Сабақтың мақсаттары

География 8-сынып.

Тақырыбы: Шар өзені.

Сабақтың мақсаттары:

Оқыту - Шар өзенінің тарихымен, физикалық-географиялық орнымен, басты ерекшеліктерімен және шаруашылықтағы маңызымен таныстыру.

Тәрбиелік - Оқушылардың табиғатқа қызығушылығын арттыру және экологиялық тәрбие беру.

Дамытушылық- Дүниетанымын кеңейту, өз бетімен білім жинауға дағдыландыру.

Көрнекіліктер: Қазақстанның физикалық картасы, Атластар, Кескін карталар, Интерактивті тақта.

Сабақ барысы:

1. 
   Ұйымдастыру әредігі.
   
2. 
   Үй тапсырмасын тексеру.
   
3. 
   Қайталау . Елімізде неше өзен бар? Неше өзеннің ұзындығы он километрден ғана асады? Ұзындығы мың километрден асатын өзендер? Өзеннің су шығыны деген не? Өзеннің су айырығы ? Өзендердің маңызы? Ішкі алап өзендері?
   

4. 
   Жаңа сабақты түсіндіру:
   

Шар өзені Сарыарқа мен Қалба жотасының табиғи шекарасы болып есептеледі. Ол Қалба жотасынан басталып 253 километр аққаннан соң Ертіс өзеніне құяды. Су жинау алабының ауданы 2,1 мың шарша километрді құрайды. Шардың Ағынықатты, Былқылдақ, Жанама , Жіңішке, Ханым, Жарма, Кеңтарлау сияқты салалары бар. Оның су мөлшері негізінен аудан территориясына түсетін жауын-шашынға байланысты. Яғни қар, жаңбыр және жер асты суларымен қоректенеді. Кеңтарлау ауылынан төмен қарай кәдімгі жазықтың өзеніне айналады. Көктемде тасиды (көлденең қимасынан тәулігіне бір миллион тоннаға дейін су ағып өтеді) және жазда сабасына түседі. Орташа су шығыны секундына бес тоннаға тең. Шар Жарма ауданының негізгі өзені болғандықтан шаруашылыққа кеңінен пайдаланылады. 1975 жылы өзенге бөгет салынып, беткі ауданы 12 шаршы километр, ұзындығы 7 км, ені 2,5 км, жағалауының ұзындығы 22км, сиымдылығы 80 миллион текше метрлік Шар су қоймасы пайда болды. Бұл су қоймасының көмегімен біріншіден көктемгі жойқын су тасқыны реттеледі, екіншіден 30-35 мың гектар егіс алқабын суландыруға болады. Шар су қоймасынан жан-жаққа бытырай күн талабына сай ірілі-ұсақты каналдар тартылған. Терек, үйеңкі, тал, қарақат, ит мұрын, сиыр бүлдірген өскен өзен жағалауы аудан тұрғындарының сүйікті демалыс орнына айналған. Үкі, жапалақ және үйрек, қаз, шағала қасқалдақ, сары шымшық сияқты көшпелі құстар өзенге ерекше көрік береді. Ал, қоян, түлкі, жағалауында ойнаса, ондатра, америкалық қара күзен және шабақ, нәлім, алабұға, шортан балықтары суында ойнайды. Шар өзенінің мөлдір суын жағасында орналасқан елді мекендермен қоса Қалбатау ауылы мен Шар қаласы құбыр арқылы алып пайдаланады.

Ауданымыздағы халықтың әлеуметтік жағдайының артуымен және мал шаруашылығының дамуымен қатар өзеннің экологиялық жағдайы нашарлап келеді. Атап айтқанда жағалауының мал иірімдеріне айналуы, демалушылардың өзен жағасын қалдықтармен ластауы, өсімдіктерінің өртке шалынуы, бақылаусыз балық аулануы, әуелі отын дайындаудың орын алуы өзен табиғатына кері әсерін тигізбей қоймайды.

5. 
   С
   Қ
   
   А
   
   Л
   
   Б
   
   А
   
   Т
   
   А
   
   У
   
   Р
   
   Ш
   
   Т
   
   Б
   
   С
   
   Ы
   
   І
   
   Е
   
   Р
   
   С
   
   Ж
   
   А
   
   М
   
   А
   
   Н
   өзжұмбақ шешу арқылы сабақты бекіту: 1)Жарма ауданының орталығы?
   

3) Өзен қай бағытта ағады?

2 3 5 4) Шар қай өзенге құяды?

5) Шардың саласы?

1

6. 
   Үйге тапсырма: Шар өзені.