Рецензент: Филология ғылымының кандидаты, доцент Зейнулина А. Ф. Құрастырушылар
жүктеу/скачать 318.63 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 3 Жұмысты тапсыру және қорғау
- 1.1.13 Выпишите из текста имена существительные и разберите их.
- 1.2.14 Выпишите из текста имена существительные и разберите их.
- С.Торайғыров атындағы ПМУ
- ФЖжӨ факультетінің ӘК КЕЛІСІЛГЕН
|
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті Филология, журналистика және өнер факультеті Қазақ тілі кафедрасы Қазақ тілі Бақылау жұмысына әдістемелік нұсқау ПавлодарУДК 651.75 (07) ББК 65.050.2 я7 М 44
С.Торайғыров атындағы ПМУ Ғылыми кеңесімен ұсынылды Рецензент: Филология ғылымының кандидаты, доцент Зейнулина А.Ф. Құрастырушылар: Құрманова А.И., Бердібаев С.Қ. М44 Қазақ тілі: бақылау жұмысына әдістемелік нұсқау/ Құраст. А.И.Құрманова, С.Қ.Бердібаев. – Павлодар, 2007. – 27 б. Бұл басылым «Қазақ тілі» пәні бойынша өтетін бақылау жұмысына әдістемелік нұсқау ретінде ұсынылады. Жұмыстың мақсаты, орындалуы және мазмұны берілген. УДК 651.75 (07) ББК 65.050.2 я7
© С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті, 2007
Бүгінгі заман талабына лайықты білімді, жан-жақты жетілген, мемлекеттік тілді жетік меңгерген болашақ мамандар бізге өте қажет. Сондықтанда қазіргі заманның мамандарын кәсіби дайындауда мемлекеттік тілде оқытып, үйретудің маңызы зор. Қазақ тілін тәжірибелік тұрғыдан меңгеру – бүгінгі күннің басты талабы. Практикалық қазақ тілі пәнін сырттай оқитын студенттерге оқытудың мақсаты мен міндеттері:
Белгілі мақсаттарға жету үшін алғашқы сабақтан бастап, өздігінен жұмыс істей білу дағдысын жүйелі және мақсатты түрде дамыту міндетті болып табылады. Әдістемелік нұсқаудағы бақылау жұмысының тапсырмалары негізінен студенттердің өздік жұмысына негізделіп берілген, соңында қолданылатын әдебиеттер тізімі беттерімен көрсетілген. Бұл студенттердің өздік жұмысын дұрыс ұйымдастаруына көмектеседі. Әдістемелік нұсқау 1 Бақылау жұмысы
жігерлендіреді;
дағдыландырады. Бақылау жұмысы студенттің білімін бақылайтын нысан және есеп берудің бір түрі. 1.2 Бақылау жұмысының тақырыптарын таңдау реті 1.2.1 Бақылау жұмысының орындалуы университеттің оқу жұмыс жоспарымен айқындалады 1.2.2 Жұмыстың негізгі тақырыптары кафедра оқытушыларымен әзірленеді 1.2.3 Табысталған жұмыстар тексергеннен кейін сынақтан өтеді 1.2.4 Студент тізбеден өз нұсқасын таңдап алады (сынақ кітапшасының тіркеу нөмірінің соңғы саны). Сонымен қатар басқа да варианттар ұсынылады.
1.3.1 Жұмысты бастамас бұрын, ұсынылған әдебиеттер тізімімен танысқан жөн; 1.3.2 Үйлесімділік сілтемелерсіз түрлі әдебиеттен ақпаратты алып, пайдалануға болмайды; 1.3.3 Жұмыс зерттеулік нысанда болу керек, студент ғылыми-зерттеу жұмысын жүргізуге дағдыланады және шығармашылық талдау жасауға машықтанады; 1.4 Жұмыстың ресімделуі - бірінші беті (Қосымша А) - библиографиалық сипаттама - сөзді және сөз тіркесін қысқартуға болмайды - бақылау жұмысының беттері нөмірленіп, түптелген болуы керек
2.2 Беттер рамкамен ресімделмейді. 2.3 Беттің төрт жағына да жол қалтыру керек. Жолдардың мөлшері: сол жағы - 30мм; оң жағы - 10мм; үстіңгі жағы - 20мм; астыңғы жағы - 20мм. Кәріп KZ Times New Roman, А-4 форматы, № 12-14 2.4 Бірнеше бетке басылатын мәтіннің титулдық бірінші беті ешқашан нөмірленбейді, бірақ саналады; беттер араб цифрлармен нөмірленеді; беттердің рет сандары құжаттың жоғарғы жағына ортаға шамамен жоғарыдан 10 мм түсіріліп қойылады. 2.5 Жұмыстың соңында қолданылған әдебиет тізімі беріледі; 2.6 Жұмыс өте ұқыпты, таза орындалуы керек. 3 Жұмысты тапсыру және қорғау3.1 Тапсырылған бақылау жұмыстары кафедра лабарантымен тіркеуге алынады;
3.6 Қорғау қорытындысы бойынша баға қойылып, сынақ кітап-шасына жазылады. Бақылау жұмысы № 1 1 нұсқа 1.1.1 Поставьте вместо точек подходящие по смыслу слова. Обратите внимание на правописание букв н и ң. Переведите предложения на русский язык: 1) Менің.....қолым ауырып тұр. Бізде.....оқулык бар. 2) Мына көше өте.... Қазақстанда көптеген.....орындары бар.
3) Бүгін .... қонаққа барамын. Оның бетінде .... бар. 1.1.2 Спишите предложения, поставьте пропущенные буквы: 1) Әсемнің ...демі көйлегі бар. 2) Әсем ...жесіне ш..пан ...келді. 3) Әсима әр айд.......жесін театрға ап..рады. 4) Қан...т ат..сымен қал...ны ар..лады.
көркемсурет, шаруашылық, бейбітшілік, қиылысында, шығармалар, біреуіне, танысуға. 1.1.5 Переведите и напишите предложения. Найдите слова с окончаниями притяжательной формы. Мой отец и мать живут в колхозе. Отец Гриши живет в городе. Моя сестра свободно говорит по- казахски. Наши студенты хорошо работали. Твоя сестра умеет танцевать? 1.1.6 Проспрягайте в единственном и во множественном числах: окытушы, жұмысшы, студент. 1.1.7 Поставьте следующие слова в Табыс, Жатыс, Шығыс септік. Составьте с ними предложения: Алматы, ауыл, ағам, сіңлі, декан, бөлме, қабырға, еден. 1.1.8 Спишите предложения. Определите виды существитель-ных: 1) Мұхтар Әуезов 1897 жылы туды. 2) "Абай жолы" кітабы бірнеше тілдерге аударылды. 3) Оқушылар жас ақындармен кездесті. 4) Қазақстанда өзендер мен көлдер өте көп. 5) Балқаш көлі – ең үлкен көл. 1.1.9 Сделайте фонетический разбор слов: дүйсенбі, демалыс, желтоқсан, қараша, дұрыс, жиһаз Үлгі: аға – 2 буын, 3 дыбыс, 3 әріп а – жуан дауысты дыбыс ғ – ұян дауысты дыбыс а – жуан дауысты дыбыс 1.1.10 Найдите в следуюших предложениях глаголы в отрицательной форме: 1) Ол бүгін мектепке бара ма? 2) Сен оған барма. 3) Бізге қонақтар келе ме? 4) Бүгін үйге кеш келме. 5) Мына көйлек қара ма, әлде көк пе? 6) Сен терезеден көп қарама. 7) Сен мұны ешкімге айтпа. 8) Бүгін осы айт па? 1.1.11 Переведите текст Ұстаз бен шәкірт Әбу Насыр әл-Фараби бүкіл шығысқа Арасту деген атпен атағы жайылған ұлы оқымысты. Аристотельдің шығармаларын оқып, көп үйренген, одан өз ойына нәр жинаған. Замандастары әл-Фарабидің білімпаздығына ерекше ден қойып, оның келе–келе үлкен оқымысты болғаның көзбен көрген. Бірақ олардың кейбіреуі данышпан алғырлығының сырын айырып біле алмады. Сонда олар данышпаннан: – Біз таласып қалдық, Осы Сіз алғыр ғалымсыз ба, әлде Арастусыз ба? Соны айтып беріңізші, – деп сұрапты. Әл-Фараби тумысынан кішіпейіл, ақ көңіл кісі екен. Кімнен болса да бірдеңе үйренсе, оны өте қадірлеп, сый-құрмет көрсетеді екен. – Е, ағайындар–ай! – депті әл-Фараби әлгілердің сұрауларына жауап беріп, – егер мен ұстаз Арасту заманында өмір сүрген болсам ғой, сол ұлы адамның білікті шәкірттерінің бірі болар едімі–ау! Әл-Фарабидің өте кішіпейілдікпен айтқан бұл сөзін естіген кісілер оның ақыл-парасатына бас иісіпті. Ұлы ұстазын соншама құрметпен еске алғаны үшін, әл-Фарабидің абырой-атағы бұрынғыдан бетер көтеріле түсіпті. Оның ел арасындағы қадір-құрметі де арта түсіпті.
тыңдап отыр, жинап жүр 2 нұсқа1.2.1 Составьте со следующими словами предложения: әкел (принести), тәтті (сладкий), дәмді (вкусный), кәрі(старый), сәбіз (морковь).
дала, үй, бөлме, орман, дәптер, Асқар, Гүлсім, көше, қағаз, окушы, ұстаз. 1.2.3. Переведите следующие предложения на русский язык: 1) Мынау – ұя. 2) Ұяда жұмыртқа бар. 3) Мынау – қара торғай. 4) Мынау – құлын. 5) Мынау не? Ол – бұғы. 6) Бұғы орманда жүр. 7) Бұл не? Бұл – құс. 8) Құс қайда отыр? Құс бұтақта отыр. 1.2.4 Поставьте слова ата, ана, киім, қалам в притяжательной форме в единствснном и во множсственном числах, составьте предложения. 1.2.5 Сделайте фонетический разбор слов: қараша, қаңтар, ғарыш, ырғақ, рұқсат, нұсқау Үлгі: аға – 2 буын, 3 дыбыс, 3 әріп а – жуан дауысты дыбыс ғ – ұян дауысты дыбыс а – жуан дауысты дыбыс 1.2.6 Ответьте на вопросы, используя данные в скобках слова: 1) Үйге немен барасыз? (автобус, машина) 2) Сіз кіммен келдіңіз? (інім, Асқар) 3) Бала немен сурет салды? (қарындаш, қалам). 4) Директор кіммен сөйлесті?(қызметкер, жұмысшы). 5) Тапсырманы кіммен орындайсыз? (Оспанов, Дариға). 1.2.7 Разберите слова по составу: әдебиеттен, мемлекеттерде, келу, келісу, келістік, келісіндер. 1.2.8 Образуйте прилагательные от существительных, составьте предложения Ұлт (өнер), мұражай (экспонат), мемлекет (театр), мемориал (ескерткіш), техника (көрме). 1.2.9 Сделайте разбор глаголов сложного настоящего времени: көріп отыр, коньки теуіп жүр; қыдырып жүр; өлең оқып тұр; жазып отырмыз; ұйықтап жатыр; істеп отырсыңдар. Үлгі: оқып отырмыз оқы – корень смыслового глагола оқу; -ып – суффикс деепричастия; отыр – вспомогательный глагол; -мыз – личное окончание 1 лица, мн. ч. 1.2.10 Просклоняйте следующие слова: қағаз, дәптер, әпке, қала, отбасы. 1.2.11 Переведите предложения на казахский язык: 1) Сейчас мы пишем упражнение. 2) Идет дождь. 3) Отец лежит на кровати. 4) Сестра пишет письмо. 5) Мы слушаем музыку. 1.2.12 Прочитайте и переведите текст Бұғы тайпасының аңызы Бұғы дегеніміз сүтқоректі, аша тұяқты, кәдімгі мүйізді жануар. Тайпаның бұғы деп атануы жөнінде халық арасында тамаша бір ертегі бар. Қара мырза мен асан Аламышық тауында бұғы аулап жүріп, бір топ маралдың ішінен бір бұғы мүйізді ғажайып сұлу қыз бен баланы көреді. Баланы өлтіреді де, қызды бауырының үстіне құлай кетіп, өлігін құшып, зар еңіреп жатқан жерінде ұстап алады. Мүйізді қыздың қарғысына ұшыраған Қара мырза мен Асан бала көрмей өтіпті, - дейді аңыз. Сұлуды ру басы Мырзағұлға алып келеді, сонан кейін Мырзағұл оған өзінің Жаманқұл деген немересін үйлендіреді. Кейінгі ұрпақтарының айтуына қарағанда, ру анасы болған бұл әйелдің өзі жай кісі болмапты (киелі, қасиетті деген ұғымда) атаныпты. Алатау қырғыздары бұл қасиетті Мүйізді ананың есімін күні бүгінге дейін қадір тұтып, ардақтап, бастарына күн туып, қайғылы бір кезенге тап болғанда, соған арнап құрбан шалып, жалбарынып, тілек тілейді. Мүйізді ананы Ыстықкөлдің қамқоршысы деп санайды. (Ш.Уәлиханов) 1.2.13 Составьте подробный словарь слов и словосочетании данного текста 1.2.14 Выпишите из текста имена существительные и разберите их.Образец: шылбырынан (жетектеп) – имя существительное (зат есім), шылбыр, неодушевленное (жансыз), нарицательное (жалпы), употреблено в форме Исходного падежа единственного числа (жекеше түрінің Шығыс септігінде тұр), в форме принадлежности (далее – Ф. пр.) 3-лица (Тәуелдік жалғауының 3-жағында), в предложении – обстоятельство образа действия ( сөйлемде – сын -қимыл пысықтауыш) 1.2.15 Составьте неболъшой рассказ о своем родном городе 3 нұсқа1.3.1 Составьте предложения: іс-дело, тіс -зубы, киін-одевайся, сегіз-восемь.
1 Сіздін аты - жөніңіз кім? 2 Сіз кашан, қай жерде тудыныз? 3 Сіздің ұлтыныз кім? 4 Мектепті қай жылы бітірдіңіз? 5 Сіз кім болып жұмыс істейсіз? 6 Сіздің ата-ананыз бар ма? 7 Олар қайда тұрады? 8 Сіздін әке-шешеніз не істейді?
Мемлекет, халық, сабақ, қала, әдебиет, театр, Есет, тоғай. 1.3.4 Образуйте притяжательную форму в трех лицах ед. и мн. числа от следующих существительных: әке, шеше, апа, аға, іні, үй, отбасы. 1.3.5 Следующие глаголы напишите в повелительном наклоне-нии и составьте с ними предложения: жуу, бітіру, ілу, қыдыру, айту. 1.3.6 Следующие глаголы запишите в отрицательной форме и составьте предложения: бар, көр, оқы, секір, түс, кір, айт, отыр, аудар, көшір 1.3.7 Проспрягайте следующие слова в единственном и во множественном числах: теміржолшы, кәрі, жігіт. 1.3.8 Спишите и переведите текст Ференц Лист Ференц Лист – венгр халқының кемеңгер композиторы және пианисты, көрнекті суретші – музыкант. Листтың прогрессивтік шығармашылық қызметі венгр халқының азаттық күресімен, демократиялық венгр мәдениетімен (Листпен бірге венгр поэзиясының ұлы классигі Шандер Петефимен) байланысқан. Петефи поэзия саласында, Лист музыка саласында венгр халқының ұлттық тәуелсіздік күресінде ойын, арманың, мақсатын көрсеткендер. Австриялық Габсбург монархиясының езгісі Венгрияның ұлттық экономикасының және мәдениетінің дамуына кедергі жасады. Осы жағдайлар 1848 ж. наурызында бұрқ еткен революцияға себепші болды. Австрия монархиясының езгісіне қарсы халықтың ұлт-азаттық күресі Венгриядағы феодалды- құрылысқа қарсы күреспен қосылды. Бірақ, 1848-1849 ж. революция жеңілді, Венгрия Австрия монархия-сының езгісіне қайта түсті. Венгрия халқының ұлт-азаттық күресі, оның революциялық аттануы венгр өнерінің демократиалық мазмұнымен өзгешелігіне себепші болды. Өзінің ұлттық мәдениетіне, халқының өміріне және оның күресіне, халықтың өлең және ақындық өнеріне деген ықылас Ференц Листтың шығармашылық қызметін бейнелейді. Шығармаларының бірқатар бөлімдерінде өзінің үлкен байлығымен және өзгешілігімен көзге түскен венгр халқының музыкалық фольклоры пайдаланған. Венгрияның өзінде Лист көп тұрған жоқ. Оның музыкалық қызметі Франция, Германия, Италияда өтті.
Образец: шылбырынан (жетектеп) – имя существительное (зат есім), шылбыр, неодушевленное (жансыз), нарицательное (жалпы), употреблено в форме Исходного падежа единственного числа жекеше түрінің Шығыс септігінде тұр), в форме принадлежности (далее – Ф. пр.) 3-лица ( Тәуелдік жалғауының 3-жағында), в предложении – обстоятельство образа действия (сөйлемде – сын-қимыл пысықтауыш) 1.3.11 Образуйте от данных слов множественное число и составьте предложения: бала, завод, фабрика, ағаш, жол, жеміс, құс, адам. 1.3.12 Из данных простых предложений составьте сложные предложения при помощи союзов. Переведите на русский язык. 1) Ертай алда келеді. Біз соңындамыз. 2) Ағаштар жапырақ жайды. Гүлдер шешек атты. 3) Салық оны төрге шығарды. Өзі мал қарауылдауға кетті. 4) Әншілер іріктелінді. Талай жастар өнер бәйгісіне түсті. 1.3.13 Проспрягайте глаголы в күрделі осы шақ: тыңдап отыр, жинап жүр 1.3.14 Составьте диалоги, используя ситуации: а) Ваш друг переехал недавно на новую квартиру; б) Ваш друг впервые приехал к вам в Павлодар.
1 Әрбір кафедрада қанша мұғалім бар? ( по 10-15) 2 Сендердің факультеттерінде қанша студент оқиды? (около 700) 3 Ұлттық кітапханада қанша кітап бар? (сотни тысяч) 4 Экономика факультеті қай қабатта орналасқан? (на втором) 5 Сен қашан тудың? (1980 году 31 мая) б Қазақстанда Наурыз қашан тойланады? (22 марта)
1 Об этом известий все знают. 2 Ты вари обед, в магазин я сама схожу. 3 Мы идем в гости. А Вы куда идете? 4 Сегодня к нам никто не пришел. 5 Некоторых студентов отчислили с института. 6 Весь город пришел смотреть эти игры.
1 Менің шешем ...тұрады , ... жатады. 2 Мен ... бірінші курста оқыдым, ... екінші курста оқимын. 3 Құрбым екеуміз сабаққа ... барамыз. 4 Мына жаттығу қиын екен. ... орындадым. 5 Концертке ... адам келіпті, бос орын болмады. 6 ... қатты жел соғып кетті.
1) Сіздін ұлтыңыз кім? Сіз қазақша білесіз бе? 2) Мектепте қазақ тілінен кім сабақ берді? 3) Қазақ тілі сабағында қандай жұмыстар орындадыңдар? 4) Мақалдар мен өлеңдер жаттадыңдар ма? 5) Қазақтын ақын-жазушыларының өмірімен таныссыз ба? 6) Үйде қандай тапсырмалар орындадыңыз? 7) Мұғалім қазақша сөйледі ме? 1.4.6 Составьте по два примера на каждый вид предложений (всего 10 предложений) 1.4.7 Проспрягайте следующие глаголы в прошедшем времени: үйрену, сырласу, көшіру 1.4.8 Составьте со следующими глаголами предложения в будущем времени (в ед. числе и во мн. числах): кездесу, құттықтау, сатып алу 1.4.9 Переведите следующий текст на русский язык Фонетика және тіл Адамдар арасында тілдік қатынас екі түрде болады: ауызша және жазбаша. Мұның алдыңғысы сөйлеу арқылы, кейінгісі жазу арқылы іске асады. Сөйлеу – іштегі ойды дыбыс арқылы шығару, айту. Бұл – азаматпен бірге жасасып келе жатқан ең көне, ең негізгі қару. Жазу – сөйлеудің қағазға түскен бейнесі. Адам баласының тілі – дыбыстық тіл. Жеке тұрғанда мән мағынасыз көрінетін дыбыстар бірімен-бірі ұштасып, берік қиюласып сөзді жасаса, сөздерден сөз тіркестері мен сөйлемдер құралатыны белгілі.Бұдан сөздердің қаңқасы да, қаны да, жаны да дыбыстар екенін, сөйлеу де, жазу да тек осы дыбыстардың арқасында ғана өмір сүретінін аңғару қиын емес. Тілдің дыбыстық жағы – оның өмір сүру амалы. Тілдегі санаулы ғана дыбыс сөздік құрамға енетін әлденеше мың сөздің құрамында белгілі бір тәртіппен қиюласып, тіркесіп, қайталану арқылы дыбыс жүйесін, тілдің бет пішінін, болмысын айқындап, өзге тілдерден ерекшелендіреді.
Образец: шылбырынан (жетектеп) – имя существительное (зат есім), шылбыр, неодушевленное (жансыз), нарицательное (жалпы), употреблено в форме Исходного падежа единственного числа жекеше түрінің Шығыс септігінде тұр), в форме принадлежности (далее – Ф. пр.) 3-лица ( Тәуелдік жалғауының 3-жағында), в предложении – обстоятельство образа действия ( сөйлемде- сын-қимыл пысықтауыш) 1.4.11 Выпишите из данного текста имена существительные с притяжательными падежными окончаниями и окончаниями множест-венного числа. 1.4.12 Найдите из данного текста предложения, где есть слова, написанные по закону регрессивной ассимиляции, и выпишите их. 1.4.13 Сделайте фонетический разбор слов: қараша, қаңтар, ғарыш, ырғақ, рұқсат, нұсқау Үлгі: аға – 2 буын, 3 дыбыс, 3 әріп а – жуан дауысты дыбыс ғ – ұян дауысты дыбыс а – жуан дауысты дыбыс 1.4.14 Выписать из любого текста 10 предложений и разобрать их по нижеприведенному образцу: Асқардың досы кеше маған келді – предложение, простое, по цели высказывания – повествательное, по эмоциональной окраске – невосклицат., личное (жақты), распрастраненное (по наличию второстепенных членов), полное, несложненное однородными членами, обращениями, вводными словами. 1.4.15 Образуйте с данными словами притяжательную форму в трех лицах, в единственном и множественном числах: тіл, аға
5 нұсқа1.5.1 Переведите следующие предложения на русский язык. Определите виды числительных. 1 Біз уақыттың үштен екісін ғана пайдаланамыз. 2 Қазақ тілі сабағы бес жүз он екінші кабинетте болады. 3 Оқушылар партада екі-екіден отырады. 4 Жамбыл Жабаев жүзге келіп қайтыс болды. 5 Әр қабатта кабинеттер-екеу, аудиториялар-жетеу. 6 Жұмысқа мен отыз бесінші автобуспен барамын. 7 Ондаған студент институттан шығарылды.
Төле би
Төле би – қазақ халқының қоғам қайраткері, атақты шешен. Төле би Әлібек ұлы 1663 жылы қазіргі Жамбыл облысы Шу ауданының Жайсан жайлауында дүниеге келген. Төле би 15 жасында билікке араласып, әділдігімен, шешендігімен елге танылады. Ол кезде қазақ пен жоңғар хандары ұдайы жауласуда еді. Қазақ қауымын біріктіріп, оларды жоңғар езгісінен азат етуде ол Қабанбай батыр, Бөгенбай батыр, Жәнібек батырлар мен халық майданын құрып, оны басқарды. Орта жүздің аға биі Қазыбек, Кіші жүздің биі Әйтекемен бірге ӘзТәуке ханның кеңесшісі болып, “Жеті жарғы” әдет заңын шығарды.Тәукенің Түркістан қаласын орталық етіп, қазақ, қарақалпақ, қырғыз, өзбек халықтарынан жауынгер құрып, жоңғар- ойрат шапқыншылығына қарсы тұруға істеген шараларына көмектесті. Халық оны көзі тірісінде “Қарлығаш әулие” деп атаған.
Образец: ұрма – глагол (етістік), ұру, переходный (сабақты), действ. залог (негізгі етіс), в отрицательной форме (болымсыз түрінде тұр), повелитель. Наклонение (бұйрық рай), 2 лицо ед. числа (жекеше түрінің 2 жағында), сказуемое (баяндауыш) 1.5.4 Выпишите из данного текста имена существительные с притяжательными, падежными окончаниями и окончаниями множественного числа 1.5.5 Переведите следующие прилагательные на казахский язык. Образуйте от них степени сравнения. Интересный, стройный, дорогой, легкий, щедрый, сладкий, белый, худой, грязный, близкий, теплый. 1.5.6 Поставьте слова ата, ана, киім, қалам в притяжательной форме в единствснном и во множсственном числах 1.5.7 Вместо точек поставьте подходящие частицы 1 Бізге қандай сабақ болмайды, математика ..., тарих ...? 2 Қазақстанның астанасы Астана ..., Алматы ...? 3 Бүгін қыркүйектің он бесі ..., он алтысы ...? 4 Қазақ тілі онай ..., қиын ...? 5 Театрға кім барады, атам ..., әжем ..., Қанат ..., Әсет ...? 1.5.8 Проспрягайте следующие глаголы в прошедшем времени: үйрену, сырласу, көшіру 1.5.9 Данные слова поставьте в Барыс, Шығыс, Көмектес септік. Мемлекет, халық, сабақ, қала, әдебиет, театр, Есет, тоғай. 1.5.10 Следующие глаголы запишите в отрицательной форме и составьте с ними предложения: бар, көр, оқы, секір, түс, кір, айт, отыр, аудар, көшір 1.5.11 Используя данные наречия составьте предложения, переведите на русский язык: дереу, баяу, әрең, зорға, әдейі, жақсы, дұрыс, бірге, әбден. 1.5.12 Составьте со следующими глаголами предложения в будущем времени (в ед. числе и во мн. числах): кездесу, құттықтау, сатып алу 1.5.13 Проспрягайте глаголы в переходном настоящем и прошедшем времени: айт, тында, сөйле, бер, әкел, жаз, кір 1.5.14 Сделайте фонетический разбор слов: туысқан, қоғам, орталық, көмір, болашақ Үлгі: аға – 2 буын, 3 дыбыс, 3 әріп а – жуан дауысты дыбыс ғ – ұян дауысты дыбыс а – жуан дауысты дыбыс 1.5.15 Сколько букв и звуков в казахском языке? Опишите каждый звук? Дайте полное описание специфическим звукам, пользуясь фонетическими пояснениями Образец: Ғ – заднеязычный, щелевой, звонкий звук, употребляется в твердых словах в начале и в середине: ғалым, аға Бақылау жұмысы № 2 1 нұсқа 2.1.1 « Менің отбасым» атты тақырыпта әңгіме жазыңыз 2.1.2 Берілген сөздерге фонетикалык талдау жасаңыз: мамандык, студент, Алматы, жұмысшы, оқытушы Үлгі: әке — 2 буын, 3 дыбыс, 3 әріп; ә - жінішкс дауысты дыбыс; к - катаң дауыссыз дыбыс; е - жіңішке дауысты дыбыс; 2.1.3 Көп нүктенің орнына ғ немесе г дыбысын қойыңыз Са...ат, а...а, бү...ін, на...ашы, бел...і, бал...а, а...аш, ...үл, е...ін, қа...аз.
Бізге жеткен көне жазба ескерткіштері – тасқа қашалған руна жазулары. Олар көлемі жағынан 1-2 немесе 5-6 сөйлем болып келетің сол дәуірдің батырлары туралы тарихи шежірлер, діни аңыздар, өлендік ұйқастар және мақал-мәтелдер. Бұл аталған жазу нұсқалары түркі тілдерінің, соның ішінде қазақ тілінің де ертедегі тарихын зерттеуде қолданылатын ең көне, алғашқы материалдар болып есептеледі. X-XII ғасырларда Орта Азия мен Қазақстан жеріндегі халықтардың ана тілі мен әдебиеті өркендеді. Бұл кезде араб графикасының негізінде түркі халықтарының жазуы қалыптасып, көптеген ескерткіштер дүниеге келді.
белгілеу, жазалау 2.1.6 Көп нүктенін орнына тиісті жіктік жалғауын қойып, сөйлемдерді көшіріңіз 1) Ауылдағы балалардың бірі бос емес, бәріміз де оқуда... . 2) Мен әкемнің кенжесі... . 3) Бәріміз бірге окыдық, сабақтас... . 4) Сіз де кәсіподак. мүшесі... ғой. 5) Бұл жерде сен айыпкер... . 2.1.7 Мәтінді окып, орыс тіліне аударыңыз Қазақстан Республикасы Қазақстан - көп ұлтты тәуелсіз мемлекет. Қазіргі Қазақстанның облыстарында 126 ұлттың өкілдері тұрады. Республика жерінің үлкендігі соншалық -оның онтүстігі мен солтүстігі, батысы мен шығысындағы табиғат бір-біріне ұқсамайды. Оңтүстігінде жемістер гүлдеп, жер бетін астык. жапқанда, солтүстігінде әлі қар жатады. Республиканың оңтүстігінде күріш, қант қызылшасы, мақта, жүзім әр түрлі дәрілік шөптер өседі. Ал солтүстігінде астық, көкөністер жақсы өседі. Бүгінгі Қазақстан ауыр индустриясы мен ауыл шаруашылығы дамыған, жоғары мәдениетті, білімді елге айналды. 2.1.8 «Қазакстан Республикасы» мәтіні бойынша берілген сұрақтарға жауап беріңіз 1) Қазақстан қандай мемлекет? 2) Қазақстанда қанша ұлт өкілдері тұрады? 3) Республика оңтүстігінде не өседі? 4) Республика солтүстігінде не өседі? 2.1.9 «Казақстан Республикасы» мәтінінен берілген сөздердің тәуелдік жалғаулы тіркесін тауып жазыңыз Ұлт ... , жер ... . Республика ... , Қазақстан ... 2.1.10 Келесі сөздерді жекеше, көпше түрде тәуелдеңіз Казақстан, жер 2.1.11 Жақша ішіндегі сөздерге тиісті сепгік жалғауын жалғай отырып, мәтінді көшіріңіз Шоқан Уәлиханов Шоқан Уәлиханов – (казак) ұлы ғылымы, тарихшы, этнограф, географ, ағартушы-демократ. 1853 жылы ол Омбы қаласындағы кадет (корпусы) бітіреді. Бір (жыл) кейін Батыс Сібір мен (Қазақстан) солтүстік шығыс аудандарын басқаратын генерал-губернатор Г.Х. Гасфорттың адъютанты болып тағайындалады. Шоқан орыс география (коғамы) бас штабында, Азия (депортаменті) жұмыс істейді. Мұнда Н.А. Чернышевский, А.И. Гсрцен, Н.Г.Добролюбовтың (идеялары) танысты. Академик Н.И. Веселовский (Шокан) : «Шығыстану әлемінде жарқ етіп аккан жұлдыз » - деп жоғары бағалады. Шоқан Уәлиханов өзінің аз гана (ғүмыры) көп еңбек етіп, артына өшпес мұра қалтырды.
Үлгі: В 12 лет Шокан поступил в Омский кадетский корпус. - 12 жасында Шоқан Омбыдағы кадет корпусына оқуға түсті_(жедел өткен шақ). 1) Хоть Чокан Валиханов и прожил мало, но успел сделать многое. 2) Чокан знал арабский, чагатайский и др. тюркские языки. 3) Чокан Валиханов был первым исследователем, записавшим эпос киргизского народа "Манас". 4) Путешествуя по Средней Азии и Казахстану, он записывал ценные сведения по истории и культуре тюркских народов. 5) Историк, публицист, географ, этнограф, путешественник Чокан Валиханов много сделал для своего народа, исследовал и записал особенности быта, традиций, обычаев, религи и языка.
Үлгі: Туынды сын есімдер: жібек, қызыл кұрен, ... Сұлу қыз Бәсе, біздің ауылдың қыздарына ұқсамайды. Үстінде белін қиған ақ жибек көйлек. Аяғында қызыл күрең түймелі бәтеңке. Шашы алтын жатқан тәрізді, сап-сары, екі бұрым ғып өрген екен, ұшы өкшесіне тиіп тұр. Жарты қарыс маңдайы , екі жақ шықшыты, екі ұрты, иегінің асты – бәрі аппақ. Тек екі бетінің ұшына қызғылт бояу жаққан. Дөнестеу келген мұрнының ұшы сәл көтеріліңкіреп қалған екен. Қолмен сызғандай екі қастың астындағы екі козі аппақ бетке кадап қойған жаңбырдан кейін мөлдіреп тұратын қарақат сияқты. 2.2.2 «Сұлу қыз» мәтініндегі салыстырмалы және күшейтпелі шырайда тұрған сын есімдері бар сөйлемдерді көшіріп жазыңыз 2.2.3 Туыстарыңыздың бірінің портретін сипаттап беріңіз 2.2.4 Мәтінді оқып шығып, оны орыс тіліне аударыңыз Оңтүстік Қазақстан облысы 1962 жылға дейін Оңтүстік Қазақстан облысы делінген. 30 жылдай Шымкент облысы деп аталды. 1932 жылы 10 наурызда құрылған. Орталығы Шымкенттің іргетасы XII ғасырда қаланған. Жеркөлемі 116,3 мың шаршы шақырым. Халқы – 1912,4 мың. Жері пайдалы қазыналарға бай: полиметалл, қоңыр көмір, темір рудасы, гипс, ақ тас, отқа құрылыстың шикізаттары, т.б. кездеседі. Климаты континентальді, қысы жылы, жазы ыстық: орташа температурасы қаңтар айында – 9-қа дейін суық, шілде айында +29-қа дейін жылы болады. Ірі өзендері – Сырдария және Шу. Басты көлдері – Ақжайық, Ақжар, Қызылкөл, Қалдыкөл. Талас Алатауының сілемдеріңде «Ақсу Жабағлы» қорығы бар. Республикадағы мақта егетін жалғыз облыс.
Үлгі: 1962 – бір мың тоғыз жүз алпыс екінші – реттік сан есім; 2.2.6 Мәтінді оқып шығып, мәтін бойынша 5 сұрақ құрастырыңыз Қазақ жазуы Бізге жеткен көне жазба ескерткіштері – тасқа қашалған руна жазулары. Олар көлемі жағынан 1-2 немесе 5-6 сөйлем болып келетің сол дәуірдің батырлары туралы тарихи шежірлер, діни аңыздар, өлендік ұйқастар және мақал-мәтелдер. Бұл аталған жазу нұсқалары түркі тілдерінің, соның ішінде қазақ тілінің де ертедегі тарихын зерттеуде қолданылатын ең көне, алғашқы материалдар болып есептеледі. X-XII ғасырларда Орта Азия мен Қазақстан жеріндегі халықтардың ана тілі мен әдебиеті өркендеді. Бұл кезде араб графикасының негізінде түркі халықтарының жазуы қалыптасып, көптеген ескерткіштер дүниеге келді. 2.2.7 «Қазақ жазуы» мәтінінен есімдіктерді көшіріп жазып, олардың түрлерін ажыратыңыз Үлгі: бізге – жіктеу есімдігі, ... 2.2.8 Көп нүктенің орнына тиісті есімдіктерді қойып, сөйлемдерді көшіріп жазыңыз 1) Ана тілің арың ... , ұятың боп тұр бетте. ... тілдің бәрін біл, ... тілінді құрметте. 2) шешендік сөз қазақтарға, қырғызтарға біткен ерекше қасиет. ... шешендігіне, шынында да, таң қаласың. 3) ... тіліміз ертегілерге, мақал-мәтелдерге өте бай тіл. 4) Қазақ тілі ... күнде мемлекеттік мәртебеге ие болды. 5) Тіл - ... халықтың игілігі, халықпен бірге жасап, бірге дамиды. Көп нүктенің орнына қойылатын сөздер: біздің, бұл, өзге, олардың, өз, бүкіл, бұл. 2.2..9 Мәтінді көшіріп жазып, ондағы үстеулердің астын сызыңыз Мағжан Жұмабаев Мағжан Жұмабаев 1893 жылы Ақмола губерниясында туған. Оның жас кезінен бастап-ақ окуға ынтасы зор болған. Сондықтан әкесі Қызылжардағы медресеге окуға береді. Мағжан мұнда төрт жыл оқып, мұсылманша білім алады, арабша, парсыша, түркіше үйреніп, сол тілдердегі әдебиетпен жан-жақты таныса бастайды. 1913 жылы Омбыдағы мұғалімдер семинариясына оқуға түседі. 1917 жылдың жазында үйленеді.
Үлгі: Ақындық пен шешендік – егіз өнер (жалғаулық шылау). 1) Ердің атын не аты шығарар, не әйелі шығарар. 2) Күйеуі өлген мен әйелі өлген қосылса – күндіз екеу, түнде төртеу. 3) Асқанға аспан да аласа. 4) Өз көшесінде жаман ит те жолбарыс. 5) Ерді асы үшін сыйлама, басы үшін сыйла.
Өз бөлмесінен Жанат шықты. Тіл қатпастан қарақат көзін анасына бір, Бисенге бір төнкере салмақпен қарады да, үлкен бөлмеде ерсілі-қарсылы жүре берді. Жарығы мол аспалы білтелі шам бар. Нұрын Жанатқа ғана құйып тұрған сияқты. Оның ақсұр жүзі шамға шағылысып, оң бетіндегі қара мең бұрынғысынан да айқын көрінеді. Қағазға көп қараса керек, қарлығаштың қанатындай жіңішке қасын, биіктеу біткен кең маңдайын керіп-керіп қояды. Екі қолын артына ұстап, ұзын қара қос бұрымды саусақтарымен ойнатып жүр. Жүріс-тұрысы, сабырлығы әкесінен айнымапты. 2.3.2 «Жанат» мәтінен жай шырайда тұрған сын есімдерді салыстырмалы шырайға айналдырыңыз Үлгі: үлкен – үлкенірек, ... 2.3.3 Өзініз ұнататын кейіпкеріңіздің портретін жазыңыз 2.3.4 Мәтінді оқып шығып, орыс тіліне аударыңыз Қарағанды облысы Қарағанды облысы – Республиканың орталық бөлігінде орналасқан. 1932 жылы 10 наурызда құрылған. Жер көлемі 117,9 мың кв. км. Халқы – 1343,3 мың. Облыс орталығы Сарыарқаның орталық жағын ала жайласқан. Облыс қойнауы минералды шикізат ресурстарына өте бай, әсіресе тас көмір қоры өте көп. Қарағанды бассейінінде республиканың бүкіл тас көмір қорынын 30%-ы, ал кокстық көмір қорынын 100%-ы шоғырланған. Қарағайлы және Алаайғыр қорғасын-мырыш кен орындары, көптеген темір кені, т. б. ашылған. Облыс жерінен Менделеев элементтерінің бәрі табылып отыр. Климаты тым континенттік – қысы суық, жазы ыстық орташа температура қантар –19, шілде +21. Облыс экономикасы үшін Ертіс –Қарағанды каналының (ұзындағы 500 км.) маңызы зор.
Үлгі: 1932 – бір мың тоғыз жүз отыз екінші – реттік сан есім; 2.3.6 Берілген мәтінді қазақ тіліне аударыңыз Деревья – карлики Японцы любят разводить сады из крошечных деревьев. Такие деревья держат в комнатах вместо цветков. Сосенка-карлик ростом всего в 20-30 см. имеет вид очень старого дерева с искривленным стволом и ветвями. Часто таким Старичкам бывает до ста и даже до трехсот лет. Для того чтобы вырастить карликовое дерево, выбирают самые мелкие семена нормальных деревьев. Эти семена высаживают в крошечные горшочки с бедной, плохо утрамбованной землей. В раннем возрасте у каждого деревца вырезают главный корень. По мере роста обрезают несколько боковых корней и вновь развивающиеся побеги. Поливают очень мало. 2.3.7 Берілген сөз тіркестерді қазақ тіліне аударыңыз Наш родной язык, каждый человек, весь казахский народ, своя история, наши предки, такая политика. 2.3.8 Көп нүктенің орнына тиісті үстеулерді қойып, мәтінді көшіріп жазыңыз Жүсіпбек Аймауытов Жүсіпбек Аймауытов 1889 жылы Павлодар уезінде туған. Ол ауыл молдасынан ... хат таниды. Жүсіпбек әдебиеттің әр алуан жанрларында ... кызмет ете отырып, ол әдебиеттің негізің салушылардың алғы легінде болды. 1907 жылы Жүсіпбек молдалықты тастап, келер жылы Керекудегі ауыл шаруашылық мектебіне түседі, бірақ онда ... оқи алмайды. Осыдан кейінгі біраз уақытың бала оқытумен айналысады. ... ол 1914 жылы Керекудегі екі класты орыс-қазақ мектебінде, 1914-1919 жылдары Семейдегі мұғалімдер семинариясында оқыған. Көп нүктенің орнына қажетті сөздер: ұзақ, әуелі, ескіше, белсенді. 2.3.9 «Жүсіпбек Аймауытов» мәтіні бойынша 5 сұрақ құрастырыңыз 2.3.10 Берілген мақалдардың ішіндегі шылаулардың астын сызып, олардың мағынылық түрлерін ажыратыңыз. Үлгі: Судың да сұрауы бар (жалғауық шылау) 1) Құс балапаны үшін тұзаққа түседі, адам баласы үшін азапқа төзеді. 2) Сыйлап берген су да тәтті. 3) Адамнан кейін оның ісі ғана қалады. 4) Жаманшылық пен жақсылық – егіз. 5) Егер ісім өнсін десең, ретін тап. Әдебиеттер Негізгі оқулықтар 1 Ахметов А., Джунусбекова К. Казахский язык для русско-язычных и иностранных студентов. – Алматы, 1995. – 205 стр.
3 Әміренова Р., Мұсаұлы Ж. Қазақ, орыс тілдерінің салыс-тырмалы грамматикасы. – Көкшетау, 2003. – 217 б. 4 Бектуров Ш., Бектурова А. Қазақ тілі: Ана тілі деңгейінде үйрету құралы. – Алматы, 2002. – 288 б. 5 Бектуров Ш., Бектурова А. Қазақ тілі для начинающих: учебник для аудиторных и кружковых, самостоятельных занятий. 2-ое изд. переработ. и доп. – Алматы, 1994. – 400 б. 6 Джунусбекова К. Казахский язык. – Алматы, 1995. – 238 стр. 7 Джунисбеков А. 365 уроков казахского языка. – Алматы, 1994. – 300 стр. 8 Джунусбекова К., Оразбаева Ф., Сайрамбаев Т. Қазақ тілін тез үйрену сабағы. /Ускоренный курс казахского языка/. – Алматы, 1995. – 238 стр. 9 Кожахметова К. 40 уроков казахского языка. – Алматы, 1989. – 285 стр. 10 Мұрзалиева Б., Нұркеева С. Қазақ тілі: ересектерге арналған жеделтетіп оқыту құралы. – Алматы, 2003. – 264 б. 11 Мұхамадиева Н.Қ. Кәсіби қазақ тілі. – Алматы, 2005. – 112 б. 12 Молдабеков К. Говорим по казахский. – Алматы, 1995. – 138 стр. Сөздіктер 1 Махмудов Х., Мусабаев Г. Қазақша – орысша сөздік. – Алматы, 2001. – 544 б. 2 Оқушыларға, студенттерге арналған қазақша – орысша, орысша – қазақша сөздік /құрастыр., Исмағулова Б., Ережепова Э., Абдижапбарова Г. – Алматы, 2002. – 416 б. 3 Сарыбаев Ш. Русско-казахский словарь. – Алматы, 1987. – 300 б. 4 Сабырбаев Б. Экономикалық терминдердің орысша-қазақша түсіндірме сөздігі. – Алматы: Қазақстан, 1993. – 312 б.
Қосымша А(міндетті) Бақылау жұмысының бірінші бетін ресімдеу үлгісі Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті Қазақ тілі кафедрасы бақылау жұмысыБЖ. хххххх.хх-хх.хх.хх. Пән_________________________________________________________ Нұсқа_______________________________________________________ ____________ (бағасы) Жетекші ____________________ ____________________ ____________________ Студент ____________________ ____________________ ____________________ (тобы)
200___ Мазмұны Кіріспе................ ......................................................................................3 1 Әдістемелік нұсқау .................................................................................4 2 Бақылау жұмысы № 1 1 нұсқа ....................................................................................................6 2 нұсқа ....................................................................................................8 3 нұсқа .................................................................................................10 4 нұсқа .................................................................................................13 5 нұсқа .. ............... ..............................................................................15 3 Бақылау жұмысы № 2 1 нұсқа .................................................................................................18 2 нұсқа .................................................................................................20 3 нұсқа ................................................................................................22 4 Әдебиеттер тізімі ..................................................................................25 5 Қосымша А .......................................................................................26
___________Н.Э.Пфейфер "_____"_____________200__ж. Құрастырушылар: А.И.Құрманова, С.Қ.Бердібаев Қазақ тілі кафедрасы Кафедра мәжілісінде ұсынылды «_____» _____________200____ж. № ____хаттамасы
«_____» _____________200____ж. № ____хаттамасы ӘК төрағасы _______________________С.К.ШаймардановаКЕЛІСІЛГЕН Факультет деканы___________________ Ж.Т.Сарбалаев «___»__________200__ж.
ОӘБ бастығы ______________________ Л.Т.Головерина «___»__________200__ж. жүктеу/скачать 318.63 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|