Reu 4306 «аймақТЫҚ экономика және басқару» ПӘні бойынша сөЖ (СӨЖО) материалдары мамандықтар: 5В051000 – Мемлекеттік және жергілікті басқару

Силлабусты құрады: 5В051000 «Мемлекеттік және жергілікті басқару» мамандығының жұмыс оқу жоспары және пәннің КЭУК-МИ-85-04.01-2007 оқу - әдістемелік кешенінің құрылымына қойылатын талаптар негізінде оқытушы, магистр Мусатаева А.А.

Экономикалық теория және халықаралық экономика кафедрасының оқу-әдістемелік семинарының отырысында қарастырылды

10 маусым 2010 ж. Хаттама №10

Кафедра меңгеріші: Жетпісбаева М.Қ.

Мусатаева А.А. оқытушы «Аймақтық экономика және басқару» пәні бойынша дәріс оқып, «Экономикалық теория», «Микроэкономика», «Макроэкономика», «Мемлекеттің инвестициялық стратегиясы», «Халықаралық экономика» пәндері бойынша семинарлық сабақтар жүргізеді.

Тел: 44-16-34, ішкі 143

СӨЖ тапсырмалары дәрісте орындалуы керек. Ал дәрісте дербес оқылып қарастырылған білімдер тереңдетіліп, тереңдетілуі керек.

Алайда семинарлық сабақтарда қарастырылатын сұрақтар көлемі тақырыптың толық мазмұны қамтымайды. Сондықтан могитрант өз білімін тереңдету және кеңейту бойынша әрі қарай жұмыс жасауы қажет. Ол СӨЖО процесінде жүзеге асырылады. Сондықтан СӨЖ – да тақырыптың мазмұның толық ашатын қосымша сұрақтар, мәселе, тапсырмалар қарастырылады.
СӨЖ формалары мен мазмұның өңдеу.

«Аймақтық экономика және басқару» курсының ерекшелігі СӨЖ – дің кең формалар жиынын ашады. Атап айтсақ, мынадай формалар:

- оқытушы берген дәріс конспектілерін талдау;

- семинарлық сабаққа негізгі оқулық бойынша дәріс конспектісін дайындау;

- белгілі тақырып бойынша реферат дайындау;

- магистірлік рефераттарды, баяндамаларды өзара рецензиялау;

- курс терминдері бойынша сөздіктер мен сөзжұмбақтар құру;

- күрделі есептерді шығару;

- статистика мәліметтерін талдау;

- кәсіпорын іс - әрекетін модельдеу;

- топтық жобаға қатысу;

- таңдалған тақырып бойынша презентация жасау;

- глоссарий жасау;

- тақырып бойынша шолу жасау;

СӨЖ-ді тиімді ұйымдастыру үшін арналған тыңдаушыға ұсыныстар.

Материалды әрі қарай өңдеуге кірісе отырып, мыналар қажет болады:

• 
  жұмыс орнын анықтау;
  
• 
  егер үйде жұмыс жасауға арналған жағдайлар болмаса, университет немесе қалалық кітапхананың оқырмандар залының қызметіне жүгіну;
  
• 
  дәріс конспектісі болу;
  
• 
  курс бағдарламасы болу;
  
• 
  ұсынылатын әдебиет болу (оқулық, есептер).
  

• 
  дәріс материалын жаңа оймен өңдеген жөн (оны кейінге қалдыруға болмайды, себебі дәріс мазмұны ұмытылып қалуы мүмкін);
  
• 
  конспектімен жұмыс жасай отырып, әдебиетке сілтеме жасап, қажетті толықтырулар мен түзетулер енгізген тиімді;
  
• 
  тақырыппен жұмыс жасау материалды толық түсініп, есте сақтағанға дейін жалғаса беруі қажет;
  
• 
  тақырыппен жұмыс оқулықтарда кеотірілген мысалдар мен есептерді талқылаумен аяқталады;
  
• 
  егер тақырыппен жұмыс жасағаннан кейін түсініксіз сұрақтар қалса, онда оны оқытушыдан кезекті дәрісте сұрау.
  

Осыдан шығатыны:

• 
  коллоквиумда қарастырылатын сұрақтар бойынша теориялық материал тағы бір рет қайталануы керек.
  

• 
  магистранттардың ағымдық үлгерімін тексеру;
  
• 
  топ магистранттарының дайындығын айқындау;
  
• 
  үлгірімділігі төмен тыңдаушылармен жұмыс жасау әдістемесін ұйымдастыру.
  

• 
  бақылау жұмысының тақырыбын білу қажет;
  
• 
  теориялық материал, негізгі формулаларды, есепті шығару әдістерін қайталау керек;
  
• 
  оқулықтағы мысалдар мен есептерді және семинар сабақтарында қарастырылған есептерді қайта қарастыру.
  

Тапсырманы орындау тәртібі:

• 
  өзіндік жұмыстар графигімен бекітілген мерзімнен кешіктірмей тапсырмаларды орындауға кірісу;
  
• 
  егер тапсырманы орындау барысында қиындықтар туындаса, онда курстың сәйкес тақырыбына қайтып оралып, оны толықтырып, тапсырманы орындауға қайта кірісу;
  
• 
  егер осыдан кейін қиындықтар туындаса, онда оқытушыға консультацияға келу;
  
• 
  алынған шешімді талдау;
  
• 
  тапсырманы қорғауға дайындала отырып, теорияның сәйкес ережесін тексеру керек;
  
• 
  тапсырманы орындау барысында қолданылған әдісті түсінгенге көз жеткізу;
  
• 
  тапсырма графикпен (орын) бекітілген мерзімнен кешіктірмей қорғалуы керек, себебі ол академиялық берешек болып есептеледі.
  

«Аймақтық экономика және басқару» курсы бойынша СӨЖО өткізу формалары

1. 
   Тақырып сұрақтарын ауызша талқылауға дайындалу
   
2. 
   Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтарға жауап беру
   
3. 
   Берілген тапсырмаларды орындау
   
4. 
   Тест сұрақтарына жауа беру.
   
5. 
   Тақырып бойынша глосарий құру.
   
6. 
   «Аймақтық экономика және басқару әдістерінің өзара әрекеттесуі» атты тақырыпқа академиялық эссе дайындау.
   

1. 
   Аймақтық экономика пәніне не кіреді?
   
2. 
   "Территория", "аймақ», "кеңістік" түсініктерінің айырмашылықтары қандай?
   
3. 
   "Райондау" деген не және оның қандай түрлерін білесіздер?
   
4. 
   Ірі экономикалық аудандар мен экономикалық ықпалдасудың аймақаралық ассоциациялары арасында қандай байланыс бар?
   
5. 
   Мәселелік аймақтарға мысал келтіріңдер.
   
6. 
   "Еуроаймақтар" деген не?
   
7. 
   Еуропалық Одақ, Еркін сауданың Солтүстік-Америкалық ассоцияациясы, ТМД аймақтар болып табылады ма?
   
8. 
   Экономикалық кеңістікке сипаттама беріңдер.
   
9. 
   Біртекті (гомогенді) және тарапты аймақтар арасындағы айырмашылықтарды атаңдар.
   
10. 
    Шаруашылықты кеңістіктік ұйымдастырудың негізгі формалары қандай?
    
11. 
    Агломерация және мегаполис деген не?
    
12. 
    "Урбандау" және "субурбандау" түсініктерін қалай түсінесіздер?
    
13. 
    Экономикалық кеңістік бірлігі деген не?
    
14. 
    "Анклав" және "эксклав" түсініктеріне сипаттама беріңдер.
    
15. 
    Аймақтық экономика, аймақтық ғылым, аймақтану, регионология, экономикалық география арасындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды қалай түсінесіңдер?
    
16. 
    Макроэкономика, микроэкономика және аймақтық экономиканың ұқсастықтары мен айырмашылықтары қандай?
    

1. 
   Аймақтық экономиканың негізгі түсініктерін анықтау мақсатында салыстырмалы кестқұру.
   

1. 
   Аймақтық экономика нені оқытады?
   

б) Ұлттық экономиканы ұдайы өндірудің территориялық қағидаларын, ауданаралық және халықаралық еңбек бөлінісіне қатысу артықшылығы негізінде халықшаруашылықтық кешеннің ішкі жүйесі ретіндегі аймақтың қызмет ету механизмін

в) Ұлттық экономиканы реформалау мәселелерін

г) Шексіз қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін шектелген ресурстарды тиімді бөлу

д) Жауаптардың барлығы дұрыс

2. 
   Төмендегілердің қайсысы аймақтық экономиканың құраушы бөлігі болып табылады
   

б) Қоғамның өндіргіш күштерін орналастыру мәселелері

в) Ұлттық экономиканы реформалау кезеңдері

г) Шексіз қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін шектелген ресурстарды тиімді пайдалану

д) Жауаптардың барлығы дұрыс

3. 
   Төмендегілердің ішінен райондау түрлерін атаңдар
   

б) Жалпы экономикалық райондау

в) Мәселелік экономикалық райондау

г) Жауаптардың барлығы дұрыс

д) Жауаптардың барлығы дұрыс емес
4. Кеңістіктің элементарлы объектісі

а) локалитет

б) аймақ

в) аудан

д) эксклав

5. Қоршаған территорияға қатысты айрықша ерекшеліктерімен сипатталатын территорияның оқшауланған учаскесі

а) локалитет

б) аймақ

в) аудан

д) эксклав

6. Елдің негізгі территориясынан бөлінген бөлігі

а) локалитет

б) аймақ

в) аудан

д) эксклав

1. 
   Тақырып сұрақтарын ауызша талқылауға дайындалу
   
2. 
   Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтарға жауап беру
   
3. 
   Берілген тапсырмаларды орындау
   
4. 
   Тест сұрақтарына жауа беру.
   

«Экономикалық ой тарихындағы кеңістік факторы», «Й.Тюненнің ауылшаруашылық штандорт теориясы», «А.Вебердің өнеркәсіптік штандорт теориясы», «Халықаралық сауда теориясы».

1. Ғылыми пән ретінде аймақтық экономика қалыптасуының негізгі кезеңдерін атаңдар

2. Й.Тюнен, В.Лаунхардт, А.Вебердің штандорт теорияларының негізгі ережелері қандай?

3. Көптеген теориялардың ішінен А.Лештың шаруашылықты өнеркәсіптік ұйымдастыру туралы ілімі немен айрықшаланады?

1. Аймақтық экономика теориясындағы үш ірі бағыттардың негізгі белгілерін сипаттаңдар

2.Аймақтық экономиканың негізгі түсініктерін түсіндіру мақсатында салыстырмалы кесте құру.

1. Неміс ғалымы В. Лаунхардттың басты жаңалығы:

а) Шикізат көздері мен өнімді өткізу нарықтарына қатысты жекелеген өнеркәсіптік кәсіпорынды тиімді орналастыру пунктін табу әдісі

б) өндіргіш күштерді орналастыру факторларын анықтау

в) халықаралық сауданың абсолютті шығындарының теориясы

г) халықаралық саудадағы салыстырмалы артықшылықтар теориясы

д) өндіргіш күштерді орналастыру қағидаларын анықтау
2. Аталмыш автор тасымалдау шығындарына қосымша ретінде өндірісті орналастырудың жаңа факторларын теориялық талдауға енгізіп, өндірістің жалпы шығындарын төмендету мәселесін алға қояды

а) А.Вебер

б) А.Смит

в) Й.Тюнен

г) В. Лаунхардт

д) У. Айзард

а) өндіргіш күштерді орналастыру қағидаларын анықтау

б) кеңістіктік экономикалық тепе-теңдік теориясының принципиалды негіздерін өңдеу

в) Шикізат көздері мен өнімді өткізу нарықтарына қатысты жекелеген өнеркәсіптік кәсіпорынды тиімді орналастыру пунктін табу әдісі

г) өндіргіш күштерді орналастыру факторларын анықтау

д) халықаралық саудадағы салыстырмалы артықшылықтар теориясы

а) өндірісті шикізат көздеріне, жанармай көздеріне, энергия мен дайын өнімді тұтыну орындарына жақындату;

б) ел территориясы бойынша өндірісті тең орналастыру;

в) территориялық еңбек бөлінісі әсерін максималды пайдалану мақсатында жекелеген аймақтар шаруашылығының мамандануы;

г) өндіргіш күштерді орналастыру факторларын анықтау

д) Жауаптардың барлығы дұрыс

а) өндірісті шикізат көздеріне, жанармай көздеріне, энергия мен дайын өнімді тұтыну орындарына жақындату;

б) ел территориясы бойынша өндірісті тең орналастыру;

в) территориялық еңбек бөлінісі әсерін максималды пайдалану мақсатында жекелеген аймақтар шаруашылығының мамандануы;

г) өндіргіш күштерді орналастыру факторларын анықтау

д) Жауаптардың барлығы дұрыс

1. 
   Тақырып сұрақтарын ауызша талдауға дайындалу.
   
2. 
   Өзін-өзі тексеру сұрақтарына жауап беру.
   
3. 
   Тест сұрақтарына жауап беру.
   
4. 
   Келесі тақырыптарға реферат дайындау: «Аймақтық талдаудың статистикалық базасы», «Аймақ экономикасының модельдеуін жетілдіру», «Райондау типтері (әкімшілік, жоспарлы, экономикалық, жеке)».
   

1. 
   Аймақтық экономикалық механизм деген не?
   
2. 
   Әкімшілік-жоспарлы экономикадағы аймақтық механизмнің басты сипаттары қандай?
   
3. 
   Нарықтық экономикаға көшу барысындағы аймақтық экономикалық механизмнің өзгерістеріне сипаттама беріңдер.
   
4. 
   Ұлттық экономикадағы аймақтардың экономикалық қатынастарының негізгі формалары қандай?
   
5. 
   Аймақтық статистиканың пәні не болып табылады? Оның құрылымы қандай?
   
6. 
   Ұлттық шоттар жүйесі мен аймақтық шоттар жүйесі арасындағы ара-қатынас қандай?
   
7. 
   Өнімді өндіру мен бөлудің аймақтық салааралық балансыынң сызбасына сипаттама беріңдер.
   
8. 
   Аймақтық салааралық баланста енгізу мен шығару, экспорт пен импорт қалай бейнеленеді?
   
9. 
   Аймақ дамуының негізгі макроэкономикалық көрсеткіштері қандай?
   
10. 
    Аймақ экономикасы ашықтығының көрсеткіштері қандай?
    
11. 
    Өндірісті локализациялаудың экономикалық мәні мен коэффициенттерді қолдану мүмкіндіктеріне сипаттама беріңдер
    
12. 
    Аймақ дамуының біріктірілген индикаторларын құру мен қолдану қағидаларын атаңдар.
    
13. 
    Аймақтардың типологизациясы не үшін қажет?
    
14. 
    Аймақтық типологияларды қалыптастыруға қатысты негізгі тәсілдемелерді атаңдар.
    
15. 
    Аймақаралық байланыстарды жүйелеу мен талдаудың әдістерін сипаттаңдар.
    
16. 
    Экономиканың территориялық құрылымын талдау әдістерін сипаттаңдар.
    
17. 
    Аймақтар бойынша экономикалық белсенділікті бөлу теңдігінің (теңсіздігінің) сипаттамалары қандай?
    
18. 
    Экономикалық белсенділік деңгейлерін территориялық бөлудің сипаттамалары қандай?
    

1. Өнімді енгізу мен шығару сомасының аймақтағы өндіріс көлеміне қатынасы қалай аталады:

A) тауар айырбас коэффициенті
B) енгізу коэффициенті
C) шығару коэффициенті
D) өндірісті локализациялау коэффициенті
E) өндірістің мамандану коэффициенті

2.Шығарылатын өнім көлемінің аймақтағы өндірістің жалпы көлеміне қатынасы аталады:

A) шығару коэффициенті
B)тауар айырба коэффициенті
C) енгізу коэффициенті
D) өндірісті локализациялау коэффициенті
E) өндірістің мамандану коэффициенті

3. Өндірісті локализациялау коэффициентінің мәні өндірісті мамандандыру коэффициентіне тең:

A) үнемі
B) ешқашан

C) қандай да болсын жағдайда

4.Аймақ экономикасы ашықтығының көрсеткіштері болып табылмайтын коэффициенттер:

A) өндірістің локализациясы мен мамандануы
B) енгізу мен шығару коэффициенттері
C) тауар айырбас пен енгізу
Д) тауар айырбас пен шығару
E) тауар айырбас пен өндірістің локализациясы

5.Аймақтардың типологизациясы төмендегілер үшін қажет:

A) мемлекеттік аймақтық саясаттың мәселелерін жүзеге асыру
B) аймақ дамуының индикаторларын құрастыру үшін
C) аймақтық статистиканы құрылымдау үшін и
D) аймақ ашықтығының дәрежесін анықтау үшін
E)аймақаралық байланыстарды жүйелеу әдістерін айқындау үшін
Әдістемелік ұсыныстар. Семинарға дайындықты ұсынылатын әдебиетті талдаудан бастау керек. Сабаққа дайындалу барысында аймақтың әлеуметтік-экономикалық дамуының негізгі бағыттары төмендегілер болып табылатынын түсіну:

• 
  Аймақтың макроэкономикалық сипаттамалары
  
• 
  Аймақ экономикасының ашықтығы
  
• 
  өндірістің салалық құрылымы
  
• 
  өндірістің территориалдық құрылымы
  

1.Тақырып сұрақтарын ауызша талдауға дайындалу.

2.Өзін-өзі тексеру сұрақтарына жауап беру.

3.Берілген тапсырмаларды орындау.

4.Тест сұрақтарына жауап беру.

5. «Қоғамдық еңбек бөлінісі және оның формалары» тақырыбына эссе жазу.

6. «Аймақтың экономикалық потенциалының негізгі құраушылары: құрылымы, даму көрсеткіштері», «Аймақтың еңбек потенциалы» тақырыптарына рефераттар дайындау.

7.Тақырып бойынша қосымша глоссарий құру.

1. 
   Экономикалық потенциал деген не?
   
2. 
   Экономикалық потенциалды қалыптастырудың қандай маңызды факторларын білесіз?
   
3. 
   Салалық еңбек бөлінісін қалай түсінесіз?
   
4. 
   Еңбек потенциалы деген не?
   
5. 
   Аймақтың өндірістік потенциалы деген не?
   
6. 
   Аймақтың экономикалық потенциалын не үшін бағалау қажет?
   

1. Территориялық бөлініс:

а) бірегей технологияны пайдалану нешізінде түрлі игіліктерді дайындау сияқты жекелеген салалар мен өндірістің әрекет етуі;

б) әр аймақтағы өндіріс факторларының ерекше жиынына байланысты түрлі территорияларда игіліктерді дайындаудың түрлі пайдалылығы;

в) жекелеген салалар мен өндірістерді белгілі территорияларға бекіту;

г) өндірістің өсім қарқыны, табыстардың өсім қарқыны;

д) барлық жауаптар дұрыс.

2. Аймақтың экономикалық потенциалы неше элементтен құралады:

а) 5;

б) 4;

г) 2;

3. Өндіргіш күштерді орналастыру факторларын атаңдар:

а) табиғи-географиялық, экономикалық, технико-технологиялық, социодемографиялық, саяси-құқықтық;

б) әлеуметтік, саяси, демографиялық;

в) мәдени, әлеуметтік, тұрмыстық;

г) жауаптардың барлығы дұрыс;

д) дұрыс жауабы жоқ.

4. Белгілі ауқымдағы және белгілі кеңістіктік-уақыттық шекаралардағы территориялық интеграция - бұл:

а) аймақаралық интеграция;

б) мемлекеттік интеграция;

в) республикалық интеграция;

г) әлемдік интеграция;

д) дұрыс жауабы жоқ.

5. Саяси-құқықтық факторлардың формаларын атаңдар:

а) аймақаралық интеграциялық байланыстар;

б) саяси жүйенің тұрақтылығы;

в) заңдардың орындалу нақтылығы;

г) аймақтық процестер шеңберіндегі, өндіргіш күштерді территориалды-ұйымдық орналастыру саласындағы заң базасы, заңдардың орындалу нақтылығы; мемлекеттің экономикалық функцияларының өзгеруі; саяси жүйенің тұрақтылығы;

д) дұрыс жауабы жоқ.
Әдістемелік ұсыныстар: Дайындықты әдебиеттерді зерттеуден бастау керек. Сабаққа дайындалу барысында потенциал (әлеует), экономикалық потенциал, аймақтың экономикалық потенциалы, өндірістік потенциалы сияқты түсініктерге ерекше назар аудару.
ТАҚЫРЫП 5. АЙМАҚ МАКРОЭКОНОМИКАЛЫҚ ТАЛДАУ ОБЪЕКТІСІ РЕТІНДЕ

СӨЖ тапсырмалары:

1. 
   Тақырып сұрақтарына ауызша талдауға дайындалу.
   
2. 
   Өзін-өзін тексеру сұрақтарына жауап беру.
   
3. 
   Берілген тапсырмаларды орындау.
   
4. 
   Тест сұрақтарына жауап беру.
   
5. 
   Келесі тақырыпқа реферат жазу: «Аймақтың салааралық балансы».
   
6. 
   Тақырып бойынша қосымша глоссарий құрастыру.
   

1. 
   Бірінші рангты аймақ экономикасын талдау үшін қандай макрокөрсеткіштер қолданылады?
   
2. 
   Экономиканың ашықтығын талдау үшін қандай коэффициенттер қолданылады?
   
3. 
   Мамандану коэффициенті деген не?
   
4. 
   Территориялық құрылым дегенді қалай түсінесіз?
   
5. 
   Аймақ халқының өмір сүру деңгейі қандай көрсеткіштер кқмегімен анықталады?
   

1. Әлеуметтік-экономикалық даму деңгейі мынадай көрсеткіштерді талдау негізінде жүзеге асырылады:

а) аймақтық табыс, капитал салымдарының көлемі;

б) өндіріс көлемі;

в) жұмысбастылық құрылымы;

г) өндірістің өсім қарқыны, табыстардың өсім қарқыны;

д) барлық жауаптар дұрыс.

2. Аймақ халқының өмір сүру деңгейі төмендегі көрсеткіштерді талдау негізінде анықталады:

а) халықтың жан басына шаққандағы ақшалай табыстар, тұтыну шығындары, сатып алу қабілеттілігі, тұрғын үймен қамтамасыз етілуі;

б) өндіріс көлемі;

в) жұмысбастылық құрылымы;

г) өндірістің өсім қарқыны, табыстардың өсім қарқыны;

д) барлық жауаптар дұрыс.

3. Еңбек ресурстарын пайдалану тиімділігінің көрсеткіштері қандай?

а) өнім бірлігінің капитал сыйымдылығы, өнім бірлігінің қор сыйымдылығы;

б) капитал салымдарының рентабельділігі, айналым қаражаттарының айналымдылығы, айналым қаражаттарының рентабельділігі;

в) өнім бірлігінің еңбекақы сыйымдылығы, өнім бірлігінің еңбек сыйымдылығы, еңбек өнімділігі, еңбек өнімділігінің өсім қарқыны;

г) барлық жауаптар дұрыс;

д) барлық жауаптар дұрыс емес.

4. Өндірістік қорларды пайдалану тиімділігінің көрсеткіштері:

а) өнім бірлігінің капитал сыйымдылығы, өнім бірлігінің қор сыйымдылығы;

б) капитал салымдарының рентабельділігі, айналым қаражаттарының айналымдылығы, айналым қаражаттарының рентабельділігі;

в) өнім бірлігінің еңбекақы сыйымдылығы, өнім бірлігінің еңбек сыйымдылығы, еңбек өнімділігі, еңбек өнімділігінің өсім қарқыны;

г) барлық жауаптар дұрыс;

д) барлық жауаптар дұрыс емес.

5. Қаржылық ресурстарды пайдалану тиімділігінің көрсеткіштері:

а) өнім бірлігінің капитал сыйымдылығы, өнім бірлігінің қор сыйымдылығы;

б) капитал салымдарының рентабельділігі, айналым қаражаттарының айналымдылығы, айналым қаражаттарының рентабельділігі;

в) өнім бірлігінің еңбекақы сыйымдылығы, өнім бірлігінің еңбек сыйымдылығы, еңбек өнімділігі, еңбек өнімділігінің өсім қарқыны;

г) барлық жауаптар дұрыс;

д) барлық жауаптар дұрыс емес.
Әдістемелік ұсыныстар. Дайындықты ұсынылған әдебиеттерді зерттеуден бастаған жөн. Әлеуметтік-экономикалық даму деңгейі, қаржылық ресурстарды, өнжірістік қорларды, еңбек ресурстарын пайдалану тиімділіктерінің көрсеткіштеріне ерекше назар аудару қажет.
ТАҚЫРЫП 6. ҚР АЙМАҚТАРЫ ЭКОНОМИКАСЫНЫҢ ТАРИХИ-ГЕОГРАФИЯЛЫҚ СИПАТТАМАСЫ

СӨЖ тапсырмалары.

1. 
   Тақырып сұрақтарын ауызша талдауға дайындалу.
   
2. 
   Өзін-өзі тексеру сұрақтарына жауап беру.
   
3. 
   Тақырыпқа берілген тапсырмаларды орындау.
   
4. 
   Тест сұрақтарына жауап беру.
   
5. 
   Рефераттар дайындау: «ҚР аймақтарының аймақтық дамуындағы өткен жағдай», «ҚР аймақтарының салалық құрылымындағы диспропорциялар», «Әлеуметтік-экономикалық даму бойынша ҚР аймақтарының дифференциациясын күшейту»
   

1.Кеңестік кезеңде аймақтардың экономикалық жағдайын қандай факторлар анықтаған?

2. Кеңестік кезеңдегі шаруашылықты кеңістіктік ұйымдастырудың салдарлары қандай?

3. Тарихи-экономикалық жағдай ҚР аймақтарының кейіннен дауына ықпал етті?

4. Аймақтық дамудағы басты қиындықтар қандай?

5. Соңғы жылдары ҚР аймақтық дамуында қандай жағымды жағдайлар болды?

6. Қазақстанның аймақтық экономикалық саясатының мәселелерін атаңдар?
Әдістемелік ұсыныстар: Семинарға дайындықты ұсынылған әдебиетті зерттеуден бастау қажет. Бірінші ретте Кеңестік кезеңдегі шаруашылықты кеңістіктік ұйымдастырудың салдарларын, аймақтық дамудағы басты қиындықтарды, Қазақстанның аймақтық экономикалық саясатының мәселелеріне ерекше назар аударыңдар.
ТАҚЫРЫП 7. АЙМАҚТАРДЫҢ ДАМУЫН МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУ ҚАЖЕТТІГІ МЕН МӘНІ

СӨЖ тапсырмалары

1. 
   Тақырып сұрақтарын ауызша талдауға дайындалу.
   
2. 
   Өзін - өзі тексеру сұрақтарына жауап беру.
   
3. 
   Тақырыпқа берілген тапсырмаларды орындау.
   
4. 
   Тест сұрақьтарына жауап беру.
   
5. 
   Тақырып бойынша қосымша глоссарий құру.
   
6. 
   «ҚР аймақтық саясат пен тұрақты экономикалық өсімді қамтамасыз ету мәселесі» тақырыбына мақсаттар бұтағын өңдеу
   

1.Аймақтық теңсіздіктер пайда болуының объективті алғышарттарын атаңыз.

2. Аймақтық экономикалық саясат (АЭС) деген не?

3. АЭС қандай мақсаттарын білесіз?

4. Қазақстандағы АЭС-ң негізгі қағидаларын атаңыз?

5. ҚР аймақтық дамуынағы негізгі басымдықтарды негіздеңіз.

6. Аймақтар дамуын реттеудің негізгі әдістерін атаңыз.

7. Аймақтар дамуын реттеудің қандай экономикалық және құқықтық құралдарын атай аласыз.

1. Елдегі әлеуметтік-экономикалық жағдайға, саяси тұрақтылыққа, экологиялық теңдікке қауіп төндіретін қандай да бір ірі мәселенің пайда болуының дағдарыстығы қандай аймақтың сапалы белгісі болып табылады:

А) дамушы

В) тұрақты

С) ірі

Д) шағын

2. Аймақта ұлттық экономика үшін маңзды ресурстық потенциалдың болуы қандай аймақтың сапалы белгісі болып табылады:

А) дамушы

В) тұрақты

С) ірі

Д) шағын

3. Аймақтың әлеуметтік-экономикалық дамуын реттеу мақсаттарының бірі:

А) өмір деңгейі мен өмір сүру ортасының әлемдік стандарттарына қол жеткізу

В) өндірісті дамыту бірлестігіне ену

С) координациялайтын бірлестіктерді құру

Д) аймақтық дамудың мемлекеттік корпорациясының пайда болуы

Е) жерге жеке меншіктің пайда болуы

4. Аймақтың әлеуметтік-экономикалық дамуын реттеу механизмі қызмет етуінің қағидаларына жатқызылады:

А) бюджеттердің аймақ экономикасының қызмет ету тиімділігінен тәуелді болуына қол жеткізу

В) өндірісті дамыту бірлестігіне ену

С) координациялайтын бірлестіктерді құру

Д) координациялайтын бірлестіктерді құру

5. Муниципалды басқару органдары келесілер үшін жауап береді:

А) орталықсыздандырылған федерализм

В) кооперативтік федерализм

С) бәсекеқабілеттілік

Д) территорияны жөндеу

Е) жерге жеке меншіктің пайда болуы

1. 
   Тақырып сұрақтарын ауызша талдауға дайындалу.
   
2. 
   Өзін - өзі тексеру сұрақтарына жауап беру.
   
3. 
   Тақырыпқа берілген тапсырмаларды орындау.
   

5. «Азиялық және Еуропалық басқару модельдері» тақырыбына шағын презентация дайындау

6., «Аймақ экономикасын басқаруға қатысты ұдайы өндірістік тәсілдеме», «Аймақтық менеджмент және оның негізгі формалары. Аймақтық менеджментке ықпал ететін факторлар» атты тақырыптарға рефераттар дайындау.

7. Тақырып бойынша қосымша глоссарий құру.

1.Басқарудың қандай модельдерін білесіз?

2.Басқару жүйесін құрудың негізгі теориялық қағидаларын атаңыз.

3.Муниципады органдардың басқару объектісі не болып табылады?

4.Аймақтық органдардың басқару объектісі не болып табылады?

5. Муниципалды басқару аймақтық басқарудан немен айрықшаланады?

6. «Басқару» мен «реттеу» түсініктерінің айырмашылықтары қандай?

7. Аймақтық процестерге мемлекеттік басқару органдарының ықпал ету күші неден тәуелді болады?

8. Аймақтық менеджмент деген не?

9. Аймақтық менеджменттің негізгі формалары қандай?

10. Аймақтық менеджменттің тиімділігі қандай факторлардан тәуелді болады?

Тест сұрақтары:

1. Қазіргі таңдағы аймақық басқарудың негізгі қағидаларын атаңдар:

а) дербестілік, әділеттілік;

б) орталықсыздандыру, әріптестік, субсидиарлы мобильділік және адаптивтілік, біліктілік;

в) мерзімділік, уақытылылық, қайтарымдылық;

г) дұрыс жауабы жоқ

д) жауаптардың барлығы дұрыс;

2. Аймақтық басқарудың әдістерін атаңдар:

а) дербестілік, әділеттілік;

б) орталықсыздандыру, әріптестік, субсидиарлы мобильділік және адаптивтілік, біліктілік;

в) ұйымдық, экономикалық және әлеуметтік-психологиялық;

г) дұрыс жауабы жоқ

д) жауаптардың барлығы дұрыс;

3. Бейімдеудің кезеңдері қандай:

а) психофизиологиялық;

б) әлеуметтік-психологиялық;

в) кәсіби;

г) ұйымдық;

д) жауаптардың барлығы дұрыс;
Әдістемелік ұсыныстар. Семинарға дайындықты ұсынылған әдебиетті талдаудан бастау керек. Аталмыш тақырыпты талдау үлкен өзіндік жұмысты талап етеді. Ең алдымен, аймақтық менеджмент, аймақтық менеджменттің формалары, басқару және реттеу түсініктерінің мәнін ашыңдар. Содан кейін аймақтық менеджменттің қаншалықты тиімді жүзеге асырылу деңгейіне ерекше назар аударыңдар.
ТАҚЫРЫП 9. АЙМАҚТЫҚ ЭКОНОМИКА ДАМУЫНЫҢ ЖОСПАРЛАНУЫ МЕН БОЛЖАНУЫ

СӨЖ тапсырмалары

1. Тақырыпты ауызша талдауға дайындалу

2. Өзін - өзі тексеру сұрақтарына жауап беру

3.Тапсырмаларды орындау

4.Тест сұрақтарына жауап беру

5. «ҚР-ғы құрылымдық-аймақтық саясат» тақырыбына эссе дайындау

6. Тақырып бойынша қосымша глоссарий дайындау

7. «Аймақтық ресурстарды басқарудың біріктірілген жүйесі», «Бұрынғы КСРО-ғы әміршіл-әкімшіл жоспарлау тәжірибесі», «Дамыған елдердің қазіргі экономикалық жүйелеріндегі жоспарлау мен болжамдау тәжірибелері» тақырыптарына рефераттар дайындау.

1. Аймақтық болжамдау барысында қандай ғылыми әдістер қолданылады?

2. Болжамдау мен жоспарлаудың қандай айырмашылықтары бар?

3. Аймақ дамуының мақсаттары қалайша анықталады?

4. Аймақ дамуының сыртқы ортасын талдаудың мәні неде?

5. Аймақтың мықты және әлсіз жақтарын қалай анықтауға болады?

1. Болжамдау – бұл:

а) қалыптасқан параметрлер мен болашақтағы технико-технологиялық өзгерістерді ескеретін экономиканың алда дамуын ғылыми және нұсқаулық болжау процесі;

б) бастапқы ақпаратты өңдеуге негізделген және мақсаттарды таңдау мен ғылыми дайындауды, баламалы нұсқалар мен дамудың күтілетін жағдайларында қолайлы нұсқаларды салыстыру жолымен құралдар және мақсаттарды анықтауды қамтитын басқарушылық шешімді дайындау процесі;

в) жауаптардың барлығы дұрыс;

г) дұрыс жауабы жоқ;

2. Жоспарлау – бұл;

а) қалыптасқан параметрлер мен болашақтағы технико-технологиялық өзгерістерді ескеретін экономиканың алда дамуын ғылыми және нұсқаулық болжау процесі;

б) бастапқы ақпаратты өңдеуге негізделген және мақсаттарды таңдау мен ғылыми дайындауды, баламалы нұсқалар мен дамудың күтілетін жағдайларында қолайлы нұсқаларды салыстыру жолымен құралдар және мақсаттарды анықтауды қамтитын басқарушылық шешімді дайындау процесі;

в) жауаптардың барлығы дұрыс;

г) дұрыс жауабы жоқ;

3. Болжамның қағидалары -

а) жүйелілік, ғылыми негізділік, объективті заңдылықтарға адекваттылық, баламалылық;

б) интуитивтілік және математикалық;

в) директивтілік, индикативтілік және стратегиялық;

г) баланстық, нормативтік және бағдарламалы-мақсаттылық.

д) жауаптардың барлығы дұрыс

4. Жоспарлаудың қандай әдістері бар?

а) жүйелілік, ғылыми негізділік, объективті заңдылықтарға адекваттылық, баламалылық;

б) интуитивтілік және математикалық;

в) директивтілік, индикативтілік және стратегиялық;

г) баланстық, нормативтік және бағдарламалы-мақсаттылық.

д) жауаптардың барлығы дұрыс

4. Пайда болу және мазмұны бойынша жоспарлау жіктеледі:

а) жүйелілік, ғылыми негізділік, объективті заңдылықтарға адекваттылық, баламалылық;

б) интуитивтілік және математикалық;

в) директивтілік, индикативтілік және стратегиялық;

г) баланстық, нормативтік және бағдарламалы-мақсаттылық.

д) жауаптардың барлығы дұрыс
Әдістемелік ұсыныстар. Семинарға дайындықты ұсынылған дебиттерді зерттеуден басталмау керек. Болжамдау мен жоспарлау түсініктеріне, олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарына, аймақ дамуының мақсаттарын анықау процесіне, жоспарлау түрлеріне ерекше назар аудару қажет.

ТАҚЫРЫП 10. АЙМАҚТЫҚ БАҒДАРЛАМАЛАР

СӨЖ тапсырмалары:

1. Тақырыпты ауызша талдауға дайындалу.

2. Өзін - өзі тексеру сұрақтарына жауап беру.

3.Тапсырмаларды орындау.

4.Тест сұрақтарына жауап беру.

5. Келесі тақырыптарға реферат дайындау: «Аймақтық бағдарламаларды өңдеу мен жүзеге асырудың әдістемелік қағидалары».

1.Аймақтық бағдарламаларға не кіреді?

2. Аймақтық бағдарламаларды өңдеу мен жүзеге асырудың қандай әдістемелік қағидаларын білесіздер.

3. Бағдарламаның типтік құрылымы қандай?

4. Аймақтық бағдарламалардың жобалары қалай өңделеді?

5. Бағдарлама түсінігінің мәнін ашыңыз.

СӨЖ тапсырмалары

1. Тақырып сұрақтарын ауызша талдау.

2. Өзін-өзі тексеру сұрақтарына жауап беру.

3. Берілген тапсырмаларды орындау.

4. Тест сұрақтарына жауап беру.

5. Төмендегі тақырыптарға рефераттар дайындау:

«Әлемдік экономикадағы еркін сауда зоналары: мақсаттары, типтері, даму механизмдері».

«Кәсіпкерлік зоналары: мақсаттары, типтері, даму механизмдері».

«Қытайдағы ерекше экономикалық зоналар»

6. тақырып бойынша қосымша глоссарий құру.
Өзін-өзі тексеру сұрақтары

1. АЭЗ қандай жағдайларда құрылады?

2.Мәселелік аймақтарға және қандай мәселелерді шешуге жеңілдіктер ұсынылады?

3.Неліктен АЭЗ саны шектеулі болуы тиіс?

4.Кәсіпкерлік зоналарын құру неге тәуелді?

5. Технико-енгізу зоналарының кәсіпорындарына қандай қолдау формалары көрсетіледі?

1. Арнайы экономикалық зоналардың негізгі түрлерінің сипатты белгілерін кестелік түрде ашыңыз.

А) арнайы экономикалық зона

В) еркін экономикалық зона

С) кәсіпкерлік зонасы

Д) технико-енгізу зонасы

Е) жерге жеке меншік

2. Егер экономикалық зона территориясында елдің негізгі территориясы үшін негізгі болып табылатын кедендік шарттар (тарифтік және тарифтік емес) әрекет етпесе, онда мұндай зона қалай аталады

А) арнайы экономикалық зона

В) еркін экономикалық зона

С) кәсіпкерлік зонасы

Д) технико-енгізу зонасы

Е) еркін сауда зонасы

3. Егер АЭА импортталатын тауарларды қабылдау, қоймалау, өңдеу бойынша операцияларға маманданатын болсағ онда аталмыз зона қалай аталады

А) арнайы экономикалық зона

В) еркін экономикалық зона

С) кәсіпкерлік зонасы

Д) технико-енгізу зонасы

Е) еркін сауда зонасы

4. Егер АЭА экономикалық іс-әрекетті белсендендіру мақсатында кәсіпкерлер үшін жеңілдікті тәртіп орнайтын локальды территорияны білдіретін болса, онда ол

А) арнайы экономикалық зона

В) еркін экономикалық зона

С) кәсіпкерлік зонасы

Д) технико-енгізу зонасы

Е) еркін сауда зонасы

5. Оффшорлы зоналарды қандай зонаның айрықша түрі деп есептеуге болады

А) арнайы экономикалық зона

В) еркін экономикалық зона

С) кәсіпкерлік зонасы

Д) технико-енгізу зонасы

Е) еркін сауда зонасы

1. Тақырып сұрақтарын ауызша талдау.

2. Өзін-өзі тексеру сұрақтарына жауап беру.

3. Берілген тапсырманы орындау.

4. Тест сұрақтарына жауап беру.

5. Тақырып бойынша қосымша глосарий құру.

6. «аймақтық дамуды реттеудің құқықтық негіздері», «»аймақ-аймақ», «аймақ-орталық» бюджетаралық қатынастар, «аймақтық дамудағы салықтық және тарифтік саясаттың ролі» тақырыптарына рефераттар дайындау.
Өзін-өзі тексеру сұрақтары

1.Аймақтардың дамуында бюджеттік қатынастардың ролі қандай?

2.Теңестіруші трансферттер деген не?

3.Теңестіруші трансферттер қандай экономикалық мәселелерді шешеді?

4. Жалпы трансферттер қандай мақсатты көздейді?

5. Сіз аймақтық реттеудің қандай макро құралдарын білесіз?

6. Сіз аймақтық реттеудің қандай микро құралдарын білесіз?

7. Аймақтық дамудың макро құралдары мен микро құралдары қандай жағдайларда қолданылады?

1. Қазақстандағы бюджеттік қатынастар мынадай басымдыққа бағытталған

А) Аймақтық деңгейде қаржылық ресурстарды максималды шоғырландыру

В) Қазақстанның экономикалық өсімі

С) Қазақстанның экономикалық дамуы

Д) Қазақстанның инновациялық дамуы

Е) Ұлттық деңгейде қаржылық ресурстарды максималды шоғырландыру

2. Егемендік жылдары Қазақстанның бюджет жүйесінің эволюциясы мыналарға қатысты болды

А) Мемлекеттік бюджеттің құрылымы

В) бюджеттің ара-қатынасына

С) бюджеттің динамикасына

Д) бюджеттік аударымдардың дамуына

Е) бюджеттегі трансферттердің үлесіне

3. Егемендік жылдары Қазақстанның бюджет жүйесінің эволюциясы мыналарға қатысты болды

А) бюджеттік жіктемеге

бюджеттің ара-қатынасына

С) бюджеттің динамикасына

Д) бюджеттік аударымдардың дамуына

Е) бюджеттегі трансферттердің үлесіне

4. Егемендік жылдары Қазақстанның бюджет жүйесінің эволюциясы мыналарға қатысты болды

А) Бюджет динамикасына

В) бюджеттің ара-қатынасына

С) бюджет жүйесін тиімді ету дәрежесіне

Д)бюджеттік аударымдардың дамуына

Е) бюджеттегі трансферттердің үлесіне

5. Егемендік жылдары Қазақстанның бюджет жүйесінің эволюциясы мыналарға қатысты болды

А) бюджеттік аударымдардың дамуына

В) бюджеттің ара-қатынасына

С) Бюджет динамикасына

Д) облыс бюджеттеріне үлкен көлемдегі дербестіктің дерілуіне

Е) бюджеттегі трансферттердің үлесіне
Әдістемелік ұсыныстар: Тақырыпты әдебиеттерді талқылаудан бастау керек. Материалды меңгеруді бюджетаралық қатынастардың теңдігін арттырудағы бюджетаралық қатынастардың ролі мен мәнін түсінуден бастау керек.
ТАҚЫРЫП 13. АЙМАҚТЫҚ ДАМУДЫ МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУДІҢ ӘЛЕМДІК ТӘЖІРИБЕСІ

СӨЖ тапсырмалары

1. Тақырып сұрақтарын ауызша талдау.

2. Өзін-өзі тексеру сұрақтарына жауап беру.

3. Берілген тапсырмаларды орындау.

4. Тест сұрақтарына жауап беру.

5. Төмендегі тақырыптарға рефереттар дайындау:

«Италияның оңтүстігі мен солтүстігі арасында әлеуметтік-экономикалық теңсіздіктің алдын алу саясаты».

«Жапониядағы өнеркәсіптік өндірісті орталықсыздандыру және рекреациялық территорияларды сақтап қалу»

6. Тақырып бойынша қосымша глоссарий құру.
Өзін-өзі тексеру сұрақтары

1.Әлемдік экономикадағы аймақтық дамудың қандай жалпы мәселелерін білесіз?

2.Аймақтық мәселелерді шешудегі түрлі елдердің тәсілдемелеріндегі айырмашылықтар қандай?

3. Әлемдік экономикадағы аймақтық дамудың қандай тиімді Бағдарламалары сізге белгілі?

4.Дамыған елдерде «орталық-аймақтар» жүйесі қалайша әрекет етеді?

Тапсырмалар:

1. Аймақтық саясаттың экономикалық және әлеуметтік мақсаттарының мәнін ашыңдар

Экономикалық
Әлеуметтік

2. Аймақтық теңсіздік себептерін нақты мысалдармен суреттей отырып, кестені толтырыңдар

Себептің мәні	Қазақстандағы мысал
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

3. Аймақтық дербестік мәселелеріндегі қазіргі таңдағы мемлекеттердің ортақ қарқынын белгілеп, Еуропа мемлекеттері үшін нақты мысалдар келтіріңдер

Ел	Аймақтық дербестік мәселелеріндегі эволюция
Ұлыбритания
Италия
Испания
Франция

Тестілер
1. Маманданған аймақтық бағдарланған іс-әрекет қалай аталады:

А) аймақтық жүйе

В) әлеуметтік қызмет көрсету

С) мемлекеттік саясат

Д) аймақтық саясат

Е) әлеуметтік саясат

2. Аймақтық саясаттың маңызды құраушылары болып табылады:

А) әрекет ету мақсаттары, субъектілері мен объектілері

В) пәні, мақсаттары, объектілері, субъектілері

С) әрекет ету мақсаттары, субъектілері мен құралдары

Д) әрекет ету мақсаттары, объектілері мен құралдары

Е) әрекет ету мақсаттары, объектілері мен құралдары, ауданы

3. Аймақтық теңсіздіктің ең кең таралған себептерінің қатарына креді:

А) рөмір сүрудің табиғи-климаттық бжағдайларындағы шұғыл айырмашылықтар

В) түрлі аймақтардағы әлеуметтік қызмет көрсету

С) мемлекеттік саясат

Д) түрлі аймақтардағы аймақтық саясат

Е) түрлі аймақтардағы әлеуметтік саясат

4. АҚШ-ғы аймақтық саясат субъектілері:

А) штаттар

В) аймақтар

С) автономды қауымдастықтар

Д) провинциялар

Е) облыстар

5. Испаниядағы аймақтық саясат субъектілері:

А) штаттар

В) аймақтар

С) автономды қауымдастықтар

Д) провинциялар

Е) облыстар