Герменевтика мен феноменологиядағы таным мәселес

Герменевтика мен
феноменологиядағы
таным мәселес
Орындаған: Рзаева Салтанат
Тексерген: Досжан Балабекұлы

Таным ұғымы
Феноменологиядағы таным мәселес
Гетерменетикадағы таным мәселес
Қорытынды
1.
2.
3.
4.
ЖОСПАР:
PAGE 06

ТАНЫМ

Таным – өте күрдел үдер с, оған адамның бүк л
жан дүниес : түйс ктер , ақыл-ойы, ырқы, сез м
теб рен стер , шк көкейкөз – бәр де өзара б р-
б р мен байланысты түрде қатысады. Шынайы
таным үдер с нде оларды б р-б р нен ажырату
мүмк н емес. Дегенмен де танымды жете түс ну
үш н б з теориялық деңгейде оларды б р-б р нен
ажыратып қарастыруымызға болады. Осы
тұрғыдан келгенде, б з сез мд к танымнан
бастауымыз қажет.
PAGE 01

түйс ктер
қабылдау
елестету. 
Сез мд к танымның нег зг формалары:
Айнала қоршаған дүниемен адам өз түйс ктер арқылы
байланысты. Адам белг л б р затты көр п, оның жылы-
суықтығын, жұмсақ-қаттылығын, ащы-тәтт л г н т.с.с.
анықтай алады. Әрине, түйс ктерд толығынан айнала
қоршаған ортадағы физикалық құбылыстармен
теңеуге, сонымен қатар ажыратуға болмайды. Кең
түрде алғанда, түйс ктер б зд дүниемен
байланыстыратын, сол жөн нде деректер берет н
бейнелеуд ң ерекше түр не жатады. Олар, әрине,
қоғамдық-тарихи дамудың нәтижес , адамзаттың с-
тәж рибес мен тығыз байланысты
ТАНЫМ
PAGE 08

ФЕНОМЕНОЛОГИЯ
Феноменология (гр.phainomenon - құбылыс+logos – л м ) – феномендер,
құбылыстар туралы л м.
Дүниетаным мәселелерiмен айналысқан ХХ ғ. ағым – феноменология. Негiзiн қалаған
– 
Эдмунд Гуссерль (1859-1938 жж.). 
PAGE 02
Өз заманындағы таным теорияларын
сынға алғанда Э.Гуссерль тағы да келесi екi
ұғымды бiр-бiрiне қарсы қояды. Олар бiлiм
мен пiкiр. Еуропалық мәдениеттiң
дағдарысы – осы ұғымдардың
айырмашылығын елемегенiнде. Пiкiр
дегенiмiз – бұлдыр, айқын емес бiлiм, жеке
мүдденiң шеңберiмен шектелген таным.
Оған ол қарсы ұғым ретiнде «теория» деген
грек сөзiн қояды, ал оның алғашқы
мағынасы – бимүдделi аңлау. «Тек қана
теорияға бағышталған философия
дүниенiң универсалдық көкжиегiн көре
алады», – деп қорытады Э. Гуссерль. 

Э.Гуссерльдiң ойынша, барлық ғылымның, жалпы
дүниетанымның негiзiнде «өмiрлiк дүние» жатыр. Ол –
«
барлық адамдарға мәлiм», «тiкелей анық», «адамның көзi
жеткен», өмiрде кең қолданылатын, ол жөнiнде адамдар көп
ойланбайтын нәрселер. Сондықтан «өмiрлiк дүние» бүкiл
адамның дүниетанымы негiзiнде жатыр.
«
Өмiрлiк дүние» неше түрлi мән-мағынаға толы, солар
арқылы бiз заттарды танып, оларға мән-мағына беремiз.
Бiрақ адамдардың көпшiлiгi дүниедегi санадан тыс өмiр сүрiп
жатқан заттарды танып-бiлiп жатырмыз деп ойлайды. Ал,
шынына келгенде, адам «өмiрлiк дүниеден» шығатын мән-
мағынаны заттарға таңады. Сондықтан феноменология осы
неше түрлi мән-мағыналар санадан қалай пайда болатынын
зерттейдi. Ол үшiн сананың алғашқы негiзiнде жатқан таза
формаларын зерттеу қажет. Оған жету үшiн Э.Гуссерль
«
эпохе» әдiсiн қолданады.
«
Эпохе» дегенiмiз – феноменологиялық редукция
(
қысқарту) арқылы заттардың кеңiстiк пен уақыттың
шеңберiндегi барлық өмiрдегi байланыстарын «жақшаға
алу», «сөндiру» құралы. Осының арқасында, заттың «эйдосы»,
яғни таза идеясы, мәнi ғана қалады да, ол таза санаға
ашылады. 
PAGE 03

Герменевтика (germeneon – грек сөзi
түсiндiремiн) сонау көне грек заманында
жазылған тарихи мұраларды түсiну өнерi ретiнде
пайда болды. 
Герменевтика ғылымына зор үлес қосқан
немiс ойшылы Георг Гадамер болды. Ол
герменевтика iлiмiн тек қана гуманитарлық
пәндерде қолданылатын әдiс ретiнде түсiнiп
қана қоймай, оның болмыстық жағын
негiздедi. Оның ойынша, түсiну дегенiмiз –
адамның дүниетанымының негiзгi жағы
ғана емес, ол оның өмiр сүруiнiң анықтаушы
себебi, болмысының тәсiлi.