ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ
ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
|
СБЖ 3 деңгей құжаты
|
ПОӘК
|
ПОӘК 042 - 1- 02.1.20-144/03- 2008
|
ПОӘК
Оқытушыға арналған «Өндірістің икемді модулі және машина жасаудағы автоматтандырылған желі» пәнінің оқу-жұмыс бағдарламасы
|
№1 басылым
|
6N0712-«Машина жасау» мамандығының магистранттарына арналған
«Өндірістің икемді модулі және машина жасаудағы автоматтандырылған желі»
пәнінің оқу-әдістемелік кешеңі
Оқу- әдістемелік материалдар
Семей 2008
Мазмұны
1
|
Глоссарий
|
2
|
Дәрістер
|
3
|
Практикалық сабақтар
|
4
|
Студенттің өздік жұмысы
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 ГЛОССАРИЙ
Төмендегідей сөздер мынадай анықтамалар береді:
-
(ӨИМ) - Өндірістің икемді модулі. Кез келген өндірісте технологиялық жабдықтар бірлігі белгілі мәнде шектетілген, үнемді фукцияланған, барлық фукцияларды автоматты жүзеге асыру, олардың дайындалуымен байланысы, өндірістің икемді жүйесін құруға болады.
-
(ӨИЖ) - Өндірістің икемді жүйесі. ЧПУ жабдықтарының әртүрлі бағытта пайдаланылуы, өндірістің икемді модулі, өнеркәсіптік роботтарды, икемді өндірістік жүйелерді қолдану және дамыту.
-
(ИАЖ) - Икемді автоматтандырылған желі. Икемді автоматтандырылған желіде технологиялық жабдықтар технологиялы операцияларға негізделген.
-
(ИАУ) - Икемді автоматтандырылған участок. Икемді автоматтандырылған желі технологиялық маршрутпен фукцияланған, мұнда технологиялық жабдықтардың пайдаланылуының өзгертілуі қарастырылған.
-
(ИАЦ) - Икемді автоматтандырылған цех. Өндірістің икемді жүйесі икемді автоматтандырылған желінің әртүрлі бағытын, роботтық технологиялық кешен, икемді автоматтандырылған участок, бұйымдардың номенклатура бойынша дайындалуының икемді автоматтандырылған участогін көрсетеді.
-
(ИАЗ) - Икемді автоматтандырылған зауыт. Өндірістің икемді жүйесі, ИАЦ негізделген.
-
(РТК) –Роботтық технологиялық кешен. Технологиялық жабдықтардың бірлігіне, өнеркәсіптік роботтар және пайдалану құралы, үнемді фукцияландырушы және көп бағытты циклға негізделеді.
Ескерту:
а. РТК, ӨИЖ жұмысына, автоматтандырылған қайта жапсыру және жүйені қайта құруға бағытталған.
б. Өнеркәсіптік робот технологиялық жабдық негізінде пайдаланылады.
в. РТК қажеттілігі былай қаралады: басқару жинақтаушысы, ориентация, өндіріс обьектілерін бір-бірден беруі және басқа да қажеттіліктер, РТК функционалды қамтамасыз ету.
-
(АКҚЖ) – автоматтандырылған көлікті-қойма жүйесі
-
(КҚАЖ) - құралдармен қамту автоматтандырылған жүйесі
-
(АБЖ) - автоматтандырылған бақылау жүйесі;
-
(ҚЖАЖ) – қалдықтарды жою автоматтандырылған жүйесі;
-
(ТПБАЖ) – технологиялық процестерді басқарудағы автоматтандырылған жүйесі
-
(ҒЗАЖ) – ғылыми зерттеудегі автоматтандырылған жүйе
-
(АЖЖ) – автоматтандырылған жобалау жүйесі;
-
(ӨТДАЖ) – өндірістік технологиялық дайындаудағы автоматтандырылған жүйе;
-
(АБЖ) - автоматтандырылған басқару жүйесі.
-
(АКҚЖ) - автоматтандырылған көлікті-қойма жүйесі. Бұл жүйе көлік және қойма құрылғыларын, сақтауға, уақытша жинақтауға, еңбек құралдарын тиеуге және жеткізуге негізделген.
-
(КҚАЖ) - құралдармен қамту автоматтандырылған жүйесі.
-
СТИБ – станок- тетік- инструмент- бөлшек
-
САБ – сандық ақпараттық басқару
-
Созу – созуға арналған инструмент
-
Фреза – фрезерлеу станогінда фрезерлеуге арналған құрал
-
Кескіш – токірлік станокта айналу денесін өңдеу құралы
-
Бұрғы – бұрғылау станогінде тесікті өңдеуге арналған құрал
-
Беру – құрал немесе дайындаманың бір айналуын сипаттайды (мм/об).
-
Кесу кескіні – дайындаманың өңделу бетімен және өңделу ара қашықтығы.
-
Негіз – бет, желі, бұйым нүктесі, бір жазықтықта анықталатын немесе координат жүйесінің өсі, ауытқудың анықталуын білдіреді.
-
Өнім сапасы – өнім құндылығы, оның жарамдылығын қанағаттандыруын анықтауға және сол мерзімде пайдалануға негізделген .
-
Квалитет (француз аналогі бойынша qualite – сапа) – дәлдік, барлық берілген өлшемдердің (анықтау коэффициенті а)сақталуына негізделген (мысалы, 1-ден 500 мм дейін).
2 ДӘРІС
Тақырып аттары және олардың мазмұны
|
Дәріс 1. Машина жасаудағы автоматтандырылған өндірістің аймақтық және аудандық қолданылуы қажеттілігі. Автоматтандыруға өндірістік және технологиялық процестерді дайындау.
1. Түйдектеп өндіру ұйымдастыру
2. Түйдектеп өндіру желісі және есептеу негізі
1. Түйдектеп өндіру ұйымдастыру.
Түйдектеп өндіру – өндірісті процесті ұйымдастырудың тиімді формасы болып табылады.
Түйдектеп өндіру ерекшеліктері:
- тағайындалған бір немесе шектелген сандық бұйымдар атауларының анықталған топтық жұмыс орнында;
- ритімдік қайталану келісілген технологиялық уақытта және көмекші операцилар;
- жұмыс орындарынын мамандандырылуы;
- жабдықтардың орналасуы және жұмыс орындарының технологиялық процеске негізделуі;
- мамандандырылған трансфорттық қажеттіліктерді бұйымдарды операция арасында беруде пайдалану.
Түйдектеп өндіру принціптері:
- мамандандыру;
- параллелдік;
- пропорционалдық;
- нақты дәлдік;
- үздіксіздік;
- ритімділік.
Түйдектеп өндіру еңбек өнімділігінің ең жоғары, өнімнің арзан бағасы, қысқа өндіру циклдерін қамтамасыз етеді.
Негізгі (алдынғы звенолы) түйдектеп өндіру- түйдеу желісі болып табылады.
Түйдектеу желісінің орналасуы мыналарды қамтуы:
- нақты дәлдік және бұйымның қозғалысының қысқа жолы;
- өндіріс аумағын рационалды пайдалануы;
- жұмыс орнына жеткізілуші материалдар мен бөлшектердің транспортталуының тиімділігі;
- жөндеу және қарастырудағы тиімді ыңғайлылығы;
- дайын бөлшектер мен қажетті артық материалдардың сақталуына аумақтың жеткіліктігі;
- өндірістің қалдықтарын жоюға тиімді жағдай жасалуы.
Түйдектеп өндірудің транспорттық қажеттіліктері
Түйдектеп өндіру әртүрлі транспорттық қажеттіліктер пайдаланылады (кесте 7.3).
Кесте 7.3
Түйдектеп өндіру транспорттарының қажеттіліктерінің классификациясы
Артықшылық
|
Мінездеме
|
|
Тағайындалуы
|
Транспортаушылар
|
Конвейерлар
|
|
Жетек түрі
|
Жетексіз:
|
Жетекті:
|
автономды:
|
|
|
склизы
желобы
тележки
|
электрожетекті, гидрожетекті, пневможетекті
|
Өнекәсіптік жұмыс, роботрейлерлері бортотық компьютерлер мен ақпараттық қамту
|
|
Жүзеге асыру принципі
|
Механикалық транспортерлер. Пневмотранспорт. Гидротранспорт. Электромагнитный транспорт. Волновой. Гравитационный. На воздушной подушке
|
|
Конструкция
|
Транспортерлер и конвейерлер:
ленточные, роликовые, шнековые, пластинчатые, цепные, тележечные, тросиковые (с тянущей шайбой), спутниковые (палетные)
|
|
Орналасу аумағы
|
Горизонталдітұйықталған
|
Вертикальді тұйықталған
|
Ілгекті
|
Аралас (комбинированные)
|
|
Үздіксіз жүзеге асыру
|
Үздіксіз
|
Пульсирующие
|
|
Функция
|
Тарату конвейерлері
|
Жұмысшы конвейерылер
|
|
Ажарлау процесiнiң кескiш құралы — әр түрлi абразивтi материалдар. Аспапты құраушы — ұсак қатты абразивтi материалдардың түйiршiктерi. Аспап металл бетiмен айналғанда оның бетiнен ұсақ жаңқалар жонылады да, металдың өлшемi өзгередi. Ажарлау процесiнде өңделетiн металл айналмалы, айналма-iлгерiлемелi, iлгерi-кейiндi қозғалыстар жасауы мүмкiн.
2. Түйдектеу өндірісі желісі және негізгі есебі
Жобалау кезінде және түйдектеу өндірісі желісі есебі көрсеткіштері, технологиялық операциялардың методын орындайды және жұмыс желісінің регламентін анықтайды.
Негізінен түйдектеу желісі – бұл бөлшекті шығару уақытының ақырғы операциясының немесе оны түйдектеу желісіне қосумен негізделеді. Көрсеткіштердін берілуі:
- өндірістік берілу бір жылға (ай, ауысым);
- жұмысшының фондтық жоспары осы жылға;
- жоспарланған операциялардың жоғалтылуы.
Түйдектеу желісі классификациясы
№ п/п
|
Анықтамасы
|
Мінездеме
|
1
|
Технологиялық операцияның механизациялық дәрежесі
|
1.1. Механизацияланған
1.2. Комплекстік- механизацияланған
1.3. Жартылайавтоматты
1.4. Автоматты
1.5.Икемді интеграцияланған
|
2
|
Жиналатын бөлшектер мен бір уақытта өнделетін бөлшектер түрлері, саны
|
2.1. Бірноменклатуралық (өнделуші бұйымның бір түрі бойынша)
2.2. Көпноменклатуралық ( өнделуші бұйымның көп түрі бойынша)
|
3
|
Бөлшектің қозғалу мінездемесі өндірістік операция процесі бойынша
|
3.1. Үздіксіз-түйдектеп (все операции синхронизированы во времени, т.е. равны или кратны такту линий)
3.2. Үздік-түйдектеп (перерывы в ходе производственного процесса и невозможность синхронизировать технологические операции во времени)
|
4
|
Конвейердің жұмыс мінездемесі
|
4.1. С рабочим конвейером, когда операции выполняются без снятия изделия с конвейера
4.2. С распределительным конвейером, когда конвейер осуществляет доставку изделия на рабочее место, а операция выполняется со снятием изделия с конвейера
4.3. С непрерывно движущимся конвейером
4.4. С пульсирующим конвейером
|
|
Дәріс 2. Автоматтық жүйелердің басқарылуы технологиялық процестер бойынша және оның функциясы мен структурасы.
1. Автомантандырылған өндіріс
-
Автомантандырылған өндіріс
Кез келген өндірісте технологиялық процестер белгілі бір мәнге шектетілетін физикалық шамалармен сипатталады. Жабдықтардың жұмысы кезінде ол шамалар белгілі бір деңгейде тұрақтануы, не берілген программа бойынша өзгеріп отыруы тиіс.
Кез келген қондырғыда технологиялық процестің бірқалыпты жүруі белгілі бір ереженің, қызмет алгоритімінің орындалуына байланысты болады. Осы қызмет алгоритімін орындау үшін белгілі бір сыртқы команданы орындайтын қондырғыны, не машинаны басқару обьектісі дейді.
Технологиялық процесті жүргізу үшін басқару объектісі әсер ететін тиімді ықпалды басқару дейді. Егер бұл басқару адамның қатысуынсыз жүзеге асса, оны автоматты, ал адамның қатысуымен болса қолмен басқару деп атайды .
Басқару объектісіне басқару алгоритіміне сәйкес әсер ететін кез келген техникалық құрылғы автоматты басқару құрылғысы делінеді.
Бір-бірімен байланысты және басқару алгоритіміне сәйкес өзара әрекеттесе жұмыс жасайтын автоматты басқару құрылғысы мен басқару объектісінің жиынтығы автоматты басқару жүйесі деп аталады.
Автоматтандырылған участок (цехы) автоматты түдектеу желісі бойынша қарастырылады, және үнемді автоматты кешен, автоматты көлік жүйесі және автоматты басқару жүйесі және т.б. қарстырылады. Мөлшермен автоматтандырылған өндіріс структурасы бөлімдері 7.12. суретте көрсетілген :
7.12. сурет Автоматтандырылған өндіріс структурасы бөлімдері
Технологиялық процесті жүргізу үшін басқару объектісі әсер ететін тиімді ықпалды басқару дейді. Егер бұл басқару адамның қатысуынсыз жүзеге асса, оны автоматты, ал адамның қатысуымен болса қолмен басқару деп атайды .
Басқару объектісіне басқару алгоритіміне сәйкес әсер ететін кез келген техникалық құрылғы автоматты басқару құрылғысы делінеді.
Автоматты икемділік – өндірісті процесті ұйымдастырудың тиімді формасы болып табылады.
Автоматты икемділік ерекшеліктері:
- тағайындалған бір немесе шектелген сандық бұйымдар атауларының анықталған топтық жұмыс орнында;
- ритімдік қайталану келісілген технологиялық уақытта және көмекші операцилар;
- жұмыс орындарынын мамандандырылуы;
- жабдықтардың орналасуы және жұмыс орындарының технологиялық процеске негізделуі;
- мамандандырылған трансфорттық қажеттіліктерді бұйымдарды операция арасында беруде пайдалану.
Басқару объектісіне басқару алгоритіміне сәйкес әсер ететін кез келген техникалық құрылғы автоматты басқару құрылғысы делінеді.
Автоматты түйдектеу желісі бұл жааппай өндірісте тиімді.
Автоматты түйдектеу желісі құрылысы:
- технологиялық операцияларды жүзеге асырудағы автоматтандырылған қондырғылары (станки, агрегаты, установки и т.д.);
- қондырғыларға орнататын жабдықтар мен бекітушілер, бақылау механизмдері;
- операция кезіндегі бұйымдарды транспорттау құрылғылары;
- бақылаушы машиналар мен приборлар (для контроля качества и автоматической подналадки оборудования);
- желіге еңгізу немесе шығару құрылымдары (заготовок и готовых деталей);
- АТЖ аппаратура және приборлар басқару жүйесі;
- құрал – жабдықтарды ауыстыру құрылғылары;
- қалдықтарды жоюға арналған құрылғылар;
- жабдықтардың орналасуы және жұмыс орындарының технологиялық процеске негізделуі;
- мамандандырылған трансфорттық қажеттіліктерді бұйымдарды операция арасында беруде пайдалану және т.б.
1. Түйдектеп өндіру принціптері:
- мамандандыру;
- параллелдік;
- пропорционалдық;
- нақты дәлдік;
- үздіксіздік;
- ритімділік.
2. Түйдектеп өндіру еңбек өнімділігінің ең жоғары, өнімнің арзан бағасы, қысқа өндіру циклдерін қамтамасыз етеді.
Негізгі (алдынғы звенолы) түйдектеп өндіру- түйдеу желісі болып табылады.
3. Түйдектеу желісінің орналасуы мыналарды қамтуы:
- нақты дәлдік және бұйымның қозғалысының қысқа жолы;
- өндіріс аумағын рационалды пайдалануы;
- жұмыс орнына жеткізілуші материалдар мен бөлшектердің транспортталуының тиімділігі;
- жөндеу және қарастырудағы тиімді ыңғайлылығы;
- дайын бөлшектер мен қажетті артық материалдардың сақталуына аумақтың жеткіліктігі;
- өндірістің қалдықтарын жоюға тиімді жағдай жасалуы.
Машина жасау өндірісідегі және приборлар жасаудағы автоматты желілері, олардың бір бірінен айымашылығы технологиялық принціптерінің орындалуында және де ұйымдастыру формасында. 7.5. кестеде автоматты түйдектеу желілерінің классификациясы мен характерлік айырмашылықтары көрсетілген
7.5. Кесте
Автоматты желі классификациясы
№
|
Анықта-масы
|
Бөлінулері мен қысқаша характеристикасы
|
1
|
Икемділік
|
-
Қатаң бір данадан өңдеу автожелілері, бір бұйымды өңдеуге негізделген
1.2. Бір данадан өңдеу автожелілері, бір бұйымды өңдеуге негізделген
1.3. Икемді АЖ , состоящие из "обрабатывающих центров" гибких транспортно-складских систем с промышленными роботами и предназначенных для обработки любых деталей определенной номенклатуры и габаритов (например, корпусных деталей с габаритами от 100100100 до 600600
|
2
|
Бір уақыттағы өнделетін бөлшек саны
|
2.1. Бір данадан өңдеу автожелілері
2.2. Көп данадан өңдеу автожелілері
|
3
|
АЖ бұйымдарды тасымалдау әдістері
|
3.1.АЖ өнделетін бұйымдарды үздіксіз транспорттау
3.2. АЖ өнделетін бұйымдарды периодты транспорттау
|
4
|
Кинематикалық агрегаттармен байланыс (оборудования) АЛ
|
4.1. АЖ агрегаттармен тығыз байланыста (например, ротор-транспортер, желоб и т.д.)
4.2. АЖ икемді агрегаттармен тығыз байланыста (гибкость обеспечивается наличием перед каждым агрегатом устройства для накопления и выдачи запаса изделий (бункеры, кассеты, пеналы, накопительные башни и т.д.))
|
5
|
Транспорттау жүйесі және артықшылығы
|
7.3. кестені қарастырыңыз " Түйдектеп өндіру транспорттарының қажеттіліктерінің классификациясы "
|
|
|
|
|
Дәріс 3. (ӨИЖ) - Өндірістің икемді жүйесі структурасы.
-
Қондырғылар классификациясы
2. ӨИЖ ұйымдастыру
-
Қондырғылар классификациясы
Қазіргі кездегі әлемдік экономиканың дамуы әлі тұтас жүйені құрамайды. Оның құрамына даму деңгейлеріне байланысты топталған әр түрлі елдер тобы енеді.
Дүниежүзілік шаруашылық өзара байланысты екі жүйеден тұрады – ұлттық шаруашылықтардың жиынтығы және халықаралық экономикалық байланыстардан тұрады.
Әлемдік экономика кез-келген елдің, оның ішінде Қазақстанның да, ұлттық шаруашылығына көп әсер етеді. Сол уақытта да әлемдік экономиканың ұлттық экономика мәселелерінен бөлек өзіне тән мәселелері бар.
Бүгінгі таңда әлемнің бірде-бір елі экономикалық алға ұмтылу жолында әлемдік шаруашылық процестерден тыс тиімді дами алмайды.
Ұлттық экономиканың жағдайы көп деңгейде тек ішкі потенциалмен емес, сонымен қатар халықаралық еңбек бөлінісіне қатысу көлемі мен деңгейі, ғылыми-техникалық және технологиялық прогрестің жалпы әлемдік сипаты, жер шары ресурстарының жалпы жағдайы арқылы да анықталады.
Өндірістің икемді модулі. Кез келген өндірісте технологиялық жабдықтар бірлігі белгілі мәнде шектетілген, үнемді фукцияланған, барлық фукцияларды автоматты жүзеге асыру, олардың дайындалуымен байланысы, өндірістің икемді жүйесін құруға болады.
Өндірістің икемді жүйесі. ЧПУ жабдықтарының әртүрлі бағытта пайдаланылуы, өндірістің икемді модулі, өнеркәсіптік роботтарды, икемді өндірістік жүйелерді қолдану және дамыту.
Икемді автоматтандырылған желі. Икемді автоматтандырылған желіде технологиялық жабдықтар технологиялы операцияларға негізделген.
Икемді автоматтандырылған участок. Икемді автоматтандырылған желі технологиялық маршрутпен фукцияланған, мұнда технологиялық жабдықтардың пайдаланылуының өзгертілуі қарастырылған.
Икемді автоматтандырылған цех. Өндірістің икемді жүйесі икемді автоматтандырылған желінің әртүрлі бағытын, роботтық технологиялық кешен, икемді автоматтандырылған участок, бұйымдардың номенклатура бойынша дайындалуының икемді автоматтандырылған участогін көрсетеді.
Икемді автоматтандырылған зауыт. Өндірістің икемді жүйесі, ИАЦ негізделген.
(РТК) –Роботтық технологиялық кешен. Технологиялық жабдықтардың бірлігіне, өнеркәсіптік роботтар және пайдалану құралы, үнемді фукцияландырушы және көп бағытты циклға негізделеді.
Өндірістің икемді жүйесі структурасы мынадан тұрады:
-
(АКҚЖ) – автоматтандырылған көлікті-қойма жүйесі
-
(КҚАЖ) - құралдармен қамту автоматтандырылған жүйесі
-
(АБЖ) - автоматтандырылған бақылау жүйесі;
-
(ҚЖАЖ) – қалдықтарды жою автоматтандырылған жүйесі;
-
(ТПБАЖ) – технологиялық процестерді басқарудағы автоматтандырылған жүйесі
-
(ҒЗАЖ) – ғылыми зерттеудегі автоматтандырылған жүйе
-
(АЖЖ) – автоматтандырылған жобалау жүйесі;
-
(ӨТДАЖ) – өндірістік технологиялық дайындаудағы автоматтандырылған жүйе;
-
(АБЖ) - автоматтандырылған басқару жүйесі.
-
(АКҚЖ) - автоматтандырылған көлікті-қойма жүйесі. Бұл жүйе көлік және қойма құрылғыларын, сақтауға, уақытша жинақтауға, еңбек құралдарын тиеуге және жеткізуге негізделген.
-
(КҚАЖ) - құралдармен қамту автоматтандырылған жүйесі.
|
Достарыңызбен бөлісу: |
