Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік фармацевтика акдемиясы «№2 қоғамдық денсаулық сақтау» кафедрасы ДӘріс кешені пән

Дәріс кешені кафедра мәжілісінде талқыланып бекітілді.

Хаттама № «____» ___________2014 ж.

Кафедра меңгерушісі,

м.ғ.д., профессор м.а.: Жақсыбергенов А.М.

1. 
   Тақырыбы. Медицина тарихы ғылым ретінде. Медицина тарихын зерттеу көздері. Алғашқы қауымдағы қоғамдық емшілік.
   

МЕДИЦИНА - (лат. «medico» емдеймін, жазамын)-медицина ғылымының жүйеленген, арнайы адам баласының денсаулығын сақтауға, күшейтуге арналған ғылым.

1. 
   Алғашқы қауым дәуірі (біздің эрамыздың IV-I мың жылдықтарға дейін
   
2. 
   Құл иеленуші қоғам дәуірі (IV мың жылдықтан б.э.д.476 жылы)
   
3. 
   Орта ғасырлар-феодалдық дәуір (476-1640жж)
   
4. 
   Капиталистік дәуір (1640-1917гг)
   
5. 
   Жаңа дәуір (1917 жылдан, коммунистік дәуірге, социалистік дәуірге өту кезеңі)
   

1. 
   Материалдық-археологиялық қазбалар (адам қаңқасының сүйектері, медициналық түрлі аспаптар).
   
2. 
   Жазбаша деректер.
   
3. 
   Этнографиялық деректер.
   
4. 
   Ауызша (фольклорлық) деректер.
   
5. 
   Лингвистикалық, жазба әдебиеттер.
   
6. 
   Ескерткіштерге таңба болып салынған деректер.
   
7. 
   Фото, киноқұжаттар, фоноқұжаттар.
   

1. 
   Биғалиева Р.К. Бүкіл әлемдік медицина тарихы. - Алматы, 2004. - 390 б.
   

1. 
   Алиев М.А., Нұрмұханбеткызы Р. Казакстан медицинасының тарихы. -
   Алматы, 2003.-192 б.
   
2. 
   Шарманов Т.Ш. Мировое здравохранение до и после великой Алма-Атинской конференции. – Алматы-вашингтон-Женева, 2003. – 143 с.
   

1. 
   Медицина тарихы нені зерттейді?
   
2. 
   Медицина тарихының қандай зерттеу көздерін білесіз?
   
3. 
   Медицина тарихының қандай кезеңдерін білесіз?
   

2. 
   Тақырыбы. Ежелгі Шығыс медицинасы.
   

• 
  Папирустар (Эберст, Эдвин, Смит, Хирсттің медицинаға мазмұнды папирустары);
  

• 
  пирамидаларда, саркофактарда жазылған көне жазулар;
  
• 
  санитарлық-гигиеналық қондырғылар;
  
• 
  бальзамдау әдісі
  

• 
  Гуморальды көзқарас
  

• 
  Пневматеорилық көзқарас
  

Көне Қытайдағы емдеу әдістері

Чжень-Цзю терапиясы:

• 
  ине шаншу
  
• 
  күйдіру
  
• 
  қарама-қарсы емдеу (ыстық-суық немесе керісінше)
  

1. Жай адамдарды тегін емдейтін, эпидемияға қарсы жұмыс жүргізетін қоғамдық емшілер.

2. Қаражатты адамдарды үйінде ақымен жанұялық емшілер.

3. Сауда саттық жасап жүрген адамдармен бірге жүріп емдейтін емшілер.

4. Әскерді –соғыста жараланған адамдарды емдейтін әскери емшілер.

Гиппократ

Өмір сүру жылдары: 460-372 б.э.д.

Отаны - Кос қаласы

Әкесі- дәрігер Гераклид, анасы Фенарета

Асклепийдің Полидарий деген баласының

18-ші ұрпағы.

Гиппократ еңбектері: «Дәрігер анты», медициналық деректердің шығармасы «Гиппократтың жинағы», еңбектер «Ауалар, сулар және аймақтар», «Эпидемиялар», «Болжамдар», «Афоризмдер», «Сынықтар», «Бастың жаралары туралы».


1. Патшалық кезең (б.д.д.VII-VI ғғ).

2. Республика кезеңі (б.д.д. 510-31жылдар)

3. Империя кезеңі (б.д.д. 31 жылдан) жаңа дәуірдің 476ж

ТЕРМ – мұражай тектес салынған, денешынықтыру бөлмелері, кітапхана, сұхбаттасу орындары, ыстық, салқын бөлмелері бар монша

АСКЛЕПИОНДАР – храмдар жанынан емдеу жүргізетін орын.

ЯТРЕЙ- жекеменшік емшілердің үйінде, ем көрсету үшін бөлінген бөлме.

Биғалиева Р.К. Бүкіл әлемдік медицина тарихы. - Алматы, 2004. - 390 б.

1. 
   Алиев М.А., Нұрмұханбеткызы Р. Казакстан медицинасының тарихы. -
   Алматы, 2003.-192 б.
   
2. 
   Шарманов Т.Ш. Мировое здравохранение до и после великой Алма-Атинской конференции. – Алматы-вашингтон-Женева, 2003. – 143 с.
   

1. 
   Ежелгі дәуір медицинасының сипаты қандай?
   
2. 
   Ежелгі Египет медицинасының сипаты қандай?
   
3. 
   Ежелгі Үндістан медицинасының даму тарихы қандай?
   
4. 
   Ежелгі Қытай медицинасының даму тарихы және оны зерттеу көздері қандай?
   

2. 
   Тақырыбы. Ортағасырлық медицина. (Араб Халифаты және Қазақстан)
   

2.Мақсаты

«Шешек ауруы мен қызылша туралы»

Разестің жеткен табыстары:

жанындағы Афшана елді мекені

1. 
   бөлімі: медицина туралы жалпы ғылым. Анатомиядан мәлімет, жалпы аурулар туралы, пайда болу жолдары.
   
2. 
   бөлімі: қарапайым жай дәрілерді даярлау жолдары, олардың адамға әсері туралы.
   
3. 
   бөлімі: әртүрлі жеке аурулар туралы, оларды емдеу тәсілдері.
   
4. 
   бөлімі: хирургия туралы және адамның денесінің температурасының өзгерулері туралы.
   
5. 
   бөлімі: құрамы мол дәрі-дәрмектер туралы. Улар мен қарсы қолданылатын дәрілер туралы.
   

1. Биғалиева Р.К. Бүкіл әлемдік медицина тарихы. - Алматы, 2004. - 390 б.

1. 
   Алиев М.А., Нұрмұханбеткызы Р. Казакстан медицинасының тарихы. -
   Алматы, 2003.-192 б.
   
2. 
   Шарманов Т.Ш. Мировое здравохранение до и после великой Алма-Атинской конференции. – Алматы-вашингтон-Женева, 2003. – 143 с.
   

1. 
   Византиялық империяның дәрiгерлiк iсiнiң дамуындағы қандай ерекшелiктi бiлесiз?
   
2. 
   Монастырь ауруханалары қалай пайда болды және қалай дамыды?
   
3. 
   Араб Халифатының VII-XII ғғ емшілік қалай сипатталады?
   

2. 
   Тақырыбы: Жаңа заман медицинасы. Батыс Еуропа және Ресей.
   

• 
  -Мемлекеттік сипат
  
• 
  -профилактикалық бағыт
  
• 
  -Тегін медициналық көмек
  
• 
  -Барлық адамдарға бірдей қол жететін 1917 ж. қазан айынан бастап 26 жұлдызында денсаулық қорғау жүйесінің алғашқы мемлекеттік басқару мекемесі құрылды. Басшысы болып М.И.Барсуков тағайындалды. Бұл алғашқы медициналық санитарлық бөлім Петроград кеңесінің әскери-революциялық комитеттерінің жанынан ашылған.
  

Денсаулық сақтау Халық комиссариатын 1918-1930 ж.ж. аралығында басқарды. 1922 ж. бастап Мәскеу университетінің (1930 ж.Мәскеу медицина университеті, 1990 ж. И.М.Сеченов атындағы Мәскеу медицина академиясы) медицина факультетінде алғашқы әлеуметтік гигиена кафедрасын 27 жыл бойы басқарған. 1927-1936 жж. Н.А. Семашко үлкен медициналық энциклопедияның редакторы болған. 1945-49 жж. Педагогика ғылымдар Академиясының мектеп гигиенасы институтының директоры, ал 1945 ж. осы академиясының академигі болып сайланған.Н.А. Семашконың басшылығымен ССРО-ның медициналық ғылыми академиясының медицина тарихы және денсаулық сақтауды ұйымдастыру институты құрылды.

1920 жылы РСФСР Денсаулық Халық комиссариатының ұсынысымен Мемлекеттік Халық денсаулығын сақтау институты ашылды. XX ғ. бірінші жартысында Ресейде және ССРО-да медициналық ғылым мен денсаулық сақтау ісі қалыптасты. XX ғ. жиырмасыншы жылдары диспансерлеудің теориялық негіздері бекітілді.Ауруды алдын алу жұмысын жүргізу үшін арнайы мекемелер-санитарлық эпидемиологиялық станциялар құрылды.1935 ж. Совет Одағының барлық денсаулық сақтау мекемелерін біріктіру үшін ССРО денсаулық сақтау Халық Комиссиараты құрылды, кейін ол Денсаулық Сақтау министрлігі деп аталды.Жұқпалы ауруларды профилактикалық бағытта іске асыру қысқа мерзімде жоюға мүнкіншілік берді.Мысалы, 1923 ж. қарай тырысқақ ауруы, 1936 ж. шешек және оба ауруы жойылды. Сондықтанда Совет елінде Ұлы Отан соғысы кезінде жұқпалы аурулар халық арасында көп тарап, эпидемияға айналған жоқ.



1845-ж. Министрлер комитетінің шешімі бойынша ішкі ордада тұрақты дәрігер қызметі белгіленді, 15 орындық аурухана ашылды;

1863-ж. Қазақ арасында шешекке қарсы шаралардың алғаш ұйымдастырылып, жергілікті халықтан фельдшер мен шешекке қарсы егу жүргізетін мамандар даярланды;

1867-1868жж. Қазақстан тарихында алғашқы рет уездерде медициналық қызмет көрсету үшін дәрігерлердің, фельдшерлердің әйел босандыратын мамандардың қызметі белгіленді; Омбыдағы орталық фельдшер мектебінде қазақстарда фельдшер мамандығына оқыту басталды;
4.Иллюстрациялы материалдар: презентация (13 слайд ұсынылады).
5.Әдебиет

Қазақ тілінде:

Негізгі:

1. Биғалиева Р.К. Бүкіл әлемдік медицина тарихы. - Алматы, 2004. - 390 б.

1. 
   Алиев М.А., Нұрмұханбеткызы Р. Казакстан медицинасының тарихы. -
   Алматы, 2003.-192 б.
   
2. 
   Шарманов Т.Ш. Мировое здравохранение до и после великой Алма-Атинской конференции. – Алматы-вашингтон-Женева, 2003. – 143 с.
   

1. 
   Кiм өсiмдiк будандарға тәжiрибе жасады?
   
2. 
   Тұқым қуалаудың хромосомдық теориясын кiм жасады?
   
3. 
   Анатомия, биология, гистология және эмбриология қалай дамыды?
   

2. 
   Тақырыбы. Қазақстанның XX ғ. медицинасы. Тәуелсіз Қазақстан медицинасы.
   

Алматы медицина институтының алғашқы ректоры Санжар Жаффарулы (Сейітжаппар) Асфендияров (1889-1938) болды, ол ХХ ғасырдың бірінші жартысында жаңа заманның алғашқы қатарындағы көрнекті қазақ ғалымы.

Өзінің мамандығы дәрігер бола тұра Қазақстан тарихына қатысты орасан зор мәлімет жинаған.

Талантты зерттеуші ғалым 37-ші жылдың қанды шеңгеліне ілінген. 1989-ші жылы қаңтардың 11 жұлдызында Үкіметтің арнайы қаулысымен Алматы медицина институтына С.Ж.Асфендияров аты берілді. Институттың 66 алғашқы түлектері 1936 жылы оқу бітірді, олардың ішінен кейін белгілі денсаулық сақтау басшылары және ғалымдар шықты. (Ибраев К.И., Мусабаев Х.М., Утегенова К.Д., Шуваков Х.Н. және т.б.) 1936-1940 жылдары 534, ал Ұлы отан соғысы жылдары екі мыңға жуық дәрігерлер дайындалды. Олардың көпшілігі әскердің алғы шегіне, тылдағы госпитальдар және басқа да медициналық орындарда жұмыс істеді. 1996ж. Алматы мемлекеттік медицина институтында Қазақ мемлекеттік медицина университеті, ал 2001 жылы Қазақ Ұлттық медицина университеті деген статус берілді.

Бұл ғылымның дамуы 1932 жылы Қазақ эпидемиология, микробиология ғылыми зерттеу институтының және Қазақ медицина институтында кафедраның ашылуымен байланысты. Кафедраның негізін қалаушы әрі бірінші меңгерушісі профессор П.Ф.Беляков болды. Ол кездегі ғылыми зерттеулер практикалық денсаулық саласының сұранысына қарай кафедра қызметкерлері ішек инфекциясы ауруларын анықтау, олардан сақтану және емдеу жолдарына байланысты жүргізілді.

Қазақстанда клиникалық медицинаның дамуы медициналық - биологиялық ғылымдарының жетістіктерімен тығыз байланысты. Сонымен қатар совет дәуірінде ССРО ғалымдарының осы саладағы табыстары зор әсер етті, себебі 1920-1930 жылдары медициналық кадрлар дайындай және ғылыми жұмыстарға жетекшілік жүргізу Ресейдің жоғарғы оқу орындарында және ғылыми зерттеу институттарында жүргізілді.

1977 жылы жүрек және қан тамырлары ауруларын күрделі түрде зерттеу және алдын алу шараларын жүргізу мақсатымен кардиология ғылыми зерттеу институты ұйымдастырылды. Институттың негізгі мақсаты Республикада кардиология және ішкі аурулар бойынша ғылыми-зерттеу жұмыстардың ұйымдастыру шылық - әдістемелік, диагностикалық - кеңес беру және емдеу мәселелерін дамыту болды.

Хирургия ғылыми орталығының даму тарихы мен келешегі туралы мақаласында академик М.Ә.Әлиев осы ғылыми орталықтың ұйымдастырылуын және ғылыми жетістіктерін толық талдаған: “Қазақ клиникалық және эксперименттік хирургия ғылыми-зерттеу институты 1945ж. Мамыр айында Қазақ ССР ҒА құрамында ұйымдастырылды, оған тікелей белсенді қызмет атқарғандар Қазақ ғылым академиясының президенті, академик К.И.Сатпаев пен академик А.Н.Сызғанов болды.

1. Биғалиева Р.К. Бүкіл әлемдік медицина тарихы. - Алматы, 2004. - 390 б.

1. 
   Алиев М.А., Нұрмұханбеткызы Р. Казакстан медицинасының тарихы. -
   Алматы, 2003.-192 б.
   
2. 
   Шарманов Т.Ш. Мировое здравохранение до и после великой Алма-Атинской конференции. – Алматы-вашингтон-Женева, 2003. – 143 с.
   

1. 
   Қазақ ССР- ның денсаулық сақтаудағы ең алғашқы наркомы кім болған?
   
2. 
   Қазақстанның қандай ғалым-медиктерін білесіз?
   
3. 
   Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамытудың
   2011-2015 жылдарға арналған «Саламатты Қазақстан» мемлекеттiк бағдарламасының мақсаты және міндеттері қандай?