ПОӘК «Сольфеджио» пәннің оқу-әдістемелік құралы
жүктеу/скачать 121 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Мазмұны
«Музыкалық білім берудің әдіснамасы» ПӘНІНЕН ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ 5В010600 «Музыкалық білім» мамандығы үшін ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК ҚҰРАЛЫ 2013 жыл
Мазмұны:
1 ГЛОССАРИЙ АККОРД – (латынша accordae– үйлестіремін деген мағынада)үш, немесе одан да көпдыбыстардан тұратын, тігінен орналасқан біртұтас жүйелі үндестік. АЛЬТЕРАЦИЯ – («альтерация» латын тілінде – «өзгерту») дыбыстарды жарты тонға немесе бүтін тонға жоғары – төмен өзгертуді айтады. Қара клавиштерден шығатын қосалқы дыбыстарды жазу үшін альтерация белгілері деп аталатын шыртты таңбалар (диез, бемоль, дубль диез, дубль бемоль, бекар) қолданылады. АНСАМБЛЬ - әншілер немесе аспапта ойнаушы шағын топтан құралған орындаушылар. Ансамбльдің дуэт (екі кісі), трио (үш кісі), квартет (төрт кісі), квинтет (бес кісі) және т.б. сияқты түрлері бар. Ансамбльдер бір тектес аспаптардан да, әр түрлі аспаптардан да құралады. АППЛИКАТУРА – музыка аспабында ойнаған кезде басатын саусақтардың орналасу, алмасу тәртібі және олардың нотадағы белгісі. ӘУЕН - өзінің жүйелік қиысу жағынан белгілі әсемдік тацуып, көркемдік жағынан бүтін бір бейне болып, лад пен өлшем-ырғақтағыөзара қатынаста үйлескен бір дауысты дыбыстардың тізбегі (гректің melodia - ән айту, өлең, ән, әуез). ВАРИАЦИЯ – (құбылту деген сөз) баста алған тақырыпты сол күйінен бірнеше рет құбылтып берген музыка түрін айтады.Музыканың негізгі үндік жағы сақталады да, ырғағы, екпіні, өлшеуі, лады өзгеріп, құбылып кетеді. ГАММА – жалпы октава аралығында орналасқан дыбыстар тізбегін музыка желісінде (ладта) айтады. ГАРМОНИЯ – (гректің harmonia – байланыс, үйлесу, сай келу) көпдауыстылық құрылым, музыкалық дыбыстардың бүтін тік құрылымды жинағы. ДЫБЫС КҮШІ – біздің есту сезімдеріміздің дыбыстың қатты немесе жай шығуын қабылдауы. Дыбыстың күші дыбыс тербелісінің шегіне – амплитудасына немесе тербелу қимылының серпілісіне байланысты. Серпіліс көлемі неғұрлым кең болса, дыбыс соғұрлым күшті болып келеді, серпіліс тарылған сайын – дыбыс жай шығады. ДЫБЫС ТЕМБРІ – дыбыстық бояу. ДЫБЫСТЫҢ ҰЗАҚТЫҒЫ – дыбыстардың уақыт шамасымен өлшенетін созылу қашықтығы. ЕКПІН (темп) – музыкалық шығармалардың жылдамдық қозғалысын айтады. КУЛЬМИНАЦИЯ – (латынша culmen - шың) әуен дамуының ең жоғарғы сатысы – оның шиеленісу шыңы. КҮЙ - қазақ халқының ертеден келе жатқан аспаптық музыкасы. Халық күйші - композиторлары Қорқыт, Құрманғазы, Дина артында көптеген күйлер қалдырды. Күйді тындағанда оның нәзік дыбыстарына, әуеніне жете көңіл бөлу керек. МАРШ - мереке шерулері мен мемлекеттік қонақтарын салтанатты түрде қарсы алған кезде, жорықтарда, солдаттар сап түзегенде ойналады. Елдік, ерлік рухтағы ерекше күш- жігермен орындалатын шығарма. МЕЛИЗМ – арнайы белгілермен көрсетілген қысқа әуендік айналымдар (мелизм – грекше melos - әуез, ән, әуен деген мағынада). Негізгі міндеті - әуендегі дыбысты әуездік әшекеймен безендіру. Басты түрлері: форшлаг, мордент, группетто, трель. МЕТР – музыкалық шығармада күшті және әлсіз үлестердің бірқалыпты алмасып келуін айтады. МОДУЛЯЦИЯ – бір тональдіктен екінші тональдікке ауысу. МУЗЫКАЛЫҚ АКУСТИКА - музыкалық дыбыстар мен үндестіктердің табиғатын және музыкалық жүйелер мен құрылымдарды зерттейді. МУЗЫКАЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ – музыкалық тәрбие, оқыту, даму ұғымдарының бірілігінде қарастырылады. Музыкалық білілімділік мазмұнын қрай келе кәсіби сферада (сазгерлік, орындаушылық, оқытушылық, музыканы зерттеу және т.б.) немесе музыкамен әуесқой ретінде өз бетімен шұғылдану әрекеттерін жүзеге асыруға көмектеседі. МУЗЫКАЛЫҚ ДЫБЫС – белгілі биіктігі, ұзақтығы, күші және тембрі бар дыбысты айтады. МУЗЫКАЛЫҚ ДЫБЫСТАРДЫҢ БИІКТІГІ – белгілі бір жиіліктегі дыбыстардың тербелістерін қабылдап, түйсіну болып табылады. МУЗЫКАЛЫҚ ЖАНР – белгілі бір тарихи жағдайдың әсерімен пайда болып, мазмұны мен түр жағынан үздіксіз дамып, өзіне тән кейбір тұрақты белгілерін сақтап қалған шығарманың түрі. МУЗЫКАЛЫҚ СТИЛЬ – көркемдік әдіс пен тәсілдер жиынтығы; өткен дәуірдің, қазіргі замандағы көркемдік әдіс-тәсілдер мен бағыт-бағдарламасы анықталған музыкакның өзіндік дара ерекшелігі, қолтаңбасы. НОТА – («nota» – лат., итал. – «таңба») музыка дыбыстарын жазатын белгілі бір таңба. ОКТАВА – бір дыбыстың келесі сегізінші биіктікте қайталануын айтады (октава – лат. – сегізінші; дыбыс тізбегінің сегізінші басқышы деген мағынада). ПОЛИФОНИЯ – (гректің poly – көп, және phone – дыбыс, дауыс)көпдауыстылық құрылым, көлденең үйлестік негізінде қабылданып, бір уақытта екі немесе одан да көп әуеннің үйлесе дамитын дербес бірлігінде қалыптасады. ПРЕЛЮДИЯ – бір актінің кіріспесі. Кейін прелюдия белгілі бір аспапқа арналған өз алдына шығарма болып кетті. Прелюдияны көп жазғандардың ішінде И.С.Бах. РЕГИСТР – дыбыс тізбектерінің бояулық қасиеттері жағынан бір-біріне ұқсас, жақын аумағы. Үш регистр: төменгі регистр, немесе «бас» регистр, бұған – субконтроктава, контроктава, үлкен октава жатады; орталық – кіші және 1-2 октавалар; жоғарғы – 3-4-5 октавалардан құралады. РОНДО – (франц. – шеңбер, дөңгелену) – бір тақырыпқа қайта-қайта келе беретін музыка түрі. Мұнда бас тақырып әннің қайырмасына ұқсайды. Сол бас тақырыпқа қайталап келекр алдында жаңа музыка болады. Оны эпизод дейді. СОНАТА – (итал. - дыбыстау) екі тақырыптың күресі, талас-тартысы. Соната бір аспапқа жазылады: фортепианоға, скрипкаға т.б. Соната бір бөлімді, екі-үш-төрт бөлімді болады. Оның әрбір бөлімі қарама-қарсы болады. Бірақ бәрінің идеялық-көркемдік желісі бір сағаға құяды. ТАКТ – бір күшті үлестен келесі үлеске дейінгі аралықтағы музыкалық шығарманың бір бөлігі. ТОНАЛЬДІК – тоника дыбысымен айқындалатын ладтың орналасуындағы биіктік дәрежесі. ТРАНСПОЗИЦИЯ (латынша transposition – көшіру, орын ауыстыру) – музыкалық шығарманы қандай да болмасын бір интервалға жоғары немесе төмен, болмаса бір тональдіктен екінші тональдікке көшіруі. ФУГА – (лат. – жүгіру, қуу) әр дауыс бір-біріне бағынбайды, өзінің даму жолы болады. Бірақ беталды әр дауыс жүре бермейді, жалпы гармония-полифония заңдары бойынша ұласып отырады. Фугада бір дауыс екінші немесе үшінші дауысты қуып отырған сияқты болады. Фуга атануы содан. ЭТЮД – (франц. – үйрену, зерттеу, жаттығу) үйренуге, дағдылануға арналған шығарма. Аспаптың қай-қайсысына да болса ойнап үйренгенде, орындаушы белгілі бір шығарма орындамас бұрын осы шығарманы ойнап жаттығады. Бірақ, этюд – көркем шығарма да бола алады. Мысалы, Шопеннің этюдтары оқулық емес, көркем этюдтар, «концерттік». ЫРҒАҚ (ритм) – музыкалық шығармалардағы әр түрлі дыбыс ұзақтықтарының белгілі мерзімде алма-кезек ауысып отыруы. 2 ТӘЖІРБИЕЛІК САБАҚТАР Тақырыбы:1,2,3. Пәннің мақсаты, міндеттері, жалпы бағыттары, оның вуздық музыка-педагогикалық мұғалім дайындау жүйесінде алатын орны Мақсаты: студенттердің кәсіби бағыттағы мақсатты әдіснамалық дайындығы, ойлау, түрлі көзқарастарды салыстыру, өзінің позициясын ғылыми тұрғыда дәлелдеу қабілеттерінің көрінісі болып табылады. Ең негізі, ол әдіснамалық мәдениетінің музыкалық білім беру педагогикасының тәжірибелік мәнін ашу, білім мен икемділігін қабылдауы мен қалыптасуы болып табылады. Тапсырма: Музыкалық білім беру педагогикасының маңызы және педагог - музыканттың әдіснамалық мәдениеті мен Музыкалық-педагогикалық әрекет ізденістерінің түрлері неде? Әдістемелік нұсқау: Әрбір педагог - музыканттың өз жұмысында кәсіби жетілдіру деңгейінде неге үйрену керек: өздік жұмысының ізденуін, кәсіби әрекетінің талдауын, оқыту әдісінің нәтижелілігін, музыкалық білім беру мазмұнының нәтижесін қадағалау және өз ізденісінде принциптер мен бағыттылығын қалыптастыруы керек. Осындай іс-әрекет мазмұны әдіснамалық сипаты деп аталады. Сонда да музыкалық білім беру педагогикасының әдіснамалығы деген не? Оны ғылым ретінде қарастырайық:
Болашақ педагог-музыканттың әдіснамалық мәдениетінің мазмұны:
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
Тақырыбы: 4,5,6. Әдіснама, музыкалық білім ұғымдараның мәні Мақсаты: болашақ музыкан-педагогтарды қалай ғылыми ізденіспен айналысуы туралы деректерімізді музыкалық-педагогикалық ізденістің әдіснамалық сипаттамасының негізі, оның ішінде: (ізденістің мәселесі, тақырыбы, объектісі (нысаны)және пәні, мақсаты мен (міндеттері) талабы, гипотезасы (болжамы), ғылыми ізденістің ғылымилығы, теориялығы және тәжірибелік - эксперименттік жаңашылдығы, дипломдық жұмыстың рәсімдеуін түсіндіру Тапсырма: Музыкалық-педагогикалық ізденістің әдіснамалық сипаттамасының негізі (Ізденістің мәселесі, тақырыбы, объектісі (нысаны)және пәні, мақсаты мен (міндеттері) талабы, гипотезасы (болжамы), әдіснамалық негізі, Ғылыми ізденістің ғылымилығы, теориялығы және тәжірибелік - эксперименттік жаңашылдығыДипломдық жұмыстың рәсімдеуі Библиографиялық хаттауы Әдістемелік нұсқау: Алғашқы дәйектеме тақырыптың екі түйіні бар: бірінші – алынған мәселеге ғылыми тұрғыда сипаттама беру және оның аз зерттелген сұрақтарына анықтама; екіншіден – практика сұранысы, тақырыптың ғалымдар арасындағы байланыстың қанағаттанғысыздығы жөнінде. Сипаттама келесі элементтерді қарастырады: - ізденістің мәселесі; - ізденістің тақырыбы; - ізденістің объектісі және пәні; - ізденістің мақсаты мен талабы, - ғылыми ізденістің гипотезасы - ізденістің әдіснамалық негізі; - ізденістің ғылымилығы, теориялығы және тәжірибелік жаңашылдығы. Барлық аталған кезеңдер логикалық байланыста болуы қажет. Тақырыпты дәйектеуі ізденіс жұмысының жоспар мазмұнын құрайды. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
Тақырыбы:7,8,9,10. Музыыкалық білім беруде педагогиканың философиямен, психологиямен, музыкатумен және басқа ғылымдармен байланысы Мақсаты: Педагог - музыканттың көзқарасының негізі көркем - педагогикалық процестің байланысы – музыкамен және оқушымен. Сондықтан педагог - музыканттың өзінің кәсіби білімділігімен болып жатқан уақыт – заманына, уақиғаларға өз бағасын беру, талдауы және өз тұлғалық өмір көзқарасының ұстанымын білдіру, оның ішінде өнерде, педагогикада, қоршаған шындылықта және нақты музыкалық – педагогикалық практикада екенін ұғындыру Тапсырма : Философия мен музыкалық білім беру педагогикасында көзқарас, идея, түсінік, мәселе бірдей маңызы бар ма?
Әдістемелік нұсқау: Қазіргі мектеп мұғалімдерінің алдында тұрған басты міндет- оқушылардың шығармашылық білім дағдыларын қалыптастыру. Міне, өз ұрпағының өнегелі, өнерлі, еңбексүйгіш, абзал азамат болып өсуі үшін халық педагогикасының негізгі мақсатын шығармашылықпен оқу-тәрбие үрдісіне тиімді пайдалану әрбір ұстаздың міндеті болып табылады. Музыкант - педагог – музыкалық білім беру педагогикасының әдіснамалық дамуында ізденушінің алдына арнайы мақсат қояды: мысалы, музыкалық - педагогикалық ізденістің жаңа әдісін табу, музыкалық - педагогикалық мәселені әдіснамалық ұстанымына қарап шешуі. Осы іс-әрекетінде музыкалық білім беру педагогикасында жаңадай білім алуы. Педагог – музыкант - өз әрекетінде практик, практика жүзінде әдіснамалық оқу-тәрбие жұмысын жүзеге асыруы болып табылады. «Әдіснамалық білімді» жүзеге асыру ол педагог – музыканттың шығармашылығы. Сондықтан философия - эстетикалық категориялар теорияда қалыптасуымен қатар тәжірибеде де қалыптасады. Оның дәлелденуі Д.Б.Кабалевскийде бар, оның концепциясында (өмір мен өнердің байланысы, адамның әлемге көркем бейнесінің қатысы, сұлулықтың негізін өнер мен өмірлігінде). Қазіргі философтар өнер педагогикасын қарастырады, бүгінгі күннің шынына, философиялық білімді практика жүзінде қарастыруда. М.С.Коган: «... мектеп өміріндегі өнердің рөлі мен орны қандай екенін корсетеді... Кейінгі кезде педагогтың, оқушының тұлғалық көзқарасы қандай. Музыкант - педагогтің көзқарасын негізгі сапалы түрде қарастыру, тұлғалық мінезінің қалыптасуы, адамгершілік және кәсіби мәдениеттілігі Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
Тақырыбы:11,12,13,14,15. Музыкалық білім беруде педагогика мәселелерінің әдіснамалық талдауы Мақсаты: «Әдіснамалық талдау» ұғымы жалпы әдіснамалық мәселелеріне байланысты барлық жұмыстарда кездеседі. Ал педагогика әдіснамасында талдау ізденіс жұмысында маңызды құрал ретінде қаралып, педагогикалық болмыстың жаңғыруы болып есептеледі. Тапсырма: Музыкалық – педагогикалық мәселелерінің әдіснамалық талдауының негізін ашыңдар.
Әдістемелік нұсқау: Жоғарғы оқу орындарында болашақ мұғалімінің қалыптасуы үш кезеңде жүзеге асады:
Осы кезеңдерде студент мүмкіншілігі, ғылымитанымдылық білімі ізденіс жұмысының икемділігінде логикасы анықталады. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
3 СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСТАРЫ Тақырыбы:1,2,3. Пәннің мақсаты, міндеттері, жалпы бағыттары, оның вуздық музыка-педагогикалық мұғалім дайындау жүйесінде алатын орны Мақсаты: студенттердің кәсіби бағыттағы мақсатты әдіснамалық дайындығы, ойлау, түрлі көзқарастарды салыстыру, өзінің позициясын ғылыми тұрғыда дәлелдеу қабілеттерінің көрінісі болып табылады. Ең негізі, ол әдіснамалық мәдениетінің музыкалық білім беру педагогикасының тәжірибелік мәнін ашу, білім мен икемділігін қабылдауы мен қалыптасуы болып табылады. Тапсырма: Музыкалық білім беру педагогикасының маңызы және педагог - музыканттың әдіснамалық мәдениеті мен Музыкалық-педагогикалық әрекет ізденістерінің түрлері неде? Әдістемелік нұсқау: Әрбір педагог - музыканттың өз жұмысында кәсіби жетілдіру деңгейінде неге үйрену керек: өздік жұмысының ізденуін, кәсіби әрекетінің талдауын, оқыту әдісінің нәтижелілігін, музыкалық білім беру мазмұнының нәтижесін қадағалау және өз ізденісінде принциптер мен бағыттылығын қалыптастыруы керек. Осындай іс-әрекет мазмұны әдіснамалық сипаты деп аталады. Сонда да музыкалық білім беру педагогикасының әдіснамалығы деген не? Оны ғылым ретінде қарастырайық:
Болашақ педагог-музыканттың әдіснамалық мәдениетінің мазмұны:
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
Тақырыбы: 4,5,6. Әдіснама, музыкалық білім ұғымдараның мәні Мақсаты: болашақ музыкан-педагогтарды қалай ғылыми ізденіспен айналысуы туралы деректерімізді музыкалық-педагогикалық ізденістің әдіснамалық сипаттамасының негізі, оның ішінде: (ізденістің мәселесі, тақырыбы, объектісі (нысаны)және пәні, мақсаты мен (міндеттері) талабы, гипотезасы (болжамы), ғылыми ізденістің ғылымилығы, теориялығы және тәжірибелік - эксперименттік жаңашылдығы, дипломдық жұмыстың рәсімдеуін түсіндіру Тапсырма: Музыкалық-педагогикалық ізденістің әдіснамалық сипаттамасының негізі (Ізденістің мәселесі, тақырыбы, объектісі (нысаны)және пәні, мақсаты мен (міндеттері) талабы, гипотезасы (болжамы), әдіснамалық негізі, Ғылыми ізденістің ғылымилығы, теориялығы және тәжірибелік - эксперименттік жаңашылдығыДипломдық жұмыстың рәсімдеуі Библиографиялық хаттауы Әдістемелік нұсқау: Алғашқы дәйектеме тақырыптың екі түйіні бар: бірінші – алынған мәселеге ғылыми тұрғыда сипаттама беру және оның аз зерттелген сұрақтарына анықтама; екіншіден – практика сұранысы, тақырыптың ғалымдар арасындағы байланыстың қанағаттанғысыздығы жөнінде. Сипаттама келесі элементтерді қарастырады: - ізденістің мәселесі; - ізденістің тақырыбы; - ізденістің объектісі және пәні; - ізденістің мақсаты мен талабы, - ғылыми ізденістің гипотезасы - ізденістің әдіснамалық негізі; - ізденістің ғылымилығы, теориялығы және тәжірибелік жаңашылдығы. Барлық аталған кезеңдер логикалық байланыста болуы қажет. Тақырыпты дәйектеуі ізденіс жұмысының жоспар мазмұнын құрайды. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
Тақырыбы:7,8,9,10. Музыыкалық білім беруде педагогиканың философиямен, психологиямен, музыкатумен және басқа ғылымдармен байланысы Мақсаты: Педагог - музыканттың көзқарасының негізі көркем - педагогикалық процестің байланысы – музыкамен және оқушымен. Сондықтан педагог - музыканттың өзінің кәсіби білімділігімен болып жатқан уақыт – заманына, уақиғаларға өз бағасын беру, талдауы және өз тұлғалық өмір көзқарасының ұстанымын білдіру, оның ішінде өнерде, педагогикада, қоршаған шындылықта және нақты музыкалық – педагогикалық практикада екенін ұғындыру Тапсырма : Философия мен музыкалық білім беру педагогикасында көзқарас, идея, түсінік, мәселе бірдей маңызы бар ма?
Әдістемелік нұсқау: Қазіргі мектеп мұғалімдерінің алдында тұрған басты міндет- оқушылардың шығармашылық білім дағдыларын қалыптастыру. Міне, өз ұрпағының өнегелі, өнерлі, еңбексүйгіш, абзал азамат болып өсуі үшін халық педагогикасының негізгі мақсатын шығармашылықпен оқу-тәрбие үрдісіне тиімді пайдалану әрбір ұстаздың міндеті болып табылады. Музыкант - педагог – музыкалық білім беру педагогикасының әдіснамалық дамуында ізденушінің алдына арнайы мақсат қояды: мысалы, музыкалық - педагогикалық ізденістің жаңа әдісін табу, музыкалық - педагогикалық мәселені әдіснамалық ұстанымына қарап шешуі. Осы іс-әрекетінде музыкалық білім беру педагогикасында жаңадай білім алуы. Педагог – музыкант - өз әрекетінде практик, практика жүзінде әдіснамалық оқу-тәрбие жұмысын жүзеге асыруы болып табылады. «Әдіснамалық білімді» жүзеге асыру ол педагог – музыканттың шығармашылығы. Сондықтан философия - эстетикалық категориялар теорияда қалыптасуымен қатар тәжірибеде де қалыптасады. Оның дәлелденуі Д.Б.Кабалевскийде бар, оның концепциясында (өмір мен өнердің байланысы, адамның әлемге көркем бейнесінің қатысы, сұлулықтың негізін өнер мен өмірлігінде). Қазіргі философтар өнер педагогикасын қарастырады, бүгінгі күннің шынына, философиялық білімді практика жүзінде қарастыруда. М.С.Коган: «... мектеп өміріндегі өнердің рөлі мен орны қандай екенін корсетеді... Кейінгі кезде педагогтың, оқушының тұлғалық көзқарасы қандай. Музыкант - педагогтің көзқарасын негізгі сапалы түрде қарастыру, тұлғалық мінезінің қалыптасуы, адамгершілік және кәсіби мәдениеттілігі Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
Тақырыбы:11,12,13,14,15. Музыкалық білім беруде педагогика мәселелерінің әдіснамалық талдауы Мақсаты: «Әдіснамалық талдау» ұғымы жалпы әдіснамалық мәселелеріне байланысты барлық жұмыстарда кездеседі. Ал педагогика әдіснамасында талдау ізденіс жұмысында маңызды құрал ретінде қаралып, педагогикалық болмыстың жаңғыруы болып есептеледі. Тапсырма: Музыкалық – педагогикалық мәселелерінің әдіснамалық талдауының негізін ашыңдар.
Әдістемелік нұсқау: Жоғарғы оқу орындарында болашақ мұғалімінің қалыптасуы үш кезеңде жүзеге асады:
Осы кезеңдерде студент мүмкіншілігі, ғылымитанымдылық білімі ізденіс жұмысының икемділігінде логикасы анықталады. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
жүктеу/скачать 121 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||