Сабақтың тақырыбы: Етістік

жүктеу/скачать 1.23 Mb.

бет	1/5
Дата	22.02.2016
өлшемі	1.23 Mb.
	#95
түрі	Сабақ

1 2 3 4 5

Қазақ тілі, ІІІ тоқсан, 6 сынып

№1 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Етістік.

Білімділік мақсаты: Оқушылардың етістік туралы алған білімдерін есепке ала отырып, етістік туралы толық мағлұмат беру. Етістіктің түрлерін ажырата білуге, тіл біліміне танымдық қабілетін арттыру.

Дамытушылық мақсаты: Сөйлеу тілдерін жетілдіру. Шығармашылық іске жұмылдыру. Іздене білім алуға дағдыландыру.

Тәрбиелік мақсат: Талдауға алынған мысалдар арқылы оқушыларды адалдыққа, еңбексүйгіштікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Жаңа тақырыпты меңгерту.

Әдісі: Сұрақ-жауап, түсіндіру, баяндау, топтастыру, семантикалық карта толтыру.

Көрнекілік: С.Исаев «Қазақ тілі» оқулығы
Сабақтың өту барысы:

І Ұйымдастыру кезеңі:

-оқушылармен сәлемдесу рәсімі;

-оқушылардың сабаққа қатысуы туралы кезекшінің мәліметі;

-оқу құралдарын ретке келтіру;

-сабақтың мақсаты айтылады.
ІІ Өткен тақырыптарға шолу жасау.

Сұрақ-жауап әдісі:

Сөз таптары нешеге бөлінеді, рет-ретімен атап шық.
Атауыш сөздерге нелер жатады?
Біз қандай сөз таптырмен таныстық?
Есімдік дегеніміз не?
Мағынасына қарай нешеге бөлінеді?

ІІІ Жаңа сабақ: Етістік.

Қызығушылықты арттыру:

Сөз жұмбақ шешу арқылы сабақтың тақырыбы шешіледі: /5 минут уақыт беріледі/

1.Қарағанды қаласындағы өзеннің аты?

2.Дене мүшесі.

3.Тонның басқаша атауы.

4.Уақытты көрсететін затты ата.

5.Рәміздердің бірі.

6.Септік атауы

7.Бейбітшілік құсы.

1

Е

р

т

і

с

2

т

і

с

3

і

ш

і

к

4

с

а

ғ

а

т

5

т

у

6

і

л

і

к

7

к

ө

г

е

р

ш

і

н

Оқушылар етістіктің анықтамасын, оның сұрақтарын өздері айтады.

Етістік дегеніміз-заттың қимылын іс-әрекетін білдіретін сөз табы. Не істеді? Не қылды?қайтті? деген сұрақтарға жауап береді.

Тақтаға мысал жазылады:

Көп ойласаң, дана боласың, (ойласаң – сен не істесең? боласың-не істейсің?)

Көп ойнасаң, бала боласың. (ойнасаң – сен не істесең? боласың-не істейсің?)

Бұл сөздер заттардың іс-әрекетін білдіріп тұр.

2.Сызбамен жұмыс:

Тұлғасына қарай		Құрамына қарай
Негізгі	Туынды	Дара	Күрделі
Сөздің түбірі етістіктен болса, ол негізгі етістік болады. Мысалы: кел, бар, жүр, көр, бер, қойды, айтты т.б.	Басқа сөз таптарынан сөз тудырушы жұрнақтар арқылы жасалған етістіктер туынды етістік немиесе туынды түбір деп аталады. Мысалы:ойна, шегеле, қарайып, көгерген, күшей т.б.	Бір ғана түбірден тұрады: баста, аяқта, тара, байы, тасы т.б.	Кемінде екі сөздің тіркесуі арқылы жасалады. Бірінші сыңары негізгі етістік, кейінгі тұрғандары көмекші етістік болып саналады: Бара жатыр еді, алып кел, жазып отыр, шөлдеп кеттім т.б.
Іс-әрекеттің жүзеге асу-аспауына қарай		Мағынасына қарай
Болымды	Болымсыз	Салт етістік	Сабақты етістік
Іс әрекеттің жүзеге асуын білдіреді. Мысалы:кел, санады, жаздыр, барды т.б.	Іс әрекеттің болмауын, жүзеге аспауын білдіреді. Негізгі және туынды етістікке -ма,-ме, -ба,-бе, -па, -пе жұрнақтары жалғану арқылы жасалады. Мысалы: келме, санамады, жаздырма, бармады т.б.	Өзінің алдынан табыс септігіндегі сөзді қажет етпейді. Мысалы: үйге кел, үйден шық, үйде отыр, үймен хабарлас, үй өртенді.	Өзінің алдынан табыс септігіндегі сөзді қажет етеді. Мысалы: хатты оқы, ақшаны сана, есепті шығар, шашыңды сана, төсекті сал.

3.Оқулықпен жұмыс:

110- беттегі туынды етістік жасайтын жұрнақтар тақтаға жазылады, әр оқушы өздерінің ойлаған мысалдарын жазады.

221-жаттығу:

Етістіктердің негізгі түбірлерін жазып көрсетіңдер.

Негізгі түбір	Туынды етістік	Жұрнақ
Аял	Аялда	-да
Аз	Азай	-ай
Жас	Жасар	-ар
Соққы	Соққыла	-ла
Аш	Ашыл	-ыл
Шуыл	Шуылда	-да
Отыр	Отырғыз	-ғыз

4. Сабақты семантикалық картанымен жұмыс жасай отырып бекіту.

Мысалдар	Негізгі	Туынды	Дара	Күрделі	Болымды	Болымсыз	Салт	Сабақты
Баста		+	+		+			+
Келе жатыр	+			+	+		+
Жаза бастады		+		+	+			+
Ойлап отыр		+		+	+			+
Шақырмады	+		+			+		+
Отыр	+		+		+		+
Жүгіріп жүр	+			+	+		+
Айта салды	+			+	+			+
Көрген емес	+			+	+			+
Сұрай жаздады	+			+	+			+
Хабарласып тұрды		+		+	+		+
Тоқтайтынсың	+		+		+		+
Бармады	+		+			+	+

6.Үйге тапсырма: Ережені түсініп оқу.

«Қыс қызығы» тақырыбына байланысты етістіктерді қатыстырып әңгіме құрастыру.

7.Оқушыларды бағалау.

№2 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Дара және күрделі етістік

Сабақтың мақсаты:

Білімділік мақсаты: Етістіктің құрамына қарай түрлерін ажырата білуге үйрету.

Дамытушылық мақсаты: Сөйлеу тілдерін жетілдіру. Шығармашылық іске жұмылдыру. Іздене білім алуға дағдыландыру.

Тәрбиелік мақсат: Талдауға алынған мысалдар арқылы оқушыларды адалдыққа, еңбексүйгіштікке тәрбиелеу.
Күтілетін нәтиже: Оқушылар етістіктің құрамына қарай түрлерін ажырата алады.
Сабақтың түрі: Жаңа тақырыпты меңгерту.

Әдісі: Сұрақ-жауап, түсіндіру, баяндау, топтастыру.

Көрнекілік: С.Исаев «Қазақ тілі» оқулығы
Сабақтың өту барысы:

І Ұйымдастыру кезеңі:

-оқушылармен сәлемдесу рәсімі;

-оқушылардың сабаққа қатысуы туралы кезекшінің мәліметі;

-оқу құралдарын ретке келтіру;

-сабақтың мақсаты айтылады.
ІІ Өткен тақырыптарға шолу жасау.

Сұрақ-жауап әдісі:

Етістік дегеніміз не?
Тұлғасына қарай нешеге бөлінеді?
Негізгі және туынды етістік дегеніміз не?
Туынды етістік жасайтын жұрнақтарда атап, мысал келтір.

«Қыс қызығы» тақырыбындағы оқушылардың әңгімелері тыңдалады.

ІІІ Жаңа сабақ:Дара және күрделі етістік.

Қысқаша түсінік беру:

Дара / Бір ғана түбірден тұрады/

Етістіктер

Күрделі /екі я одан да көп сөзден тұратын, бір ғана мағынаны білдіріп, бір ғана сұраққа жауап беретін,

Бір ғана сөйлем мүшесінің қызметін атқаратын етістіктер/

Тақтамен жұмыс:

Дара және күрделі етістіктерге байланысты тақтаға мысалдар жазып талдау:
Өнер-білім бар жұрттар тастан сарай салғызды. /Ы.Алтынсарин/

Қозының жамырағанын байторының сақ құлағы бағана сезген.
/Оқушылар өздері етістіктерді сұрақ қою арқылы табады/

Жұрттар не істеді? –салғызды –баяндауыш

Нені сезген?-жамырағанын /толықтауыш/

Құлағы қайткен? –сезген-баяндауыш

Ауылда қосақтағы қойлар маңырап жатыр екен. Бір кішкентай қыз әкесінің шапанын жамап отыр екен.
Қойлар қайткен?-маңырап жатыр екен-

Қыз не істеген?-жамап отыр екен.
Ескерту: күрделі етістіктің құрамындағы бірінші етістік негізгі етістік болады да, кейінгісі оған көмекшщі етістік болады.

3.Оқулықпен жұмыс:

223-жаттығу: Мәтіндегі күрделі етістіктердің қалай жасалғанын көрсетіңдер.

еріп-дара етістік, жиылып отырды-күрделі етістік, жиылып-көсемше тұлғалы негізгі етістік, отырды-көмекші етістік.

Келдік-дара етістік.

Сағынғанын айтты-күрделі етістік, сағынғанын-есімше тұлғалы негізгі етістік, айтты-көмекші етістік.

Алып берді-күрделі етістік, алып-көсемше тұлғалы негізгі етістік, берді+көмекші етістік.
224-жаттығу: Мәтіндегі дара, күрделі етістіктерді теріп жазыңдар.

А)Сызбаны толтыр

Дара	Күрделі
Тартты	Жүріп келе жатқан

Ә) қарамен жазылған тіркестердің мағынасын аш:

көреген көзі-

лыпып тұрғандай-
4.Сабақты қорытындылау:

Етістік дегеніміз не?

Құрамына қарай түрлері, мысалдар келтір.
5.Үйге тапсырма:

1.Ережені түсініп оқу;

2.226-жаттығу: Берілген есім сөздерге жұрнақ жалғап, етістікке айналдырып жаз.

227-жаттығу: Берілген сөздердің қайсысы туынды, қайсысы негізгі етістік екенін анықтаңдар.

6.Бағалау.

№3 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Болымды және болымсыз етістік.

Сабақтың мақсаты: Етістіктің іс-әрекеттің жүзеге асу-аспауына қарай бөлінетін түрі болымды және болымсыз етістіктер туралы түсіндіру.

Білімділік: Болымды және болымсыз етістіктердің жасалуы туралы түсіндіру арқылы оқушылардың етістіктер туралды білімдерін кеңейту.

Дамытушылық: Тапқырлыққа, өз көзқарасын жүйелі де тиянақты баяндауға, мәлімдеуге, өнер-білімге құштарлығы мен дүниетанымын кеңейтуге баулу.

Тәрбиелік: Адамгершілікке, Отанын сүюге, өнерлі болуға тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Жаңа білім беру сабағы.

Сабақтың әдісі: Сұрақ-жауап, баяндау, қызығушылығын ояту, мағынаны тану, ой-толғаныс.

Сабақтың барысы.

І.Ұйымдастыру бөлімі -/оқушылармен сәлемдесу, оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру, оқу құралдарын ретке келтіру, бақылау/
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

Сыныпқа сұрақ қою:

1.Етістік дегеніміз не?

2.Тұлғасына қарай қалай бөлінеді?

3.Құрамына қарай ше?

4.Дара және күрделі етістік дегеніміз не?

Дара / Бір ғана түбірден тұрады/

Етістіктер

Күрделі /екі я одан да көп сөзден тұратын, бір ғана мағынаны білдіріп, бір ғана сұраққа жауап беретін,

Бір ғана сөйлем мүшесінің қызметін атқаратын етістіктер/

Жаттығуларды тексеру:

2226-жаттығу: Берілген есім сөздерге жұрнақ жалғап, етістікке айналдырып жаз.

227-жаттығу: Берілген сөздердің қайсысы туынды, қайсысы негізгі етістік екенін анықтаңдар.
ІІІ.Жаңа сабақ.Болымды және болымсыз етістік.

Іс-әрекеттің жүзеге асу-аспауына қарай

Болымды

Болымсыз

Іс әрекеттің жүзеге асуын білдіреді.

Мысалы:кел, санады, жаздыр, барды т.б.

Іс әрекеттің болмауын, жүзеге аспауын білдіреді.
Негізгі және туынды етістікке -ма,-ме, -ба,-бе, -па, -пе жұрнақтары жалғану арқылы жасалады.

Мысалы: келме, санамады, жаздырма, бармады т.б.

2.Тақтаға мысалдар жазу: Болымды етістіктер бойынша:

Мен сабақ оқыдым.

Мен сабақ оқып отырмын.

Мен сабақ оқымақпын.

IV.Ой толғаныс.

Берілген болымды етістіктерден болымсыз етістік жасаңдар:

Бар-барма асық-асықпа бөгел-бөгелме ти-тиген емес

Көр-көрме жүгір-жүгірме сүрін-сүрінбе ұмыт-ұмытпа

Сыз-сызба шула-шулама күл-кұлме жоғалт-жоғалпа

Тіз-тізбе айқайла-айқайлама жағалас-жағаласпа атта-аттама

Айт-айтпа тарық-тарықпа сыз-сызған жоқ секір-секірме

Түс-түспе кешік-кешікпе теп-тепкен жоқ боя-бояма

Ескертпе: болымды етістіктерге жоқ, емес көмекші сөздерінің тіркесіп келуі арқылы да болымсыз етістік жасалады.

Барған, келген –барған жоқ, келген емес

Айтқан, кеткен-айтқан жоқ, кеткен емес

Салатын-салатын емес т.б.
228-жаттығу: Болымды етістіктен болымсыз етістік жасаңдар. /ауызша орындату/
V.Тестік жұмыс арқылы сабақты қорытындылау.

1.Болымсыз етістіктің жұрнағын табыңыз.

А) –а, -е. В) –ба, -бе. С) –жоқ. D) –емес. E) –ды, -ді.

Дұрыс жауап: В

2. Болымсыз етістікті табыңыз.

А) Мекендейді.В) Болады.С) Жазып отыр.D) Ұзын болады.E) Көрінбейді.

Дұрыс жауап: Е

3. Болымсыз етістігі бар сөйлемді табыңыз.

А) Табиғат- халық қазынасы.

В) Адамдардың табиғатсыз күні болмайды.

С) Табиғаттың байлығын қорғай білуіміз керек.

D) «Халықаралық табиғат қорғау қоғамы» құрылған.

E) Қазақстанда аң-құстар, өсімдіктер қамқорлыққа алынған.

Дұрыс жауап: В

4.Сөйлемнен болымсыз етістікті табыңыз.

Жаңбыр жауса, біз ешқайда бармаймыз.

А) Жаңбыр В) Жауса. С) Біз. D) Ешқайда. E) Бармаймыз.

Дұрыс жауап: Е

5. Негізгі етістікті көрсетіңіз.

А) Аяқта. В) Жу. С) Тісте. D) Жуын.E) Баста.

Дұрыс жауап: В

6. Етістік тудырушы жұрнақты көрсетіңіз.

А) –шы. В) –у. С) –ла. D) –ға. E) –рақ.

Дұрыс жауап: С

7.Туынды етістікті табыңыз.

А) Мырзалық. В) Жеңілдік. С) Сәндік. D) Ойлану. E) Тазалық.

Дұрыс жауап: D

8.Күрделі етістікті көрсетіңіз.

A) Есептеледі.B) Қарамаған.C) Басылған.D) Сенеміз.E) Кездесіп тұрады.

Дұрыс жауап: E
VI.Үй тапсырмасы:

1.Ережені түсініп оқу;

2. 231-жаттығу: Сөйлемдердің құрамындағы етістіктерді тұлғасына қарай үлгі бойынша талдаңдар.

232-жаттығу: Өлеңді мәнерлеп оқып, өлең жолдарындағы болымсыз етістіктердің қалай жасалып тұрғандығын анықтаңдар.

ҮІІ. Бағалау.

№4 сабақ

Сабақтың тақырыбы:Салт және сабақты етістік.
Мақсаты:Етістіктің мағынасына қарай бөлінетін түрі салт және сабақты етістіктер туралы түсіндіру.

жүктеу/скачать 1.23 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5