Сайфуллаев бауыржан нұрымбетұЛЫ



Pdf көрінісі
бет100/175
Дата25.05.2024
өлшемі3.36 Mb.
#501851
түріПрактикум
1   ...   96   97   98   99   100   101   102   103   ...   175
Қозоқ тили практикуми

Синтаксистык 
катынастыy 
туpлepы 
Байланысу 
туpлepы 
Сұpактаpы 
Мысалдаp 
Аныктауыштык 
катынас 
Матасу, 
кабысу 
Кымныy? 
Нeныy? 
Кандай? Кай? 
Канша? Нeшe? 
Нeшыншы? 
Адамныy омыpы, 
eкыншы мамандык, 
уылжыған жузым, 
шeткы уй. 
Толыктауыштык 
катынас 
Мeyгepу 
Кымгe? Нeгe? 
Кымды? Нeны? 
Кымдe? Нeдe? 
Кымнeн? Нeдeн? 
Кыммeн? 
Нeмeн? 
Балаға мeйыpымды, 
жұмысты 
жандандыpу, 
узылысты куту, 
адамды сыйлау, ата-
анасымeн акылдасу. 
Пысыктауыштык 
катынас 
Мeyгepу, кабысу, 
жанасу 
Кашан? Кайдан? 
Кайда? Калай? 
Нe ушын? Нe 
сeбeпты? Нe 
Кeштeтe кeлды, 
бугын кeлды, былтыp 
ғана жeyып eм, 
касакана кeшыкты, 


143 
максатпeн? 
оку ушын кeлды, т.б. 
230-жаттығу. Мәтыннeн оpын тәpтыбы аpкылы байланыскан соз 
тыpкeстepын табыyдаp. 
Кыстыy ұзак туны. Улкeн таудыy ышындe жeл гуылдeп соғып, ак боpан 
ұйткып ойнап жуp. Каpаyғы, тұманды тунныy жанды шошытатын суығы 
каһаpлы... Ак боpан кок пeн жepды быp-быpынe аpаластыpғандай. Аспандағы 
ай-жұлдыз, жepдeгы каpа-кұpадан eшбыp бeлгы жок. Айнала аппак болып 
тұтасып алған. (М.Ә.) 
231-жаттығу. Мәтынды оки отыpып, создepдыy байланысу тәсылын 
аныктаyдаp. 
Сәбиpаныy да оку оpнында улкeн жиналыс болды. Оған шалғайдағы 
Акмeктeп ауылынан Сәбиpаныy алпыстағы анасы Кулшаpаны да шакыpтыпты. 
Ак самайлы шeшeсын коpгeндe Сәбиpа намыстан жаpылып кeтe жаздады
быpак epнын жымкыpып, тыс жаpып ундeмeды. Ұстаздаpыныy анасына: 
«Кызыyыз коpгeнсыз, тeнтeк!» – дeгeны жанын аяздай каpыды. Оку оpныныy 
басшысынан бастап дуйым жұpт жиналған жиналыс болды. Сәбиpамeн шepугe 
шыккан кұpбылаpы жұpт айбынынан жасканып, ундeй алмай жep шұкыды. 
Калыy копшылык алдында каздай тызылып тұpған жиыpма шакты кұpбысы 
быpс-быpс жылай бepды. Сол кeздe Сәбиpа соpлы алға озды. Ол саyк-саyк eтып: 
– Бәpынe кынәлы – мeн... Жазаласаyдаp, мeны жазалаyдаp! Бұлаpдыy eш 
жазығы жок. Олаpды алаyға мeн угыттeп апаpдым. Бәpынe мeн жауап бepeм! 
Бұлаpды оку оpнынан кумаyдаp. Шepуды дe мeн ұйымдастыpдым! – дeды 
тайсалмастан. 
Кутпeгeн жepдeн кeсып айткан Сәбиpаныy созынeн жұpт сылтыдeй тынды. 
Олаpды сeмсepдeй создыy сeсы басты. 
– О, нe дeгeныy, кызым-ау! – дeгeн анасыныy шаpасыз дауысы ғана 
eстылды.
...Иә, Жeлтоксанда жанын шубepeккe туйгeн Сәбиpадай батыp кыздыy 
актык созы букыл eлгe аyыз болып таpап кeтты. 
Озыныy озгeшe ожeт мынeзымeн, кас батыpша каскайып тұpып акикатты 
айтаp жуpeктылыгымeн ол каншама кұpбылаpына улгы болып, олаpды коpғап 
калды. Сәбиpаныy баскан мысымeн, быpауыз айткан созымeн ол окыған оку 
оpнынан быpдe-быp казак кызы жазыксыз жауапка таpтылмады. Даланыy бұла 
кызы Сәбиpаға бұл кундe сол уакыттағы кұpбы-кұpдастаpы ғана бас имeйды. 
Куллы казак eлы тағзым eтeды.


144 
Аскаp Алпысбаeв 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   96   97   98   99   100   101   102   103   ...   175




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет