Реферат Тақырыбы: Халықаралық деңгейдегі теңсіздік көрсеткіштері Орындаған: Нурдариянова Дария
жүктеу/скачать 25.88 Kb.
|
1 2
Социология- Бұл бет үшін навигация:
- Негізгі бөлім 2.1
|
Реферат Тақырыбы: Халықаралық деңгейдегі теңсіздік көрсеткіштері Орындаған: Нурдариянова Дария Семей 2023 Кіріспе Әлеуметтіксыныптыңтеңсіздігіадамэволюциясыныңежелгідәуіріненқалыптасты. Әртүрліелдердіңтарихыадамдарғақысымшылық пен құлдылыққаәкелетіннәрсеніңайқындәлеліболыптабылады - бұлмутаулар, аштықтәртіпсіздіктер, соғысжәне революция. Біраққанарқылытағайындағанбұлтәжірибеештеңеүйретпейді. Ия, қазіржұмсақ, жабықпішіндіалды. Әлеуметтіктеңсіздікдегеніміз не жәнеоныңбүгінгікүніқандайбейнесі бар? Әлеуметтіктеңсіздік - адамдардыңмүмкіндіктерін, артықшылықтарынжәнеқұқықтарынтеңемеспайдаланудыбілдіретінқоғамдағыөзұстанымдарынасәйкессыныптарды, қоғамдардынемесетоптардыбөлунемесесаралау. Егерәлеуметтіктеңсіздікбаспалдақтүріндесхемалықтүрдеұсынылса, ондаеңтөменгі деңгейдеқысымғаұшырайтын, кедейжәнезұлымдықүстіндегіжәне бай адамдар, қолындабилік пен ақша бар адамдарболады. Бұлкедейлер мен байларғақоғамныңстратификациясыныңнегізгібелгісі. Әлеуметтіктеңсіздіктіңбасқа да көрсеткіштері бар. Әлеуметтіктеңсіздіктіңсебептеріқандай? Экономистернегізгібайлықтымүліккетеңемесқарым-қатынастажәнетұтастайалғандаматериалдықбайлықтыңтаралуыменкөреді. Р. Мишель (неміссоциологы) соладамдартаңдағанүкіметтікаппараттарғаүлкенартықшылықтар мен өкілеттіктерберудіңсебебінкөрді. Француз әлеуметтанушысыЭ.Дюркхеймдіңпікіріншеәлеуметтіктеңсіздіктіңсебептері. Қоғамғаең жақсыпайдаәкелетінадамдарды, олардыңбизнестегіеңжақсымүмкіндіктерінкөтермелеу. Жалпықоғамнанбөлетін, адамныңбірегейқасиеттері мен қабілеттері. Негізгі бөлім 2.1 Бізқоғамныңәлеуметтікқұрылымынсөзеткендеқоғамөзініңқұрылымыжағынанбірдеемесекендігінайтыпөткенедік. Қоғамадамдарыныңарасындатеңсіздік бар. Соғанбайланыстыолардыңәлеуметтікжүйедегіалатынорындары да бірдейемес. Жекелегениндивидтер мен адамтоптарыныңарасындаәлеуметтікжіктелу бар. Олардыжіктегендебірқатарөлшемдербасшылыққаалынады, мәселен, табыстарыныңкөлемі, білімдерініңдеңгейі, мамандықтағымәртебесі, биліккеқатынастары. Қоғаммүшелерініңарасындаәлеуметтіктеңсіздіктіңтабиғатын, себептерін, оныңзаңдықұбылысретіндегімәнінтүсінуде әлеуметтік стратификация теориясының маңызызор. «Стратта» деген геология терминіжердіңқұрылымындағықабаттардыанықтауғабайланыстықолданылады. Ал, қоғамғабайланыстыбіздіңанатіліміздеқабаттангөрі «жік» дегенұғымдыпайдаланғанымызжөн. Бізтарихтанқоғамныңәр даму сатысынатәнтүрлістратталардыңболғанынбілеміз. Қоғамадамдарынстратталарғажіктеудіңтарихиүштипібелгілі. Олар: а) касталар; ә) сословиелер; б) таптар. Осы аталғанжіктеудіңүштипінебайланыстыстратификациялықжүйеашықжәнежабықжүйелергебөлінеді. Қоғаммүшелерініңстатустары мен әлеуметтікжағдайларынөзгертулерінемүмкіндік бар әлеуметтікқұрылым ашықстратификациялықжүйе депалады да, ал, мұндаймүмкіндікбалмайтынқоғам жабықстратификациялықжүйе депаталады. Қоғамілгерілепдамығансайыноныңқұрылымы да өзгеріпотырады, соғанбайланыстыәлеуметтікмобильдікдегенқұбылыстыңтүсінігіпайдаболды. Оны ғылымижағынаннегіздеп, «әлеуметтікмобильдік» теориясының авторы П. Сорокин тереңзерттеді. 2.2 «Қоғам» дегенұғымәлеуметтануғылымыныңбастыкатегориясыболыптабылады. Ғылымиәдебиеттерде «қоғамның» мәнінтүсіндіругебағытталғананықтамалардың саны 150 – денастам. Әрине, олардыңбәрібірдей «қоғам» дегенұғымныңмәні мен мазмұнынтолықашаалмағанымен, бұланықтамалардаортақсипаттыбелгілері бар. Мәселен, әлеуметтанудыңнегізінқалаушы француз ғалымы Огюст Конт қоғамдыбелгілібірқызметатқаратын, ынтымақтастық пен қоғамдықеңбекбөлінісіненегізделгенжүйедептұжырымдайкелеқоғамныңнегізінотбасы, таптаржәнемемлекетқұрайдыдегенанықтамаберді. Француз әлеуметтанушысы Эмиль Дюркгейм қоғамдыколлективтіксанағанегізделген, жекеиндивидкеқарағандажоғары, бастапқылықсипаты бар руханинақтылықдептүсіндіреді. Яғни, қоғамныңтұтастығыныңнегізі – коллективтік, жалпығатән сана дегентұжырымдыайтады. Көрнектінемісғалымы М. Вебер: «Қоғам – адамдардыңбір – бірінеықпал, әсеретуінентуындайтынәлеуметтікбайланыстардыңжиынтығы» дейді. АмерикандықәлеуметтанушыПарсонстыңпікірінше, қоғам – адамдарарасындағықарым – қатынастардыңжүйесі, ал, олқарым – қатынастардыңнегізі – ережелер (нормалар) мен құндылықтарболыптабыладыдеген. Ал, К. Маркс қоғамдыадамдардыңбірлесіпқызмететулерініңнәтижесіндепайдаболып, тарихидамыпотыратынқатынастардыңжиынтығыретіндетүсіндіреді. Қоғам – әлеуметтікжүйе. Ал, әлеуметтікжүйедеп, негізгіэлементтеріадамдарарасындағыөзарабайланыстар мен қарым – қатынастардан, өзараықпалдасудантұратынкүрделітұтастықтыайтамыз. Теңсіздік – экономикалықресурстарға, әлеуметтікқұндылықтар мен саясибиліккеқолжеткізуүшінәлеуметтіктоптардың (страталар, таптар, касталар, топтардың) әртүрлімүмкіндіктері. Әлеуметтіктеңсіздік-бұладамдардыңөмірлікмүмкіндіктерініңтеңсіздігі, яғниолардыңәлеуметтікигіліктерге (байлыққа, билікке, білімге, беделгежәне т. Б. Шектеуліресурстарғатеңқолжеткізбеуі) Теңсіздікғылымижәнеқоғамдықдискурстыңмәніболғанкездеғанатүсініледі. Сонда теңсіздікөмірсүре бастарды депайтуғаболады К. Эдер, антрополог Әлеуметтіктеңсіздіктуралыайтумүмкіндігі болу үшінекітанымдық операция жасаукерек: 1.Әлеуметтік әлемдітікжіктеу 2.Класстарға бөлінгениндивидтердентұратын, теңдікидеалынанауытқығантікжіктелгенәлемдіжариялау Қоғамдағытеңсіздіктіңтұрақтылығы мен алуантүрлілігіӘлеуметтіктеңсіздікәрдайымбалды. Адамдарөзініңфизикалықжәнеақыл-ой қабілеттері, сыртқытүрі, табысы, білімі, жынысы, жасы, кәсібі, билігі, меншігіжәнебасқа да көптегенбелгілерібойыншаерекшеленеді. БірақбұлайырмашылықтарәлеуметтікмаңыздыемсӘлеуметтіктеңсіздіктуралыадамдардыңпараметрлердіңқандай да бірайырмашылығыинституциональдықбекітілгенжәнеадамдардыңөздерініңөмірлікмүмкіндіктеріменбөлінетінтоптарбойыншабөлінуіүшіннегізболғанкездеғанаайтуғаболадыӘлеуметтіктеңсіздік-бұл тек әлеуметтікғанаемс, соныменқатармәдениөнім. Яғни, қоғамдағытеңсіздіктіңболуынмойындауадамдардыңқандай да бірқарым-қатынастақандаймағынағасалтындығынабайланысты ӘлеуметтіктеңдікмәдениетқұндылығыретіндеҚоғамдағыәлеуметтіктеңсіздікнемсеәлеуметтіктеңсіздіктіңеңтөменгідеңгейінеқолжеткізужәнеқолдауфилософияға, дінгежәнеөзімшілдікдепаталтынөзтамырынакететінеуропалықсананыңдәстүрліқұндылығыболыптабылады. ӘлеуметтіктеңсіздікмәселеретіндеӘлеуметтіктеңсіздікмәселеретінде XVIII ғ. Буржуазия көтерілісікезіндебелсендітүрдетүсіндіріле баста ты. Осы кезеңдеәлеуметтіктеңсіздікашықболғансияқты, солуақытқадейінмұқиятадамкөзіненжәнетырысқанақылдансәттіжасырынғаншындықретіндетабылды Еуропа мен Америкадағытеңсіздіктібіртіндепқысқарту Әлеуметтіктеңсіздіктіңкөздерінетүрлікөзқарас: 1.Теңсіздік адамтабиғатындакездеседі. Кейбірадамдарбасқаларғақарағандаанағұрлымқабілеттіжәне таланты болыпкеледі, сәйкесінше, табысқа жену үшінөміржарысынанжоғарыболады 2.Теңсіздік-бұл әлеуметтікқұрылым, өткенжәнеқазіргікездегіадамиәрекеттердіңнәтижесі. Әрбірқоғамәлеуметтіктеңсіздіктіңбелгілібірдеңгейі мен түрінжасайдыжәнежаңғыртады Адам табиғатынабайланыстытеңсіздікТабиғаттанбірадамжақсыфизикалыққасиеттергеие, ол тез жүгіредіжәнекейінненұлттыққұраманыңқұрамынакіріп, бұлқабілеттіліктітиімді сайта аллоды. Немсебасқаадамболашақтаоғанжоғарыақылыжұмысалуғамүмкіндікбере алтын феноменалдықматематикалыққабілеті бар. Адам табиғатынабайланыстытеңсіздікжайлытеориялардыңкемшіліктеріI.Генетикаадамдарғакөмектесе аллоды немсекедергікелтіруімүмкін, бірақолүнемібелгілібірәлеуметтік контексте «жұмысістейді». Табиғи директор қоғамдағыадамныңжағдайынөздеріанықтамайды. II.Кезкелгенжағдайдатабиғиқасиеттер (кепілпелер) дамытылуытиіс, бұладамныңәлеуметтенужағдайына (оқыту, еңбекету, мемлекетсаясатыжәне т. Б.) толықбайланысты.) III.Адамдардыңтабиғитеңсіздігініңтеориялары АҚШ, Кана, Ұлыбританияжәне Швеция сияқтыхалқыгендікжағынанұқсас (жәнеэкономикалықжағдайлармен) елдерөзазаматтарыныңэкономикалықтеңсіздігідеңгейінде неге ерекшеленетінінтүсіндіреалмайды. Теңсіздіктіңтүрлері Руссо қоғамдағыбарлықтікжіктемелердіекітопқабөлді: 1.табиғи теңсіздіктергенегізделгенжіктеулер 2.негізі саяси (мәдени) сипатқаиежіктеулер Теңдіктіңтүрлері: МүмкіндіктертеңдігіБастапқышарттардыңтеңдігіНәтижелердіңтеңдігі ТеңсіздікОбъективтітеңсіздіктік – тікиерархиялардың, яғниқоғамныңшектеуліресурстарына (байлыққа, билікке, беделге) өзініңқолжетімділігібойыншаерекшеленетінәлеуметтіктоптардыңболуы. Субъективтітеңсіздік- объективтітеңсіздіктітүсінужәне оны өзшешімінталапететінмәселеретіндеұсыну (әлеуметтіктеңсіздіктің дискурсы) МысалҮнді каста жүйесіҮндікасталықжүйесіндеобъективтітүрдекөрінгентеңсіздікмүмкінболатынмаксимумғажетті. Алайдабұлтеңсіздікәлеуметтіктеңдіккеұмтылуғағанаемс, тіпті оны қиындатады. Түрлікасталардыңөкілдерібір-біріментеңдіккеұмтылмайды. Құдайдыңшығутегіидеясы осы жүйеніңәлеуметтіктеңсіздіктіңкөрінісіретіндетүсіндірілуінекедергікелтіреді Әлеуметтіктеңсіздіктіңартықшылықтары мен кемшіліктеріӘлеуметтіктеңсіздікпозитивтіжәненегативтіаспектілергеие: Позитивтіжағыбұлсыйақытеңсіздігініңадамдардыбілімінкеңейтуге, ынталыжұмысістеуге, инвестиция салуғажәнеинновацияларенгізугеынталандырадыНегативтіжағынанөнімділіккеқатысыжоқ, мысалы, нәсілдікнемсегендерліккемсітушіліктіңсалдарыболыптабылатынматериалдықсаралау бар. Қазіргіқоғамныңәлеуметтікқұрылымыөтекүрделіжәне «таптыққүрылым» үғымынанәлдеқайдакең. Теңсіздік-бұләлеуметтікқұрылым, өткенжәнеқазіргікездегіадамиәрекеттердіңнәтижесі. Әрбірқоғамәлеуметтіктеңсіздіктіңбелгілібірдеңгейі мен түрінжасайдыжәнежаңғыртадыАғартушылықдәуіріненбастапқоғамдағынақтытеңсіздіккетеңдік идеалы қарсықойылдыжәнетеңдікүшінкүресқазіргізаманғымәдениеттіңнегізгісебептерініңбірібалдыӘлеуметтіктеңсіздіктіңжақсыжәне шаман жақтары бар болғанымен, олнегізіненқоғамның даму деңгеініңтөмендігінкөрсететіннегативтіқұбылыс. Ашыққоғам — мемлекеттің ішкісаяси, экономикалық, әлеуметтікжәнемәденижүйелерініңдеңгейінбілдіретінұғым; Карл Поппердің «еркінқоғам» концепциясы, мұндабілімніңбарлықтүрлеріжәнекез-келгенәлеуметтіксаясат ашықсыналады. Ол оны фальсификациялықжәнесынирационалистікэпистемологиямен сәйкестенеалатынжалғызқоғам түріретіндеқарастырады; бірқабаттанекіншіқабатқаөтуресмитүрдешектелмейтінқоғам. “Ашық” және “жабық” қоғамдегенұғымдардыкезіндеағылшын философы Карл Поппер енгізген. Олмұныәртүрліқоғамдардыңтарихи-мәденижәнесаясижүйелерінесипаттама беру үшінқолданған. “Жабық” қоғам — огматытүрдежекебасқатабынушылықты, сондай-ақдамудыңертекезеңдерінетәнсипаттармен, жаңару, жаңғыруларсыз, ілгеріқозғалыссызтұрыпқалумәнінбілдірсе, “ашық” қоғам — бұғанқарама-қарсыұғымдаайтылады. Олсыртқыжағдайларға тез икемделіп, жылдамыңғайланатын, өзарасынғаерікберебілетіндемократияшылқоғам. Поппер өркениеттарихындақоғамдық даму қашанда “жабық” жүйеден “ашық” жүйегеөтуарқылыжүзегеасыпотырғанынкөрсетеді. “Жабық” жүйелергеөзініңәлеум. Жәнесаясиқұрылымдарыжөніненәрқилыелдердегі (Спарта, Пруссия, патшалықРесей, нацистік Германия) әміршіл-әкімшілқоғамдар, “Ашық” қоғамүлгісіретіндекөнедәуірдегіхалықкеңесібасқарған Афина мен жаңазамандағымемлекеттермысал бола алады. демокр. мемлекеттердіңтүрлерікөпболғаныменолардыңөзінетәнортақбелгілері бар. Халықбилігі, теңдік, әділеттілік, еркіндікпринциптеріненегізделгенмемлекеттікжүйедеғанаөркенжаяды. Қазақстан мемлекеті де биліктіңтүпиесіхалықболыптабылатындемокр. Республика әрадамныңнегізгіқұқық жәнебостандық нормаларыбелгіленген, заң мен сот алдындажұрттыңбәрітең. жүктеу/скачать 25.88 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2