Редактор: академик Аьамуса ахундов ряйчиляр: Васим Мяммядялийев


Фермер (инэ. фармер  кяндли сащибкар), кянд тясяррцфаты мцяссисясинин, ферманын сащиби.  Фермерлик



бет9/26
Дата21.06.2016
өлшемі1.52 Mb.
#151677
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   26

Фермер (инэ. фармер  кяндли сащибкар), кянд тясяррцфаты мцяссисясинин, ферманын сащиби.  Фермерлик.

Фетишизм (фр. фетиъщисме  бцт, пярястишэащ, тилсим). 1) бцтляря ситайиш; 2) мяъ. кимяся вя няйяся кор-кораня инанма.  Фетиш.

Фейерверк (алм. Феурwерк  атяшфяшанлыг), гялябя, байрам вя с. заманы щавайа атылан мцхтялиф барыт тяркибли маддялярин йанмасы нятиъясиндя сямада йаранан ялван ишыглар палитрасы; няйинся фасилясиз (дайанмайан) ахыны.

Фиаско (ит. фиасъо  уьурсузлуг), мцвяффягиййятсизлик, уьурсузлуг, ифлас, щансыса планын, идейанын эерчякляшмяси заманы уьурсузлуьа дцчар олмаг, удузмаг, мяьлубиййятя уьрамаг.

Фиброма (лат. фибра  лиф, тел + йун. …ома  шиш хястяликляриня аид адларын сонлуьу), бирляшдириъи тохумалардан ямяля эялян хошхассяли шиш.  Фибролит.

Фиче (инэ. феатуре  хцсусиййят, юзяллик), кцтляви информасийа васитяляринин жанры  охуъу, динляйиъи вя тамашачыда бюйцк мараг доьуран мягаля, репортаж, радио вя йа телевизийа програмы (адятян, сянядлярля ясасландырылмыш, орижинал, актуал мювзудан бящс едян верилиш вя с.).

Фиеста (исп. фиеста  байрам < лат. фестивус  шянлик, тянтяня), Испанийада вя Латын Америкасы юлкяляриндя кцчя тамашалары, маскарад вя кцтляви эязинтилярля мцшайият олунан дябдябяли байрам.

Фиксаж (фр. фихаэе < лат. фихус  мющкям, бярк), кимйяви бирляшмя гарышыьы; кинолентин ашкарланмасы баша чатдыгдан сонра бярпа олунмамыш галан эцмцш щалоэенидинин фиксяляшдирилмяси  щялл едилмяси цчцн лазым олан мящлул. Ф.-ларын а д и, т у р ш, а ш ы л а й ы ъ ы вя с ц р я т л и нювляри мювъуддур.

Фиксасийа (фр. фихтатион < тат. фихус  бярк, сарсылмаз). 1) гурашдырыб дцзялтмяк няйи ися мцяййян етмяк; 2) гейд етмяк, гейдиййата салмаг; 3) няйися мцяййян бир вязиййятдя мющкямлядиб сахламаг; 4) няйи ися мцсбят вя йа мянфи вязиййятиндя гейдиййата алыб бяркитмяк, мющкямлятмяк.  Фиксинг. Фиксатор.

Фиксийа (лат. фиътио  уйдурма, хяйал, яфсаня). 1) мювъуд олмайан бир шей, уйдурма, тяхяййцл; 2) эерчяклийин тящриф олунмасы, онун мцяййян мягсядля щансыса шярти формайа салынмасы.  Фиксатор. Фиксасийа. Фиксионализм.

Фиктив (фр. фиътиф < лат. фиътио  уйдурма, йаланчы), щягигят кими гялямя верилян йалан; гондарма, сахта, йаланчы; Ф. к а п и т а л  реал капиталдан (пул вя йа аваданлыг шяклиндя олан) фяргли олараг гиймятли каьызлар капиталы (сящмляр, истиграз вярягяси, эиров каьызлар вя с.) дяйярдян дейил, йалныз эялир ялдя етмяк щцгугундан ибарятдир; Ф. н и э а щ  яр вя арвадын щягигятдя издиваъда олмадыглары, амма рясми сурятдя гейдя алынмыш ниэащ.

Фикус (лат. фиъус  янъир аьаъы), тропик аьаъ, узунюмцрлц кол; вя йа сармашыг.

Филантропийа (йун. пщилантщропиа  инсансевяр < пщилео  севирям + антщропос  инсан). 1) инсансевярлик; 2) йохсуллара кюмяк, хейриййячилик.  Филантроп. Филантропист.

Филателийа (йун. пщилео  севирям + ателеиа  юдянишдян азадетмя), почт вя эерб маркаларынын, маркалы вя штамплы конвертлярин коллексийасыны йыьмаг, топламаг вя юйрянмяк.  Филателист.

Филдер (инэ. фиелдер  ойунчу), бейсболда мцдафия олунан команданын ойунчусу; мейданда ойнайан.

Филе (фр. филет  парча ят). 1) щейванын белинин орта щиссясиндян алынан яла нюв ят; 2) гуш ятинин сцмцклярдян тямизлянмиш щиссяси, дюш яти, йалныз ятли щисся; 3) адятян, саплары парчадан дартыб чыхармагла тор цзяриндя йарадылан нахыш, шякил.

Филер (фр. филеур  хяфиййя, эизли аэент), эизли полис идарясинин хяфиййяси, аэенти.

Филм (инэ. film), айрыъа кино ясяри. Пешякар кинематографийада Ф.-лярин бядии, мултипликасийа, хроникал-сянядли, елми-кцтляви, тядрис вя с. нювляри мювъуддур. Жанрына вя бядии йюнцмцня эюря Ф.-ляр сяссиз, сясли, аь-гара, рянэли, эенишекранлы, эенишформатлы, панорамлы, стереоскопик; эюстярилмя давамиййятиня эюря ися тамметражлы вя гысаметражлы кими нювляря айрылыр. Ф.-лярин истещсалы киностудийаларда ъямляшдирилир.

Финиш (инэ. финисщ  сонлуг). 1) сцрятли гачыш йарышларында сон мярщяля; 2) мясафянин сон нюгтяси, мянтягяси; 3) мяъ. бир ишин сону; сонлуг.  Финал.

Фиргя (яр.  дястя). 1) бюлцк, груп, дястя; 2) сийаси партийа.  Фиргячи.

Фирма (ит. фирма  имза етмя). 1) сянайе вя йа тиъарят мцяссисясинин, бирлийин шярти ады; бу ад ишэцзар фяалиййятя башлайан мцяссисяляря онлары диэярляриндян фяргляндирмяк цчцн верилир; 2) юз маркасы иля мал истещсал едян вя йа сатан мцяссися; 3) анъаг бир фирманын малларыны сатан тиъарят шябякяси, ири маьаза, дцкан.

Фитнес (инэ. фитнессщярф. щазырлыг, йарарлылыг, уйьунлуг), саьлам, эянъ инсанлар цчцн мцмкцн олан, хцсуси мяшгляр, актив щярякятляр нятиъясиндя ялдя едилян йахшы физики вязиййят; саьлам щяйат тярзи.  Фитнес-клуб.

Фито… (йун. пщйутон  битки), биткиляр вя йа биткиляр щагда елмдян  ботаникадан бящс едян мцряккяб сюзлярин биринъи вя йа икинъи тяркиб щиссяси, мяс., ф и т о с е н о з, э е о ф и т о, ф и т о т е р а п и й а.

Фитря (яр.), шяриятин тялябиня эюря, оруълуг айынын (рамазанын) сонунда мцсялманларын имкансызлар цчцн айырдыглары сядягя пулу.

Фитва (яр.  щюкм, гярар), мцътящид вя йа мцфти тяряфиндян шяриятя мцвафиг верилян щюкм, гярар, иъазя.

Флегматик (йун. пщлеэматикос  селик, лянэ адам), Щиппократын ашкар етдийи 4 темпераментдян бири; лянэлийи, сакитлийи, щисс-щяйяъаныны аз бцрузя вермяси иля фярглянян (темпераментиня эюря) инсан.  Флегма.

Флексийа (лат. флехио  яйри, яйилмя, бцкмя). 1) физиол. гатламаг, мяс., ял-айаьы; 2) дилч. щалланма, тясрифлянмя заманы сюзлярин дяйишян сонлуьу вя с.; д а х и л и Ф.  грамматик формалар йарадан фонемлярин сюзцн кюкцндя явязлянмяси.  Флектив.

Фляш (фр. флеъще  ох  инэ. флаъщ  алышма, гыьылъым), тяъили гыса хябяр, журналистин щяр щансы щадися барядя телеграфла эюндярдийи тяъили, йыьъам мялумат.  Фляш-аксийа. Фляш-хябяр.

Фляш-карт (инэ. флаъщ  алышма). 1) рягямли фотоапаратда плйонканы явяз едян карт; 2) юзцнцн эениш тутумлу йаддашы олан аудиовизуал информасийа дашыйыъысы.

Фломастер (инэ. флоwмастер  йазан), йазмаг вя рясм чякмяк цчцн мясамяли, юзяйиня хцсуси рянэ щопдурулмуш гялям.

Флора (лат. флора). 1) гядим Рома мифолоэийасында эцл вя чичякляр илащяси; 2) мцяййян бир яразидя ъоьрафи шяраитя уйьунлашмыш биткиляр алями.

Флйцэер (алм. Флцэел  ганад). 1) щцндцрлцйц тяхминян 10-12 м. олан диряйя бирляшдирилмиш, кцляйин ясмя истигамятини, щярякят сямтини вя сцрятини эюстярян садя гурьу, ъищаз; 2) мяъ. фикрини, гярарыны тез-тез дяйишян, щярдямхяйал, дяйишэян адам.

Фокус-груп (лат. фоъус оъаг + эроуп), сосиолоэийада иътимаиййятин щяр щансы проблемя мцнасибятини айдынлашдырмаг вя мцзакиря етмяк цчцн сечилмиш бир груп инсан.

Фора (ит. фуора  иряли), бязи идман йарышларында эцълц ойунчунун зяиф ойунчуйа юнъядян вердийи эцзяшт, цстцнлцк (мяс., халларын, фигурларын габагъадан мялум олан сайы); Бах щямчинин Щандикап.

Форма (лат. форма  эюрцнцш). 1) бядии ясярин, сянятин мювъуд нювцнцн тясвири-ифадя васитяляринин кюмяйи иля бядии мязмуну ифадя етмяк цчцн йарадылан структур, хариъи чярчивя, форма. Ф.-нын ясярин мязмунундан асылылыьы бунда ифадя олунур ки, мязмундан кянарда форма мювъуд дейилдир. Щяр сянят нювцнцн юзцнямяхсус формасы вар: ряссамлыгда  колорит, рянэ; графикада  рясм; мусигидя  мелодийа вя с. Амма бунунла йанашы, инъясянятин мцхтялиф нювляри цчцн цмуми олан форма цнсцрляри дя мювъуддур. Композисийа, сцжет, фабула вя с. бу гябилдяндир; 2) яшйанын хариъи эюрцнцшц, шякли, бичим, шаблон, нцмуня; 3) тип, гурулуш, тяшкилат системи; структур.  Формал.

Формализм (инэ. formalismе  лат. формалис  формайа аид олан). 1) инсан фяалиййятинин мцхтялиф сащяляриндя, сосиал щяйатда вя идарячиликдя мязмуна нисбятян формайа, эюрцнтцйя вя эюстярмяйя цстцнлцк верилмяси; 2) бядии йарадыъылыгда естетика вя инъясянятдя бядии ясярлярин идейа мязмунуну инкар едян, йалныз онларын формасына ящямиййят верян идеалист ъяряйан вя бядии метод. Кинода  кадрларын монтажынын эюстярилмясиня дялалят едир.  Формалист.

Формат (фр. формат < лат. формо  эюрцнцш, защири эюркям). 1) щярф. китаб няшриндя юлчц; 2) информасийанын щесаблама машынынын йаддашына йерляшдирилмяси цсулу; 3) мигйасындан асылы олараг щяр щансы тядбирин тяшкили вя тягдиматы цсуллары; 4) медиа структурларында эерчяклийи, факт вя щадисяни, йазы вя йа данышыьы тягдиметмя цсулу; 5) ТВ верилишинин йалныз она хас олан даими яламятляринин мяъмусу.

Формула (лат. формула  форма, гайда), информасийанын масс-медиа каналлары иля верилмясинин структур гурулушу. Ф. стандарт сцжетлярин, иштирак едян шяхслярин вя онларын мцнасибятляринин тякрар топлусуну нязярдя тутур.

Формулйар (алм. Формулар < лат. формула  форма, гайда). 1) китабхана гейдиййат карты, щяр щансы мялуматдолдурмаг цчцн бланк; 2) кющн. кечмиш Русийада забит вя йа мямурларын хидмят дяфтярчяси; 3) мцасир тясяррцфат щцгугунда тиъарят дювриййясиндя бюйцк фирмаларын истифадя етдийи стандарт мцгавиля формасы.

Форс-мажор (фр. форъе-мажеуре  гаршысыалынмаз, эюзлянилмяз вязиййят), мцяййян щадися (йаньын, тябии фялакят, мцщарибя, блокада вя с.) нятиъясиндя тяряфлярдян щяр щансы биринин юз ющдяликляриня там вя йахуд гисмян ямял едя билмямяси, тяящщцдлярин юдянилмясинин там вя йа гисмян гейри-мцмкцнлцйц. Щяр ики тяряф юз мянафейи цчцн щяр щансы бир конкрет щадися заманы форс-мажор ифадяси алтында няйи нязярдя тутдуьуну габагъадан мцяййянляшдирмялидир.

Форпост (алм. Ворпостен). 1) башга сюзля, аванпост; 2) юн мювге тутмаг, няйинся вя киминся дайаьы олмаг.

Фортуна (лат. фортуна  чярхи-фяляк, тале). 1) гядим Рома мифолоэийасында бяхти эятирмя, хошбяхтлик, уьур илащяси; эюзляриндя сарьы, ялиндя боллуг шейпуру, кцря вя йа чархын цзяриндя (хошбяхтлийин дяйишкян олмасынын символу) дайанмыш шякилдя тясвир едилирди; 2) тале, хош тясадцф, хошбяхтлик.

Форум (лат. форуммяъ. мяълис). 1) гядим Ромада шящярин сийаси щяйатынын мяркязляшдийи базар, ясас мейдан. Императорун щярби шющрятини тяъяссцм етдирян мцряккяб композисийалы ансамбл-абидяляр дя тядриъян Ф. адланырды; 2) нцфузлу, эениш топланты. Актуал иътимаи-сийаси чыхышларын сясляндийи нцфузлу мяълис; чохлу тяшкилат нцмайяндяляринин иштиракы иля издищамлы йыьынъаг, топланты; 3) тяшкилат формасынын ады. Мяс., Щ.Ялийев адына бейнялхалг Азярбайъан Ф.-у; Азярбайъан наминя иътимаи Ф.; Эянъляр Ф.-у вя с.

Форвард (инэ. форwард  юн, иряли). 1) идман ойунларында щцъум хяттинин ойунчусу, щцъумчу; 2) валйута биржасында юдянишин щазыркы курса уйьун апарылмасы барядя яввялъядян разылашма; 3) бизнес сащясиндя щесаблашма формасы.

Фоторобот (йун. пщос (пщотос)  ишыг + робот), мцхтялиф мягсядляр цчцн (даща чох ахтарыш цчцн) инсанын айры-айры цз ъизэиляри ясасында онун портретинин йарадылмасы.

Фрахт (алм. Фраъщт). 1) су йолу иля дашынан йцкцн йолхяръи; юдямя гайдалары вя с. мигдары тяряфлярин разылыьы иля мцяййянляшдирилир (Ф. мцгавиляси); 2) кирайя едилмиш эями иля дашынан йцк вя щямчинин беля дашынманын юзц.

Фрак (фр. фраъ), габаг ятякляри кясик, архасы нисбятян узун олан вя ясасян, зийафят цчцн нязярдя тутулан киши костйуму.

Фраксийа (фр. фраътион  щисся < лат. фраътио  сындырмаг, сюкмяк). 1) партийа дахилиндя мцтяшяккил груп; 2) дистилля едилян майе гарышыьына айрылан тяркиб щиссяляри.  Фраксийачылыг. Фраксионизм.

Фрамуга (пол. фрамуэа  диварда ойуг, гапы, пянъяря йери), адятян, ачылан гапы вя пянъярянин цст щиссяси.

Фрегат (фр. фреэате < ит. фреэата). 1) кющн. цч дорлу, йелкянли щярб эямиси; 2) дилчилийин сабит сюз бирляшмялярини юйрянян дилчилик сащяси.

Фреска (ит. фресъо  тязя), тязя суваг цзяриндя сулу бойа иля чякилмиш шякил, ъялбедиъи, мцряккяб нахыш.

Фриэид (лат. фриэидус  сойуг), бязи гадынларда ъинси сойуглуг; ъинси ялагяйя щявясин олмамасы.  Фриэидлик.

Фронтал (фр. фронтал  юн, габаг) 1) щярби ъябщяйя юн тяряфдян, перпендикулйар йюнялдилмиш щцъум. Мяс., Ф. щ ц ъ у м, Ф. а т я ш; 2) цзц тамашачыйа тяряф чеврилмиш (ряссамлыг вя щейкялтярашлыгдакы фигурлар щагда); 3) цмуми олан; щяр кясдя йайылан, ейни вахтда истещсал олунан.

Фруктоза (лат. фруътус  мейвя), рянэсиз, бярк, кристаллик ярзаг, щямчинин цряк хястяликляриндя вя шок щалларында гябул едилян дярман препараты; мейвя шякяри.

Фугас (фр. фоуэассе  партлайыъы), торпагда вя суда дайаз сявиййядя йерляшдирилян партлайыъы маддя, мина.

Фулл-сервис (инэ. фулл  там + сервиъе  хидмят), там хидмят. Реклам сащясиндя рекламын бцтцн нювляри цзря хидмят эюстярян аэентликляря аид едилир.

Фундаментализм (лат. фундаментум  ясас, бцнюврядян), теолоэийада кющнялмиш дини бахыш, ещкам вя анлайышлара йенидян, тянгиди бахмаьын ялейщиня олан ъяряйанлардан бири; эениш мянада диндя ещкамларын дяйишмясинин ялейщиня, ортодоксаллыьын сахланмасынын тяряфдары олмасыны бяйан едян дини истигамят.  Фундаментал.

Функсийа (лат. фунътио  чыхыш етмяк), телерадио истещсалынын ясас анлайыш­ларындан бири. Йарадыъы вя техники групун, айры-айры структурларын, истещсал цнсцрляринин фяалиййят даиряси, ролу, вязифяси.  Функсионал. Функсионализм. Функсионер.

Фуршет (фр. фоуръщеттещярф. чянэял), маса архасында яйляшмядян, айаг цстя гялйаналты етмяк, йемяк йемяк.

Футинг (инэ. фоотинэ < тоот  пийада эязмяк), саьламлыьы мющкямлятмяк, йахуд мяшг мягсядиля сцрятли темпдя эязмяк, йеримяк.

Футлйар (алм. Футтерал), дашынан телерадио аваданлыьыны (камера, штатив, микрофон вя с.) хараб олмагдан, зядялянмякдян вя с. горумаг цчцн истифадя олунан гуту, габ вя йа хцсуси парча юртцк.

Футуролоэийа (лат. футурум  эяляъяк + …лоэийа), эяляъяйи прогнозлашдыран, иътимаи инкишафын мцмкцн эяляъяйи барядя ещтималлар иряли сцрян елм сащяси.  Футурист. Футуризм. Футуролог.

Э э
Эедонизм (йун. щедоне  щязз, зювг, ляззят), щяйатын зювг цчцн йаранмыш олдуьуну иддиа едян гядим йунан яхлаг нязяриййяси.  Эедонист.

Эел (лат. эело  донурам), дисперсийа мцщити майе вя газ щалында олуб, бярк ъисмлярин бязи хассяляриня малик дисперс систем. Э.-ин хассяляри (юз формасыны сахлайа билмяси, мющкямлийи, пластиклийи вя с.) онда структур шябякяси (каркасы) олмасы иля ялагядардыр.

Эемодиализ (щаимо… + йун. диалийсис  айырма, айрылма), сцни бюйряк васитясиля кяскин вя хроники бюйряк чатышмазлыьыны мцалиъя етмяк методу.

Эен (йун. эенос  ъинс, мяншя), елементар ирсиййят ващиди  дезоксирибонуклин туршусунун (ДНТ) бир сащяси. Э е м о  абр. Мейвя вя биткилярин эенляринин дяйишдирилмяси иля баьлы ишлянян «Эенетик модификасийа» олунмуш сюзляринин баш щярфляри. Дцнйанын чох йерляриндя бу, зярярли експеримент сайылыр.

Эендер (инэ. эендер  нюв, ъинс), ъинся эюря инсанларын фяргляндирилмяси иля баьлы олан фяалиййят, арашдырма вя елм сащяси. Сосиолоэийада Э. статусу ъинся эюря мцяййянляшдирилир.

Эенезис (йун. эенесис  мяншя, йараныш), даща эениш мянада тюрямяни вя инкишафы мцяййян вязиййятя, щала, формайа салан ардыъыл просесляр.  Эенетика. Эенетик. Эенерасийа.

Эенератор (лат. эенератор  истещсал едян), щяр щансы мящсул (асетилен, бухар, газ вя с.) вя йа електрик енержиси щасил едян, йахуд енержини бир нювдян диэяриня чевирян гурьу, апарат вя йа машын.

Эенофонд (эен + фр. фонд  юзцл, бцнювря гойма). 1) популйасийаларында, бу вя йа диэяр нювдян олан организм групларында мцхтялиф эенлярин мцхтялиф формаларынын (аллелляринин) нисби сайы вя кейфиййят мяъмусу; 2) мяъ. бу вя йа диэяр халгы, милляти тямсил едян эюркямли шяхслярин мяъмусу, бцтювлцкдя миллятя шамил едилян кямиййят вя кейфиййят юлчцсц.

Эеносид (йун. эенос  ъинс + лат. ъаедере  юлдцрмяк), сойгырым; айры-айры ящали групларынын ирги, милли, йахуд дини мотивя эюря мящв едилмяси; бяшяриййятя гаршы ян аьыр ъинайятлярдян бири. Э. ъинайятляри фашизмя, ирги вя милли ядавяти, «али» ирглярин «ашаьы» иргляр цзяриндя щюкмранлыьыны вя с.-ни тяблиь едян мцртяъе «нязяриййяляря» ясасланыр.

Эеополитика (йун. эео  йер, торпаг + политикус  сийасят). 1) инсан ъямиййятинин щяйатында физики-ъоьрафи шяраитин (юлкянин вязиййяти, тябии ещтийатлары, иглими вя с.) щялледиъи ролуну вя ирглярин гейри-бярабярлийини тясдиг едян нязяриййя, елми консепсийа; Э. биринъи дцнйа мцщарибяси яряфясиндя мейдана эялмишдир. Бу анлайышы илк дяфя Исвеч алими Р.Челлен ишлятмишдир. О, малтушчулуг вя сосиал-дарвинизмин мцддяаларындан истифадя едяряк ъоьрафи сащя щаггында мювъуд бахышлары ясасландырмаьа ъящд эюстярмишдир. Алман ъоьрафийашцнасы Ратсел ися дювляти «щяйат сащяси» уьрунда мцбаризя апаран организм щесаб едирди. Э.-нын диэяр нцмайяндяляри Х.Маккиндер (Инэилтяря), адмирал Мехен (АБШ) вя б. олмушлар. 1923  27-ъи иллярдя Алманийада чыхан «Эеополитика» журналы ятрафында топланмыш дярняк Э.-ны сийаси ъоьрафийадан фяргли хцсуси елм адландырмышды; 2) щяр щансы юлкянин хариъи сийасятиня щямин юлкянин мювъуд ъоьрафи амилляринин (йерляшдийи ярази, дянизляря чыхыш вя с.) мцяййян тясир эюстярмяси; эеополитик стратеэийанын тяркиб щиссяси.  Эеополитик.

Эербалайф (инэ. щербалифе < лат. щерба  от + инэ. лифе  щяйат), шяфавериъи отлардан щазырланан, мцалиъя-профилактика вя чякини нормаллашдырмаг мягсядиля баланслашдырылмыш гида системиня дахил едилян бир сыра дярман препаратларынын ады.

Эетто (ит. эщетто  йер), орта ясрлярдя Авропа шящярляриндя йящудилярин тяърид олунараг йашамасы цчцн айрылмыш йер. Икинъи дцнйа мцщарибясиндя фашистляр ишьал олунмуш яразилярдя йящуди Э.-лары дцзялдирдиляр. Бязи щалларда Э. анлайышы дискриминасийа олунмуш милли азлыгларын йашамасы цчцн айрылмыш районлара да аид едилир.

Эейша (йап.  хидмят едян гадын), мусиги габилиййяти олан, яйляндирмяйи, рягс етмяйи вя щяйат щягигятляри, цнсиййят вя с. барядя инъя, ъазибядар, фялсяфи сющбятляр апара билян, гонаглыг вя банкетлярдя ев сащиблийи етмяйи баъаран гадын.

Эигабайт (йун. эиэас  нящянэ + байт), компйутерин йаддашынын тутумуну юлчмя ващиди. 1024 мегабайта бярабярдир.

Эилдийа (алм. Эилде  иттифаг, тябягя). 1) орта ясрлярдя Гярби Авропада таъирлярин мараьыны вя имтийазларыны горумаг цчцн йарадылмыш иттифаг; 2) пешя марагларыны вя цзвляринин мцхтялиф щцгугларыны горумаг цчцн йарадылан бирликляр. Мяс., р е ж и с с о р л а р Э., в я к и л л я р Э., а к т й о р л а р Э. вя с.

Эирлйанда (ит. эщирланда), рянэарянэ эцллярин вя йашыл отларын зянъир формасында тохунмасы; бу формада олан орнамент нювц.

ЭПС (инэ. Элобал Поситион Сйстем сюзляринин гысалтмасы  глобал ящатя системи), пейк васитясиля ъоьрафи мювгейи мцяййянляшдирян глобал систем. Дцнйада ики беля систем вар  Русийанын ГЛОНАСС вя АБШ-ын НАВСТАР системляри. Э. яввялляр щярби мягсядляр цчцн ишляниб щазырланмышдыр, лакин сонрадан ондан мцлки мягсяд цчцн дя (мясялян, автоняглиййат навигасийасы цчцн) истифадя етмяйя башлайыблар. Щансыса аваданлыгда бу системи дястякляйян програм гурашдырылыбса, онун васитясиля йерли шяраитя уйьун олан, конкрет ситуасийа иля баьлы истянилян информасийаны истянилян формада (хяритя, чертйож, мятн, шякил вя с.) алмаг мцмкцндцр.

Щ щ
Щакер (инэ. щаъкер  щцъум едян), даьыдыъы програмлар щазырлайараг, информасийа системлярини вя йа шябякяляри сырадан чыхармаг мягсяди эцдян шяхс.  Щакерлик.

Щамбурэер (инэ. щамбурэер  гялйаналты), исти гялйаналты, доьранмыш бифштекс, говрулмуш ят вя ядвиййатларла гызардылмыш кюкя.

Щаракири (йап.), Йапонийада самурайлар арасында хянъяри гарына сохмагла юзцнц юлдцрмя цсулу.

Щард-диск (инэ. щард диск  сярт, бярк диск), даща чох данышыг ишлянир: материалын илк ишлянмя йери, сярт магнит диски.

Щард-рок (инэ. щард-роък щард  аьыр), аьыр рок  рок-мусигинин бир нювцдцр, сцрятли ритм, електроэитаранын йцксяк сяслянмяси вя сяс имканларынын ян сон вакал щядди иля сяъиййялянир.

Щармонийа (йун. щармониа  ялагя, рабитя, гамят, уйьунлулуг, таразлыг). 1) мус. щямащянэ тонлар; 2) разылыг, йекдиллик; 3) бцтювцн щиссяляринин дцзэцн, ардыъыл уйьунлуьу, бирлийи.  Щармоник.

Щауптвахт (алм. Щауптwаъще  баш гаровул), щябсдя олан щярби гуллугчуларын тяърид олунуб щябсдя сахланылмасы цчцн бина вя йа хцсуси отаг. Щ. режими щярби низамнамялярдя мцяййян олунур.

Щайъекер (инэ. щижаъкер), тяййаря оьрусу, тяййаря гачыран, щава гулдуру.

Щедлайн (инэ. щеадлине  гязет башлыьы), ясас щадисяляр; щадисянин ян юнямли мягамыны бир сятирля вермяк.

Щеэемонийа (йун. щеэемониа  аьалыг, рящбярлик, башчылыг), цстцнлйця малик олмаг, рящбярлик етмяк; бир тябягянин, групун, дювлятин башгаларына мцнасибятдя цстцн, апарыъы, тясирли олмасы.  Щеэемонлуг. Щеэемон.

Щеликоптер (йун. щелих (щеликос)  спирал, винт + птерон  ганад), вертолйотун бир сыра хариъи диллярдя ады.

Щематолоэийа (щемато + …лоэийа), ганын тяркибини вя хцсусиййятлярини юйрянян елм сащяси.  Щематома. Щемотолог.

Щемо… Щемато… (йун. щаима (щаиматос)  ган), «ган» вя ган иля баьлы олан мцряккяб сюзлярин биринъи щиссяси. Мяс., щемоглобин, щемотолоэийа, щематурийа, щемолиз вя с.

Щемофилийа (йун. щаима  ган + пщилео  мейил), ясасян кишилярдя юзцнц эюстярян ирси ган хястялийи. Йцксяк ганахма, ганын эеъ лахталанмасы иля характеризя олунан ирси хястялик. Щ. ганын лахталанмасыны тямин едян амилин  хцсуси зцлал маддясинин ган плазмасында лазыми гядяр олмамасы иля ялагядардыр.  Щемофилийалы.

Щемоглабин (щемо + лат. элобус  дийиръяк), инсанда, щямчинин онурьалы вя онурьасыз ъанлыларда ганын гырмызы дямир тяркиби пигменти. Щ.-ин ясас ролу оксиэени тяняффцз органларындан организмин тохумаларына чатдырмагдыр.  Щемоглобинемийа.

Щемотерапийа (щемо… + терапийа), башгасындан ган кючцрмяк вя гандан дцзялдилмиш щябляри (мяс., эематоэен) дахиля гябул етмякля ганын мцалиъя олунмасы.

Щепатит (йун. щепар (щепатос)  гараъийяр), гараъийярин мцхтялиф сябяблярдян баш вермиш илтищабы хястялийи.  Щепарин. Щепотоптоз.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   26




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет