Саудағалиева Бибізада Ізетқызы Ақтөбе облысы, Ырғыз ауданы

Изомерлері мен атаулары

байланыстың заттың құрылысына байланыстылығы туралы

білімдерін қалыптастыра отырып, оқушылардың өз бетінше

жауап беру біліктілігін жетілдіру.

жауапкершілікке тәрбиелеу.

өкілі ацетиленнің құрылысы,изомерлері және атауына

байланысты жаңа ұғымдарды қалыптастыру ,заттармен жұмыс

істей білу дағдысын және тапсырмалар арқылы

шығармашылық қабілетін дамыту.

Көрнекілігі: Этан,этилен,ацетиленнің құрылысы бейнеленген кестелер

Ацетиленнің құрылысына арналған слайдтар,үлестермелі

материалдар.
Сабақтың түрі: Жаңа сабақты меңгеру сабағы
Сабақтың жүру жоспары: І.Ұйымдастыру

ІІ.Қызығушылықты ояту

Арнайы сұрақтар арқылы өткен көмірсутектер туралы білімдерін тиянақтау және қайталау.

1. 
   Органикалық қосылыстардың негізгі түрлерінің қайсысымен таныспыз?
   

Көмірсутектер

метан этилен диен ацетиелен

2.Танысқан көмірсутектердің негізгі өкілдерін атап,онда химиялық байланыстың қандай түрі кездесетінін атаңыз?

3. Алкан,алкен,диен көмірсутектердің атауларының негізгі ерекшелігі неде дееп ойлайсыңдар? Атауларды қорғап шығу

4.Қаныққан көмірсутектер деп аталуы неге байланысты?

5.Қанықпаған көмірсутектерге нелер жатады?

6.Байланыстың қандай түрімен таныспыз?

7.Гибридтену дегеніміз не және оның қандай түрін білеміз?

8. Төменде берілген сызбаны химиялық тілмен сауатты қорытындылап айтып беріңіз.

(Этан,этилен,диен көмірсутектері туралы сызбалар)

ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру

Мағынаны тану кезеңі

Төменде берілген заттардың ішінен бұрын өткен көмірсутектер класының ешқайсысына жатпайтын заттарды табыңдар:

2. СН₂ = СН₂

4. СН₂ = СН - СН = СН₂

1. Ацетиленнің формуласы С₂Н₂

Электрондық формуласы және құрылымдық формуласын жазып шығамыз.

2.Жалпы формуласы - С_пН_2п-2

3. Алкиндерге атау беру: - ин жұрнағы

4. Физикалық қасиеті – түссіз,улы,суда аз ериді,ауада жеңіл. Мr= 26, ауада оттекпен жанғанда копарылыс береді.

5.Құрылысы: Әрбір көміртек атомы екі атоммен байланысқан. Ацетиленнің құрылысын sp– гибридтенумен түсіндіруге болады.

Яғни әрбір көміртегі атомының 1s және 1p электроны гибридтенуге қатысып,нәтижесінде 2 гибридті бұлт түзеді,бұрыш шамасы 180⁰,молекула пішіні сызықтық.

Ацетилен молекуласында көміртек атомдары sp-гибридизация күйінде болады. Бұл көміртектің әрбір атомы өстері бір сызықтың бойында бір біріне 180° бұрышпен жататын екі гибридті sp орбиталдары болатынын және қалған екі p- орбиталдардың гибридтенбей қалатынын көрсетеді.

Ал гибридтенуге қатыспаған әрбір көміртегінің 2 р электроны 2π байланыс түеді. Сондықтан ацетиленнің молекуласында 3 σ және 2π байланыс болады.

1 сурет 2 сурет

а) σ- байланыстың түзілуі б) π- байланыстың түзілуі

Алкиндерге жүйелеу номенклатурасы бойынша атау беру үшін:

А) ұзын көмертегі тізбегі алынады

Б) қай жаққа үш байланыс жақын сол жақтан бастап көміртегі атомын нөмірлейді

В) тізбектегі көміртек атомының санына байланысты –ин жұрнағы жалғап, үш байланыс орналасқан көміртек номері және радикал көрсетіледі.
Мысалы : пентин-1, пентин -2, 2, метил пентин-1

1. СН₃ –СН₂- СН₂ - СН₂ – С ≡СН 4. СН₃ – С ≡ С – С Н₂– С Н₂– СН₃

гексин-1 гексин-3

Изомериясы.

Оқушылар егер алкиндердің изомериясы алкендер мен диендердің изомериясына ұқсас болса,қандай тұжырымға келер едіңіздер?

1. 
   көміртегі қаңқасына
   
2. 
   үш байланысқа байланысты болады.
   

Ортақ белгі : Екеуі де қанықпаған көмірсутектер

1. СН₃ – СН₂ - СН₂ – С ≡СН

1.Алкиндердің қарапайым өкілі,формуласы

2. Қандай гибридтену арқылы алкиндердің құрылысы түсіндіріледі?

3.Ацетиленнің молекуласында қанша σ және π байланысы бар?

4.Ацетиленнің молекуласындағы байланыс ұзындығы этиленмен салыстырғанда неге қысқа?

5. –ан жұрнағының нені білдіретінін атап беріңіз?