Облыстың экономикалық дамуын ынталандыру үшін жергілікті кәсіпорындарда жаңа жұмыс орындарын қҰру және әріптестік бағдарламаларды жүргізу
жүктеу/скачать 325.83 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Түйінді сөздер.
|
ОБЛЫСТЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАМУЫН ЫНТАЛАНДЫРУ ҮШІН ЖЕРГІЛІКТІ КӘСІПОРЫНДАРДА ЖАҢА ЖҰМЫС ОРЫНДАРЫН ҚҰРУ ЖӘНЕ ӘРІПТЕСТІК БАҒДАРЛАМАЛАРДЫ ЖҮРГІЗУ Бишен А.Ж., 2 курс магистранты, МНМЖБ -22 Yessenov University, Ақтау қ. Ғылыми жетекші: Кизимбаева А.Б., Yessenov University, Ақтау қ. Аңдатпа. Бұл зерттеу облыстың экономикалық дамуын ынталандыру мақсатында жаңа жұмыс орындарын құруды талдауға және жергілікті кәсіпорындарда серіктестік бағдарламаларды жүргізуге арналған. Жергілікті кәсіпорындармен әріптестік бағдарламалар Маңғыстау облысының экономикасын табысты дамытудың және еңбек нарығындағы жағдайды жақсартудың негізгі факторы бола алады. Барлық мүдделі тараптардың өзара іс-қимылы үшін қолайлы жағдайлар жасау және өңірдің әлеуметтік-экономикалық проблемаларын шешуге бизнес-қоғамдастықты белсенді тарту маңызды. Маңғыстау облысының кәсіпкерлері бірегей өңірлік кредиттеу бағдарламасы бойынша қаржыландыруды ала бастады. Ақша бизнесті дамытуға небәрі 1% - бен беріледі. Міндетті шарт - облыс үшін жобалардың өзектілігі, сондай-ақ жаңа жұмыс орындарын құру. Жұмыста жұмыс орындарын құрудың негізгі тетіктері, серіктестік бағдарламалар және олардың облыс экономикасына әсері қарастырылады, сондай-ақ осы іс-шаралардың тиімділігін жақсарту бойынша ұсыныстар ұсынылады. Түйінді сөздер. Жұмыс орындарын құру, серіктестік бағдарламалар, экономикалық даму, жергілікті кәсіпорындар, ынталандыру, қолдау тетіктері, оңтайландыру бойынша ұсыныстар Қазіргі экономикалық даму жағдайында негізгі міндеттердің бірі жаңа жұмыс орындарын құру және өңірлік деңгейде экономикалық өсуді ынталандыру болып табылады. Осы мақсатқа жетудің тиімді әдістерінің бірі-мемлекеттік органдар мен жергілікті кәсіпорындар арасында серіктестік орнату. Маңғыстау облысы Қазақстанның өңірлерінің бірі ретінде халықты жұмыспен қамту саласында белгілі бір сын-қатерлерге тап болып отыр. Бұл мәселені шешу үшін билік пен бизнес-қоғамдастық арасындағы белсенді өзара іс-қимыл қажет. Жергілікті кәсіпорындармен серіктестік бағдарламалар жаңа жұмыс орындарын құруда және облыстың экономикалық дамуын ынталандыруда негізгі құрал бола алады. Мұндай серіктестік бағдарламалардың негізгі принциптері мыналарды қамтиды: 1. Өзара тиімді әріптестік: мемлекеттік органдар мен кәсіпорындар ортақ мақсатқа - жаңа жұмыс орындарын құру және облыс экономикасын дамыту үшін бірлесіп жұмыс істеуі тиіс. 2. Бірлескен жобаларды әзірлеу: бірлескен еңбек жолымен экономика салаларын дамытуға және өңірдің бәсекеге қабілеттілігін арттыруға ықпал ететін инновациялық жобалар құруға болады. 3. Кәсіпкерлікті қолдау: мемлекеттік органдар жергілікті кәсіпорындарға қаржы құралдары, салықтық жеңілдіктер, кадрларды даярлау және бизнесті дамытуға ықпал ететін басқа да шаралар түрінде қолдау көрсете алады. 4. Нәтижелерді бақылау және бағалау: іс-қимыл стратегиясын түзету және алға қойған мақсаттарға жету үшін серіктестік бағдарламалардың тиімділігіне жүйелі мониторинг пен бағалау жүргізу маңызды [1]. Жергілікті кәсіпорындармен әріптестік бағдарламалар Маңғыстау облысының экономикасын табысты дамытудың және еңбек нарығындағы жағдайды жақсартудың негізгі факторы бола алады. Барлық мүдделі тараптардың өзара іс-қимылы үшін қолайлы жағдайлар жасау және өңірдің әлеуметтік-экономикалық проблемаларын шешуге бизнес-қоғамдастықты белсенді тарту маңызды. Маңғыстау облысының кәсіпкерлері бірегей өңірлік кредиттеу бағдарламасы бойынша қаржыландыруды ала бастады. Ақша бизнесті дамытуға небәрі 1% - бен беріледі. Міндетті шарт - облыс үшін жобалардың өзектілігі, сондай-ақ жаңа жұмыс орындарын құру. Бизнесті жүргізуді жеңілдету кәсіпкерлікті дамытуға тағы бір серпін береді. Маңғыстаулық әйелдер-түрлі микрокредит беру бағдарламаларының белсенді қатысушылары. Соңғы екі жылда өңірде құрылған 166 бизнес-жобаның 75-ін кәсіпкерлер ұйымдастырды. Елдегі бизнесті жеңілдетуге бағытталған мемлекеттік қадамдар жалпы коммерция үшін маңызды алаң береді. Барлық мемлекеттік қолдау, микрокредиттеудің барлық ресурстары қазір тек ауылдық бизнеске бағдарланған және бұл кәсіпкерлікті дамытудың дұрыс бағыты деп санаймын. Маңғыстауда қазір басталып жатқан пилоттық жоба МҚҰ-дағы кредиттік Комитеттің қарауында көптеген өтінімдер, көптеген өтінімдер берілді. Менің ойымша, бұл кәсіпкерлік қоғамдастықтың оянғанының өте үлкен дәлелі. Президент айтқан кезде мемлекет біз сізді аз тексереміз дейді, сіз тек бизнес ашыңыз, өндірісті ашыңыз, өзіңізді дамытыңыз, отбасылық бизнес ашыңыз, бұл адамдарға үлкен қолдау көрсетеді. Бүгінде әйелдер бұрын иық тіреспейтін бизнесті игеруде. Олар типографиялық қызметтер көрсетеді, жүз және жол бойындағы жатақханалар ашады. Микрокредит беру аясында екі жыл ішінде құрылған 400 жұмыс орнының 50% әйелдер қамтамасыз етті [2]. Маңғыстау облысында жергілікті кәсіпорындармен серіктестік арқылы жаңа жұмыс орындарын құру үшін келесі тәсілдерді қарастыруға болады. Кластерлер мен кооперациялар құру: облыстағы әртүрлі кәсіпорындар арасында кластерлер мен кооперацияларды құруды қолдау жаңа жұмыс орындарын құруға ықпал етуі мүмкін. Кластерлер бәсекеге қабілеттілікті арттыру және бизнесті дамыту үшін жаңа мүмкіндіктер жасау үшін әртүрлі компаниялардың күш-жігерін біріктіруге мүмкіндік береді. Кадрларды оқыту және қайта даярлау: еңбек нарығының қажеттіліктеріне сәйкес кадрларды оқыту және қайта даярлау бағдарламаларын ұйымдастыру үшін жергілікті кәсіпорындармен серіктестік жаңа жұмыс орындарын құруға ықпал етуі мүмкін. Қызметкерлерді өзекті мамандықтар бойынша оқыту олардың біліктілігін арттырады және жұмыс табуға көмектеседі. Қаржылық қолдау: мемлекет жаңа жұмыс орындарын құру үшін жергілікті бизнеске қаржылық қолдау көрсете алады. Бұл субсидиялар, жеңілдетілген несиелер немесе өндірісті дамыту және бизнесті кеңейту гранттары түрінде болуы мүмкін. Инновация және технологиялық даму: инновация және технологиялық даму саласындағы жергілікті кәсіпорындармен серіктестік жоғары технологиялар секторларында жаңа жұмыс орындарын құруға ықпал етуі мүмкін. Жаңа технологияларды енгізу және инновациялық өнімдерді әзірлеу бойынша бірлескен жобалар ғылым мен техника саласында жұмыс орындарын құруға әкелуі мүмкін. Ауыл шаруашылығы мен туризмді дамыту: жергілікті ауылшаруашылық кәсіпорындарымен және туристік компаниялармен серіктестік ауылдық жерлерде жаңа жұмыс орындарын құруға және аймақтағы туризмді дамытуға ықпал етуі мүмкін [3]. Ауылшаруашылық жобалары мен туристік маршруттарды қолдау экономикалық дамуды және жаңа жұмыс орындарын құруды ынталандыруы мүмкін. Маңғыстау облысында жаңа жұмыс орындарын құруда жергілікті кәсіпорындармен әріптестік маңызды рөл атқарады. Мемлекеттің, бизнестің және қоғамның бірлескен күш-жігері өңір экономикасының дамуына, кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігін арттыруға және жұмысқа орналасу үшін жаңа мүмкіндіктер жасауға ықпал етуі мүмкін. Қазақстанда 2020-2022 жылдар аралығында жұмыспен қамтылған халық 1-кестеде көрсетілген. Кесте 1 - Жұмыспен қамтылған халық 2019-2021 жылдар, мың адам
Жұмыспен қамтылған халық 2022 жылы 28,9 мың адамға азайған. Жалдамалы қызметкерлердің ішінде кәсіпорында жұмыс жасайтындар 51,1 мың, дара кәсіпкерлер 57,1 мың адамға кемігін, қалған санаттағыларда өсім байқалады. Жеке кәсіпкерліктегі азаю деңгейін 2022 жылы елдегі экономика сонымен қатар басқа салалардағы тұрақсыздықпен байланыстыруға болады. Кәсіпкерлікпен айналысатындардың көп бөлігі кәсібін жабуға немесе тоқтата тұруға мәжбүр болды. Жұмыспен қамтылғандар санынан 5,9% (519,2 мың адам) жеке тұлғаларда жалдану бойынша жұмыс істеді, 4,5% (400,5 мың адам) жеке қосалқы шаруашылықта өнімді алмасу (сату) мақсатында өндірумен айналысты [5]. 2023 жылдың I тоқсанында жұмыспен қамту деңгейі 15 жастан үлкен жастағы халық санына шаққанда 65%, жұмыс күшінің санына шаққанда – 95,2% құрады. Жұмыссыздық деңгейі (Халықаралық еңбек ұйымының әдістемесі бойынша) 4,8% құрады. Жұмыссыздар саны (ХЕҰ әдістемесі бойынша) 453,4 мың адамды құрады. Жұмыс істемейтін және білім алумен немесе оқытумен айналыспайтын NEET жастарының үлесі 7,9%-ды құрады. Ағымдағы жылдың қаңтар айының соңында Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің деректері бойынша халықты жұмыспен қамту органдарына жұмыс іздеп жүрген адам ретінде 57,2 мың адам жүгінген. Жұмыспен қамту бойынша барлығы 36,4 мың іс-шаралар көрсетілді, 13 мың адам кәсіптік оқытуға немесе қайта даярлауға, біліктілігін арттыруға жіберілді, 12,7 мың адам қоғамдық жұмыстарға қатысты (1-сурет). Сурет 1 - Жұмыспен қамту деңгейі Ескерту - [6] әдебиет негізінде автор құрастырған Халықтың жұмыспен қамтылуын іріктеп зерттеу деректері бойынша 2023 жылдың I тоқсанында Қазақстан экономикасының түрлі салаларында 9 млн адам жұмыспен қамтылды, оның ішінде 6,9 млн адам (экономикада жұмыспен қамтылғандардың жалпы санының 76,4%) жалдамалы жұмыспен, 2,1 млн адам (экономикада жұмыспен қамтылғандардың жалпы санының 23,6%) өзін-өзі жұмыспен қамтыды. 2022 жылдың I тоқсанымен салыстырғанда жалпы жұмыспен қамту 250,8 мың адамға, негізінен жалдамалы жұмыскерлердің (197,7 мың адам) есебінен өсті, сонымен қатар өзін-өзі жұмыспен қамтығандар саны (53,1 мың адам) өсті [7]. Жұмыс күш құрамына кірмейтін адамдардың үлесі 15 және одан жоғары жастағы халықтың 31,7%-ын құрады (2-сурет). Сурет 2 - Еңбек нарығының негізгі көрсеткіштерін қалыптастыру әдістемесі Ескерту - [8] әдебиет негізінде автор құрастырған Қазақстан Республикасында халықты жұмыспен қамту мәселелері бойынша іріктемелі зерттеуі жүргізіліп келеді. Зерттеумен қорытындыларын халықтың барлық санына таратумен байқаудың іріктеме әдісінің негізінде республиканың барлық өңірлері қамтылады. 15 және одан жоғары жастағы адамдар байқау бірліктері болып табылады. Жұмыспен қамтылғандардың ең көп үлесі сауда (17,2%), білім беру (12,9%) және өнеркәсіп (12,6%), ауыл шаруашылығы (11,5%) салаларында байқалды. Негізгі жұмыста орта есеппен бір жұмыспен қамтылған халыққа аптасына нақты жұмыс істеген сағаттары 38 сағатты, бір жалдамалы қызметкерге – 40 сағатты, өзін-өзі жұмыспен қамтыған қызметкерге – 34 сағатты құрады. Жұмыссыз, бірақ жұмыс іздемеген немесе жұмысқа кірісуге дайын емес адамдар саны (әлеуетті жұмыс күші) 28,2 мың адамды құрады. Ұсынылған көрсеткіштер кеңейтілген желі бойынша үй шаруашылығын (үй шаруашылықтарының жалпы санының 4,3%-ы) іріктемелі зерттеуі қорытындысы негізінде қалыптастырылады, іріктеме жылына бір рет қалыптастырылады [9]. Үй шаруашылықтарының тізімі Қазақстан Республикасы Тұрғын үй қоры тіркелімі негізінде қалыптастырылған. Іріктемені қалыптастыру әдіснамасы Қазақстанның Ұлттық статистикалық жүйесін нығайту бойынша ҚАЗСТАТ Жобасы шеңберінде Германияның статистикалық офисінің сарапшыларымен бірлесе әзірленді. Халық пікіртерімі үй шаруашылығында әрбір мүшені сипаттайтын сұрақтан тұратын, халықтың жұмыспен қамтылуын іріктеме зерттеу сауалдамасының көмегімен жүргізіледі. Сауалдама негізінде халық жұмыс күші немесе жұмыссыз және жұмыс күші құрамына кірмейтін адамдар бойынша жіктелетін сұрақтардың логикалық жүйелілік қағидатымен құрылады. Ұғымдар мен анықтамалар «Халықты жұмыспен қамту туралы» Қазақстан Республикасының 2022 жылғы 6 сәуірдегі Заңына сәйкес, сондай-ақ Халықаралық еңбек ұйымының (ХЕҰ) стандарттары мен әдістемелік тәсілдеріне негізделген [10]. Қазіргі нарықтық қатынастар жүйесінде өндірістің негізгі факторларының бірі - еңбек нарығы әр елде маңызды орын алады. Бұл нарықта еңбекке қабілетті адамдар мен жұмыс берушілердің мүдделері соқтығысып, халықтың жұмыспен қамтылу деңгейі белгіленеді. Мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық саясатының басымдықтарының ішіндегі ең маңыздысы өңірлердің теңдігін қолдау және барлық өңірлерде халықтың барынша жоғары жұмыспен қамтылуын тең дәрежеде қамтамасыз ету, тиісінше, жұмыссыздық деңгейін табиғи - қалыпты деңгейге дейін төмендету болып табылады, өйткені жұмыссыздық бірқатар елеулі әлеуметтік және экономикалық мәселелерді көтереді. Сонымен, Қазақстандағы және оның Маңғыстау облысындағы жұмыссыздық мәселесі өте өзекті деп қорытынды жасауға болады, өйткені жұмыссыздық — бұл экономиканың әл-ауқатының көрсеткіштерінің бірі, аймақтың тартымдылығының белгілерінің бірі, және бұл көрсеткіш субъектілер бойынша әр түрлі болған кезде, тұтастай алғанда елдің біркелкі және тиімді әлеуметтік-экономикалық дамуына қол жеткізу мүмкін болмайды. Сондай-ақ, бұл тақырыптың маңызды болуының бір себебі, бірнеше жылдан кейін өздері жұмыс орнын іздеп еңбек нарығына шығатын және жұмыссыздық мәселесін қысқа уақыт ішінде таба алатын еңбекке қабілетті адамдардың қалыптасуына әкеледі. жүктеу/скачать 325.83 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||