Сабақтың тақырыбы: Бізді қызықтыратын бағдарламалар. Септеулік шылаулар. Сабақтың мақсаттары

1)Мемлекеттік қызметшілерге септеулік шылаулар мен олардың жасалу жолдарын таныстыру;

2) тыңдаушылардың жаңа сабақты қабылдауына назар аударып, жаңа сөздермен таныстырып, олардың мағыналарын арнайы сөздіктерді пайдалана отырып сөздік дәптерлеріне жазғызу.

3) тіл үйренушілердің сауаттылық дағдысын жетілдіру;

Бүгін, кеше, биыл, былтыр, ерте, ертеден, ежелде, таңертеңнен, күндіз мезгіл үстеулерін пайдалана отырып, шағын мәтін жазып келу.

Атаушы сөздер арасындағы мезгілдік, мекендік, мақсаттық, себептік қатынастарды білдіретін шылаудың түрі септеулік шылау деп аталады.

Септеуліктер белгілі бір септік жалғаудағы сөзбен тіркесіп қолданылады.

Септеулік шылаулар сөз бен сөзді сабақтастыра байланыстырады.Ол атау, барыс, шығыс және көмектес септіктерінде тұрған сөзбен тіркеседі.

Септеулік шылаулар белгілі бір септік жалғаулы сөздерді меңгеріп, оларға бағыттық, мақсаттық, мезгілдік, ұқсату, қайталау т.б. грамматикалық мағыналар үстеп тұрады.

Мыс: Жоспарға байланысты жаңа жоспар құрылды.

Мыс: Жаңбырмен қатар суық жел тұрды.

1. 
   Қажетті форманы қойыңыз.
   

1.Біз үшін сапа маңызды.

2. Осы бағдарламадан ............. не болады?

3.Хабарымыз ................. адамдарға мейірімді болыңыздар дегіміз келеді.

4.Күзге .................. күн суыта бастайды.

5.Жаңалықтардан .................... телесериал көремін.

6. «Балапан» ................. балаларға арналған телеарналар көп болуы керек.

7.Үйге ................. әлі 3-4 аялдама бар.

1.Алғаш рет мектепке кіммен бірге бардыңыз?

.....................................................................................

2.Партада кіммен бірге отырдыңыз?

......................................................................................

3.Оқумен (жұмыспен) қатар немен айналысасыз?

...................................................................................

3.Берілген сөздерді қолданып, күніңіздің қалай өтетінін жазыңыз.

туралы, үшін, бұрын, сияқты, арқылы, дейін, кейін, қарай.

Үлгі: Мен таңғы жетіде ұйқыдан тұрамын. 07.30-ға дейін жаттығу жасаймын.

Ү.ТЫҢДАЛЫМ

4.Тыңдаңыз. Төмендегі сөздерді айтқан адамның мамандығын жазыңыз. (№6)

1.Техникалық қиындықтар продюссер

2.Қиын жаңалықтарды оқу ...................................

3.Микрофонды өшіріп ұмытып кету ...................................

4.Жиһаздардың кедергі келтіруі ...................................

5.Адамдар қатты толқып кетеді ...................................

6.Жер-су атауларын айту қиын болады ..................................

7.Адамдар өз сөздерін ұмытып қалды ..................................

1.Сен жақында киноға бардың ба? Ол не туралы?

2.Сіз Астанаға не үшін келдіңіз? Емделу ................

3. Сөзіңізді бөлгенім ................. кешіріңіз.

4.Семинарда оқулықтар ...................... пікір алысады.

5.Теуелсіздік ............. күрескен ұл-қыздарымыздың есімдері ұмытылмайды.

6.Анам соғыс уақытындағы балалар өмірі ................... көп айтып отыратын.

ҮІ.ОҚЫЛЫМ

7. «Абылай ханның түсі»

Абылай хан түс көріпті. Оны бір қарияға жортыпты.

«Түсімде шатырымның алдында бір жолбарыс жатып алыпты. Бұл не қылған жолбарыс деп қарасам, ол аю болып кетті. Екінші қарасам қасқыр болып, сонан соң түлкі, ақырында қоян болып кетті. Содан кейін оянып кеттім. Бұл не?» - дейді Абылай хан.

Сонда қария: «Жолбарыс көрсең, басыңнан бақыт құсы ұшқаны. Жолбарыстың аю болғаны – сенен соңғы балаларыңның заманы аю заманы болады. Халық аюдай алысады. Қасқыр болғаны – немерелерің заманында қасқырдай жұлысады. Түлкі болғаны – онан кейінгі заманда ұрпағың түлкідей айлакер болады. Қоян болғаны – онан кеінгі заманда ұрпағың қорқақ болып өтеді», - дейді. Бұдан әрі қария: «Абылайхан сарттан (өзбектен) өліпті деген атаққа қалмай, шабуылыңды тоқтат», - депті.

Екі бағандағы элементтерді өзара сәйкестендіру арқылы сөз тіркестері мен сөйлемдерді құраңыз.

1.Сонда қария : «Жолбарыс көрсең .......................................

2. Жолбарыстың аю болғаны .................................................

3.Қасқыр болғаны ...................................................................

4.Түлкі болғаны ......................................................................

5.Қоян болғаны ......................................................................

Сөйлемдерді мәтін мазмұнына сай орналастырыңыз.

12.Суреттерге қарап, байланысты, сәйкес, сай септеуліктерін пайдаланып, сөйлемдер құраңыз. («Грамматикалық анықтағыш» 228 бет)

1. 
   Ертіс қандай облыстар ........................ өтеді білесің бе?
   
2. 
   Жоқ, ол .................... білмеймін.
   
3. 
   Зайсан көліне ...................... Ертісті қара Ертіс деп атайды.
   
4. 
   Рахмет, Ертіс .......................... біраз білдім.