Құрастырушы: б.ғ. д, профессор Аятхан М

(қолы)

КЕЛІСІЛГЕН *

(қолы)

(қолы)

А.Ж.Т. Аятханұлы Мағаш

Ғылыми дәрежесі, атағы, қызметі б.ғ.д., профессор

Биотехнология кафедрасы А1 корпусында

(мекен-жайы), А – 112 аудиторияда орналасқан. Байланысу телефоны

67-36-41, ішкі 1294

Ауылшаруашылық жануарлар морфологиясы пәні 5В080200 Мал шаруашылығы өнімдерін өндіру технологиясы мамандығы бойынша оқитын студенттерге арналған.

• 
  жасушаның құрылымы және қызметін білу;
  
• 
  ұлпалардың морфологиясы, қызметі мен жіктелуімен танысу;
  
• 
  жалпы эмбриологияны үйрену;
  
• 
  жануарлар анатомиясын білу.
  

• 
  жануарлар организімі торшаларының, ұлпаларының, мүшелерінің
  

• 
  жануарлар организмдерінің шығу тегі мен
  

• 
  микроскоппен жұмыс жасауды және зерттеуге қажет гистологиялық
  

• 
  түрлі торшалар, ұлпалар, мүшелер және мүшелер жүйесінің
  

• 
  мүшелердің массасын, мөлшерін,табиғи түсін және
  

• 
  денедегі кез келген мүшені табу және тірі жануарлардың барлық
  

• 
  жануарлар денесі тірек – қимыл аппаратының, тері жабыны мен
  

Осы пәнді меңгеру үшін төмендегі пәндерді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және машықтар қажет:

• 
  анатомия
  
• 
  зоология
  
• 
  жануарлар физиологиясы
  
• 
  жалпы биология
  

Пәнді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және машықтар келесі пәндерді меңгеру үшін қажет:

• 
  мал дәрігерлік негіздері
  
• 
  мал жануарларды азықтандыру
  
• 
  ауыл шаруашылық жануарларды өсіру мен селекциясы
  
• 
  генетика биометрия негіздерімен
  

Жануарлар морфологиясы жаратылыстану - биоморфологиялық бағыттағы іргелі пән ретінде, мал мамандарының кәсіби деңгейін қалаптастыратын физиология, генетика, патологиялық физиология, патологиялық анатомия, клиникалық диагностика, ішкі жұқпалы емес аурулар, паразитология, эпизоотология, зоогигиена, ветсараптау, малды азықтандыру, және дербес мал шаруащылығының негіздері және т.б.пәндерді меңгерудіңнегізін құрайды. Қазіргі кездегі түрлі бағыттағы шаруашылық қожалықтары тарапынан теориялық және тәжірибелік жағынан жан - жақты білім алған, білікті де білімді мал мамандарыныңқызметке қабылдауына зор талаптар қойылып отыр. Осы орайда, бұл мамандығын толық деңгейде меңгеру үшін, алдымен морфология пәнін терең зерртеп білудің маңызы зор. Морфология пәнін меңгеру методологиясы – қазіргі таңда қол жеткен отандық және шетелдік биоморфологиялық ғылымдардың жетістіктеріне және мал шаруашылығына ұрекел талаптарына негізделген.

1. Оптикалық микроскоптың құрылысы. Оптикалық микроскоппен жұмыс істеу ережелері.

2. Дене торшасының құрылысы. Торша ядросы мен цитоплазмасы. Торша органелласы. Қосындылар. Дене торшаларының бөлінуі. Митоз.

4 Тақырып Жалпы гистология

1. Жабынды эпителий. Бір қабаты призма тәрізді эпителий. Бір қабатты көп қабатты кірпікшелі жыбырлақ эпителий.

2.Дәнекер ұлпасы. Сүтқоректілер қанының құрылысы. Борпылдақ дәнекер ұлпа. Ет ұлпасы. Жүйке ұлпасы. Мультиполярлы нейроцитер. Миелинді жүйке талшықтары. Рефлекторлық доғаның нобайы.

3. Тері жабындылары және оның туындылары.

1. Азық қорыту аппараты.

2. Ауыз қуысы мүшелерінің ерекшеліктері. Жұтқыншақ, өнеш, қарын, аш және жуан ішектері, азық қорыту бездері, олардың орналасу орындары.

3. Тыныс алу аппараты.

4. Несеп шығару жүйесі.

5. Үй жануарлар жүрегінің құрылыс ерекшеліктері. Үлкен және кіші қан айналу шеңберінің қан тамырлары.

6. Ішкі секреция бездері. Гипофиз, эпифиз, бүйрекүсті, қалқанша, қалқаншамаңы бездерінің құрылысы мен орналасуы.

7. Жұлын және ми. Жұлын мен ми жүйкелері.

8. Сезім мүшелері.

9. Құс анатомиясының ерекшеліктері.

1. Тірек – қимыл аппараты. Қаңқа оның бөлімдерге бөлінуі. Омыртқа бағанасы. Жануарлардың омыртқа бағанасы, бөлімдерінің құрылыс ерекшеліктері. Көкірек керегесі. Бас қаңқасының құрылысы. Әр түрлі үй жануарлары бас қаңқасының ерекшеліқтері.

2. Жауырын және тоқпан жіліктің ерекшеліктері. Білек және аяқ басы қаңқалары. Жамбас және ортан жіліктің құрылысы. Сирақ және артқы аяқ басы қаңқасының құрылысы.

3. Қаңқасының перифериялық осіндегі сүйектердің байланысы.

4. Жыныс мүшелерінің құрылысы. Қошқардың шәуеті. Сүтқоректілердің жұмыртқа жасушасы. Құстың жұмыртқасы. Спермиогенез. Овогенез.

5. Ата малдың жыныс мүшелері: ұма, ен, ен қосалқысы, шәует түтігі, несеп – жыныс арығы, қосымша жыныс бездер және шағылысу мүшесі.

Ана малдың көбею жыныс мүшелері: жұмыртқалар, жыныс жолдары.

6. Қаңқа бағанасының, бастың, кеуде және құрсақ қабырғаларының, аяқ қаңқасының бұлшықетері.

1. 
   Құстар эмбриогенезі
   
2. 
   Сүтқоректілер эмбриогенезі
   
3. 
   Құстар ұрық қабықтарының пайда болуы және маңызы
   
4. 
   Сүтқоректілер ұрық қабықтарының пайда болуы және маңызы
   
5. 
   Сүйектің морфологиялық құрылысы
   
6. 
   Қаңқаның морфологиялық құрылысы
   
7. 
   Сүйектер байланысы
   
8. 
   Бұлшықеттер морфологиясы
   
9. 
   Терінің гистоқұрылымы
   
10. 
    Сүт безінің морфоқұрылымы
    

1. 
   Тұяк, майтабанның морфоқұрылымы
   
2. 
   Ауыз қуысы мүшелерінің құрылысы
   
3. 
   Тістер
   
4. 
   Азық қорыту аппаратының морфоқұрылысы
   
5. 
   Тыныс алу аппаратының морфоқұрылысы
   
6. 
   Несеп шығару аппаратының морфоқұрылысы
   
7. 
   Сірілі қабықтар және оның туындылары
   
8. 
   Қан тамырлар гистоқұрылымы
   
9. 
   Қан жасаушы мүшелердің морфоқұрылысы
   
10. 
    Еркек және ұрғашы жануарлар көбею мүшелердің морфоқұрылысы
    

Межелік бақылауға пәннің оқу бағдарламасындағы тексеріліп отырған модуль бойынша барлық талаптарды орындаған және ағымдағы үлгерім баллдары бар студенттер жіберіледі.

Межелік бақылауда 50 баллдан төмен балл алған немесе қатыспаған студенттерге факультет деканы қорытынды бақылауға дейін оны қайта өтуге рұқсат бере алады. Егер студент қорытынды бақылауға дейін межелік бақылауды өтпеген жағдайда ( қайта 50 баллдан төмен балл алса, келмесе) тексеріліп отырған модуль бойынша рейтинг анықталмайды.

Емтиханға келесі студенттер жіберілмейді:

• 
  оқу жұмыс бағдарламасының барлық талаптарын орындамаған;
  
• 
  1 немесе 2 межелік бақылауды тапсырмаған;
  
• 
  50 баллдан төмен жіберу рейтингі бар.
  

• 
  сабаққа дайындалу, топпен жасалатын жұмыстарға белсене қатысу
  

• 
  зертханалық және өздік жұмыстарды уақытында және сапалы
  

• 
  сабаққа қатысу және басқа
  

Ағымдағы үлгерім және межелік бақылау бағалау нәтижесі бойынша студенттің пән бойынша рейтингі (Р1 және Р2) анықталады:

Р1(2) = ТАҮ1(2)*0,7 + МБ(2)*0,3.

Егер оқу жоспарында емтихан және сынақ қарастырылса, сынақты екінші рейтингті анықтағанда екінші межелік бақылау ретінде есептеу керек.

Егер студент МБ-ды өтпесе немесе МБ бойынша 50 баллдан төмен алса, рейтинг есептелмейді. Бұл жағдайда межелік бақылауды тапсырудың мерзімін декан белгілейді.

Семестр аяғында пән бойынша студенттің емтиханға жіберу рейтингі төмендегі формула бойынша есептеледі:

ЖР = (Р1+Р2)/2.

Пән бойынша қорытынды бақылауға (ҚБ) оқу жұмыс бағдарламасын толық меңгерген (барлық зертханалық мен өздік жұмыстарды орындау және тапсыру) студенттер ғана жіберіледі. Қорытынды бақылауға жіберілу рейтингі 50 баллдан төмен емес.

2010 – 2011 оқу жылында жіберу рейтингінің және қорытынды бақылаудың салмақ үлестері 0,6 және 0,4 сәйкес тең болады.

Пән бойынша жіберу рейтингі де, қорытынды бақылау да оң бағаланған жағдайда ғана қорытынды баға есептеледі. Дәлелсіз себепиен қорытынды бақылауға келмеген жағдайда, қанағаттанарлықсыз деген бағаға теңеледі. Пән бойынша аралық аттестаттау және емтихан нәтижелері студенттерге сол күні немесе, жазбаша емтихан болған жағдайда, түстен кейін өткізілсе келесі күні жарияланады.

Қорытынды бақылау бойынша оң бағаны жоғарлату мақсатымен емтиханды қайта тапсыруға рұқсат берілмейді.

Емтихан тапсырмаған жағдайда студент пәнді ақылы негізде қайта оқиды.

1. Акаевский А.И. « Анатомия домашних животных» - Москва Колос, 1984

2. Вракин В.Ф., Сидорова М.В., Давыдова З.М. « Практикум по анатомии с основами гистологии и эмбриологии сельскохозяйственных животных» - Москва “Колос “, 1982 г.

3. Глаголев П.А., Ипполитова В.И. « Анатомия сельскохозяйственных животных с основами гистологии и эмбриологии» Москва “Колос “, 1997 г.

4. Жаңабеков К., Жанабекова Г.К., Жануарлар морфологиясы және латын терминологиясы Оқулық – Алматы Сөздік – словарь, 2005

5. Жаңабеков К., Макашев Е. Жануарлар анатомиясы Оқулық Алматы, Білім, 1996

6.Александровская О.В., Радостинга Т.Н., Козлов Н.А. - Москва “Агропромиздат “, 1987 г.