Қостанай мемлекеттік педагогикалық институты Жаратылыстану-математика факультеті
Ч. Дарвиннің өмірбаяны мен еңбектері
жүктеу/скачать 1.59 Mb. Pdf көрінісі
|
|
Ч. Дарвиннің өмірбаяны мен еңбектері. Ч.Р. Дарвин 1809 жылы 12 ақпанда Англияның қалашығында дәрігердің отбасында дүниеге келген. Әкесі Роберт Дарвин атақты дәрігер болған. Мектептен кейін 1826 жылы Эдинбург университе- тінің медицина факультетіне оқуға қабылданды, бірақ Дарвинді медицинаға қарағанда тірі табиғат көбірек қызықтырады. Кейін ол әкесінің ұйғаруымен 1828 жылы Кембридж университетінің діни ілімі факультетіне ауысты . Мұнда да Дарвин тірі табиғат туралы деректерді жинауды жалғастырады. 1831 жылы Ч. Дарвин солтүстік Уэльс геологиялық экскурсиясынан оралған соң, Кембридж университетінің профессоры Джон Генслодан хат алады. Хатта Дж. Генсло «Бигль» (ағылшынша «Бигль» - «іздеуші» деген сөз) кемесінің Жер шарын айналу саяхатына шығатының хабарлап, Дарвиннің осы саяхатқа табиғат зерттеушісі ретінде қатысуын өтінген. Ч. Дарвин 22 жасында 5 жылға созылған саяхатқа қатысып, өте көп деректер жинайды. «Бигль» кемесінің мақсаты Оңтүстік Американың шалғай жатқан жағалаулары мен Тынық мұхит аралдарының картасын жасау болатын. Кеменің саяхаты 1831 жылдың 27 желтоқсанынан басталып, 1836 жылдың 25 қазанында аяқталады. Ч. Дарвинбес жылда жинаған материалдарын талдап «Түрлер- дің шығуы» деген еңбегіне арқау етеді. Негізгі еңбектері; «Түрлердің пайда болуы» (1859): «Адамның шығу тегі»(1871); «Жәндікқоректі өсімдіктер» (1875); «Айқас және өздігінен тозаңданудың әсері» (1876); «Орхидеяның тозаңдануы» (1877) және т.б. Ч. Дарвин жаңа түрлер табиғатта қалай пайда болатының зерттеді. Ол үшін организмдердің табиғи жағдайда қалай көбейетін- дігіне көңіл аударды. Барлық организмдер артына ұрпақ қалдыру үшін өте қарқынды түрде көбейтетіндігін атап көрсетті. Өсімдіктер мен жануарлардың кез келген түрлері табиғатта геометриялық прогрессиямен көбеюге қабілеттілігін дәлелдеді. Табиғи сұрыпталу тіршілік еткен орта жағдайына пайдалы тұқым қуалайтын 108 өзгергіштігі бар дараларды сақтап, ондай өзгергіштігі жоқтары жойылып отырады деген қортындыға келді. Ч. Дарвин органикалық дүниенің тарихи дамуы, эволюцияның 3 факторына байланысты екендігін анықтады, олар: тұқым қуалайтын өзгергіштік, тіршілік үшін күрес және табиғи сұрыпталу. Тұқым қуалайтын өзгергіштік, тіршілік үшін күрес, табиғи сұрыпталудың өзара байланысының нәтижесінде түрлер тіршілік ортасына бейімделіп, өзгеріп отырады. Міне, бұл - Дарвиннің эволюциялық теориясының негізгі қағидалары. Өзгерткіштік - тіршіліктің жалпы қасиеті.Әр түрлі жағдай- лардың әсерінен организмдердің белгілері ылғи өзгеріп отырады. Ч. Дарвин саяхат кезінде жинаған материалдарын ретке келтіріп, организмдерде, айқын (топтық) және айқын емес (жеке) өзгергіш- тіктер болады деген тұжырым жасады. Ч. Дарвин сұрыптауға ерекше көңіл бөліп, оның түрлері мен себептерін толық зерттеді. Жануарлар мен өсімдіктердің іріктемелерін шығаруда, олардың ерекше бір қасиеті мен өзгеріс белгілеріне қарайды. Өсмдіктер мен жануарларды қажет белгілеріне қарай сұрыптап, іріктеп алуды Ч. Дарвин қолдан сұрыптау деп атады. Табиғатта да, ауыл шаруашылық практикасында организм- дердің жаңа формалары (жануарлардың, өсімдіктердің іріктемелері) қалай шығарылатының зерттеді. Содан соң табиғатта қандай себепшарттардың әсерінен жаңа түрлердің пайда болатының талдады. Адамның қолдан сұрыптауы мен табиғатта болатын табиғи сұрыпта- лудың арасында үлкен айырмашылық бар енендігін дәлелдеді. Нәтижесінде, Ч. Дарвин қолдан сұрыптау және табиғи сұрыпталу ілімінің негізін салды. Қолдан сұрыптаудың нәтижесінде адам тек өз қажетіне жарайтын пайдалы тұқымдар мен іріктемелерді шығарады. Ч. Дарвин түрлердің ішіндегі даралар морфологиясы, мінез-құлқы жағынан ерекшеленетін өзгергіштіктері болатының байқаған. Өзгергіштіктің негізгі ерекшелігі - тұқым қуалайтындығы. Ч. Дарвин организмдердің тек тұқым қуалайтын өзгергіштігі ғана эволюция процесінде пайдалы, шешуші рөл атқарады. жүктеу/скачать 1.59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|