Орындаған: Серік А. Р. Тексерген: Ахметов М. Б

Тақырыбы: “Жаздық жұмсақ және жаздық қатты бидайдың аудандастырылған сорттарының сипаттамасы”

Орындаған: Серік А.Р.

Тексерген: Ахметов М.Б.

• Бидайдың түрлері. Бидай қоңырбастар тұқымдасына жатады да, 22 түрді біріктіреді. Дәннің гүл қабықшаларынан ажыратылу дәрежесіне қарай барлық бидай түрлері жалаңаш дәнді немесе нагыз бидайлар жөне қабықты немесе полба бидайлары болып екі топқа бөлінеді. Жалаңаш дәнді (нағыз) бидайлардың масағы сынбайды, қалыпты жағдайда бастырғанда дәндері қабықшалардан жеңіл ажыратылады (жұмсақ, қатты, карлик, персикум, т.б. бидайлар). Қабықты (полба) түрлерінің масағы опырылғыш және бастырғанда өте қиын үгітіледі (спельта, мәдени бірдәнді, қосдәнді, зандури, т.б. бидайлар). Бидай түрлерінің ішінде барынша маңыздыларына жұмсақ және қатты бидайлар жатады.

• Жұмсақ бидай егіншілікте көп тараған, масағы борпылдақ, қылтықты және қылтықсыз, қылтықты формаларында қылтықтары жан-жағына шашыраңқы орналасқан және масақ ұзындығынан қысқа. Масақ қабықшасы ұзынша әжімді, оның қыры (киль) жіңішке, негізіне қарай жойылып кетеді. Масақтың бет жағы бүйірінен жалпақ. Масақ асты сабанының бөлігі қалыпты жағдайда кеуек. Дәндері жеңіл үгітіледі, ұсақ, орташа және ірі болып келеді, ұнды немесе жылтыр (шынылы). Айдары айқын ажыратылады, қылдары ұзын.

• Қатты бидай масағы тығыз, призма пішінді, бүйірі бет жағынан кең, негізінен қылтықты. Қылтықтары ұзын, параллель орналасқан. Масақ қабықшасының қыры (киль) негізіне дейін айқын ажыратылған. Масақ асты сабаны паренхима ұлпасымен толтырылған. Масағы қиынырақ үгітіледі. Дәндері сопақша, ірі жылтыр, кейде әлсіз ұнды. Айдары әлсіз дамыған, қылдары қысқа.

• Жаздық жұмсақ бидай. Биологиялық ерекшеліктері. Жаздық жұмсақ бидай — салқынға айтарлықтай төзімді дәнді дақыл. Тұқымдары +1-2°С жылылықта өне бастайды. Алайда, тіршілікке қабілетті егін көгі +4-5°С пайда болады. Топырақтың тұқым сіңіру тереңдігінде температура +5°С болғанда егін көгі 30 күнде, 8°С-та 13 күнде, +10°С-та 9 күнде, 15°С-та 7 күнде пайда болады. Жаздық бидайдың егін көгі қысқа мерзімді -10°С дейінгі аязды көтереді, бірақ гүлдену және дәннің нандану кезеңдерінде -1-2°С бозқыраудан жарақаттанады. Қолайлы жағдайларда жаздық бидайдың тұқымы 5 түп тамырлармен өнеді. Себу — көктеу кезеңінің ұзақтығы ең алдымен топырақтың температурасы мен ылғалдылығына байланысты.
• Жаздық бидайдың түптенуі +10-12°С температурада жақсы өтеді. Қалыпты жағдайда жаздық бидай нашар түптенеді. Көктеу-түптену кезеңіндегі температураның төмендеуі түйін (қосалқы) тамырлардың түзілуі мен дамуына оң әсерін тигізеді, соның нәтижесінде жаздық бидайдың өнімі артады. Өсімдіктің жеке дамуына бұл кезең жастық шақ дәуреніне сәйкес келетін органогенездің алғашқы төрт кезеңін қамтиды: сабақтың өсу конусы дифференциацияланады, жапырақ пен екінші дәрежедегі білік, гүл шоғырының білігі қалыптаса бастайды, гүлшоғырының қалақшалары дифференциацияланады.

• Жұмсақ жаздық бидай сорты «Омская 36»
• Дала экотипінің жоғары өнімді, пластикалық сорты ірі түйіршікті, құрғақшылыққа және ыстыққа төзімді, ауруларға, жатуға және төгілуге төзімді, егін шаруашылығының жоғарылауына бейім, жүзім өскен кезде сапасын сақтайды, дән түзеді. тамаша пісіру қасиеттерімен. Қорған облысының жағдайында сорт 10 маусымға дейін егілгенде сапасын сақтай отырып, жоғары өнімділік әлеуетін қамтамасыз етеді. Асыл тұқымды сорт: Lutescens 150/86 x Runar (Норвегия). Әртүрлілік: Lutescens. Пісу тобы: орташа ерте сорт. Аудандастыру аймақтары: Еділ-Вятка (4), Орта Еділ (7), Орал (9), Батыс Сібір (10), Солтүстік Қазақстан. Вегетация кезеңі, күн – 75-86 Өсімдік биіктігі, см - 102-105 Потенциалды өнімділік, ц/га – 65-тен жоғары 1000 дәннің салмағы, г - 40-50 Шикі глютеннің мөлшері,% - 32-36 Табиғат, г/л - 820

• «Боевчанка» жұмсақ жаздық бидай сорты
• Сорт күшті бидайға жатады, 40%-дан астам клейковинамен дән түзе алады, пісіру қасиеті жоғары. Қонуға төзімді, кеш себуге арналған сақтандыру сорты. Қорған облысының жағдайында біз кеш егу мерзімін ұсынамыз - 28 мамырдан 5 маусымға дейін. Қону және құрғақшылыққа орташа төзімді, стандарттар деңгейінде. Макарон өнімдерінің сапасы өте қанағаттанарлық. Жапырақтың татына орташа сезімтал; шаң дақтарына, ұнтақты көгеруге және септорияға бейім.
• Жалпы сипаттамасы. Орта маусымдық сорттарға жатады, құлақтары Безенчукская 182-мен бір мезгілде, бір уақытта немесе 1-2 күннен кейін піседі. Дәннің предшественниктері үшін жақсы жұмыс істейді, табиғаттың жоғары параметрлерін және 1000 дәннің салмағын біріктіреді.

• Жаздық қатты бидай сорты МАРИНА
• Дақыл: қатты жаздық бидай (Triticum durum Desf.) Топ: Дәнді дақылдар Сипаттама: Асыл тұқымды: Valentina x Gordeiforme 1434. Орта Еділ (7) және Орал (9) аймақтарының мемлекеттік тізіліміне енгізілген. Самара облысында, Челябі облысының жартылай құрғақ және өткір құрғақ аймақтарында өсіруге ұсынылады. лейкурумның алуан түрі. Бұта тік. Өсімдік орташа. Сабан толығымен аяқталды. Жоғарғы түйіннің пубесценциясы жоқ немесе өте әлсіз. Жапырақ тақтасы мен жалау жапырағының қабығындағы, өскіннің мойыны мен құлағындағы балауыз жабыны өте күшті. Масақ пирамидалы, ұзындығы орташа, ақ, орташа тығыздық. Төбелері ақ, құлаққа қарағанда ұзын.
• Төменгі жағы ланцетті, сыртқы беті түкті. Иығы еңкіш, тар. Тіс түзу, қысқа – орташа ұзындығы. Кариопсис ұзартылған, ақ, шоғыры жоқ немесе өте қысқа. 1000 дәннің салмағы 39-51 г.Толерантты аймақтарда орташа өнімділік 18,6 ц/га, орташа стандарт деңгейінде. Самара облысында Безенчукская 182 стандартына дейін өсу 1,4 ц/га, Челябі облысының ұсынылған аудандарында Омбы янтарь стандартына – 1,9 ц/га, өнімділігі 11,7 және 28,2 ц/га болды. Ең жоғары өнім 52,1 ц/га Челябі облысында 2006 жылы алынды. Орта маусым, вегетация кезеңі 77-93 күн, Безенчукская 182 сортынан 1-2 күнге кеш піседі.
• Қону және құрғақшылыққа орташа төзімді, стандарттар деңгейінде. Макарон өнімдерінің сапасы өте қанағаттанарлық. Жапырақтың татына орташа сезімтал; шаң дақтарына, ұнтақты көгеруге және септорияға бейім.

• Жаздық қатты бидайдың сорты «Харьковская 46» ПР3
• Қабылданғандар тізіліміне енгізілген жылы: 1957 ж Қабылдау аймағы: Орта Еділ, Нижневолжский, Орал Оригинатор(лар): ӨСІМДЕР ИНСТИТУТЫ IM. В.Я. УКРАИНАЛЫҚ ЮРИЕВА НААН Дақыл: қатты жаздық бидай (Triticum durum Desf.) Шығу тегі: 34-5129 қиылысу сорттарынан будандардан оқшауланған төрт біртекті линияларды біріктіру арқылы өсірілді. (triticum turgidum және triticum dicoccum түр аралық гибрид) VIR коллекциясындағы алжир қатты бидайымен
• Сорт: Гордеиформ Сорттың сыртқы сипаттамасы: Тік бұта. Орташа биіктіктегі сабан (90-110 см), берік, тұруға төзімді. Сорттың ерекше белгілерінің бірі - Gordeiforme сортының басқа сорттарымен салыстырғанда күшті сабан. Үшінші гүлдердегі шатыр Gordeiforme-189 және Narodnaya қарағанда аз дамыған. Дәні сопақша, сары шыны тәрізді. Масақтары тікенді қызыл, қабыршақтары мамық емес, дәндері ақ. Масақ призматикалық, қысылған (бүйір жағы алдыңғы жағынан кеңірек), орташа ұзындығы (6-7 см), орташа тығыздық (23-25 сегмент). Төбелері жіңішке, өрескел емес, тісті, біршама ұзын (12-13 см), параллель немесе аздап алшақ орналасқан.
• Масақ қабыршақтары сопақша ұзартылған, орташа өлшемді (ұзындығы 9-11 мм, ені 4-5 мм). Бүйірлік нерв айқын көрінеді. Киль салыстырмалы түрде кең, таразының бүкіл ұзындығы бойынша күрт көрсетілген, тістелген; киль тісі қысқа (0,5-1,0 мм), түбі кең, құлақтың бүкіл ұзындығы бойынша бірдей. Иық әлсіз өрнектелген, туберкулезі бар.

• "Корона" - жаздық қатты бидай сорты
• Харьковская 17 және Алтайка сорттарын қарапайым жұптық будандастыру әдісі арқылы, соңынан F5 буынынан жеке сұрыптау жасай отырып, 1996 жылы алынған. Гордеиформе түршесіне жатады. Масақтары қылқанды, қызыл түсті. Далалық экологиялық түр қатарына жатады.
• Дәні янтарь түстес сары, мөлдір, ұзыншалау, көлемі орташа келеді (1000 дана дәннің салмағы, орта есеппен, 40,6 г, 35-43 г аралығында ауытқиды). Оңайлықпен төгіліп-шашылмайды. Сабақтары қатты, серпімді, орташа ұзындықта, сонымен қатар, биік те болады (76-125 см), нығыздалуы әлсіз, масақтар түбінде толық нығыздалады. Дамсинская 90 стандартты сортымен салыстырғанда, 5-7 күнге ертерек пісіп-жетіледі, бұл ауа райына және алдыңғы егілген дақылға байланысты болады.

• Дамсинская 90 - «А.И. Бараев атындағы Қазақ астык шар­уашылыгы ғылыми-зерттеу институты» ЖШС-де (Шортанды) Гибрид 491 х Алмаздан будандастыру тәсілімен шығарылған. Түршесі - леукурум. Құрғақшылық жылдары 1000 дэннің мас­ сасы - 35-42 г, ылғалды жылдары - 45,0-56,9 г. Астык сапасы жоғары: шынылығы —84-97 %, натурасы - 970-813 г, шикі дән уьізы (клейковина) - 32-35 %, өсіп-жетілу кезеңінің ұзақтығы(көктеу-толық пісу) - 85-87 тэулік. Сорттың әлеуеттік өнім мүмкіндігі жоғары. Бәсекелі сортсынауда Безенчукская 139 бақылау вариантынан (стандарт) 3,6 ц/га, өндірістік жағдайда 4,1 ц/га артық астық өнімін көрсетті. Қазақстанның сортсынау учаскелерінде сынағанда астык өнімі бақылау вариантына 2,0-5,8 ц/га жоғары болды. 1995 жылдан Ақмола, Солтүстік Қазақстан,Павлодар, Шығыс Қазақстан облыстарында пайдалануға рұксат етілген жэне Ақмола облысы бойынша ол стандарт болып табылады.