«Орта ғасыр араб-мұсылман философиясы»

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Павлодар

Мамандықтың элективті пәндер каталогының негізінде әзірленген пәннің жұмыс оқу бағдарламасын бекіту парағы

Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.3/34

Құрастырушы: ________ филос.ғ.к., профессор А.Ж. Құдабаев

(қолы)
Философия және мәдениеттану кафедрасы


«Орта ғасыр араб-мұсылман философиясы» пәнінен
6М020100-Философия мамандығының магистранттарына арналған


ЖҰМЫС ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫ
«____»_______________ 201 ж. бекітілген жұмыс бағдарламасы жұмыс оқу жоспарының және мамандықтың элективті пәндер каталогының негізінде әзірленген.
20_ж. «___»____________кафедра отырысында ұсынылған №_____ хаттама.
ФжМ кафедра меңгерушісі__________ Ахметова Г.Ғ. 20__ж. «___» ________

ТжҚ факультет оқу-әдістемелік кеңесімен құпталған

20_ж. «_____»____________№____ хаттама
ОӘК төрағасы ________________ Сулейменова Ш.К. 20_ ж. «_____»___________

КЕЛІСІЛГЕН

ОӘБ бастығы ____________Жуманкулова Е.Н. 20__ж. «_____»_______

20__ж. «___»______________ №____ хаттама

- «Ортағасыр араб-мұсылман философиясының» қалыптастыру;

- магистранттардың «философия» негізгі курсының білімдерін кеңейту және тереңдету;

- саяси процестерді анализдеу үшін, магистрант философия білімдерін қабылдау керек.

- Ренесссанс философия;

- Философия тарихы.

2 Пререквизиттер:

Осы пәнді меңгеру үшін төмендегі пәндерді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және дағды-машықтар қажет: Ренессанс философиясы

Пәнді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және дағды-машықтар келесі пәндерді меңгеруі үшін қажет: Философия тарихы

Батыс Рим империясының ыдырауы және орта ғасыдың «тарихи инициативасының» Араптық Шығысқа өтуі. Араптардың медицина, алгебра, архитектура, әскери іс, өндіруші күш дамуы, теңіз торабы, сауда, мәдениет, тіл және әрине философияға қосқан үлесі.

Мұсылмандық Шығыстың философиясының пайда болуының әлеуметтік-саяси және идеялық алғышарттары.
Тақырып 2 Араб-мұсылман мәдениетінің онтологиялық концепциясі ретіндегі «Құран»

Джахилийи – араптың пұтқа табынушылық көзқарасының тоқырауы. Әйгілі «Мұқаддимнің» авторы Ибн Халдун және оның иудаизм мен исламның пайда болуының салыстырмалылық анализінің концепциясы.

Адам арап-мұсылман мәдениетінде тұлға ретінде екі анықтамада қарастырылады: 1.Аллаға иланған тұлға, 2.Шығармашылық тұлға.

Исламның біртұтастылық мәнді іздеуге, Жаратушының даналығын ашылуына бағытталған сұрауларға әр қилы ғылымдардан жауап іздеуге әсері.

Құранның діни-этикалық концепциясы – бұл ойлауға қабілетті, жүрек философисы. Құранда негізі қаланған адам тану ілімі дін, концептуалды ойлау және мораль бірегейлігімен танылады.

Адамды тану үш түрлі негізгі әдіспен іске асады: эмпирикалық, рационалдық, діни.

Адам мәселесі рухани өмірге бағытталған тұлға мәселесі ретінде.
Тақырып 3 Араб-мұсылман философиясының негізгі бағыттары: қалам, шығыс перипатетизм, исмаилизм (саяси философия), ишракизм (нұр философиясы) және суфизм (ислам мистицизмі)

Қалам – «мұсылман схоластикасы». Шығыс перипатизмі (фәлсафа): Әл- Кинди – «араб ойшылы», Әл Фараби – «Екінші ұстаз», Ибн Сина (Авиценна), Ибн Баджа (Авемпас), Ибн Баджа Ибн Туфайл (Абубацер), Ибн Рушд (Аверроэс), Ибн Халдун.

Суфизм – исламдағы мистикалық-аскетикалық ағымы. Ұлы суфист ұстаздар: Ибн Араби, Манайи Хайям, Саади, Хафиз, Ғазалі, Санайи, Аттар, Руми, Джами, Навои.
Тақырып 4 Қалам – ислам қағидаларың негіздеуші бағыт

«Қалам» (VIII-XV ғғ.) араб-мұсылман философиясының ортодоксалды бағыты.

Қаламның дамуының тарихи кезеңделуі: 1. Алғашқы кезең (VIIғ. аяғы және VIIIғ. басы), 2. Мутазилит кезеңі (VIII-Xғ.), 3. Классикалық кезең (XIII-XIVғ.), 4. Постклассикалық кезең (XVғ.).

Әл Ашари философиялық көзқарастары. Әл Ашари философиясындағы онтологиялық мәселелер.

Әбу Хамид Мұхаммед ибн Мұхаммед әл Ғазалінің Аристотель философиясы мен арап-мұсылман перипатиктеріне Қайшы полемикасы.

Әл Ғазалі бойынша болмыстың құпиясына қол жеткізу, тек суфизмде ғана. Әл Ғазалі діни философиясында Құдайды мадақтау. Махаббат жер мен құдайлық сұлулыққа жанның құштарлығы.

Шығыс Ренессанс дәуіріндегі мәдени-тарихи жағдай. Философиялық және діни көзқарастардың араптілдік өркениеттің эмпирикалық жаратылыстануға қызығушылықтың болмауына қарамастан жақындауы.

Антикалық философияны еуропалық оймен орта ғасыр арап философиясы арқылы, классикалық теориялық мұраны түсіну ,оның мазмұндалуы, түсіндірілуі мен ой толғауын қабылдау.

Шығыс перипатизмінің рухани және мәдени жағдайы – барлық шығыс перипатиктерінің құрылымдық теориялық санасының жалпылық шарты.

Шығыс перипатизмінде «силлогистикалық өнер» теориясының логикалық-методологиялық концепциясы.
Тақырып 6 Шығыс перипатетизмде әл-Фарабидің теориялық пен тәжірибелік философиясынның проблемаларі және оның даму

Әл Фарабидің әлемдік онтологиялық картасы және шығыс перипатиктері. Әл Фараби ілімінде метафизика ұғымы.Орта ғасырлық гноселогия контекстінде әл Фарабидің таным әдіснамасы. Әл Фарабидің қоғамдық идеалы және шығыс перипатизімінің әлеуметтік философиясы. Әл Фараби ілімінде тарихи-философиялық ойлардың негізі қалануы.

Сопылық - араптілдік философияда мистикалық бағыт.Сопылықтың негізін қалаушылар (Зуи-н-Нун әл-Мисри, Әбу Абдаллах әл Мухабиси). Әл Ғазалі мен Ибн–Араби сопылық ілімі.

1. Біртұтас әлемдік дінімен қуатты империя құру.

2. Әлемдік ғылымға араптардың қосқан үлесі.

3. Әлемдік өркениеттегі арап-мұсылман мәдениетінің тарихи-өркениет аспектісінің дамуы.

1. 
   Джахилий – пұтқа табынушылық кезеңінің құлауы.
   
2. 
   Құранның негізгі мәселесі –адам , оның өмірі, өмірінің мәні және бағдары, оның тағдыры. Өз болмысыңныңды терең іштей түйсіну.
   
3. 
   Адамның тұлға ретінде қалыптасуы, саналық Абсолют күшті және өзіндік «Менменшілдікті» ұғыну.
   

1. 
   «Қалам» философиясы
   
2. 
   Араптілдік перипатизм.
   
3. 
   Исмаилизм – саяси философия.
   
4. 
   Ишракизм – нұр философиясы.
   
5. 
   Суфим – исламдық мистицизм.
   

1. 
   Қалам дамуының тарихи кезеңделуі.
   
2. 
   Әл Ашари философиялық-теологиялық гүлдену.
   
3. 
   Әл Ғазалі ілімі.
   

1. Орта ғасырлық араптілдік перипатизмі және исламдық діни салты.

2. Шығыс перипатизмінің антикалық философиялық негізінің генезисі.
Тақырып 6 Шығыс перипатетизмде әл-Фарабидің теориялық пен тәжірибелік философиясынның проблемаларі және оның даму

1. Әл Фарабидің әлемдік онтологиялық картасы және шығыс перипатиктері.

2. Әл Фараби ілімінде метафизика ұғымы.

3. Орта ғасырлық гноселогия контекстінде әл Фарабидің таным әдіснамасы

4. Әл Фарабидің қоғамдық идеалы және шығыс перипатизімінің әлеуметтік философиясы.

5. Әл Фараби ілімінде тарихи-философиялық ойлардың негізі қалануы.

1. 
   Сопылық - араптілдік философияда мистикалық бағыт.
   
2. 
   Сопылықтың негізін қалаушылар (Зуи-н-Нун әл-Мисри, Әбу Абдоллах әл Мухабиси).
   
3. 
   Әл Ғазалі мен Ибн–Араби сопылық ілімі.
   

1. Ортағасырлық діни философия // Әлемдік философиялық мұра. Жиырма томдық. 5 том. – Алматы: Жазушы, 2005.

2. Есім Ғ. Фәлсафа тарихы. – A., 2000.

3. Ғылым тарихы мен философия: Оқулық. – Алматы: Қазақ университеті, 2000.

4. Философия тарихы: - Алматы: Раритет, 2006.

5. Мец А. Мусульманский Ренессанс. – М., 1996.

6. Грюнебаум Г. Э. Классический ислам. Очерк истории (600-1258 гг.). / Пер. с англ. И. М. Дижура. – М., 1988.

7. Средневековая арабская философия: проблемы и решения. – М., 1998.

8. Избранные произведения мыслителей стран Ближнего и Среднего Востока. – М., 1966.

9. Суфизм в контексте мусульманской культуры. – М., Наука, 1989. – 241 с.

10. Аль-Фараби и развитие восточной философии. – Астана: Елорда, 2005. – 350 с.

11. Григорян С. Н. Средневековая философия народов Ближнего и Среднего Востока. – М.: Наука, 1966.

12. Кирабаев Н. С. Социальная философия мусульманского Востока. – М., 1987.

13. Философия / Сост. Т. Х. Габитов. – Алматы: Раритет, 2004.

14. Ибрагим Т. Калам и вопрос об «ортодоксальной философии» ислама // Религия в изменяющемся мире / Отв. ред. Н. С. Кирабаев. – М.: Университет дружбы народов, 1994.

Қосымша:

15. Нысанбаев становление исламской философии в Казахстане. – Алматы, 2000.

16. Касымжанова А. Х. Абу Наср аль-Фараби. – М.: Мысль, 1982.

17. Человек как философская проблема: Восток-Запад. – М., 1991.

18. Философия Абу Насра аль-Фараби. Алматы: Ақыл кітабы, 1998.

19. Карпушин В. А. Абу Али Ибн Сина и Восточный Ренессанс // Философия и история культуры. – М.: Наука, 1985. \

20. Аль-Фараби. Философские трактаты. – Алма-Ата, 1970.

21. Аль-Фараби. Социально-этические трактаты. – Алма-Ата: Наука, 1972.

22. Аль-Фараби. Историко-философские трактаты. – Алма-Ата, 1985.

23. Аль-Фараби. Логические трактаты. – Алма-Ата, 1975.

24. Аль-Фараби. Избранные трактаты. – Алматы, 1994.

25. Абу Али Ибн Сина. Избранные произведения. – Душанбе, 1980. – Т.1.

26. Аль-Ашари. О чем говорили люди ислама и в чем разошлись творившие молитву // Восточная философия. – М., 1997.

27. Ибн Сина (Авиценна). Избранные произведения. М.: Наука, 1980.

28. Фролова Е. А. Проблема веры и знания в арабской философии. – М.: Наука, 1983.

29. Аль-Газали. Воскрешение наук о вере. – М.: Наука, 1980.

30. Методологические проблемы изучения истории зарубежного Востока. – М.: Наука, 1987.

31. Ибн-Рушд (Аверроэс). Избранные сочинения. – М., 1990.

32. Ислам: Энциклопедический словарь. – М, 1991.

33. Степанянц М. Т. Философские аспекты суфизма. – М., 1987.

34. Григорян С. Н. Из истории Философии Средней Азии и Ирана VII-XII вв. – М., 1960.

35. Хазрат Инайят Хан. Учение суфиев. – М.: «Сфера», 2002.

Мамандық(тардың) жұмыс оқу жоспарынан көшірме

Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.3/32

6М020100-Философия мамандығының магистранттарына жұмыс оқу жоспарынан көшірме

Кафедра меңгерушісі _________ Ахметова Г.Ғ. 2012 ж. «___» ________