны; 10) бала асырап алу жґніндегі агенттіктер - ґз мемлекетініѕ аумаєында балаларды асырап алу жґніндегі ќызметті жїзеге асыратын жјне осы Кодексте белгіленген тјртіппен Ќазаќстан Республикасыныѕ аумаєында осындай ќызметті жїзеге асыру їшін аккредиттелген коммерциялыќ емес шетелдік ўйымдар; 11) балалыќ шаќ – кјмелетке толмаєан адамдардыѕ ќўќыќтыќ жай-кїйі; 12) баланыѕ заѕды ґкілдері – Ќазаќстан Республикасыныѕ заѕнамасына сјйкес балаєа ќамќорлыќ жасауды, білім, тјрбие беруді, оныѕ ќўќыќтары мен мїдделерін ќорєауды жїзеге асыратын ата-аналар (ата-ана), бала асырап алушылар, ќорєаншы немесе ќамќоршы, патронат тјрбиеші жјне оларды алмастырушы басќа да тўлєалар; 13) жаќын туыстар – ата-аналар (ата-ана), балалар, асырап алушылар, асырап алынєандар, ата-анасы бір жјне ата-анасы бґлек аєалы-інілер мен апалы-сіѕлілер (аєа-ќарындастар), ата, јже, немерелер; 14) жалєан неке (ерлі-зайыптылыќ) – ерлі-зайыптылардыѕ немесе олардыѕ біреуініѕ отбасын ќўру ниетінсіз, Ќазаќстан Республикасыныѕ заѕында белгіленген тјртіппен ќиылєан неке (ерлі-зайыптылыќ); 15) жеке басты кујландыратын ќўжат – жеке басты сјйкестендіру маќсатында оныѕ иесініѕ жеке басын жјне ќўќыќтыќ мјртебесін аныќтауєа мїмкіндік беретін, жеке тўлєаныѕ дербес деректері туралы тіркелген аќпараты бар белгіленген їлгідегі материалдыќ объект. Жеке басты кујландыратын ќўжаттарєа «Жеке басты кујландыратын ќўжаттар туралы» Ќазаќстан Республикасы Заѕыныѕ 6-бабыныѕ 1-тармаєында кґрсетілген ќўжаттар жатады; 16) жекжаттыќ – ерлі-зайыптылардыѕ бірініѕ екінші жўбайыныѕ жаќын туыстарына ќатысы; 17) жетім бала (балалар) – ата-анасыныѕ екеуі де немесе жалєыз анасы (јкесі) ќайтыс болєан бала (балалар); 18) Ќазаќстан Республикасыныѕ балалар ќўќыќтарын ќорєау саласындаєы ујкілетті органы – Ќазаќстан Республикасыныѕ Їкіметі айќындайтын орталыќ атќарушы орган; 19) ќамќоршылыќ – он тґрттен он сегіз жасќа дейінгі баланыѕ (балалардыѕ), сондай-аќ спирттік ішімдіктерге немесе есірткі заттарына салыну салдарынан сот јрекет ќабілетін шектеген кјмелетке толєан адамдардыѕ ќўќыќтары мен мїдделерін ќорєаудыѕ ќўќыќтыќ нысаны; 20) ќиын ґмір жаєдайындаєы бала (балалар) – ќалыптасќан жаєдайлар салдарынан ґмір тіршілігі бўзылєан жјне осы мјн-жаєдайларды ґз бетінше немесе отбасыныѕ кґмегімен еѕсере алмайтын бала (балалар); 21) ќорєаншылыќ – он тґрт жасќа толмаєан балалардыѕ жјне сот јрекетке ќабілетсіз деп таныєан адамдардыѕ ќўќыќтары мен мїдделерін ќорєаудыѕ ќўќыќтыќ нысаны; 22) ќорєаншы немесе ќамќоршы - ќорєаншылыќ немесе ќамќоршылыќ жґніндегі функцияларды жїзеге асыру їшін Ќазаќстан Республикасыныѕ заѕында белгіленген тјртіппен таєайындалєан тўлєа; 23) ќосалќы репродуктивтік јдістер мен технологиялар - азаматтардыѕ репродуктивтік ќызметiн тїзеуге баєытталєан диагностика, емдеу жјне оѕалту жґнiндегi медициналыќ іс-шаралар кешенi; 24) материалдыќ жаєдай – жалаќыныѕ, зейнетаќыныѕ, басќа да табыстардыѕ болуы немесе болмауы; олардыѕ мґлшері; мїлкініѕ болуы; отбасыныѕ басќа да мїшелерінен материалдыќ кґмек алуы немесе алмауы; 25) мїліктіѕ шарттыќ режимі – ерлі-зайыптылардыѕ неке шартымен белгіленген меншік режимі; 26) неке (ерлі-зайыптылыќ) – ерлі-зайыптылар арасындаєы мїліктік жјне жеке мїліктік емес ќўќыќтар мен міндеттерді туєызатын, отбасын ќўру маќсатында Ќазаќстан Республикасыныѕ заѕында белгіленген тјртіппен тараптардыѕ ерікті жјне толыќ келісімімен жасалєан еркек пен јйел арасындаєы теѕ ќўќыќты одаќ; 27) неке (ерлі-зайыптылыќ) жасы – осы Кодексте белгіленген, адамныѕ некеге отыру (ерлі-зайыпты болу) ќўќыєына жеткендегі жасы; 28) некеде тўрмаєан (ерлі-зайыпты болмаєан) ана - бала (балалар) туєан, біраќ тіркеуші органдарда тіркелген некеде тўрмаєан (ерлі-зайыпты болмаєан) јйел; 29) отбасы – некеден (ерлі-зайыптылыќтан), туыстыќтан, жекжаттыќтан, бала асырап алудан немесе балаларды тјрбиеге алудыѕ ґзге де нысандарынан туындайтын жјне отбасы ќатынастарын ныєайтып, дамытуєа септігін тигізуге арналєан мїліктік жјне жеке мїліктік емес ќўќыќтар мен міндеттерге байланысты адамдар тобы; 30) отбасылыќ жаєдай – некеде (ерлі-зайыпты) болу не болмау немесе некені (ерлі-зайыптылыќты) бўзу, жесірлік, балалардыѕ немесе отбасыныѕ басќа да мїшелерініѕ болуы немесе болмауы; 31) патронат – жетім балалар, ата-аналарыныѕ (ата-анасыныѕ) ќамќорлыєынсыз ќалєан балалар ќорєаншылыќ немесе ќамќоршылыќ жґніндегі функцияларды жїзеге асыратын орган мен баланы (балаларды) тјрбиеге алуєа тілек бiлдiрген адам жасайтын шарт бойынша отбасыларєа патронаттыќ тјрбиеге берілетін тјрбие нысаны; 32) репродуктивтік денсаулыќ – адамныѕ толымды ўрпаќ туєызуєа ќабілетін кґрсететін денсаулыєы; 33) суррогат ана – суррогат ана болу шартына сјйкес тапсырыс берушілер їшін ќосалќы репродуктивтік јдістер мен технологиялар ќолданылєаннан кейін ќўрсаќ кґтеретін жјне бала (балалар) туатын јйел; 34) суррогат ана болу – сыйаќы тґлене отырып, суррогат ана мен ерлі-зайыптылар арасындаєы шарт бойынша, кїні жетпей босану жаєдайларын ќоса алєанда, бала (балаларды) кґтеру жјне туу; 35) суррогат ана болу шарты - некеде тўрєан (ерлі-зайыпты болєан) жјне балалы болєысы келетiн адамдар мен ќосалќы репродуктивтік јдістер мен технологияларды ќолдану жолымен бала кґтеруге жјне тууєа ґз келiсiмiн берген јйел арасындаєы нотариатта кујландырылєан жазбаша келiсiм; 36) туыстар – їлкен атасы мен їлкен јжесіне дейін ортаќ ата-бабалары бар туыстыќ байланыстаєы адамдар. 2. Егер осы Кодексте ґзгеше белгіленбесе, «бала (ќыз) асырап алу» жјне «бала асырап алу», «бала (ќыз) асырап алушылар» жјне «бала асырап алушылар», «асырап алынєан балалар (ќыздар)» жјне «асырап алынєан балалар», «бала (балалар)» жјне «бала», «ата-аналар (ата-ана)» жјне «ата-аналар», «ерлі-зайыптылар (жўбайы, зайыбы)» жјне «ерлі-зайыптылар» деген ўєымдардыѕ мјні бірдей. Ескерту. 1-бапќа ґзгеріс енгізілді - ЌР 2013.01.29 N 74-V (алєашќы ресми жарияланєанынан кейін кїнтізбелік он кїн ґткен соѕ ќолданысќа енгізіледі) Заѕымен. 2-бап. Ќазаќстан Республикасыныѕ неке-отбасы заѕнамасыныѕ негіздері 1. Неке (ерлі-зайыптылыќ) жјне отбасы, ана, јке жјне бала мемлекеттіѕ ќорєауында болады. 2. Ќазаќстан Республикасыныѕ неке-отбасы заѕнамасы: 1) еркек пен јйелдіѕ некелік (ерлі-зайыптылыќ) одаєыныѕ еріктілігі; 2) отбасындаєы ерлі-зайыптылар ќўќыќтарыныѕ теѕдігі; 3) отбасыныѕ ісіне кімніѕ болса да ґз бетінше араласуына жол берілмеушілік; 4) отбасы ішіндегі мјселелерді ґзара келісім арќылы шешу; 5) балалардыѕ отбасында тјрбиелену басымдыєы, олардыѕ ґсіп-жетілуі мен јл-ауќатты болуына ќамќорлыќ; 6) отбасыныѕ кјмелетке толмаєан, ќарт жјне еѕбекке ќабілетсіз мїшелерініѕ ќўќыќтары мен мїдделерін басымдыќпен ќорєау; 7) отбасы мїшелерініѕ ґз ќўќыќтарын кедергісіз жїзеге асыруын ќамтамасыз ету, осы ќўќыќтарды сот арќылы ќорєау мїмкіндіктері; 8) отбасыныѕ барлыќ мїшелерініѕ салауатты ґмір салтын ќолдау ќаєидаттарына негізделеді. 3. Тек мемлекеттік органдар ќиєан неке (ерлі-зайыптылыќ) єана танылады. Діни жоралар мен рјсімдер бойынша ќиылєан неке (ерлі-зайыптылыќ) тіркеуші органдарда тіркелген некеге (ерлі-зайыптылыќќа) теѕестірілмейді жјне тиісті ќўќыќтыќ салдарлар тудырмайды. Еркек пен јйелдіѕ, сондай-аќ бір жыныстаєы адамдардыѕ шын мјнінде бірге тўруы неке (ерлі-зайыптылыќ) деп танылмайды. 4. Некеге отыру (ерлі-зайыпты болу) кезінде жјне отбасылыќ ќатынастарда шыєу тегi, јлеуметтiк, лауазымдыќ жјне мїлiктiк жаєдайы, нјсiлі, ўлты, тiлі немесе діни кґзќарасы немесе кез келген ґзге де мјн-жайлар бойынша азаматтардыѕ ќўќыќтарын шектеудіѕ кез келген нысандарына тыйым салынады. Азаматтардыѕ неке-отбасы (ерлі-зайыптылыќ-отбасы) ќатынастарындаєы ќўќыќтары тек заѕ негізінде жјне бўл тек конституциялыќ ќўрылысты ќорєау, ќоєамдыќ тјртiптi, адамныѕ ќўќыќтары мен бостандыќтарын, халыќтыѕ денсаулыєы мен адамгершілік ќўндылыќтарын ќорєау маќсатында ќаншалыќты ќажет болса, сол шамада шектелуi мїмкiн. 3-бап. Ќазаќстан Республикасыныѕ неке-отбасы заѕнамасымен реттелетін ќатынастар Ќазаќстан Республикасыныѕ неке-отбасы заѕнамасы: 1) отбасы мїшелері: ерлі-зайыптылар, ата-аналар мен балалар арасындаєы, ал Ќазаќстан Республикасыныѕ неке-отбасы заѕнамасында кґзделген жаєдайларда жјне шектерде басќа туыстар мен ґзге де адамдар арасындаєы ќўќыќтар мен міндеттерді, мїліктік жјне жеке мїліктік емес ќатынастарды белгілейді; 2) некеге отырудыѕ (ерлі-зайыпты болудыѕ), некені (ерлі-зайыптылыќты) тоќтатудыѕ жјне оны жарамсыз деп танудыѕ шарттары мен тјртібін белгілейді; 3) жетім балаларды, ата-анасыныѕ ќамќорлыєынсыз ќалєан балаларды отбасына орналастырудыѕ нысандары мен тјртібін айќындайды; 4) азаматтыќ хал актілерін мемлекеттік тіркеу тјртібін реттейді; 5) азаматтыќ хал актілерін мемлекеттік тіркеуді жїзеге асыратын мемлекеттік органдардыѕ функцияларын айќындайды. 4-бап. Ќазаќстан Республикасыныѕ неке-отбасы заѕнамасы 1. Ќазаќстан Республикасыныѕ неке-отбасы заѕнамасы Ќазаќстан Республикасыныѕ Конституциясына негізделеді, осы Кодекстен, Ќазаќстан Республикасыныѕ ґзге де нормативтік ќўќыќтыќ актілерінен тўрады. 2. Егер Ќазаќстан Республикасы ратификациялаєан халыќаралыќ шартта осы Кодекстегiден ґзгеше ќаєидалар белгiленген болса, онда халыќаралыќ шарттыѕ ќаєидалары ќолданылады. 5-бап. Ќазаќстан Республикасыныѕ азаматтыќ заѕнамасын неке-отбасы (ерлі-зайыптылыќ-отбасы) ќатынастарына ќолдану 1. Осы Кодекстіѕ 3-бабында аталєан, Ќазаќстан Республикасыныѕ неке-отбасы заѕнамасымен реттелмеген отбасы мїшелері арасындаєы мїліктік жјне жеке мїліктік емес ќатынастарєа Ќазаќстан Республикасыныѕ азаматтыќ заѕнамасы ќолданылады, ґйткені бўл неке-отбасы (ерлі-зайыптылыќ-отбасы) ќатынастарыныѕ мјніне ќайшы келмейді. 2. Осы Кодекстіѕ 3-бабында кґзделген ќатынастар Ќазаќстан Республикасыныѕ заѕнамасымен немесе тараптардыѕ келісімімен тікелей реттелмеген жјне оларєа ќолданылатын јдет-єўрып болмаєан жаєдайларда, бўл олардыѕ мјніне ќайшы келмейтіндіктен, мўндай ќатынастарєа ўќсас ќатынастарды реттейтін (заѕ ўќсастыєы) Ќазаќстан Республикасыныѕ неке-отбасы жјне (немесе) азаматтыќ заѕнамасыныѕ нормалары ќолданылады. Аталєан жаєдайларда заѕ ўќсастыєын пайдалану мїмкін болмаєан кезде, неке-отбасы (ерлі-зайыптылыќ-отбасы) ќатынастары субъектілерініѕ ќўќыќтары мен міндеттері Ќазаќстан Республикасыныѕ неке-отбасы немесе азаматтыќ заѕнамасыныѕ жалпы негіздері мен мјні жјне адалдыќ, парасаттылыќ пен јділеттілік талаптары (ќўќыќ ўќсастыєы) негізге алынып, сондай-аќ заѕныѕ уаќытќа, кеѕістікке жјне адамдар тобы бойынша ќолданылу ќаєидаттары саќтала отырып, айќындалады. 2-тарау. НЕКЕ-ОТБАСЫ (ЕРЛІ-ЗАЙЫПТЫЛЫЌ-ОТБАСЫ) ЌЎЌЫЌТАРЫН ЖЇЗЕГЕ АСЫРУ ЖЈНЕ ЌОРЄАУ 6-бап. Неке-отбасы (ерлі-зайыптылыќ-отбасы) ќатынастарында ќўќыќтар мен міндеттерді жїзеге асыру Егер Ќазаќстан Республикасыныѕ заѕнамалыќ актілерінде ґзгеше белгіленбесе, азаматтар неке-отбасы (ерлі-зайыптылыќ-отбасы) ќатынастарынан туындайтын ґздеріне тиесілі ќўќыќтарды, оныѕ ішінде осы ќўќыќтарды ќорєауєа арналєан ќўќыќты ґз ќалауы бойынша пайдаланады. Неке-отбасы (ерлі-зайыптылыќ-отбасы) ќўќыќтарыныѕ жїзеге асырылуы мен міндеттердіѕ орындалуы отбасыныѕ басќа мїшелері мен ґзге де ќўќыќ субъектілерініѕ ќўќыќтарын, бостандыќтарын жјне заѕды мїдделерін бўзбауєа тиіс. 7-бап. Неке-отбасы (ерлі-зайыптылыќ-отбасы) ќўќыќтарын ќорєау Неке-отбасы (ерлі-зайыптылыќ-отбасы) ќўќыќтарын ќорєауды азаматтыќ сот ісін жїргізу ќаєидалары бойынша сот жїзеге асырады. Осы Кодексте кґзделген жаєдайларда, неке-отбасы (ерлі-зайыптылыќ-отбасы) ќўќыќтарын ќорєауды мемлекеттік органдар ґз ќўзыреті шегінде жјне осы Кодексте кґзделген тјртіппен жїзеге асырады. Бўзылєан ќўќыќты ќорєау їшiн билiк немесе басќару органына жїгіну ќўќыќ ќорєау туралы талап-арызбен сотќа жїгінуге кедергi жасамайды. 8-бап. Неке-отбасы (ерлі-зайыптылыќ-отбасы) ќатынастарында талап арыздыѕ ескіруін ќолдану 1. Бўзылєан ќўќыќты ќорєау мерзімі, осы Кодексте белгіленген жаєдайларды ќоспаєанда, талап арыздыѕ ескіруі неке-отбасы (ерлі-зайыптылыќ-отбасы) ќатынастарынан туындайтын талаптарєа ќолданылмайды. 2. Неке-отбасы (ерлі-зайыптылыќ-отбасы) ќатынастарынан туындайтын дауларды ќараєан кезде, талап арыздыѕ ескіруін белгілейтін нормаларды ќолдану кезінде сот Ќазаќстан Республикасы Азаматтыќ кодексініѕ нормаларын басшылыќќа алады. 2-БҐЛІМ. НЕКЕ (ЕРЛІ-ЗАЙЫПТЫЛЫЌ) 3-тарау. НЕКЕ ЌИЮДЫЅ (ЕРЛІ-ЗАЙЫПТЫ БОЛУДЫЅ) ШАРТТАРЫ МЕН ТЈРТІБІ 9-бап. Неке ќиюдыѕ (ерлі-зайыпты болудыѕ) шарттары 1. Неке ќию (ерлі-зайыпты болу) їшін некеге отыратын (ерлі-зайыпты болатын) еркек пен јйелдіѕ ерікті јрі толыќ келісімі жјне олардыѕ неке (ерлі-зайыптылыќ) жасына толуы ќажет.
10-бап. Неке (ерлі-зайыптылыќ) жасы 1. Неке (ерлі-зайыптылыќ) жасы еркектер мен јйелдер їшін он сегіз жас болып белгіленеді.
11-бап. Араларында неке ќиылуына (ерлі-зайыпты болуына) жол берілмейтін адамдар Некелесуге (ерлі-зайыпты болуєа): 1) бір жынысты адамдардыѕ; 2) олардыѕ біреуі болса да басќа тіркелген некеде (ерлі-зайыптылыќта) тўратын адамдардыѕ; 3) жаќын туыстардыѕ; 4) бала асырап алушылар мен асырап алынєан балалардыѕ, асырап алушылардыѕ балалары мен асырап алынєан балалардыѕ; 5) соттыѕ заѕдыќ кїшіне енген шешімі бойынша олардыѕ біреуі болса да психикалыќ ауруы немесе аќыл-есі кемдігі салдарынан јрекетке ќабілетсіз деп танылєан адамдардыѕ арасында жол берілмейді. 12-бап. Некеге отыратын (ерлі-зайыпты болатын) адамдарды медициналыќ зерттеп-ќарау 1. Некеге отыруєа (ерлі-зайыпты болуєа) тілек білдірушілерге медициналыќ, сондай-аќ медициналыќ-генетикалыќ мјселелер жјне репродуктивтік денсаулыќ саќтау мјселелері бойынша консультация беруді жјне зерттеп-ќарауды денсаулыќ саќтау ўйымдары жјне тек олардыѕ екеуініѕ келісімімен єана жїргізеді. 2. Некеге отыратын (ерлі-зайыпты болатын) адамдарды зерттеп ќараудыѕ нјтижелері медициналыќ ќўпия болып табылады жјне ол неке ќиюєа (ерлі-зайыпты болуєа) ниеттенген адамєа зерттеп ќараудан ґткен адамныѕ келісімімен єана хабарлануы мїмкін. Некеге отыратын (ерлі-зайыпты болатын) адамныѕ некеге отыратын (ерлі-зайыпты болатын) басќа адамныѕ денсаулыєына ќауіп тґндіретін ауруыныѕ болуы ерекше жаєдайлар болып табылады. 13-бап. Неке ќиюдыѕ (ерлі-зайыпты болудыѕ) тјртібі 1. Неке (ерлі-зайыптылыќ) некеге отыратын (ерлі-зайыпты болатын) адамдардыѕ тікелей ќатысуымен тіркеуші органдарда не арнайы мемлекеттік неке сарайларында ќиылады.
14-бап. Некені (ерлі-зайыптылыќты) тоќтату Некені (ерлі-зайыптылыќты) тоќтату ґздеріне байланысты емес мјн-жайлар салдарынан (ќайтыс болу, олардыѕ біреуін ќайтыс болєан деп жариялау немесе хабар-ошарсыз кеткен деп тану) не осы Кодексте белгіленген тјртіппен некені (ерлі-зайыптылыќты) бўзу жолымен ерлі-зайыптылардыѕ екеуініѕ де не біреуініѕ ґз еркі бойынша іс-јрекеттер жасауы нјтижесінде ерлі-зайыптылар арасында заѕдыќ ќатынастардыѕ тоќтатылуы болып табылады.
15-бап. Ерлі-зайыптылардыѕ біреуініѕ ќайтыс болуы, соттыѕ оны ќайтыс болды деп жариялауы немесе хабар-ошарсыз кеткен деп тануы салдарынан некеніѕ(ерлі-зайыптылыќтыѕ) тоќтатылуы 1. Неке (ерлі-зайыптылыќ) ерлі-зайыптылардыѕ біреуі ќайтыс болуы, сондай-аќ сот оны ќайтыс болды деп жариялауы немесе хабар-ошарсыз кеткен деп тануы салдарынан тоќтатылады. 2. Сот ќайтыс болды деп жариялаєан немесе сот хабар-ошарсыз кеткен деп таныєан жўбайы келген жјне тиісті сот шешімдері кїшін жойєан жаєдайда ерлі-зайыптылардыѕ бірлескен ґтініші бойынша тіркеуші орган некені (ерлі-зайыптылыќты) ќалпына келтіруі мїмкін. 3. Неке ќию (ерлі-зайыпты болу) кезінде тараптарєа (немесе тараптардыѕ біріне) хабар-ошарсыз кеткен деп танылєан немесе ќайтыс болды деп жарияланєан жўбайы тірі екені белгілі болєан жаєдайларды ќоспаєанда, егер басќа зайыбы жаѕадан некеге отырса (ерлі-зайыпты болса), некеніѕ (ерлі-зайыптылыќтыѕ) ќалпына келтірілуі мїмкін емес. 16-бап. Некені (ерлі-зайыптылыќты) бўзу 1. Неке (ерлі-зайыптылыќ) ерлі-зайыптылардыѕ біреуініѕ немесе екеуініѕ ґтініші бойынша оны бўзу жолымен, сондай-аќ сот јрекетке ќабілетсіз деп таныєан жўбайыныѕ ќорєаншысыныѕ ґтініші бойынша тоќтатылуы мїмкін.
17-бап. Тіркеуші органдарда некені (ерлі-зайыптылыќты) бўзу 1. Кјмелетке толмаєан ортаќ балалары жоќ ерлі-зайыптылардыѕ некені (ерлі-зайыптылыќты) бўзуєа ґзара келісімі кезінде жјне бір-біріне мїліктік жјне ґзге де талаптары болмаєан кезде тіркеуші органдарда неке (ерлі-зайыптылыќ) бўзылатын болады. 2. Егер ерлі-зайыптылардыѕ біреуін: 1) сот хабар-ошарсыз кеткен деп таныса; 2) сот јрекетке ќабілетсіз деп таныса; 3) сот јрекет ќабілеті шектеулі деп таныса; 4) ќылмыс жасаєаны їшін кемінде їш жыл мерзімге бас бостандыєынан айыруєа соттаса, неке (ерлі-зайыптылыќ) ерлі-зайыптылардыѕ кјмелетке толмаєан ортаќ балаларыныѕ болуына ќарамастан, ерлі-зайыптылардыѕ біреуініѕ ґтініші бойынша тіркеуші органдарда бўзылады. 3. Некеніѕ (ерлі-зайыптылыќтыѕ) бўзылуын мемлекеттік тіркеуді осы Кодексте белгіленген тјртіппен тіркеуші орган жїргізеді. 18-бап. Некені (ерлі-зайыптылыќты) бўзу кезінде ерлі-зайыптылар арасында туындайтын дауларды ќарау Некені (ерлі-зайыптылыќты) бўзу кезінде ерлі-зайыптылардыѕ арасында ортаќ мїлікті бґлуге, еѕбекке ќабілетсіз жўбайын, сондай-аќ кјмелетке толмаєан балаларын кїтіп баєуєа ќаражат тґлеуге ќатысты туындайтын даулар сот тјртібімен ќаралады. 19-бап. Некені (ерлі-зайыптылыќты) сот
1. Егер сот ерлі-зайыптылардыѕ одан јрі бірлесіп ґмір сїруі жјне отбасын саќтауы мїмкін еместігін аныќтаса, неке (ерлі-зайыптылыќ) сот тјртібімен бўзылады. 2. Мынадай: 1) осы Кодекстіѕ 17-бабыныѕ 2-тармаєында кґзделген жаєдайларды ќоспаєанда, ерлі-зайыптылардыѕ кјмелетке толмаєан ортаќ балалары болєан; 2) ерлі-зайыптылардыѕ біреуініѕ некені (ерлі-зайыптылыќты) бўзуєа келісімі болмаєан; 3) егер ерлі-зайыптылардыѕ біреуі ґзініѕ ќарсылыєы болмауына ќарамастан, ґз іс-јрекеттерімен не јрекетсіздігімен некені (ерлі-зайыптылыќты) бўзудан жалтарєан; 4) ерлі-зайыптылардыѕ бір-біріне мїліктік жјне ґзге де талаптары болєан жаєдайларда, неке (ерлі-зайыптылыќ) сот тјртібімен бўзылады. 3. Ерлі-зайыптылар некені (ерлі-зайыптылыќты) бўзу туралы сотќа ґтініш берген кїннен бастап бір ай ґткен соѕ неке (ерлі-зайыптылыќ) сот тјртібімен бўзылады. 4. Ерекше жаєдайларда сот осы баптыѕ 3-тармаєында кґрсетілген мерзім ґткенге дейін некені (ерлі-зайыптылыќты) бўзуєа ќўќылы. 20-бап. Ерлі-зайыптылардыѕ біреуініѕ некені (ерлі-зайыптылыќты) бўзуєа келісімі болмаєан кезде некені (ерлі-зайыптылыќты) сот тјртібімен бўзу Ерлі-зайыптылардыѕ біреуініѕ некені (ерлі-зайыптылыќты) бўзуєа келісімі болмаєан кезде сот ерлі-зайыптыларды татуластыруєа шаралар ќолдануєа жјне ерлі-зайыптыларєа татуласу їшін алты ай шегінде мерзім таєайындай отырып, істі ќарауды кейінге ќалдыруєа ќўќылы. Ерлі-зайыптыларєа татуласу їшін мерзім таєайындалып, істіѕ ќаралуы кейінге ќалдырылєан жаєдайда, сот ерлі-зайыптылардыѕ бірініѕ талап-арызы бойынша осы Кодекстіѕ 22-бабы 2-тармаєыныѕ 2) жјне 4) тармаќшаларында кґзделген мјселелерді шешеді. Егер ерлі-зайыптыларды татуластыру жґніндегі шаралар нјтижесіз болса жјне ерлі-зайыптылар (олардыѕ біреуі) некені (ерлі-зайыптылыќты) бўзуды талап етсе, неке (ерлі-зайыптылыќ) бўзылады. 21-бап. Некені (ерлі-зайыптылыќты) ґзге де негіздер бойынша сот тјртібімен бўзу 1. Кјмелетке толмаєан ортаќ балалары бар ерлі-зайыптылардыѕ некені (ерлі-зайыптылыќты) бўзуєа ґзара келісімі болєан кезде, ерлі-зайыптылардыѕ бір-біріне мїліктік жјне ґзге де талаптары болмаєан кезде сот некені (ерлі-зайыптылыќты) бўзу себептерін аныќтамастан некені (ерлі-зайыптылыќты) бўзуы мїмкін. 2. Егер кјмелетке толмаєан ортаќ балалары бар ерлі-зайыптылардыѕ біреуі бір-біріне мїліктік талаптар болмаєан кезде некені (ерлі-зайыптылыќты) бўзуєа ґтініш берсе, ал екіншісі ґзініѕ ќарсылыќтарыныѕ болмауына ќарамастан, ґз іс-јрекеттерімен не јрекетсіздігімен некені (ерлі-зайыптылыќты) бўзудан жалтарса, сот некені (ерлі-зайыптылыќты) бўзу себептерін аныќтамастан, некені (ерлі-зайыптылыќты) бўзуы мїмкін. 22-бап. Некені (ерлі-зайыптылыќты) бўзу туралы шешім шыєару кезінде сот шешетін мјселелер 1. Неке (ерлі-зайыптылыќ) сот тјртібімен бўзылуы кезінде ерлі-зайыптылар кјмелетке толмаєан балалары ґздерініѕ ќайсысымен тўратындыєы туралы, балаларды жјне (немесе) еѕбекке ќабілетсіз мўќтаж жўбайын кїтіп баєуєа ќаражат тґлеу тјртібі, осы ќаражаттыѕ мґлшері туралы не ерлі-зайыптылардыѕ ортаќ мїлкін бґлу туралы келісімді соттыѕ ќарауына ўсына алады. Неке (ерлі-зайыптылыќ) бўзылєаннан кейін ерлі-зайыптылар ґзініѕ тегін таѕдауды некеніѕ (ерлі-зайыптылыќтыѕ) бўзылуын мемлекеттік тіркеу кезінде шешеді. 2. Егер ерлі-зайыптылар арасында осы баптыѕ 1-тармаєында кґрсетілген мјселелер бойынша келісім болмаєан жаєдайда, сондай-аќ, осы келісім балалардыѕ немесе ерлі-зайыптылардыѕ біреуініѕ мїдделерін бўзатындыєы аныќталєан жаєдайда, сот: 1) неке (ерлі-зайыптылыќ) бўзылєаннан кейін кјмелетке толмаєан балалар ата-аналарыныѕ ќайсысымен тўратындыєын айќындауєа; 2) ата-аналардыѕ ќайсысы жјне ќандай мґлшерде балаларды кїтіп баєуєа алименттер тґлейтінін айќындауєа; 3) кјмелетке толмаєан балалардыѕ жјне (немесе) ерлі-зайыптылардыѕ ґздерініѕ мїдделерін ескере отырып, ерлі-зайыптылардыѕ талап етуі бойынша олардыѕ бірлескен ортаќ меншігіндегі мїлікті бґлуге; 4) жўбайынан аќша ќаражатын алуєа ќўќыєы бар екінші жўбайдыѕ талап етуі бойынша осы ќаражат мґлшерін айќындауєа міндетті. 3. Егер мїлікті бґлу їшінші бір адамдардыѕ мїдделерін ќозєайтын болса, сот мїлікті бґлу туралы жеке іс жїргізуді талап етуге ќўќылы. 23-бап. Некені (ерлі-зайыптылыќты) бўзєан жаєдайда оныѕ тоќтатылу кезі 1. Тіркеуші органдарда бўзылатын неке (ерлі-зайыптылыќ) - азаматтыќ хал актілерін жазу кітабында некеніѕ (ерлі-зайыптылыќтыѕ) бўзылуы мемлекеттік тіркелген кїннен бастап, ал неке (ерлі-зайыптылыќ) сотта бўзылєан кезде некені (ерлі-зайыптылыќты) бўзу туралы соттыѕ шешімі заѕды кїшіне енген кїннен бастап тоќтатылады. Сот некені (ерлі-зайыптылыќты) бўзу туралы соттыѕ шешімі заѕды кїшіне енген кїннен бастап їш кїн ішінде сот шешімініѕ кґшірмесін шешім шыєарылєан жер бойынша, сондай-аќ неке ќиюды (ерлі-зайыптылыќты) мемлекеттік тіркеген жер бойынша тіркеуші органєа жіберуге міндетті. 2. Некені (ерлі-зайыптылыќты) бўзу туралы заѕды кїшіне енген соттыѕ шешімі сот шешімі шыєарылєан жер бойынша не ерлі-зайыптылардыѕ біреуініѕ тўрєылыќты жері бойынша тіркеуші органдарда мемлекеттік тіркеуге жатады. Ерлі-зайыптылар алдындаєы некеніѕ (ерлі-зайыптылыќтыѕ) бўзылєаны туралы кујлік алєанєа дейін жаѕадан некеге (ерлі-зайыптылыќќа) отыруєа (тіркелуге) ќўќылы емес. 24-бап. Некені (ерлі-зайыптылыќты) тоќтатудыѕ салдары Осы Кодексте кґзделген жаєдайларды ќоспаєанда, некеніѕ (ерлі-зайыптылыќтыѕ) тоќтатылуымен ерлі-зайыптылардыѕ ґздерініѕ неке-отбасылыќ (ерлі-зайыптылыќ-отбасылыќ) ќатынастарынан туындайтын мїліктік жјне жеке мїліктік емес ќўќыќтары мен міндеттері тоќтатылады. 5-тарау. НЕКЕНІЅ (ЕРЛІ-ЗАЙЫПТЫЛЫЌТЫЅ) ЖАРАМСЫЗДЫЄЫ 25-бап. Некені (ерлі-зайыптылыќты) жарамсыз деп тану 1. Осы Кодекстіѕ 9-11-баптарында белгіленген шарттар бўзылєан кезде, сондай-аќ мынадай жаєдайларда:
26-бап. Некені (ерлі-зайыптылыќты) жарамсыз деп тануды талап етуге ќўќыєы бар адамдар 1. Некені (ерлі-зайыптылыќты) жарамсыз деп тану туралы талап етуге: 1) егер неке (ерлі-зайыптылыќ) жасына толмаєан адаммен неке ќиылса (ерлі-зайыпты болса), кјмелетке толмаєан жўбайы, оныѕ заѕды ґкілдері немесе прокурор; 2) неке ќиюмен (ерлі-зайыпты болумен) ќўќыєы бўзылєан жўбай, сондай-аќ, егер мјжбїр ету, алдау, ќателесу нјтижесінде немесе неке ќиюды (ерлі-зайыпты болуды) мемлекеттік тіркеу кезінде ґз іс-јрекеттерініѕ мјнін тїсінбеген жјне ґзін-ґзі билей алмаєан жай-кїйініѕ салдарынан ерлі-зайыптылардыѕ біреуініѕ некеге отыруєа ерікті келісімі болмаєан кезде неке ќиылса (ерлі-зайыпты болса), прокурор; 3) неке ќиюєа (ерлі-зайыпты болуєа) кедергі келтіретін мјн-жайлардыѕ бар екенін білмеген жўбайы, јрекетке ќабілетсіз деп танылєан жўбайдыѕ ќорєаншысы, алдындаєы бўзылмаєан неке (ерлі-зайыптылыќ) бойынша жўбайы; 4) прокурор, сондай-аќ жалєан неке ќию (ерлі-зайыпты болу) жаєдайында, некеніѕ (ерлі-зайыптылыќтыѕ) жалєандыєы туралы білмеген жўбайы; 5) осы Кодекстіѕ 25-бабы 1-тармаєыныѕ 3) тармаќшасында кґрсетілген мјн-жайлар болєан кезде ќўќыєы бўзылєан жўбайы ќўќылы. 2. Неке (ерлі-зайыптылыќ) жасына толмаєан адаммен, сондай-аќ сот јрекетке ќабілетсіз деп таныєан адаммен ќиылєан некені (ерлі-зайыптылыќты) жарамсыз деп тану туралы істі ќарау кезінде іске ќатысуєа ќорєаншылыќ немесе ќамќоршылыќ жґніндегі функцияларды жїзеге асыратын орган тартылады. 27-бап. Некеніѕ (ерлі-зайыптылыќтыѕ) жарамсыздыєын жоятын мјн-жайлар 1. Егер некені (ерлі-зайыптылыќты) жарамсыз деп тану туралы істі ќарау кезіне неке ќиюєа (ерлі-зайыпты болуєа) кедергі келтірген мјн-жайлар жойылса, сот осы кезден бастап некені (ерлі-зайыптылыќты) жарамды деп тануєа ќўќылы. 2. Сот неке (ерлі-зайыптылыќ) жасына толмаєан адаммен ќиылєан некені (ерлі-зайыптылыќты), егер мўны кјмелетке толмаєан жўбайдыѕ мїдделері талап етсе, сондай-аќ некені (ерлі-зайыптылыќты) жарамсыз деп тануєа оныѕ келісімі болмаєан кезде жарамсыз деп тану туралы талап-арыздан бас тартуы мїмкін. 3. Егер мўндай некені (ерлі-зайыптылыќты) тіркеткен адамдар істі сот ќараєанєа дейін іс жїзінде отбасын ќўрса, сот некені (ерлі-зайыптылыќты) жалєан деп тани алмайды. 4. Ерлі-зайыптылардыѕ арасында жаќын туыстыќ болєан не некені (ерлі-зайыптылыќты) мемлекеттік тіркеу кезінде ерлі-зайыптылардыѕ біреуі басќа бўзылмаєан некеде тўрєан (ерлі-зайыпты болєан) жаєдайларды ќоспаєанда, неке (ерлі-зайыптылыќ) ол бўзылєаннан кейін жарамсыз деп таныла алмайды. 28-бап. Некені (ерлі-зайыптылыќты) жарамсыз деп танудыѕ салдары 1. Осы баптыѕ 4 жјне 5-тармаќтарында белгіленген жаєдайларды ќоспаєанда, сот жарамсыз деп таныєан неке (ерлі-зайыптылыќ) ерлі-зайыптылардыѕ осы Кодексте кґзделген ќўќыќтары мен міндеттерін туєызбайды. 2. Некесі (ерлі-зайыптылыєы) жарамсыз деп танылєан адамдар бірлесіп сатып алєан мїліктіѕ ќўќыќтыќ режимі Ќазаќстан Республикасы Азаматтыќ кодексініѕ нормаларымен реттеледі. Мўндай жаєдайда ерлі-зайыптылар жасасќан неке шарты жарамсыз деп танылады. 3. Некені (ерлі-зайыптылыќты) жарамсыз деп тану мўндай некеден (ерлі-зайыптылыќтан) туєан немесе неке (ерлі-зайыптылыќ) жарамсыз деп танылєан кїннен бастап екі жїз сексен кїн ішінде туєан балалардыѕ ќўќыєына нўќсан келтірмейді. 4. Некені (ерлі-зайыптылыќты) жарамсыз деп тану туралы шешім шыєарылєан кезде сот некені (ерлі-зайыптылыќты) жарамсыз деп тану їшін негіз болып табылєан мјн-жайлар неке ќию (ерлі-зайыпты болу) кезінде ґзіне белгілі болмаєан жўбайдыѕ (адал ниетті жўбайдыѕ) екінші жўбайдан осы Кодекстіѕ 148 жјне 149-баптарына сјйкес ќаражат алу ќўќыєын тануєа ќўќылы, ал неке (ерлі-зайыптылыќ) жарамсыз деп танылєан кезге дейін бірлесіп сатып алынєан мїлікті бґлуге ќатысты осы Кодекстіѕ 33, 37 жјне 38-баптарында белгіленген ережелерді ќолдануєа, сондай-аќ неке шартын толыќ немесе ішінара жарамды деп тануєа ќўќылы. Адал ниетті жўбай Ќазаќстан Республикасыныѕ Азаматтыќ кодексіне сјйкес екінші жўбайдан ґзіне келтірілген материалдыќ жјне моральдыќ зиянды ґтеуді талап етуге ќўќылы. 5. Адал ниетті жўбай некені (ерлі-зайыптылыќты) жарамсыз деп тану кезінде неке ќиюды (ерлі-зайыпты болуды) мемлекеттік тіркеу кезіндегі ґзі таѕдаєан тегін саќтауєа ќўќылы. 6-тарау. ЕРЛІ-ЗАЙЫПТЫЛАРДЫЅ ЖЕКЕ ЌЎЌЫЌТАРЫ МЕН МІНДЕТТЕРІ 29-бап. Ерлі-зайыптылардыѕ ќўќыќтары мен міндеттерініѕ туындауы Ерлі-зайыптылардыѕ ќўќыќтары мен міндеттері неке ќиюды (ерлі-зайыпты болуды) мемлекеттік тіркелген кїннен бастап туындайды. 30-бап. Ерлі-зайыптылардыѕ отбасындаєы теѕдігі 1. Ерлі-зайыптылар теѕ ќўќыќтар пайдаланады жјне теѕ міндеттер атќарады. 2. Ерлі-зайыптылардыѕ јрќайсысы ќызмет тїрін, кјсібін жјне діни сенімін таѕдауєа ерікті. 3. Ерлі-зайыптылар ана болу, јке болу, балаларды тјрбиелеу, оларєа білім беру, ерлі-зайыптылардыѕ тўрєылыќты, болатын жерлері мјселелерін жјне отбасы ґмірініѕ басќа да мјселелерін бірлесіп шешеді. 4. Ерлі-зайыптылар отбасындаєы ґз ќатынастарын ґзара сыйластыќ пен ґзара кґмек негізінде ќўруєа, отбасыныѕ игілігі мен ныєаюына жјрдемдесуге, ґз балаларыныѕ денсаулыєына, ґсіп-жетілуіне жјне олардыѕ јл-ауќат жаєдайына ќамќорлыќ жасауєа міндетті. 31-бап. Ерлі-зайыптылардыѕ тектерді таѕдау ќўќыєы 1. Неке ќию (ерлі-зайыпты болу) кезiнде ерлi-зайыптылар ґз тiлектерi бойынша ортаќ тегі ретiнде ґздерiнiѕ бiреуiнiѕ тегiн таѕдайды не ерлi-зайыптылардыѕ јрќайсысы ґзiнiѕ некеге дейiнгi тегiн саќтап ќалады, не біреуі (екеуі де) ґз тегiне екiншi жўбайдыѕ тегiн ќосып алады. Егер ерлi-зайыптылардыѕ бiреуiнiѕ болса да некеге тўрєанєа дейiнгi тегi ќосарлас болса, олардыѕ тектерін ќосуєа жол берiлмейдi.
жүктеу/скачать 1.78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|