Онегин назму бла жазылгъан роман

Кючсюне, эрий, – Татьяна;

Къагъыт къалтырай къолунда

Ахырына бир таянмай

Къалмаз кибик болумунда.

Имбашын жастыкъ этгенди,

Ёрге жанчыгъы тюшгенди

Аны ариу имбашындан…

Ай жарыкъны юй башында

Ылызмы келеди жута,

Ачыла башлады суу ыз,

Сюрюучюню сыбызгъысы

Жылы жукъуну сууутду.

Тынчаялмай, эл уянды,

Татьянагъа уа не андан!
ХХХIII

Эс бермейди танг аллына,

Олтурады, башы – къазан...

Къагъыты – алай аллында,

Мухур саллыгъы да оза.

Эшикни шош ачып, тепси

Бла Филипьевна кеси

Азыкъ келтирди да, айтды:

«Тур, балам, хайда, танг атды!..

О… Къобупса да, – билгенсе

Келлигими, танг чыпчыгъым,

Кёзюнг, бетинг да – ачылып,

Аллахха шукур, игисе.

Ингиликлеринг – гюл бетли,

Жукълагъан халынг да кетип».
ХХХIV

– Анабегим! Эт себеплик –

«Буюр, хазырма этерге».

– Болма арсар… не ишекли,

Халымы кёресе, терге.

«Не сёз! Болма сен гурушха».

– Ий туудугъунгу жумушха,

Бу къагъытны элтсин О-гъа…

Ол адамгъа… Ол къоншугъа…

Айтмасын кимден болгъанын,

Атымы да сагъынмасын.

«Къоншула кёпдюле. Къайсын

Излесин? Табармы аны?

Къартлыкъ хорлапды эсими,

Къоншуланы жокъ эсеби».
ХХХV

– Нечикле айтаса, анам!..

«Да не сейир! Картлыкъ жетди,

Эс жютюлюк жокъду, Таня

Заманында иги эдим,

Сёз айтылгъынчы – эшитген…»

– Къарамайыкъ биз ол ишге,

Эсингде тюйюлдю къайгъым,

Кёремисе, ма бу къагъыт

Онегиннгеди. – «Да… Ахшы…

Ачыуланма мен тентекге,

Акъылдан тайып кетгеннге…

Нек тюрленди кёзюнг-къашынг?»

– Хатам жокъду… Тапды бары.

Ийчи туудугъунгу ары.
ХХХVI

Кюн озады… Жокъду жауап.

Экинчи кюнде да – алай.

Татьяна уа, жукъу жаулап,

Кече, кюн да сакълагъанлай.

Келеди Ольганы нёху.

«Къайда къалгъанды шуёхунг? –

Деп сорады юй иеси, –

Бизден кенг тутады кесин».

Таняны от болду бети.

– Бюгюн керекди къайтыргъа –

Деди Ленский къарт къатыннга, –

Зат къоймаса чырмау этип.

Татьяна баштёбен болду,

Халкъ тырманын эшитген болду.
ХХХVII

Ашхам. Столда, – жылтырап,

Быдыркай самовар къайнай,

Чын чайникде суу жылына,

Тюбюнде акъсыл чарс ойнай.

Ольга чай стаканлагъа

Мор чайны къуяды алгъа,

Чай тылпыу кёл этдиреди,

Жашчыкъ сют баш келтиреди.

Таня, терезе аллында

Сюелип, кёк миялагъа

Кесини тылпыуун багъа,

Сора жазады алайда,

Мураты толурун сюе:

Уллу харфла – О бла Е,
ХХХVIII

Тини тынгысызды аны,

Кёзлерин кёз жашла тыкълап…

Туякъ таууш къулагъына

Чалынды… Жетдиле ала.

Евгений. «Ах!» – ауанача,

Къачады, биреу къуугъанча…

Сайнагъа, андан бахчагъа

Чабады, жайып къучагъын,

Кёз къакъгъан кемине кёпюр

Къулакъдан озуп, талагъа

Къутулду, тура талагъы,

Жетеди къатына кёлню.

Алайда – шауданчыкъ, шинтик, –

Ауду юсюне, терк жетип.
ХХХIХ

«Келип къалды да Евгений!

Не деген болур ол манга?»

Жанына къоркъуу эннгенди,

Ышаныу да бере анга.

Къызыу къалтырауукъ тийди,

Ол къайгъылы тюйюл тийре.

Къызла уа кёкен юлкюле

Ичлеринде, ойнай-кюле,

Чам жыр айтадыла бирден:

(Чамны магъанасы уа бу –

Жыйгъан кёкенлерин къабып,

Айып алмасынла бийден,

Аллай эл чамлагъа кетип,

Ингирлери алай жетди).
КЪЫЗЛАНЫ ИЙНАРЛАРЫ
Ой къызла, жетген къызла,

Къадар бергенди изми,

Жюрекле тартхан ызгъа

Берейик кесибизни!

Тартайыкъ ийнарланы

Жаш тинибиз излеген,

Алдайыкъ тулпарланы

Сюймеклик кезлеулеге!

Терилтейик жашланы

Къайдан болса да – бери,

Алдайыкъ биз аланы,

Бишген баллиле берип,

Дугъумну да къызылын,

Тартайыкъ кесибизге!
Къой бизни экибизни

Ойнаш кезиуюбюзге.
ХL

Ол макъамны сыйындырыр

Кюч табылыр деп ийнанмай,

Жюрегин сабырландырыр

Амал сакълайды Татьяна.

Сууутургъа ингилигин

Этеди къолдан келгенин,

Ингиликлери уа, бютюн

Кюйюп, боладыла кюлтюм…

Гебенек, хауаны къыя,

Болур алай къалтыраучу,

Тутса хыпыяр окъуучу;

Алай титирейди къоян,

Силпиледе бугъуп тургъан

Уучугъа тюбесе туура.
ХLI

Ох-тух эте, шинтигинден

Туруп, тебиреди юйге.

Алайлай, – жолчукъ эрнинде

Кёзлери ышара-кюле,

Евгений турады къарап,

Бир да тюйюлдю ауара.

Отха тюшгенча, сын къатып,

Татьяна тирелип къалды.

Сунмай тургъанлай тюбешген

Экеуленни хапарларын

Айтыргъа къалмады къарыу,

Ол а тюйюл, тейри, ишден;

Солуу да алып бир кесек,

Хапар айтырма, тюбесек.

Одесса,

Михайловское.


_____________*'>Тёртюнчю башы
La morale est dans la nature

des choses/

Хар затда да намыс барды.

………………………………

Нёхну не къадар аз сюйсек,

Аллай бир ол женгил сюер,

Аллай бир да, кюсей эсек,

Алдау аугъа женгил тюшер;

Алгъын жюрюген зийналыкъ

Излемегенди жан жылыу,

Ишин элге-жерге туура

Этер, адепден кенг тура;

Алай, ол тукъум ойнашлыкъ

Къарт маймуллагъады тёре,

Аны бурун сыйлы кёрген

Бюгюн сынайды сыйсызлыкъ,

Бийиктабан чурукълача,

Чач орнуна – чырпалача.
VIII

Ётюрюкден тюбю болмай,

Аллай тюрлю ушакъланы

Кимди айтып тургъан, тынмай,

Эл эртте билген затланы;

Онючжыллыкъ къызчыкъланы

Тохташмагъан акъылларын

Бузар ючюн эртте-кюнде

Бош хапарланы кётюрген!

Кимни эрикдирмез бюгюн

Жалгъан жалыныула, антла,

Болмачы сёзлю къагъытла,

Ётюрюкчюню жюзюгю,

Аналаны къаугъалары,

Эрлени къагъылыулары!

IХ

Алай сунады Евгений.

Терсине буруп ийгенди,

Жюген чыдамагъан жашны;

Тынч жашауу эрке этген,

Бюгюн биреуню терилтип,

Экинчи кюн а башхагъа

Жангы жол ишлеп башлагъан;

Аллай хорламчыкъларына

Къаныгъып, ол адам кесин

Бошлап къойгъанды, бар эси

Кетип жубанч чакъларына.

Жашаууну ахырзаман

Сегиз жылын къапды заман.
Х

Энди артыкъ айырмайды:

Ким тюбесе, – олду ойнаш,

Унамаса, – къайгъырмайды,

Тослукъ жюрютгеннге – жууаш.

Ойнаш излесе да, – сансыз,

Айырылса да, – ажымсыз,

Къылыкъларын уста билип, –

Аладан кёрмей игилик.

Къонакъ да болады аллай:

Эрикгенден – карт ойнаугъа

Къатышып, андан тойгъанлай,

Кетип къалыр, саламлашмай,

Тамбла къайда боллугъун

Кеси да билмейин толу.
ХI

Алай, Таняны къагъыты

Къозгъады жашны дыгъылын:

Сагъышларына къатылды

Жетген къызны къыз акъылы.

Эсине тюшдю Татьяна

Бир деп бир хал жиги таймай,

Ол къууумла бла тюшге

Хорлатып къояргъа тюшдю.

Жаш заманы, баям, аны

Кёз аллына келип къалды, –

Алай, жаш къызчыкъны алдар

Акъылын къыстады жаны.

Энди уа ала тюбешген

Терек бахчадады ишим.
ХII

Бир кесек тынгылап туруп,

Онегин жанлады анга:

«Бир да кюрешме букъдуруп,

Сен къагъыт жазгъанса манга;

Жюрек тасхангы ачып, сен

Айтхан ариу сезимледен

Къууанып, жаным учунду,

Жангыдан туугъанча болду;

Жангырды жашлыкъ сезимим,

Ол хычыуун тийди манга,

Мен да тюз алайма санга,

Ийнан кёзбаусуз сёзюме.

Ангылар амал бар эсе, –

Баямланайым да, сюз сен.
ХIII

Мен юйюр къурарыкъ болсам,

Тыпыр таш орнатып, къуруп,

Аталыкъны эсге алсам,

Къадарым алай буюруп,

От жагъа тиргизирге деп,

Ол умут тууса кёлюмде,

Сенден башха мен биреуню

Элтмез эдим жол нёгерге.

Айтайым, – Аллахды шагъат:

Къайтхан болуп жаш заманым,

Сени сайлар эди жаным

Жастыкъ алышмай жашаргъа;

Насыбым тутарыкъ эди

Сени бла ёмюрюмде.
ХIV

Юйюр татлылыгъы деген

Затны излемейди кёлюм,

Сени кибик ариугъа мен

Къалай къошулайым, келип;

Эр-къатын болсакъ, ийнан сен,

Ол – экибизге да кишен;

Сен эсенг да жан асыуум,

Сенден къалырма терк суууп;

Алай болса, сен жилярса,

Аны ючюн къайтышмам чырт,

Тиер да ол бютюн ачыу,

Мени тас этип къоярса.

Сагъыш этчи бир: Гименей

Бизге буюргъан – эмина.
XV

Аллай юйюр – юйюрмюдю:

Къатын, умутун тауусуп,

Эр аманын кёрюрге да

Тапмай, кече-кюн да турса.

Эр а, къатынын сюйсе да,

(Къадаргъа уа ёкюнсе да),

Кёз-къаш да бермей, тунтуюп,

Болгъан аманны да къуюп

Турса игимиди? Мен да

Аллайма. Сен а, менича,

Бир болмачыны сюерча

Адаммыса! Тап – хар ненг да.

Да нек сынатыргъа къалды

Санга аллай кюнню къадар?

ХVI

Мен да хазна болайым жаш.

Мен сюеме сени къаты,

Эгечни кибик къарындаш.

Ачыуланмай, бир тынгыла:

Жаш къызгъа нёгер табылыр,

Этген муратына жетер, –

Алай алышдырыр терек

Хар жаз башында чапыракъ.

Сени да болур жазыуунг,

Къуралгъан этер жашауунг,

Алай бола тур сагъыракъ;

Хар ким да менича болмаз,

Жашлыгъы женгнген къууанмаз».

Евгенийни айтханы – ол.

Кёз жашлары бетин талай,

Таня тынгылайды бу жол,

Солууун да кючден ала.

Евгений къолун узатды.

Таня анга бек сагъайды, –

Эс ташлай халы осалдан,

Башын имбашына салды.

Бахча этеклери бла

Ала табылдыла юйге.

Аны ючюн айып этген

Болмады – элни багъалап:

Эрке Москвада кибик, –

Элде да барды сюймеклик.
ХVIII

Адеби тюйюлмю эди,

Окъуучум, аны этгени:

Жашлыгъына хурмет этип,

Таняны терилтмегени?

Да, жашны ол эслилигин

Эсге алмагъан мискинле,

Сёзюн этер чурум излеп,

Башын къалдырдыла сёзге.

Къаргъаш чыгъар шуёхладан,

Ачыкъ душманынг – ол бир иш,

Шуёх жау болсады бедиш,

Аллах, сакъла аллайладан..

Бир да билмезсе досланы,

Бош эсгермейме аланы.
ХIХ

Да – не? Ауар таш таянчакъ

Болмазлыгъын билдиреме,

Адамны сёзюн этген чакъ

Жашаугъа саналмаз дейме;

Ётюрюкчюден туугъанны,

Гинязлада махталгъанны

Сылыкъ сёзлери окъуна

Кесине сыйлы окъуя

Кёрюнюп, ышара-кюле,

Халкъгъа акъыл юйретирге,

Кесин эсли кёргюзтюрге

Кюрешир ол, халкъ ёкюллей.

Керек кюнде уа, къууулуп

Жетер, жууугъунгча болуп.
ХХ

Ыхы! Багъалы окъуучум,

Эсенмиди жууукъ-ахлу?

Сизге айтыргъады борчум –

Кимледиле жууукъ тахла,

Къаллайладыла кертиле,

Къан жууукълай жетерикле?

Алагъа хурмет этерге,

Намысларын кётюрюрге,

Халкъда жюрюген адетде,

Сора турургъа, жокъларгъа,

Къыйын кюнюнде жакъларгъа

Керек болады кюн-кюнде.

Сора хайт деп жашасынла,

Узакъ ёмюрлю болсунла.

ХХI

Тенгден, жууукъдан кертирек,

Не бек урса да боранынг,

Аны бла къалыр жюрек.

Болса да, – тюрленип адет,

Табийгъатча болады бет,

Намыс да, сен аны бил –

Къумарынг да, къууча, женгил;

Аны юсюне да: эрни

Сёзюн кётюралмаз къатын,

Кесин бир башхагъа атып,

Жан жылыуун анга берир.

Сюймекликге оноу обур

Этерге бек хазыр болур.

Кимге ышаннгын да сора?

Кимди бизни алышмазлыкъ?

Кимди отубузну, сормай,

Кеси сюйгенча ышырлыкъ?

Кимди сёзюбюзню этген?

Кимди ёч жалгъан хурметге?

Жангылсакъ, – аны махтарыкъ

Кимди, жауунга жал барып?

Сен, излеме да элесле,

Керексиз заман къоратып,

Алгъа кесинги сюй артыкъ,

Сыйлы окъуучум, бол эсли.

Кесинге кесингден иги

Киши болмаз, аны билгин.
ХХIII

Не чыкъды ол тюбешиуден?

Къыйынмыды ангыларгъа!

Сюймеклик кесин бешикден

Унамады алдырыргъа;

Жетген къызны жюрегини

Керексиз эзилгенине

Сейир этерсе: жукъусу

Къачып, къуругъанды усу;

Жашаудан юзюп умутун,

Кёз жарыгъы, ышаргъаны

Ёчюлюп къалдыла аны,

Сазлыкъ бийлеп бетин-къутун:

Боранны ауанасын танг

Алай киер амалсыздан.
ХХIV

Не медет, Татьяна – онга,

Ариулугъу да бузула,

Жашаудан хайыр жокъ анга,

Жокъду жукъ жанын къозгъагъан.

Къоншулары, имбашларын

Элей, батдыла сагъышха:

Эрге барса боллукъ эди…

Болду, соза турмай, энди

Кёлюгюзню жарытайым,

Насыбы тутханны жазып,

Да, къалай айтайым, базып?

Сиз манга этмегиз айып:

Мен кесим сюеме аны –

Кёз къаматхан Татьянаны.
ХХV

Ольганы кёзню терилтир

Ариулугъу эсиртгенден

Владимир сюйюп берилди

Ол хычыуун жесирликге.

Биргедиле ала дайым

Кече, кюн да узакъ таймай,

Отоуда, терек бахчада,

Сюймеклик бийлеп башларын;

Андан а – не? Бар этгени:

Уялып, бюлдюргюленсе,

Оля жол ачса да кеси,

Жашырмай анга кюлгенин, –

Сылайды чач кекелчигин,

Уппа этип этекчигин.
ХХVI

Бир бирледе уа Олягъа

Окъургъа кюрешир китап,

Къудретни билип ол жазгъан

Шатобриандан да уста.

Алай, бир-бир чапыракъны

(Оля бурлукъ болса акъыл),

Окъумай, аудуруп къояр,

Кеси кесинден уяла.

Бир бирде уа ташалада

Шахматлагъа да уюрла,

Сагъыш эте олтурурла,

Башха болуп сагъышлары, –

Ленский пешкачыгъы бла

Ёз турасын къымып ала.
ХХVII

Юйде болса да, ол чакъда

Ольга дайым эсиндеди;

Альбом чапыракъларында

Анга суратла этеди:

Элни кёрюнюш суратын,

Киприданы табутамын,

Бояула бла кёгюрчюн

Суратны тап этер ючюн

Кюреше, эсгериулерин

Жангыртады назмулада,

Баямлайды ол алада

Тюбешиучю ингирлерин;

Бары уа – ёз муратларын

Ачыкълагъан суратлары.
ХХVIII

Эл коканы альбомларын

Кёрген болурсуз да: сызлыкъ

Болгъан акъ чапыракъларын –

Жазыулагъа бояп къызла;

Тюз жазыу дегенча жорукъ

Тергеу этилген бир зат жокъ,

Назму тизгинле тартылып,

Терсле-мерсле къысхартылып.

Биринчи чапырагъында:

Qu’ ecrirez-vous sur ces tablettes,

Сора къол: t. a v. Annette;¹

Айтылгъаны уа артында:

«Менден бек сюйген бар эсе,

Мындан ары жазсын кеси».

ХХIХ

Жюрек суратха, гюллеге.

Ант да табыллыкъды анда,

Сюеме деп ёмюрлеге;

Аскер назмучу да ары

Тырнагъанды назмуларын,

Мен да аллай альбомлагъа

Болурма бир зат тырнаргъа,

Окъурча, керти сёз сунуп,

Келир кюнледе аланы,

Тыш кёрюмюне байланып;

Сора, сёге, ачыусунуп,

Магъанасына къарарла, –

Ётюрюгюмю ачарла.

Сизни уа, китапханада

Атылып тургъан китапла,

Назмучу тырнагъанладан

Толуп тургъан кёк къатапа

Тышлы – Толстой суратлагъан,

Баратынский назму жазгъан –

Альбомла, элия урсун,

Аллах сизге ачыусунуп.

Манга ариу къыз измисин

Бергенде, илхамым келип,

Ичимден а кюйюкленип,

Силкинеди назму тизгин

Жанымда, жангы жол ызлап…

Жаз да тур былагъа назму.
ХХХI

Ленский Ольгагъа жюреги

Излеп жазгъан – атау тюйюл,

Жокъ аны бир ётюрюгю,

Ол – аны сюймеклик кюйю.

Несин кёрсе да Ольганы,

Назмугъа салады аны,

Саркъады, ийнардан толуп,

Ийнарлары черек болуп.

Сен а, Языков,² илхамынг

Хорлап, сен анга берилип,

Кимге жазгъанынгы билип,

Жазмайса, тас – хар атламынг.

Заманынг жокъду кесинге

Бурурча аслам эсинги.
ХХХII

Тынгылачы! Кесаматчы

Буюрады бусагъатда,

Ийнаргъа илхамны ачып,

Ийнар тартыгъыз деп, къаты.

Айтады ол: «Гыз-гызланы

Къоюгъуз, эски заманны

Сёкгенден бир бошачыгъыз,

Бюгюнню къолгъа алчыгъыз».

– Тюз айтаса! Жолгъа тюзет,

Сюе эсенг, сынап да кёр.

Эсни да этигиз ёткюр

Дейсе, – этмесек, айып эт!

Алаймыды, шуёх? – Угъай.

«Кёл кётюрген ийнарлагъа
ХХХIII

Жазыучуларыча эртте,

Адетин этип заманны …»

– Къуру махтау жырла этиу?

Къойчу болмачы хапарны.

Сёзюн унутма чамчыны:

«Биреуден» урлап жазгъанны

Сайлай болурса дейме сен

Кеси тырнаучудан эсе? –

«Да магъана жокъ ийнарда;

Ушаталгъан жокъ къагъытха

Тюшюрген затларын затха,

Къасыда башхады андан».

Даулашмайыкъ – ёмюрлени

Жау этмейик бир бирине.

ХХХIV

Владимир къызгъа ийнарны

Болаллыкъ эди тизерге,

Ольга окъумайды аны.

Сюйген къызына атагъан

Назмусун къызгъа айталгъан, –

Хапаргъа кёре, дунияда

Кем тюйюл уллу саугъадан.

Кертиси да бек алайды:

Сюйген жаш, сюйген къызына

Назму окъуса, базынып,

Насыплыгъа саналады.

Насыплыгъа… къыз башханы

Сюе эсе да, ышанып.

Мен а аллай муратларым

Жаратхан тизгинлерими

Къарт аналыгъыма барын

Айтама, толу берилип.

Дагъыда – къоншу иш кирсе,

Анга да айтама кесим,

Сюйсе-сюймесе да, тыйып,

Этерден болса да айып.

Неда (оюнсуз айтама):

Назму гыллыула жюк болуп,

Кёл тийрелеринде, солуй,

Чыпчыкъланы булжутама.

Ала уа жагъадан, учуп,

Кетип къаладыла ачыкъ.
ХХХVI. ХХХVII

Ол а къайдады – Онегин?

Тёзюгюз, жолун ызлайым,

Кюн сайын неле этгенин

Жик-жиги бла жазайым.

Ол жашайды марда бла:

Жазда къобуп жети бола,

Тёш тюбюнде баргъан суугъа

Атланады жууунургъа;

Гюльнараны суратлагъан

Кибик болургъа къаст этип, –

Геллеспонтча, жюзюп ётюп,

Сора кофечик уртларгъа.

Бир магъанасыз китапха

Эс бура, кийинирге…
ХХХVIII. ХХХIХ

Жаяу жюрюу, окъуу, жукълау,

Суу шорхагъа къулакъ тигиу,

Бирде уа акънюр къыз, жакълап,

Къоймаз уппа этеригин;

Жюгенине бой салгъан ат,

Азыгъ а – не тапса, ол зат;

Акъ чагъырдан бир аз уртлап,

Жангызлай къалады журтда;

Онегин жашайды алай:

Бузмагъанлай ол жоругъун,

Жылы жай кюнню зауугъун,

Сансыз этип, сынагъанлай.

Шахар, шуёх да жокъ анга,

Къууанчда да – болмаз алгъа.
ХL

Да, Шималда жаз дегенинг,

Къыбыланы къышы кибик:

Келгенин бла кетгенин

Хазна табылмаз эслерик.

Кюзню къабына кирди кёк,

Кюн да жилтиремейди кёп,

Къысха бола барады кюн,

Агъач, ариулугъу юркюп,

Мудах тюбейди кюз чакъгъа.

Туман бауур салды тюзге,

Турнала, кёрюнюп кёзге,

Учуп кетдиле узакъгъа.

Хауа осалгъа айланды,

Ноябрь жолгъа атланды.
ХLI

Сууукъ жизгиде, танг бери

Кючден жете, кюз иш – битди.

Къанчыгъы ач болгъан бёрю

Жолну жыйысына битди.

Аны сезип, ат пырхылдап,

Иесин сагъайтды, тохтап,

Къууду ол атын тик ёрге.

Мал да чыкъмайды сюрюуге,

Сюрюучю ишсиз къалгъанды,

Малларын тюш ууахтыда

Жыймаз энди ол, ахтына, –

Сыбызгъысын букъдургъанды.

Чырахтан – кючден жилтирей,

Элли къыз – урчукъ ийире.
ХLII

Сууукъла тутдула къаты,

Кюмюшлетип сабанланы.

(Гюл татыулу мушаш тапдым,

Ал, хайда, окъуучу аны):

Паркетден да сыйдам къайда

Баргъан суу, кёксюл буз къадап,

Къууанч тыпырлы – сабийле,

Бузну кесдиле конькийле.

Гёбел къызылаякъ къаз да,

Кёмеуюл жерчикле излеп,

Бузда атлайды, симсиреп,

Жыгъылыргъа къоркъмай аз да.

Биринчи къарчыкъ, жылтырап,

Жагъаны къойду жулдузлап.
ХLIII

Бу кезиуде: «Иши жокъну

Кюню бош», – дегенлей – элде.

Кёз да эригеди жокку

Жаланланнган терекледен.

Ёзенними къыдыр атда?

Айхай, ол да, налы бузда

Учуп, жайралыргъа сакъды.

Бек табы – юйде турсангды.

Жесир бол да, тур бош юйде,

Прадтны окъу. W. Skott да бар.

Неда мюлкюнгден ал хапар.

Бу узун къыш кечеледе

Иче, муркку эте, кечин,

Къышны кючю тюгеннгинчи.
ХLIV

Кесин ол Чайлд-Гарольд суннган

Онегин, къобуп, хар эрттен

Ваннасында суску суугъа

Кирип, сора чыкъмаз юйден.

Кеси жангыз, мюлкюн тергей,

Кийни къолундан тюшюрмей,

Биллиард ойнайды кеси

Эки шар бла – нёгерсиз.

Къояды Онегин кийни

Ингир къарангы киргенлей.

От жагъада – от гюрюлдей,

Сакълап турады Ленскийни.

Ол эки кёк ат жегилген

Шинги бла жетер женгил.
ХLV

Клико къатыны, Моэтни

Халкъ жаратхан чагъырларын

Сууукъ шешада поэтге,

Бир да къызгъанмай, чыгъарыр.

Бир таза, чыкъ тамычылай,

Ачсанг, – кёмюк, бёркюп, чыгъа;

Айтыуунг жокъ татыууна,

Ма мен да, анга табына,

Капексиз, шайсыз болгъанма,

Сиз билесиз, – жашлыгъымда,

Чыгъып адам къылыгъындан,

Кёп керени уялгъанма.

Не къадар чам назму, оюн

Къурагъанбыз, ичип, тоюп.
ХLVI

Энди уа, айтсам ачыгъын,

Аш орнума болама сакъ,

Энди Бордону чагъырын

Сайлайма, былай олтурсакъ.

Аи-ге хоча тюйюлме,

Аи – саякъ къызды, кюлме:

Кёрюмдюсю – айбат, омакъ,

Сынап кёрсенг а – бош жомакъ.

Сен а, Бордо, керти нёгер, –

Къууанч не къыйын кюнледе

Къатынгда сюелгенледен,

Бар онгун да санга берген;

Хар заманда этдирир ох,

Жашасын ол Бордо, шуёх.
ХLVII

От ёчюлдю от жагъада.

Алтын мыдыхла – кюлтюмде.

Жылыу чарсы огъарыда

Уюп, ырахматлыкъ – юйде.

Юлле тютюню ожакъгъа

Къутулуп, кетеди жокъгъа.

Жоргъа чагъыр а – устолда.

Кече ортасы да болду…

(Бек сюеме быллай кече

Шуёхла, ушакъ да эте,

Даулашчыкълагъа да кете,

Сора, хар затны да кече,

Жарашхан да эте, бирге

Бола турсала ёмюрге.)
ХLVIII

«Къоншу къызла? Татьяна?

Нешлейди жигит Ольганг а?»

– Тамызчы мындан, аямай…

Сау-эсендиле. Алагъа

Къайгъы жокъ. Санга да салам

Айтадыла. Ольга санлы

Къыз болгъанды, хар заты – тап.

Къонакъ этерле, заман тап.

Ансы, кёрюнюп бир кере,

Къайтыб а бир сормагъанса,

Кёре да бир бармагъанса,

Санга болмасын ол тёре…

Десем да, – келир ыйыкъгъа

Чакъырылыпса къонакъгъа.
ХLIХ

«Менми!» – Ма сен. Таня туугъан

Кюндю. Ольга бла анасы

Чакъыргъандыла. Сылтаугъа

Жукъ да жокъду. Хапар – къалсын. –

«Да, кёпле келирле ары,

Игилери, аманлары…»

– Болмаз тыш адамы, ийнан,

Барайыкъ, эт шо бир алай!

«Болсун!» – Разы этдинг, сау бол! –

Деп, толу ыстаканны ол

Къаплап къойду турушунлай.

Сора Ольганы сагъынды,

Сюймеклик баш эди анда.

Жарыкъды ол. Эки ыйыкъдан

Болжал кюню жетерикди;

Жан туккулу, орундукъда

Сакълап, сюйюп тюберикди.

Эсиртгенди ол къууанчы,

Гименни унутду ачыкъ,

Насыбы тутханды жашны, –

Аллына келгенди ашы.

Биз а, Гименни жаулары,

Жашаудан къалабыз къурлай,

Лафонтенни окъугъанлай,

Баралмайбыз андан ары.

Ленскийниди жаш жюреги

Юйюр жашаугъа берилген.
LI

Сюйюлген жашды… Ол кеси

Алай сунуп, къууанчлыды.

Кёп да насыплы уа, эсин

Анга берген, – ол ачыкъды:

Сюймекликде, кеф жолоучу

Ышыгъындача, жукълаучу;

Неда бал тапхан гёбелек –

Гюлню этген кибик бёлеу.

Алай, хар затны бармакъгъа

Чёргеп, сюйгенине ишек

Болгъан адам жарлыды бек,

Тюшюп сюймеклик тузакъгъа,

Жюреги бир къабынмагъан,

Сюйгенине табылмагъан.

Михайловское.