Қолданбалы экология

22
объектісі ретінде.
Саңырауқұлақтар – эукариотты гетеротрофты организмдер, ұлпалары
əлсіз дифференцияланған, клетка қабырғасының құрылымы химиялық болып
келетін, спора түзетін, қолайсыз жағдайларға шыдамдыжəне оны таратушы ор-
ганизмдер.
Бүгінде 100 мыңға жуық саңырауқұлақтар мəлім. Тіршілік етуіне қарай
оларды екі топқа бөледі:
1) сапробионтты (сапрофиттер, сапротрофтар) – қоректену үшін қажет
органикалық бірлестіктерді өлген организмдердің қатып қалған қалдықтарынан
алады.
2) биотрофтар (симбионттар, паразиттер) – қорек көзі ретінде өздерінің
серіктерін немесе қожайындарын – өсімдіктерді, жануарларды, балдырларды,
бактерияларды немесе басқа саңырауқұлақ түрлерін пайдаланады.
3.1 - сурет. Биотехнологиядағы микроскопиялық саңырауқұлақтар.
Ашытқылар, биотехнологиялық зерттеулердің неғұрлым зерттелген
объекті ретінде.
Ашытқылар – мицелиі 
жоқ, бөлінетін 
клеткалар 
түріндегі
саңырауқұлақтардың жинақталған тобы.
Ашытқылардың 500-дей түрі белгілі. Барлық ашытқылар – қышқылдық
немесе ашытқы типтес зат алмасатын гетеротрофтар. Ашытқылар ақуыз, ли-
пидтер, клеткааралық полисахаридтер, В тобының дəрумендерін түзеді. Крип-
тококкоз, кандидоз жəне басқа да микоз ауруларын тудырады.
Адамдардың қолдану аймағы: сыра ашыту, шарап жасау, спирт өндірісі,
нан пісіру, микробиологиялық өндіріс (азық белогы, ферменттер), сондай-ақ,
биоэнергетикада, радиобиологияда, гентика саласындағы зерттеулерде
Микроскопиялық
саңырауқұлақтар
Медицина
Қолданбалы миколо-
гия
Тамақ өндірісі
Антибиотиктер
Органикалық
қышқылдар
Ферменттер
Ауыл
шаруашылығы
Табиғатты қорғау
Нан пісіру
Сыра ашыту жəне
шарап жасау
Ірімшік қайнату

23
қолданылады (3.1-сурет).
Адамзат қолданысының басым көпшілігіне аскомицеттер (Ascomycota)
класына жататын сахаромицеттер (Saccharomyces) жатады. Олар жай
көмірсуларды этил спииртіне дейін белсенді түрде ашытады. Спирттік ашыту-
ларды алғашында Луи Пастер зерттеді.
Көмірсулардың этанолға дейінгі қышқылдану процесінің схемасы: қант 
пируват СO2 + ацетальдегид этанол.
Нан пісіру. Нан пісіру процесінде ашытылған қамыр пайдаланылады.
Наубайда ашытқы жəне ашыған сүт бактериялары көбейеді. Олар қара нанға
жағымды қышқыл дəм беріп, хош иістендіреді. Алынған қамыр СО
2
бөлінуімен
көлемі ұлғая береді, ашытқының жылдам көбейіп, көмірсулардың ашуы да
ескерусіз қалмайды.
Шарап жасау. Жемістің бетінде жəне ішінде ашытқысы көп мыңдаған
микроорганизмдер тіршілік етеді. Сондықтан сығып алынған шырын қсымша
ашытқы қоспай-ақ аши бастайды.
Ашу процесіне сірке қышқылы жəне ашыған сүт бактериялары, ашытқы
тəріздес саңырауқұлақтар кедергі келтіруі мүмкін. Өндірісте шарап материалын
бүлдірмеу үшін жүзім шырынын алдын ала өсірілген белсенді шарап
ашытқысына салады. Көбінесе сахаромицеттерге жататын қолданылған
ашытқы түрлерін, ашу процесін шарап түрімен анықтайды.
Шарап жасаудағы қолданылатын процестерді Луи Пастер зерттеді. Жүзім
сығындысындағы ашытқылар қантты ашытады. Ашу процесі ашытқы бүкіл
қантты тауысқанша жалғаса береді. Ашытқылар оттегі жетіспеген жағдайда
ғана спирт түзеді. Егер оттегі көп болатын болса, ашытқы қантты көмірқышқыл
газына жəне суға айналғанша тотықтыра береді. Ашу процесі қарқынды жүріп
жатқанда бөлінген көмірқышқыл газы шырынның бетін ауадағы оттегімен
əрекетке түсуден қорғап тұрады. Ашыту аяқталғанда жас шарабы бар бөшкені
жауып, бекітіп тастайды. Егер оны бекітпесе сірке қышқылды бактериялар
оттегін пайдаланып, спиртті сірке қышқылына айналдырып жібереді. Осылай-
ша алмалы немсе шарапты сірке суын алады. Өз зерттеулерінде Пастер Фран-
ция шарап жасаушыларына шарап дайындағанда микробиологиялық тазалықты
сақтап, бөшкелерді мұқият тазартып, шарапты күкірт ангидридімен ыстауды
ұсынды.

жүктеу/скачать 0.65 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: